Əhalinin sosial müdafiəsinin mükəmməl modelini yaradan lider

Bəşəriyyətin mövcudluq salnaməsi belə bir həqiqəti aydın şəkildə sübuta yetirmişdir ki, hər bir cəmiyyətin, dövlətin tərəqqisini sürətləndirən ən mühüm amillərdən biri yüksək səmərəliliyə malik sosial siyasətin həyata keçirilməsidir. Belə vəziyyətdə həm bütöv halda götürülmüş cəmiyyətin özü, həm də onun tərkibini formalaşdıran müxtəlif təbəqələr, ayrı-ayrı fərdlər inkişaf prosesində maraqlı tərəf kimi çıxış edir, eyni zamanda bu prosesə özünəməxsus töhfələr verməyə çalışaraq onun davamlı xarakter alması istiqamətində fəaliyyətlərini genişləndirirlər. Bununla inkişaf prosesinin daha dinamik xarakter alması, onun əsas məqsədlərindən biri olan maddi rifah halının cəmiyyətin hər bir fərdinin həyatında əks olunması, vətəndaşın həyat səviyyəsinin müsbət istiqamətdə sürətlə dəyişməsi, gəlirlərinin ədalətlilik prinsipi əsasında bölünməsi təmin edilir.

Bazar iqtisadiyyatı şəraitində effektiv sosial siyasətin, o cümlədən sosial ədalət prinsipinin həyata keçirilməsi, əmək qabiliyyətli hər bir insana layiqli iş şəraitinin yaradılması, əhalinin yüksək sosial müdafiəsi, məşğulluq probleminin uğurlu həlli, optimal xarakterli müvafiq infrastrukturun formalaşdırılması kimi məsələlər işə dəqiq elmi yanaşmalar və qabaqcıl dünya təcrübəsinin tətbiqini tələb edir. Bütün bunlar həm də həyata keçiriləcək sosial siyasətin əvvəlcədən ən xırda detallarına qədər dəqiq və uzaqgörənliklə düşünülmüş elmi konsepsiyasının hazırlanmasının vacibliyini, onun uğurlu icrasının kifayət qədər mürəkkəb bir mexanizm əsasında baş verdiyini aydın surətdə meydana qoyur.

Sosial-iqtisadi sahədə inkişafın özünəməxsus modelini yaradan və böyük nailiyyətlərlə müşayiət olunan tərəqqi göstəricilərini nümayiş etdirən, son 7 il ərzində iqtisadiyyatının artım tempinə görə dünya dövlətlərinin reytinq cədvəlinə liderlik edən Azərbaycan bu gün həyata keçirdiyi sosialyönümlü siyasət strategiyası, eləcə də onun səmərəlilik əmsalının yüksək olması baxımından nümunəvi bir mövqeyin sahibi kimi çıxış edir. Qazanılan möhtəşəm müvəffəqiyyətləri şərtləndirən əsas amillər sırasında iqtisadi zəmində sosial ziddiyyətlərin uğurla aradan qaldırılması, ədalətlilik prinsipinin hər zaman gözlənilməsi, əhalinin bütün təbəqələri üçün bərabər sosial təminat sisteminin yaradılması kimi mühüm məqamlar ehtiva olunur. Makroiqtisadi sabitliyin qorunub saxlanması şəraitində ölkədə yoxsulluğun azaldılması, işsizliyin minimuma endirilməsi, dövlət büdcəsindən sosial sahələrə ayrılan maliyyə vəsaitlərinin davamlı şəkildə artırılması, insan kapitalının, sosial infrastrukturun inkişafı və nəticə etibarilə əhalinin həyat səviyyəsinin ötən illərlə müqayisədə daha da yüksəlməsi müasir Azərbaycanı xarakterizə edən əsas reallıqlardandır. Bu, həm də ölkənin inkişafının kifayət qədər mükəmməl bazis üzərində qurulduğunu, onun zamanın çağırışlarına adekvat cavab vermək qabiliyyətində olduğunu, əldə edilən nailiyyətlərin miqyasının mütəmadi genişlənməsinə imkan verdiyini real nəticələr əsasında nümayiş etdirir. Sözügedən inkişaf strategiyasının müəllifi qismində isə həyatını təmənnasız olaraq xalqına xidmətə həsr edən, müasir Azərbaycanın memarı olan ümummilli lider Heydər Əliyev çıxış edir.

