"2011-2020-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında qiymətli kağızlar bazarının
inkişafı" Dövlət Proqramı
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 16 may tarixli sərəncamı ilə təsdiq
edilmişdir
1. Giriş
Azərbaycan Respublikasında son illər aparılan iqtisadi islahatlar azad bazar münasibətləri əsasında fəaliyyət göstərən iqtisadi sistemin bərqərar olmasını təmin etmişdir. Bazar iqtisadiyyatının fundamental institutları, o cümlədən yeni iqtisadi münasibətləri təsbit edən qanunvericilik bazası, bu münasibətlərin tənzimlənməsini həyata keçirən dövlət təsisatları və yeni iqtisadi sistemin əsas subyektləri olan fərdi sahibkarlar təbəqəsi formalaşmışdır. Bu dövrdə qiymət və məzənnə siyasəti liberallaşdırılmış, genişmiqyaslı özəlləşdirmə proqramı həyata keçirilmiş və bütövlükdə sahibkarlıq fəaliyyəti üçün əlverişli mühit, makroiqtisadi sabitlik və ölkənin yüksək investisiya cəlbediciliyi təmin edilmişdir.
Nəticədə, son 10 il ərzində ölkənin ümumi daxili məhsulu təxminən 9 dəfə, ixracat 15 dəfədən çox, strateji valyuta ehtiyatları 31 dəfə artmış, yüz minlərlə yeni iş yeri açılmış, yoxsul əhalinin nisbi sayı 5 dəfədən çox azalmışdır.
Bu dövrdə, həmçinin səmərəli maliyyə sektorunun formalaşması və institusional inkişafı istiqamətində əhatəli islahatlar həyata keçirilmiş, bu sektorda idarəetmə, nəzarət və tənzimləmə beynəlxalq standartlara uyğun təkmilləşdirilmiş və nəticədə bankların rəqabət qabiliyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlmişdir.
Təkcə onu demək kifayətdir ki, son 10 il ərzində bank aktivləri 15, əhalinin əmanətləri 36, iqtisadiyyata kredit qoyuluşları isə 19,6 dəfə çoxalmışdır.
Maliyyə sisteminin mühüm sahəsi kimi qiymətli kağızlar bazarının inkişafı da daim diqqət mərkəzində olmuş, bu sahədə mütərəqqi hüquqi və təşkilati tədbirlər həyata keçirilmişdir. Qiymətli kağızlar bazarında zəruri normativ hüquqi baza və tənzimləmə mexanizmləri, ticarət, klirinq və hesablaşma sistemləri, maliyyə vasitəçiliyi institutları yaradılmışdır.
Son 5 ildə mütəşəkkil qiymətli kağızlar bazarında ticarət dövriyyəsi 4,3 dəfə, o cümlədən dövlət istiqrazları ilə ticarətin həcmi 6,7 dəfə, korporativ istiqrazlar ilə əməliyyatların həcmi 54 dəfə artmışdır. Bütövlükdə, qiymətli kağızlar bazarı ümumi iqtisadi artımı üstələyən artım nümayiş etdirmiş və Bakı Fond Birjasının ticarət dövriyyəsinin qeyri-neft ümumi daxili məhsuluna nisbəti 41% artaraq 12,1%-ə yüksəlmişdir.
Həyata keçirilən uğurlu iqtisadi siyasət nəticəsində ölkə iqtisadiyyatının, o cümlədən xarici təsirlərə daha həssas olan maliyyə sektorunun dayanıqlılığı təmin olunmuşdur. Son onilliklərin ən dərin maliyyə-iqtisadi böhranı şəraitində belə ölkə iqtisadiyyatının dinamik inkişafı davam etmişdir. Maliyyə sektorunun sabitliyi, yüksək kapitallaşma dərəcəsi və likvidlik qorunub saxlanmışdır. Təsadüfi deyil ki, bu nəticələr beynəlxalq maliyyə institutları tərəfindən də tanınmış və ölkə tarixində ilk dəfə investisiya reytinqi əldə edilmişdir.
Hazırda ölkəmiz daha yüksək sosial-iqtisadi dirçəliş mərhələsinə qədəm qoymaqdadır. Artıq inzibati-amirlik üsul-idarəsinə söykənən formasiyadan yeni, azad sahibkarlıq və bazar münasibətlərinə əsaslanan sosial-iqtisadi quruluşa keçid tamamlanmışdır. Bu gün başlıca hədəf kimi bərqərar olmuş yeni iqtisadi sistemin daha da yetkinləşməsi gündəlikdədir.
