"Hörümçək toru"nun sirri

Teatr Xadimlər İttifaqının tamaşa zalında Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin sifarişi ilə istehsal olunan "Aktrisa" bədii filminin təqdimat mərasimi keçirildi. Tamaşadan öncə filmin yaradıcı heyəti səhnəyə çıxaraq çəkiliş prosesi ilə bağlı təəssüratlarını tamaşaçılarla bölüşdülər. Ən yaddaqalan hadisə filmdə baş rola çəkilmiş Alesa Kaçerin Azərbaycan dilində səlis danışması və iki il ərzində (çəkiliş müddətində) bu dili necə öyrənməsindən, sevməsindən bəhs etməsi oldu. Moskvadan gəlmiş bu Belarus qızı maraqlıdır ki, yaratdığı surətin nitqini də filmdə məhz Azərbaycan dilində səsləndirməyə uğurla nail olub. Alesa Kaçerin Stanislavski adına Moskva Dövlət Teatrının aktrisasıdır. Zahirən azərbyacanlı qızlarına bənzəyən istedadlı aktrisanın yeni filmdəki debütü yaddaqalan oldu.

Kriminal-dram janrında çəkilmiş filmdə bir-birinin ardınca eyni məkanda törədilmiş üç qətl hadisəsindən bəhs edilir. Filmin əvvəlindən peşəkar müstəntiq qətiyyətlə bildirir ki, bu qətllərin üstünün açılması yalnız bir parolun tapılmasından asılı olacaq. Film İlqar Fəhminin eyni adlı romanının ssenarisi əsasında çəkilmişdir. Quruluşçu rejissor Rövşən İsax həm də bu filmdə müstəntiq rolunun ifaçısı kimi də maraqlı, yaddaqalan obrazı ilə diqqət çəkdi.

Filmdə göstərilir ki, 57 yaşlı bankir Vaqif Fətəliyev (obrazın yaradıcısı, xalq artisti Fuad Poladov) öz bağında suvenir xəncərlə qətlə yetirilir. Xəncərin dəstəyindəki gümüşü rəngli hörümçək fiqurunun ekranda xüsusi olaraq iri planda əks etdirilməsi tamaşaçının bu detala diqqət göstərməsinə bir işarədir. Mərhumun 26 yaşlı arvadı keçmiş aktrisa Lalə (rolun yaradıcısı Alesa Kaçer) müəmmalı davranışına görə şübhə altındadır. Lakin onun da məhz sonradan suvenir xəncərlə öldürülməsi müstəntiq Eldar Əfəndiyevi (Rövşən İsax) çətin vəziyyətə salır. Bəs qonşu bağın zirzəmisində özünü intihar etmiş yazıçı. Buna səbəb nədir? Bu cavabı çox çətin sualların müsbət həll olunmasında evin qulluqçusu, aşpazı, bağbanı danışdırılır. Ailənin qonağı olmuş insanlar araşdırılır. Dostlar, tanışlar göz altına alınır. Hətta həbs edilənlər də olur. Amma bu hörümçək torunun əsl sahibi çox mahirdir. Yaxasını asanlıqla ələ vermir.

İşin mürəkkəbliyi müstəntiqləri çətin vəziyyətə salır. Amma onlar məharətlə, ustalıqla törədilmiş qətllərin ip ucunu axtarmağa çalışırlar. Tamaşaçıların da gözləmədiyi bir proses baş verir: təsirli, yaddaqalan və uzun müddət seyrçiləri düşüncələrə qərq edən bir həyat dramının səhnə ilə dəyişik düşməsi!