Ulu öndər özünün dövlət quruculuğu fəlsəfəsində əhalinin sosial təminatının daim güclənməsini çoxşaxəli fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərindən biri kimi müəyyən edərək bu istiqamətdə məqsədyönlü siyasət həyata keçirməklə yeni ictimai-iqtisadi formasiyada insanların yüksək həyat səviyyəsinin etibarlı təmininə nail olmuşdur. Halbuki ötən əsrin son onilliyində tarixi zərurətdən və yaşanan mürəkkəb ictimai-siyasi hadisələrdən, müstəqillik uğrunda aparılan mübarizədən irəli gələrək SSRİ adlanan nəhəng imperiyanın çöküşü ilə yenidən suveren dövlət olmaq hüququnu reallaşdırmaq imkanı qazanan Azərbaycanda ilk illərdə hakimiyyətdə olan müxtəlif qüvvələrin səriştəsiz siyasəti ölkədə olduqca ağır bir vəziyyətin formalaşması ilə nəticələnmişdi. Digər tərəfdən, Sovetlər İttifaqına daxil olan ölkələr arasında 70 il ərzində formalaşmış iqtisadi əlaqələrin bir anda pozulması, istehsalın iflic vəziyyətinə düşməsi, intensiv şəkildə dəyişən qiymət indeksi nəticəsində inflyasiya prosesinin dərinləşməsi sosial-iqtisadi böhranı daha da ağırlaşdırdi. Buna paralel şəkildə ayrı-ayrı silahlı qruplaşmaların hakimiyyət uğrunda mübarizəsi, ölkənin siyasi və coğrafi cəhətdən parçalanmaq təhlükəsi ilə üzləşməsi, vətəndaş müharibəsi astanasına gəlməsi, Ermənistanın təcavüzünə məruz qalması, 1 milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkün ordusunun yaranması kimi amillər vəziyyəti xeyli ağırlaşdırırdı. İşsizliyin, yoxsulluğun tüğyan etdiyi bu şəraitdə özünü göstərən sosial gərginliyi azaltmaq üçün ölkə iqtisadiyyatının real imkanları nəzərə alınmadan əməkhaqqının və sosial ödənişlərin yüksəldilməsi cəhdləri və çoxsaylı güzəştlərin tətbiqi heç bir nəticə verməyərək inflyasiya prosesinin genişlənərək hiperinflyasiyaya çevrilməsinə gətirib çıxarmışdı.

O dövrdə hakimiyyətdə yer alan qüvvələrin səriştəsizliyi və idarəçilikdə təcrübəsizliyi, şəxsi mənafelərini ümumi maraqlardan üstün tutmaları, sistemsiz, epizodik xarakterli tədbirləri nəinki yaşanan problemlərin həllinə yol açır, əksinə, Azərbaycanın bir dövlət olaraq məhvini yaxınlaşdırırdı. Belə şəraitdə müdrik qərar verərək ölkənin və özünün taleyini alternativsiz lider olan dahi oğlu Heydər Əliyevə həvalə etmək üçün xalq təkidli tələblə ümummilli liderin yenidən Azərbaycanda siyasi hakimiyyətə qayıdışına nail oldu. Azərbaycanı suveren ölkə olaraq yaşatmağı qarşıya əsas məqsəd kimi qoyan, onun həqiqi dövlət müstəqilliyinin banisinə çevrilən ulu öndər bir iqtisadi formasiyadan digərinə transformasiya prosesinin uğurlu əsaslarını və hüquqi bazasını yaratdı. Bu zaman sosialyönümlü bazar iqtisadiyyatının formalaşması ilə bağlı əhalinin bütün təbəqələrinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması məqsədilə müvafiq və mümkün zəruri tədbirlər gerçəkləşdirilmiş, xüsusilə aztəminatlı təbəqənin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində mühüm addımlar atılmışıdr.