Dünya təcrübəsi göstərir ki, inkişaf etmiş bazar münasibətləri modeli üçün şaxələnmiş maliyyə sektoru və xüsusən də yüksək səmərə ilə fəaliyyət göstərən qiymətli kağızlar bazarının mövcudluğu zəruridir. Qiymətli kağızlar bazarının keyfiyyətcə yeni səviyyəyə qaldırılması iqtisadiyyatın tənzimlənməsi imkanlarını genişləndirir, maliyyə resurslarının real sektora cəlb edilməsini və sahələrarası sərmayə axınlarını asanlaşdırır, həmçinin, korporativ idarəetmə, təsərrüfat fəaliyyətində şəffaflığın artırılması kimi zəruri tələblər irəli sürməklə bütövlükdə iqtisadi sistemin daha səmərəli fəaliyyətini təmin edir.
Ölkəmizdə iqtisadi inkişafın müasir mərhələsi iqtisadi subyektlərin maliyyə xidmətlərinə çıxış imkanlarının daha da genişləndirilməsini nəzərdə tutur. Bu məqsədlə büdcədən maliyyələşmə və kredit vəsaitləri hesabına maliyyələşmə mənbələri ilə bərabər daha ucuz, inflyasiya yaratmayan və uzunmüddətli mənbə kimi yığımların birbaşa investisiyalara transformasiyasını təmin edən kapitallaşma mexanizmləri daha da inkişaf etdirilməli və təkmilləşdirilməlidir.
Bununla yanaşı, investisiya prosesinin kütləviliyinin
təmin edilməsi, kiçik və orta
ölçülü iqtisadi subyektlərə və əhaliyə
öz yığım vəsaitlərini iqtisadiyyata qoymaq
imkanlarının təqdim edilməsi, fond bazarının
ölkə əhalisinin orta təbəqəsini genişləndirmək
kimi vacib sosial əhəmiyyətini ön plana çəkir.
2. Məqsəd və vəzifələr
"2011-2020-ci
illərdə Azərbaycan Respublikasında qiymətli
kağızlar bazarının inkişafı" Dövlət
Proqramının (bundan sonra - Dövlət Proqramı)
başlıca məqsədi müasir, beynəlxalq standartlara
uyğun, iqtisadiyyata geniş kapitalizasiya imkanları təqdim
edən və risklərin etibarlı idarə edilməsini təmin
edən, yüksək səmərə ilə fəaliyyət
göstərən qiymətli kağızlar bazarının
formalaşdırılmasıdır.
Bu məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı vəzifələrin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur:
- qiymətli kağızlar bazarının tənzimlənməsi mexanizmlərinin qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə uyğun təkmilləşdirilməsi, qiymətli kağızlar bazarının institusional inkişaf səviyyəsinin yüksəldilməsi və onun beynəlxalq standartlara uyğunluğunun təmin edilməsi;
- ölkə iqtisadiyyatında kapitallaşma dərəcəsinin yüksəldilməsinə nail olunması, iqtisadi layihələrin maliyyələşdirilməsində qiymətli kağızlar bazarı vasitəsilə cəlb olunan qeyri-inflyasiya mənşəli investisiya vəsaitlərindən istifadənin genişləndirilməsi;
- iqtisadi subyektlərin və əhalinin yığımlarının fond bazarında səmərəli yerləşdirilməsi üçün investisiyaların qorunduğu və risklərin etibarlı idarə olunduğu müvafiq şəraitin yaradılması;
- ölkənin qiymətli kağızlar bazarının tədricən beynəlxalq kapital bazarlarına inteqrasiya olunması üçün müvafiq şəraitin formalaşdırılması.
Dövlət Proqramı çərçivəsində qiymətli kağızlar bazarının inkişafı üçün müəyyən olunmuş vəzifələrin mərhələlərlə həyata keçirilməsi reallaşdırılacaqdır.
Birinci mərhələdə qiymətli kağızlar bazarının infrastrukturunun müasirləşdirilməsi, bu məqsədlə normativ hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi, maddi-texniki bazanın möhkəmləndirilməsi, habelə qiymətli kağızlar bazarında insan kapitalının inkişafı üçün zəruri imkanların yaradılması nəzərdə tutulur. Ölkənin qiymətli kağızlar bazarının əhəmiyyətli dərəcədə optimallaşdırılmasına istiqamətlənmiş bu mərhələnin 2011-2014-cü illəri əhatə etməklə Dövlət Proqramının ilk 4 ili ərzində tamamlanması planlaşdırılır.