Lalə teatrların birində aktrisalıq edir. Gözəldir, cazibədardır. Ona maraq göstərən bir cavanın təşəbbüsü ilə bankir Vaqif Fətəliyevlə tanış olur. Vaqif ailə sahibidir, oğul-uşaq atasıdır, cəmiyyətdə hörməti, nüfuzu və mövqeyi var. Bütün bunlara baxmayaraq o, Lalənin işvəkar davranışına, cəzbedici söhbətlərinə vurularaq gənc (övladı yaşında) qızın aşiqi olur. Bu "məhəbbət" onun gözlərini elə örtür ki, sonradan hansı töhmətlə, iradla rastlaşa biləcəyini belə, nəzərə almadan Lalə ilə evlənir. Ailə qurduğu qızın aktrisa olduğunu bilsə də, hətta onun bəzi tamaşalarına sponsorluq etsə də, rəsmi izdivacdan sonra Lalənin səhnəyə qayıtmasına icazə vermir. Elə əsl faciə də buradan başlayır. Lalə bütün varlığı ilə aktrisalığa bağlıdır. Ona edilən bu qadağaların müqabilində özü üçün yeni tamaşa forması təyin edir. Amma burada bir aktrisa və bir tamaşaçı olur. Qonşu bağda yaşayan yazıçı... Aktyor İlham Hüseynovun böyük məharətlə yaratdığı bu qələm sahibi neçə kitabın müəllifidir. Cəmiyyət arasında böyük hörməti var, məşhur yazıçıdır. Günlərin birində yaşadığı bağ evinin eyvanından qonşu həyətdə hovuz kənarında istirahət edən Laləni görür. Qızın qənirsiz gözəlliyi yazıçını özünə çəkir. Ona elə gəlir ki, Lalə məşhur bankirin qızıdır. Axşamlar isə iş otağının pəncərəsindən qonşu evin eyvanında müxtəlif ovqatlarda görünən qızı seyr etməyə başlayır. Gördüyü "mənzərələr" onu gah dəhşətə gətirir, gah qəzəbləndirir, gah da heyrətləndirir. Sonradan öyrənir ki, Lalə Vaqifin qızı yox, arvadıdır. Ərli qadına göz qoyduğuna görə özünü qınayır. Amma tamaşa davam edir. Çünki qarşı tərəf bu oyuna israrlıdır. Belə müşahidələrdən biri: gənc qadın gecə paltarında balkona çıxır. Əlində bir şüşə konyak, onu sonadək içir. Bu zaman eyvana daxil olan bankir onu sürüyərək otağa aparır. Lalə müqavimət göstərmək istəyəndə o, qızı döyür. Başqa bir vaxt isə Lalə əlində xəncər yataqda yuxuya getmiş ərinə yaxınlaşaraq xəncəri onun bağrına sancmaq istəyir. Sonra nə fikirləşirsə, qəzəblə xəncəri balkondan bayıra atır. Xəncər qonşu bağın həyətinə düşür. Sonrakı görüntü daha dəhşətli olur. Lalə pəjmürdə halda balkonun məhəccərinə ip bağlayaraq özünü intihar etmək üçün "şərait" yaradır. Sonra ərinin otağa daxil olması səbəbindən o, ipi komalayaraq bir küncə atır ki, Vaqif Fətəliyev görməsin. Axşamların birində isə şıdırğı leysanın altında dayanaraq gözünü yazıçının pəncərəsinəa dikərək ağlayır... Rüfət Hüseynzadə - dünyanı dolaşmış bu məşhur yazıçı qızcığazın bu pərişan halına dözmür. Onu qorxudan qızın özünü intihar etməsi fikrinə düşməsidir. Gecənin bir aləmində qonşu bağa keçərək bankirin yanına gəlir. Onunla söhbət etmək istəyir. Yazıçının bu qəfil gəlişi bankiri əsəbləşdirir. Rüfət Hüseynzadə münasibətlərin tənzimlənməsi üçün nə qədər söhbətə körpü salmaq istəsə də, onların danışığı baş tutmur. Hətta elə bir qəzəbli məqam yaranır ki, bankir yazıçıya ağır sözlər deyərək təhqir edir. Qəzəblənmiş Rüfət Hüseynzadə həyətdən götürdüyü xəncəri sübut üçün bankirə göstərir. Filmin kulminasiya nöqtəsi baş verir. Nəticədə həmin hörümçək şəkli həkk edilmiş xəncər ev sahibinin sinəsinə saplanır...