Ulu öndərin həyata keçirdiyi məqsədyönlü, ardıcıl siyasət yaşanan iqtisadi tənəzzülün qarşısını almaqla bərabər, ölkənin maliyyə durumunun, xalqın həyat səviyyəsinin yaxşılaşması, eyni zamanda daxili sabitliyin möhkəm özüllər üzərində qurulması, vətəndaşların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə nəticələndi. Aparılan sosial siyasətin real əsaslara söykənməsi, iqtisadiyyatın inkişafının əsaslı şəkildə bazar tənzimləyicilərinin təsiri altına keçirilməsi, qiymətlərin, xarici iqtisadi fəaliyyətin, valyuta bazarının liberallaşdırılması, manatın məzənnəsinin sabitləşdirilməsi, sahibkarlığın inkişafı, əlverişli investisiya mühitinin formalaşdırılması, xüsusən də çoxmilyardlı xarici sərmayənin ölkə iqtisadiyyatının müxtəlfi sahələrinə, o cümlədən neft-qaz sektoruna gəlişinin təmini və bu qəbildən olan digər tədbirlər sosial-iqtisadi yüksəliş mərhələsinin yaşanmasına rəvac verdi.

Sürətli tərəqqiyə xidmət edən islahatlar, dövlətçiliyin əsaslarının tam şəkildə qurulması, buna paralel olaraq iqtisadiyyatın gücləndirilməsi xalqın sosial rifahının daha dinamik tərzdə yaxşılaşması ilə müşayiət olunurdu. Bazar münasibətləri əsasında formalaşan sosialyönümlü milli iqtisadiyyatın yaradılması, dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi və bununla bağlı müvafiq qanunvericilik bazasının formalaşdırılması, şəxsiyyətin azad inkişafı üçün bərabər imkanların təmini, sosial təminatların gücləndirilməsi, sığorta və sosial xidmətlər, hamı üçün mümkün ola bilən təhsil, səhiyyə, mədəniyyət sistemlərinin inkişaf etdirilməsi ölkədə uğurlu sosial müdafiə modelinin ərsəyə gəlməsinin vacib göstəriciləri kimi çıxış edirdi. Bu kontekstdə sosial bərabərliyə nail olunması, əməyin və insanların sağlamlığının qorunması, vətəndaşlara göstərilən dövlət yardımlarının artırılması, orta aylıq əməkhaqlarının davamlı şəkildə çoxaldılması diqqət mərkəzində xüsusi yer alırdı.

İqtisadi tənəzzülə son qoyulması fonunda ümummilli liderin diqqət yetirdiyi mühüm məqamlardan biri sosial müdafiə sahəsində ünvanlılıq prinsipinin gözlənilməsi ilə əlaqədar olmuşdur. Bunun nəticəsi olaraq ayrı-ayrı kateqoriyalı şəxslərin sosial müdafiəsi üzrə müxtəlif qanunlar qəbul olunaraq icraya yönləndirilmiş, sosial müdafiəyə daha çox ehtiyacı olanlara dövlət tərəfindən yardımların göstərilməsi əsas məqsədlərdən birini təşkil etmişdir. Bu xüsusda "Şəhid adının əbədiləşdirilməsi və şəhid ailələrinə edilən güzəştlər haqqında", "Çernobıl qəzasının ləğvində iştirak etmiş və həmin qəza nəticəsində zərər çəkmiş vətəndaşların statusu və sosial müdafiəsi haqqında", "Veteranlar haqqında" və digər qəbul edilmiş qanunların adını çəkmək olar. Ulu öndərin "Əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və iqtisadiyyatın maliyyə vəziyyətinin sabitləşdirilməsi tədbirləri haqqında" 1994-cü il 15 iyun tarixli fərmanı əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində çıxış edən növbəti mühüm sənəd olmuşdur. Fərmandan irəli gələn vəzifələrin daha effektiv yerinə yetirilməsinin təmininə nail olmaq və yol verilən bəzi qüsurların aradan qaldırılması üçün Heydər Əliyev "Əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında" növbəti sənəd imzalamışdır ki, bu, bilavasitə əhalinin sosial müdafiəsinin daha etibarlı şəkildə qorunmasında vacib əhəmiyyət kəsb etmişdir. Bununla yanaşı, əhalinin müxtəlif təbəqələrinin, məsələn, şəhid ailələrinin, qaçqınların, məcburi köçkünlərin, müharibə və 20 Yanvar əlillərinin, veteranların sosial təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində çoxsaylı fərman və sərəncamların imzalanması ümummilli liderin rəhbərliyi altında həyata keçirilən sosial siyasətin effektivliyini və sosial qayğıya ehtiyac duyan daha çox insanı əhatə etməsi ilə yekunlaşırdı.