İkinci mərhələdə qiymətli kağızlar bazarında əməliyyatların tam avtomatlaşdırılması və konsolidə edilməsi, eyni zamanda, yeni alət və xidmətlərin təqdim olunması üçün zəruri bazanın formalaşdırılması nəzərdə tutulur. 2015-2017-ci illər daxil olmaqla Dövlət Proqramının növbəti 3 ilini əhatə edəcək bu mərhələdə geniş avtomatlaşdırma vasitəsilə maliyyə xidmətlərinin regional əhatə dairəsinin artırılmasına da nail olunacaqdır.
Üçüncü mərhələdə yeni və
daha mürəkkəb alət və xidmət növlərinin
bazara təqdim edilməsi ilə qiymətli kağızlar
bazarının dərinliyinin artırılması, eyni zamanda
sistem risklərinin səmərəli idarə edilməsi
mexanizmlərinin yaradılması nəzərdə tutulur.
Dövlət Proqramının son 3 ilini (2018-2020-ci illər) əhatə
edəcək bu mərhələnin tamamlanması ilə Azərbaycan
kapital bazarları beynəlxalq maliyyə bazarlarına
inteqrasiyaya hazır olacaqdır.
3. Dövlət Proqramının əsas
istiqamətləri
Qiymətli
kağızlar bazarının inkişafı üçün
müəyyən olunmuş məqsəd və vəzifələrin
əlaqələndirilmiş şəkildə
aşağıdakı əsas istiqamətlərdə həyata
keçirilməsi nəzərdə tutulur.
3.1. Qiymətli kağızlar
bazarının institusional inkişafı
Dövlət
Proqramı çərçivəsində qiymətli
kağızlar bazarı yeni təşkilati, texniki və
kapital tələblər əsasında təkmilləşdiriləcək,
çevik və səmərəli kapital bazarı
institutlarının fəaliyyəti təmin ediləcəkdir.
Fond birjasının ticarət imkanlarının genişləndirilməsi həyata keçiriləcək, onun müxtəlif maliyyə alətləri ilə ticarət imkanları təqdim edən vahid instituta çevrilməsi məqsədilə zəruri hüquqi və təşkilati tədbirlər görüləcəkdir.
Həmçinin, ticarət sisteminin avtomatlaşdırılması prosesləri başa çatdırılacaqdır.
Qiymətli kağızların depozitar-uçot sistemi, o cümlədən qiymətli kağızlar və onlar üzərində hüquqların qeydiyyatı mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə Milli Depozit Mərkəzinin bazasında dövlət və korporativ qiymətli kağızların mərkəzi depozitar sistemi yaradılacaq, qiymətli kağızların və onlar üzərində hüquqların qeydiyyatı sistemi sadələşdiriləcəkdir. Qiymətli kağızların girovla yüklənməsinin mərkəzi depozitar sistemi vasitəsilə həyata keçirilməsi mexanizmi tətbiq olunacaqdır.
Qiymətli kağızlarla ticarətin səmərəliliyinin artırılması və risklərin azaldılması məqsədilə qiymətli kağızların ticarəti üzrə mərkəzləşdirilmiş klirinq sistemi yaradılacaq və onun elektron ödəniş sistemlərinə inteqrasiyası təmin ediləcəkdir.
Dövlət Proqramının ikinci mərhələsində qiymətli kağızlar bazarında vahid elektron platformanın formalaşdırılması başa çatdırılacaq. Bununla da ticarət, klirinq-hesablaşma, depozitar uçot prosedurlarının tam avtomatlaşdırılması və konsolidə edilməsi əməli olaraq həyata keçiriləcəkdir.
Qiymətli kağızlar bazarının inkişaf xəttinə uyğun olaraq klirinq fondu, investorların kompensasiya fondu kimi institutların yaradılması planlaşdırılır ki, bu da qiymətli kağızlar bazarının ticarət və hesablaşma sistemlərinin dayanıqlılığının təmin edilməsinə və risklərin etibarlı idarəedilməsi üçün zəruri mexanizmlərin formalaşmasına xidmət edəcəkdir.
Bazarın əməliyyat infrastrukturunun köklü
surətdə təkmilləşdirilməsi və
avtomatlaşdırılması vasitəsilə kapital
bazarı xidmətlərinin coğrafi əhatəsinin və
bu xidmətlərə çıxış imkanlarının
əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirilməsi
təmin olunacaqdır.