Bu qətl hadisəsindən bir neçə gün sonra gecəyarısı Lalə bağa gəlir. Əzablar içində qıvrılaraq onunla söhbətə məqam gəzən yazıçı yenidən qonşu evə təşrif buyurur. Elə hadisələrin əsl mahiyyəti də burada açılır. Bəlli olur ki, əri tərəfindən səhnəyə çıxması qadağan edildiyindən Lalə özü bu tamaşanın yaradıcısıdır. Hərdən də qəsdən ərini hirsləndirirmiş ki, ona əl qaldırsın və qonşu evdəki yazıçı bunu görsün. İçdiyi "konyak"ın da soyuq çay olması, ipi də məhəccərdən yalandan asması, hətta ərini öldürmək istəməsi də uydurma "səhnəçik" imiş. Aldığı mənəvi zərbədən özünə gələ bilməyən Rüfət Hüseynzadə dalbadal bir neçə qətlin sahibi olur. Elə qızı da o, xəncərlə qətlə yetirir, özü də intihar edir. Baş vermiş bütün hadisələri isə kompüterin yaddaşına köçürür. Ən dəhşətli sualı isə özünə verir: "Bu qədər uzun olaydan sonra o, mənim səsimi bir dəfə də eşitmədi". Bəli, bütün hadisələr səssiz gedirdi. Hər bir vəziyyətin mənasını tamaşaçıya musiqi çatdırırdı.

Müəlliflər nə demək istəyirlər? Azadlığın qadağan edilməsi (bu söhbəti ən çox bankir Vaqif Fətəliyevin dilindən eşidirik. Uşaq vaxtı valideynləri ona çox şeyi qadağan ediblər, hətta evlənəndə də onun rəyini nəzərə almırlar, ömrü boyu qadağaların zərbəsini yeyir. Yalnız 57 yaşında azad yaşamaq istəyərkən hörümçək toruna düşür) və yaxud da onun həddən artıq əndazədən çıxarılması baş verən faciələrin təməlində dayanır. Lalənin azadlığını isə Vaqif Fətəliyev əlindən alır. Bunun da nəticəsi ağır olur. Lalə dəniz kənarındakı bu möhtəşəm bağ evində özü üçün ağır sonluqla bitən bir tragediya yaradır.

Hadisələr bir-birini elə maraqlı tərzdə, gözlənilməz hadisələrlə izləyir ki, film başa çatdıqdan sonra da belə, tamaşaçılar yerlərindən tərpənmirdilər. Bəlkə də son illərdə belə təsiredici bir film görməmişdik. Əlbəttə, maraqlı ssenari ola bilər. Dəfələrlə bitkin əsərlərin istər səhnədə, istərsə də ekranda çox zəif əks-sədası olub. Yeni filmdə quruluşçu rejissor Rövşən İsaxın işi təqdirəlayiqdir. Hadisələrin gözlənilməzliyi, keçidlərin maraqlı alınması, fraqmentlərin bir-birindən fərqlənməsi və təbiiliyi, aktyor seçimi, tamaşaçı diqqətinin tamamilə ələ alınması... Bütün bunların hamısı rejissor yozumunun uğurlu nəticəsidir. Əslində, bir aktrisa tərəfindən bilməyərəkdən, yaxud da qəsdən hörülmüş hörümçək torunun bu qədər sirli və sehrli görünməsi quruluşçu rejissorun ssenariyə özünəməxsus şəkildə yanaşmasının nəticəsidir. Rejissorun uğurudur ki, təsirli üsullarla - deyək ki, hisslərlə, duyğularla, musiqi və yağışla, gecə səssizliyi ilə, gözəl mənzərələrlə, müxtəlif jestlərlə, inandırıcı görüntülərlə ekranda həyatın bir parçasını əks etdirə bilib. Düşündürücü və tərbiyəedici baxımdan əhəmiyyətli olan "Aktrisa" filmi haqqında yəqin ki, mütəxəssislər də öz rəylərini deyəcəklər. Bir tamaşaçı kimi bizim fikrimiz isə belədir: Azərbaycan kino sənətinin çox uğurlu bir nümunəsi həyata vəsiqə aldı. Bütün yaradıcı heyəti təbrik edirik!

Flora XƏLİLZADƏ

Azərbaycan.- 2011.-12 mart.- S. 7.