Əhalinin sosial müdafiəsi ilə bağlı qanunvericilik bazasının güclənməsi istiqamətində atılan növbəti mühüm addımlardan biri ulu öndərin təşəbbüsü və bilavasitə rəhbərliyi ilə hazırlanan müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası olmuşdur və burada dövlətin məqsədi kimi iqtisadiyyatın inkişafının müxtəlif mülkiyyət növlərinə əsaslanaraq xalqın sosial rifahının yaxşılaşdırılması təsbit edilir. 1995-ci ilin noyabrında ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul edilən, yeni ictimai sistemin hüquqi tanınmasını təsdiq edən, Avropa dəyərlərinə, demokratiya və insan azadlığına söykənən ölkənin Əsas qanununun müvafiq müddəalarına əsasən, dövlət sosial-iqtisadi hüquqlar sahəsində həyata keçirilən siyasətlə vətəndaş cəmiyyətinin yaradılmasını, bazar iqtisadiyyatında insanın dövlət tərəfindən sosial müdafiə olunmasını və sosial ədalət prinsipinə xidmət etməyi öz üzərinə götürmüşdür. Konstitusiyanın 16-cı maddəsində deyilir ki, Azərbaycan dövləti xalqın və hər bir vətəndaşın rifahının yüksəldilməsinin, onun sosial müdafiəsinin və layiqli həyat səviyyəsinin qayğısına qalır. Bununla faktiki olaraq müəyyən edilir ki, bütün inkişaf etmiş sivil dövlətlərdə olduğu kimi, iqtisadiyyat fərdin maddi, sosial, mənəvi tələbatlarının ödənilməsinə istiqamətləndirilməlidir. Beləliklə, ulu öndərin həyata keçirdiyi sosial siyasətin məzmunu onun ölkənin iqtisadi bazisinə əsaslandığını, dayanıqlı olduğunu, eyni zamanda mükəmməl normativ-hüquqi bazaya söykəndiyini göstərir.

Sosial müdafiənin və əhalinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsinə dair atılan növbəti addımlar, bu istiqamətdə həyata keçirilən siyasətin elmi-nəzəri dəyərlərə və dünyanın ən mütərəqqi təcrübəsinə əsaslanması vətəndaşların həyat səviyyəsinin daha da yaxşılaşdırılması ilə müşayiət olunmuşdur. Əməkhaqlarının, pensiya və digər sosial müavinətlərin vaxtaşırı artırılması, yoxsulluq probleminin həlli ilə bağlı görülən tədbirlər ölkənin sosial müdafiə modelinin daha güclü bir hala gəlməsinə yol açmışdır. Bu zaman ulu öndər müvafiq islahatların həyata keçirilməsini də xüsusi diqqət mərkəzində saxlayır, sözügedən kontekstdə əhalinin sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə zəruri tədbirlər görürdü. 2002-ci il yanvarın 1-dən ölkəmizin sosial siyasətində yeni bir mərhələnin başlanğıcı qoyuldu. "Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında" 15 noyabr 2001-ci il tarxli qanunla güzəşt və imtiyazlardan istifadə edən əhali kateqoriyasının dairəsinə yenidən baxıldı, həmçinin kommunal və nəqliyyatdan istifadəyə görə güzəştlər müavinətlərlə əvəz olundu. Bütün bunlar bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlət vəsaitlərinin xərclənməsinin səmərəliliyinin yüksəldilməsinə, enerjidaşıyıcılarından səmərəli və qənaətlə istifadənin təmin olunmasına, sosial müdafiənin ünvanlılığının artırılmasına xidmət edən vacib məqamlara çevrildi və zaman bu islahatların nə dərəcədə doğru olduğunu sübuta yetirdi. Görülən digər tədbirlər, o cümlədən yoxsulluğun səviyyəsinin azaldılması üçün müvafiq proqramın təsdiqi ulu öndərin rəhbərliyi altında həyata keçirilən sosial siyasətin yüksək səmərəliliyi ilə yanaşı, xalqın rifah halının yüksəldilməsi istiqamətində real nəticələr əldə olunması ilə yekunlaşırdı.