3.2. Maliyyə vasitəçiliyi
fəaliyyətinin və kollektiv investisiya sxemlərinin təşkili
və təşviqi
Proqramda nəzərdə tutulmuş tədbirlər çərçivəsində müasir maliyyə vasitəçilərinin - investisiya şirkətlərinin, aktivlərin idarəedilməsi şirkətlərinin və kastodian təsisatlarının formalaşması üçün zəruri hüquqi və təşkilati mexanizmlər formalaşdırılacaqdır. Maliyyə vasitəçiləri tərəfindən broker, diler, investisiya təhlili, anderraytinq və digər əlaqədar funksiyaların kompleks şəkildə həyata keçirilməsi üzrə fəaliyyət təşviqləndiriləcəkdir.
Sərmayələrin peşəkar idarə olunmasının və fərdi yığımların səmərəli investisiyalara yönləndirilməsinin təmin edilməsində institusional investorların fəaliyyəti mühüm rol oynayır. Bununla əlaqədar olaraq investisiya fondları və digər kollektiv investisiya sxemlərinin səmərəli fəaliyyət mexanizmlərinin formalaşdırılması üzrə tədbirlər həyata keçiriləcəkdir.
Bununla bərabər, bank və sığorta şirkətlərinin qiymətli kağızlar bazarında fəal iştirakını təşviq edən prudensial tələblər müəyyənləşdirilərək tətbiq olunacaqdır.
Daşınmaz əmlak sektorunda fəallığın dayanıqlı şəkildə təmin olunmasına xidmət edən kapital bazarı mexanizmlərinin, o cümlədən daşınmaz əmlak investisiya fondlarının fəaliyyətinin təşviqi, habelə bu sahədə mövcud bazar alətlərinin (mənzil sertifikatları, ipoteka istiqrazları və sair) səmərəliliyinin artırılması üçün əlavə tədbirlər görüləcəkdir.
Orta müddətli perspektivdə sığorta-pensiya
sistemində əmək pensiyalarının yığım
hissəsinin fəallaşdırılması, yığım
əsaslı pensiya fondlarının yaradılması və
yığımların kapital bazarlarına investisiya
imkanlarının genişləndirilməsi
reallaşdırılacaqdır.
3.3. Qiymətli kağızlar bazarında tələb və
təklifin dəstəklənməsi
Qiymətli
kağızlar bazarının səmərəli fəaliyyət
göstərməsi üçün fond bazarında ticarətin
artırılması və bunun üçün əlverişli
mühitin yaradılması, mövcud kapital bazarı alətlərindən
istifadənin genişləndirilməsi, yeni maliyyə alətlərinin
buraxılışının təşviqi tələb
olunur.
Müasir kapital bazarının formalaşması ilk növbədə, dövlət istiqrazlarının likvid və dərin bazarının təmin edilməsi ilə bağlıdır. Bu istiqamətdə müvafiq dövlət orqanlarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi, monetar və fiskal siyasət alət və vasitələrindən optimal şəkildə istifadə olunması, o cümlədən ilkin mərhələdə dövlət qiymətli kağızlarının likvidliyinin təmin edilməsi üçün zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsi planlaşdırılır.
Qiymətli kağızlar bazarında ticarətin genişləndirilməsi məqsədilə qiymətli kağızlar bazarlarından maliyyələşməyə hazır olan bir sıra dövlət müəssisələrinin qiymətli kağızlarının fond birjasında təklif edilməsi və bunun üçün müvafiq hüquqi və təşkilati mexanizmlərin yaradılması nəzərdə tutulur. Həmçinin özəl sektora dövlət maliyyə dəstəyinin fond bazarı alətləri ilə göstərilməsi, dövlət xətti ilə sərmayələrin qoyulmasında fond birjasında kotirovka olunan şirkətlərə üstünlük verilməsi və sərmayələrin çıxış dəyərinin kapital bazarı alətləri ilə müəyyənləşdirilməsi həyata keçiriləcəkdir.
Kiçik və orta sahibkarlığın kapital bazarlarından maliyyələşməsi imkanlarının artırılması məqsədilə Bakı Fond Birjasında alternativ ticarət platforması yaradılması nəzərdə tutulur.