Ulu öndərin layiqli varisi Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ümummilli liderin inkişaf strategiyasının uğurlu davamı məşğulluq və sosial sferada da özünü qabarıq büruzə verərək bu sahənin tərəqqisini daha dinamik hala gətirmişdir. Ölkəmizin malik olduğu iqtisadi potensialın daha da gücləndirilərək onun kompleks şəkildə səmərəli reallaşdırılması nəticəsində əməkhaqları və pensiyaların, digər sosial müavinətlərin mütəmadi artırılması, yeni iş yerlərinin açılması və bunun daha çox qeyri-neft sektorunu əhatə etməsi vətəndaşların sosial müdafiəsini davamlı olaraq yaxşılaşdırmışdır. Cəmiyyətin sosiomədəni bazisinin postindustrial dəyərlər və demokratik ənənələr məcrasına uğurlu transformasiyası istiqamətində möhtəşəm nailiyyətlərə imza atan Azərbaycanın dövlət başçısının iqtisadi sferada həyata keçirdiyi siyasətin daim özünü qabarıq verən ən önəmli cəhətlərindən biri məhz onun sosialyönümlü xarakter daşımasıdır.

Azərbaycanın davamlı şəkildə artan iqtisadi imkanları fonunda cənab İlham Əliyevin imzaladığı sərəncam və fərmanlarda, təsdiq etdiyi dövlət proqramlarında çoxlu sayda yeni iş yerlərinin açılmasına şərait yaradılması, sosial xidmətlərin həcminin, keyfiyyətinin və ünvanlılığının mütəmadi artırılması, yoxsulluğun azaldılması kimi vəzifələr daim əsas planda yer alır. Digər tərəfdən, dövlət başçısının rəhbərliyi altında həyata keçirilən məqsədyönlü siyasətin elmi-nəzəri, iqtisadi əsaslara söykənməsi, bu zaman sosial prioritetlərin düzgün müəyyənləşdirilməsi nəticə etibarilə xalqın maddi rifah halının daha da yaxşılaşdırılmasını, eyni zamanda Azərbaycanın daha qüdrətli bir ölkəyə çevrilməsini təmin etməkdədir və bu, Prezident İlham Əliyevin sosial-iqtisadi siyasətinin əsas məqsədidir.

Bu gün ölkəmizdə uğurla həyata keçirilən modern sosial siyasətin malik olduğu konrkret parametrlərdən biri yoxsulluğun azaldılmasıdır və qeyd edilən istiqamətdə Prezident İlham Əliyevin 2008-ci il sentyabrın 15-də təsdiq etdiyi "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı" uğurla icra edilir. Bunun nəticəsidir ki, 2010-cu ilin yekunlarına əsasən, yoxsulluq səviyyəsi 9 faiz təşkil etmişdir və 2015-ci ilə kimi ölkədə yoxsulluq probleminin tamamilə həlli gözlənilir. 2003-2010-cu illər ərzində ölkəmizə 900 mindən çox iş yerinin açılması isə yoxsulluğun ləğvinə uğurlu töhfə verməklə yanaşı, əhalinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəlməsində mühüm rol oynamışdır.

Prezident İlham Əliyevin aztəminatlı vətəndaşların sosial müdafiəsinin daha da gücləndirilməsi məqsədilə 21 oktyabr 2005-ci il tarixdə təsdiqlədiyi "Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununa əsasən, artıq 5 ilə yaxındır ki, ölkəmizdə ünvanlı dövlət sosial yardımı sistemi tətbiq olunur. Ötən dövr ərzində ünvanlı dövlət sosial yardımı mexanizminin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə müvafiq qanunvericiliyə bir neçə dəfə əlavə və dəyişikliklər edilmiş, nəticədə ünvanlı yardımın əhatə dairəsi genişləndirilməklə, yoxsul ailələrin bu yardım növündən yararlanmaq imkanları daha da artırılmış, bu sahədə sənədləşdirmə qaydaları sadələşdirilmişdir. Ünvanlı yardımın hesablanması üçün əsas götürülən ehtiyac meyarının yaşayış minimumuna çatdırılması istiqamətində də müvafiq addımlar atılır və ötən müddətdə ehtiyac meyarının həddi 30 manatdan 75 manata qaldırılmışdır ki, bu da 2,5 dəfə artım deməkdir.

Tədqiqatlar onu da göstərmişdir ki, Azərbaycanda sosialyönümlü proqramların icrası üçün ayrılan vəsaitlərin xərclənməsinin effektivlik göstəriciləri digər ölkələrlə müqayisədə daha yüksəkdir. Belə ki, ünvanlılığın səmərəliliyi sahəsində Azərbaycan MDB ölkələri arasında Ukrayna ilə 1-ci və 2-ci yerləri bölüşdürür. Hazırda Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı"nın həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planına əsasən, nazirlik tərəfindən "Azərbaycan Respublikasında aztəminatlı ailələrin sosial reabilitasiyası üzrə Dövlət Proqramı" layihəsinin hazırlanması işləri davam etdirilir. Eyni zamanda, aztəminatlı ailələrin yoxsulluq vəziyyətindən çıxarılmasına aktiv tədbirlər vasitəsilə və onların mövcud daxili resurslarından istifadə olunmaqla kömək göstərilməsi məqsədilə hazırlanan "Özünədəstək" ünvanlı sosial yardım layihəsi ilə bağlı sınaq işlərinə start verilmişdir. Bundan başqa, cənab İlham Əliyevin "Aztəminatlı əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi tədbirləri barədə" 8 sentyabr 2010-cu il tarixli Fərmanına əsasən, ölkəmizdə aylıq və birdəfəlik sosial müavinətlərin məbləği 1 sentyabr 2010-cu il tarixdən orta hesabla 12 faiz artmışdır.

Ölkəmizin ərazi bütövlüyü uğrunda canlarından keçmiş şəhidlərimizin ailə üzvlərinin və Qarabağ müharibəsi əlillərinin mənzil-məişət şəraitlərinin yaxşılaşdırılmasına ölkə rəhbəri tərəfindən böyük diqqət və qayğı göstərilir. Möhtərəm Prezident tərəfindən qarşıya qoyulan tapşırığın icrası olaraq mənzillərin inşasında müsbət dinamika saxlanılmaqla, nəzərdə tutulan layihələr yüksək keyfiyyətlə həyata keçirilir.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən əlil və şəhid ailələrinə təqdim olunan mənzillərin sayında son 3 il ərzində ciddi artım yaşanmışdır. Bu vaxtadək dövlət hesabına mənzillə təmin olunmuş əlil və şəhid ailələrinin sayı 3600-dən çoxdur. Əlillərin minik avtomobilləri ilə təminatı işləri də uğurla davam etdirilir. 2010-cu ildə 478 ədəd "Slavuta" markalı minik avtomobili Qarabağ müharibəsi və Böyük Vətən müharibəsi əlillərinə paylanmışdır. Ümumiyyətlə, indiyədək 3000-ə yaxın minik avtomobili müvafiq kateqoriyalardan olan əlillərə təqdim edilmişdir. Bir qədər öncə isə Çernobıl AES-də baş vermiş qəzanın 25 illiyi ilə əlaqədar 14 nəfər Çernobıl əlilinə minik avtomobili verilmişdir. Mənzillərin və avtomobillərin təqdimat mərasimlərinin bir çoxunda Prezident İlham Əliyev iştirak etmiş, həmçinin ötən ilin dekabrında Bakının Sabunçu rayonunun Zabrat qəsəbəsində əlil və şəhid ailələri üçün hər biri 81 mənzilli 3 ədəd binadan ibarət olacaq yaşayış kompleksinin təməlini qoymuşdur ki, bu əlamətdar hadisələr həmin ailələrə yüksək səviyyədə qayğı və diqqətin real nümunəsi kimi dəyərləndirilir.

Əlillərin müxtəlif reabilitasiya avadanlıqları ilə təminatı işləri də ilbəil yüksək səviyyədə davam etdirilir və onların hər hansı reabilitasiya avadanlıqlarına olan ehtiyacı vaxtlı-vaxtında aradan qaldırılır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına əsasən, hazırda dünya üzrə əlillərin əhali tərkibində faiz göstəricisi 10 faizdir, Azərbaycanda isə bu rəqəm 4,4 faiz təşkil edir ki, bu da MDB məkanında ən aşağı göstəricilərdəndir.

Aktiv məşğulluq tədbirlərinin davam etdirilməsi də diqqət mərkəzindədir. 2010-cu ildə Dövlət Məşğulluq Xidməti tərəfindən 29 399 nəfər, cari ilin birinci rübündə isə 5261 nəfər işsiz və işaxtaran vətəndaş münasib işlə təmin olunmuşdur. Əhali tərəfindən həmişə maraqla qarşılanan tədbirlərdən biri də aktiv məşğulluq tədbiri olan əmək yarmarkalarıdır. Cari ilin birinci rübündə paytaxtımızın 11 rayonu üzrə belə yarmarkalar keçirilib və həmin tədbirlər müsbət nəticələrini verib. İl ərzində paytaxtda mütəmadi olaraq belə tədbirlərin keçirilməsi qərara alınıb. Digər tərəfdən, hər il olduğu kimi, bu il də ölkənin ayrı-ayrı rayon və şəhərlərində növbəti əmək yarmarkaları, həmçinin məzun və tələbələrin əmək bazarına inteqrasiyası məqsədilə "Karyerada ilk addım" devizi altında aktiv tədbirlər keçiriləcək.

Əməyin mühafizəsinin təşkilinə dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi nəticəsində iş yerlərində baş verən bədbəxt hadisələrin və bu hadisələr zamanı həlak olanların sayı azalmaqdadır. Dünya Bankı ilə birgə həyata keçirilən Sosial Müdafiənin İnkişafı Layihəsi çərçivəsində isə "İSCO88/08-ə uyğun Təkmilləşdirilmiş Peşə Standartları və Əlaqədar Təlim Standartlarının hazırlanması" layihəsinin icrası işləri davam etdirilir. Layihə çərçivəsində 3 il ərzində 200 peşə və 100 təlim standartı, həmçinin 200 standart üzrə qiymətləndirmə forması, peşə təsnifatının müasir tələblərə uyğunlaşdırılması məqsədilə təkliflər və Peşə Standartları Mərkəzinin yaradılması üçün hüquqi-institusional baza hazırlanacaq.

Əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, aztəminatlı vətəndaşlara dövlət qayğısının artırılması istiqamətində məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirən Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi eyni zamanda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin 2010-cu ilin yekunlarına dair 14 yanvar 2011-ci il tarixdə keçirilmiş iclasında qarşıya qoyduğu vəzifələri rəhbər tutaraq və Azərbaycan Respublikasının Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə üzrə Komissiyasının 27 yanvar 2011-ci il tarixli iclasında verilmiş tapşırıqların həyata keçirilməsi ilə bağlı konkret və məqsədyönlü işlər görür. Ünvanlı sosial yardım və tibbi-sosial ekspertiza ilə bağlı əhaliyə göstərilən xidmət səviyyəsinin, tibbi-sosial ekspert komissiyalarında (TSEK) və rayon (şəhər) əhalinin sosial müdafiəsi mərkəzlərində çalışan işçilərin məsuliyyətinin artırılması, "Vətəndaşların müraciətlərinə baxılması qaydası haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun icrasının təmin edilməsi məqsədi ilə bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Vəzifələrinin icrasında, həmçinin vətəndaşlara xidmət sahəsində yol verdikləri ciddi nöqsanlara görə Quba, Yardımlı və Xızı rayonlarının əhalinin sosial müdafiəsi mərkəzlərinin direktorları və 13 nəfər məsul əməkdaşı vəzifələrindən azad edilmiş, 5 rayonun (Kürdəmir, Sabirabad, Zərdab, Biləsuvar, Ağcabədi) mərkəz direktorları müvəqqəti olaraq vəzifələrindən kənarlaşdırılmış, 15 nəfərə isə töhmət verilmişdir. İctimai nəzarətin gücləndirilməsi məqsədilə "Ünvanlı sosial yardım təyin edən komissiya haqqında Əsasnamə"yə əlavə və dəyişikliklər edilərək, həmin komissiyanın üzvləri siyahısına təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq idarə, müəsissə və təşkilatların (qeyri-hökumət təşkilatları və həmkarlar ittifaqları daxil olmaqla) nümayəndələri də daxil edilmişdir.

Qarabağ müharibəsi əlillərinə və şəhid ailələrinə dövlət hesabına mənzillərin və avtomobillərin verilməsi üçün yaradılmış xüsusi komissiyanın işində şəffaflığın daha da artırılması məqsədilə 2011-ci ilin mart ayında komissiyanın tərkibinə Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) Aparatının, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının nümayəndələri, ayrı-ayrı əlil təşkilatlarının sədrləri də daxil edilmişdir.

Beynəlxalq Əmək Təşkilatının prinsiplərinə uyğun olaraq Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti fəaliyyətini sosial tərəfdaşlarla - Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası və Azərbaycan Respublikası Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatları Milli Konfederasiyası ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində qurur. Bu istiqamətdə işlərin davamı kimi iş yerlərində əmək qanunvericiliyinə əməl olunmasına dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsində, habelə istehsalatda baş vermiş bədbəxt hadisələrin təhqiqatının aparılmasında sosial tərəfdaşların iştirakının təmin olunması məqsədilə Sosial Şuranın yaradılması qərara alınmışdır.

Digər tərəfdən, 1997-ci ildə qəbul edilmiş "Tibbi-sosial ekspert komissiyaları (TSEK) haqqında Əsasnamə"yə dəyişiklik edilməklə Zona TSEK-lər ləğv edilmiş, əvəzində TSEK-lərin sayı artırılmaqla onların iş yükü azaldılmışdır. Vətəndaşların qəbulunu asanlaşdırmaq və onlara göstərilən xidmətin keyfiyyətini artırmaq məqsədilə zona TSEK-lərin sayı 22-dən 38-ə artırılmışdır. Eyni zamanda, əlilliyin müəyyən edilməsi meyarları barədə 1997-ci ildə qəbul edilmiş 99 nömrəli əsasnaməyə dəyişikliklər barədə təkliflər hazırlanaraq Nazirlər Kabinetinə təqdim edilmişdir. Korrupsiyaya qarşı mübarizədə şəffaflığın artırılması, ərizə və şikayətlərin vaxtında və yerində araşdırılması məqsədilə həkim-ekspertlər zonalara ezam edilmişdir. Bununla yanaşı, 7 zona üzrə tibbi-sosial ekspert komissiyalarının sədrləri müvəqqəti olaraq vəzifələrindən kənarlaşdırılmış, 8 nəfər həkim-ekspertə sonuncu xəbərdarlıqla şiddətli töhmət verilmişdir. Vətəndaş müraciətlərinin daha operativ cavablandırılması ilə bağlı nazirlikdə artıq müasir elektron nailiyyətlərdən geniş istifadə olunur. Həyata keçirilən tədbirlərin müsbət nəticəsi kimi vətəndaşlar tərəfindən nazirliyə və ayrı-ayrı instansiyalara ünvanlanan şikayət xarakterli müraciətlərin sayında ciddi azalma müşahidə olunmaqdadır.

Əhaliyə göstərilən xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi, bu sahədə şəffaflığın artırılması, korrupsiya hallarına qarşı mübarizənin gücləndirilməsi istiqamətində işlərin davamı olaraq 22 aprel 2011-ci il tarixdə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində Azərbaycan Respublikasının Korrupsiyaya qarşı Mübarizə üzrə Komissiyasının, İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilin (Ombudsman) Aparatının və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının "Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin fəaliyyətində ictimai nəzarətin daha da gücləndirilməsi" mövzusunda birgə müşavirəsi keçirilmişdir. Müşavirənin sonunda nazirliyin fəaliyyətində ictimai nəzarətin gücləndirilməsi, QHT ilə birgə layihələrin təşkili və müvafiq normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi məqsədilə aidiyyəti dövlət qurumları və vətəndaş cəmiyyəti institutlarının nümayəndələrindən ibarət "İctimai Şura"nın yaradılması barədə qərar qəbul edilmişdir.

2011-ci ilin 5 mayında Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində Böyük Vətən müharibəsi əlilləri və iştirakçıları ilə görüş keçirilmişdir. Tədbirdə qeyd olunub ki, Böyük Vətən müharibəsi əlilləri və iştirakçıları daim dövlət tərəfindən qayğı ilə əhatə olunub, bu sahədə tədbirlərin bundan sonra da davam etdiriləcəyi vurğulanıb. Məlumat üçün bildirim ki, hazırda 31 nəfər Böyük Vətən müharibəsi əlili və iştirakçısı mənzil növbəsindədir.

Bütün bunlar ölkəmizdə Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən sosial siyasətin böyük uğurlarla müşayiət olunmasının və onun səmərəlilik dərəcəsinin daim yüksələn xətt üzrə inkişaf etməsinin bariz formada özünü göstərən təzahürləri, eləcə də qarşıdakı dövr ərzində əldə olunan nailiyyətlərin miqyasının daha da genişlənməsi üçün möhkəm təməllərə söykənən zəminin formalaşmasının real göstəricisidir.

Fizuli ƏLƏKBƏROV,

Azərbaycan Respublikasının

əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri

Azərbaycan.- 2011.- 11 may.- S.5.