Bütün bunlarla bərabər, fond birjasında təqdim edilən investisiya alətlərinin çeşidinin artırılması və fərdi investorların bazara marağının təmin edilməsi məqsədilə xarici fond bazarlarında ticarət olunan qiymətli kağızların yerli bazarda, habelə yerli qiymətli kağızların xarici kapital bazarlarında təklif edilməsi, bunun üçün müvafiq hüquqi və təşkilati tədbirlərin həyata keçirilməsi planlaşdırılır.
Qiymətli kağızlar bazarında yüksək rəqabət gücünə malik maliyyə alətlərinin təklifinin genişləndirilməsi, xarici investorların Azərbaycan qiymətli kağızlar bazarına marağının artırılması məqsədilə infrastruktur layihələrinin fond bazarı alətləri ilə maliyyələşdirilməsi təcrübəsinin tətbiq olunması, müxtəlif borc kağızlarının və müddətli kontraktların ticarəti mexanizmlərinin də yaradılması nəzərdə tutulur.
Kapital bazarlarının səmərəli fəaliyyəti,
özəl sektorun kapital bazarlarından maliyyələşmə
və bütövlükdə investisiya imkanlarının
genişlənməsi üçün əlverişli vergi
mühitinin mövcudluğu mühüm əhəmiyyət kəsb
edir. Bunu nəzərə alaraq qiymətli
kağızlar bazarında vergiyə cəlb olunma şərtlərinin
qabaqcıl beynəlxalq təcrübə əsasında təkmilləşdirilməsi,
o cümlədən qiymətli kağızlardan əldə
edilən investisiya gəlirlərinə, qiymətli
kağızların alqı-satqısından əldə olunan
gəlirlərə vergi güzəştlərinin tətbiq
olunması gündəlikdə olacaqdır. Həmçinin
investisiya fondlarının fəaliyyətini, şirkətlərin
fond birjasının listinqinə çıxmasını təşviq
edən əlverişli fiskal şəraitin yaradılması nəzərdə
tutulur.
3.4. Maliyyə şəffaflığı
prinsiplərinin və korporativ idarəetmənin tətbiqinin
genişləndirilməsi
Kapital bazarlarının yetkinləşməsi və ucuz və uzunmüddətli maliyyələşmə vasitələrindən faydalanmaq imkanlarının yaradılması şirkətlərdə qabaqcıl maliyyə hesabatlığı və idarəetmə standartlarının tətbiqinin genişləndirilməsi ilə birbaşa bağlıdır. Bunu nəzərə alaraq, maliyyə şəffaflığı və korporativ idarəetmə prinsiplərinin yayılması prioritet istiqamət olaraq qiymətli kağızlar bazarının iştirakçılarını, maliyyə vasitəçisi qismində çıxış edən investisiya şirkətlərini və müxtəlif növ kollektiv investisiya fondlarını əhatə etməlidir.
Bununla yanaşı, maliyyə hesabatlığının beynəlxalq standartları və korporativ idarəetmə təcrübəsinin tədricən və planlı şəkildə korporativ sektorda, o cümlədən iri dövlət müəssisələrində genişləndirilməsi üçün tədbirlər həyata keçiriləcəkdir.
Maliyyə
şəffaflığının artırılması məqsədilə
qiymətli kağızlar bazarında audit tələbləri
təkmilləşdiriləcək. Eyni zamanda qiymətli
kağızlar bazarında audit işini həyata keçirən
şirkətlərə dair tənzimləyici tələblər
müəyyən ediləcəkdir. Orta müddətli
perspektivdə reytinq agentliklərinin yaradılması nəzərdə
tutulur ki, bu da qiymətli kağızlar bazarında məlumatların
əhatəli açıqlanmasını təmin etməklə
şəffaflığın daha da artırılmasına xidmət
göstərəcəkdir.
3.5. Qiymətli kağızlar bazarına dair normativ
hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi
Qiymətli kağızlar bazarının institusional inkişafı, fond bazarı alətlərinin ticarətinin genişləndirilməsi və bütövlükdə kapital bazarlarının fəaliyyətinin yüksək səviyyədə təmin edilməsi bazara dair normativ hüquqi bazanın qabaqcıl beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla təkmilləşdirilməsini tələb edir. İlk növbədə, qiymətli kağızlar bazarı və fond birjasına dair müasir tələblərə uyğun yeni qanunun hazırlanması və qəbul edilməsi vacib əhəmiyyət kəsb edir.
Bununla yanaşı, qiymətli kağızların buraxılışı və qeydiyyatı, ilkin və təkrar bazarda qiymətli kağızlarla aparılan əməliyyatların adekvat tənzimlənməsi məsələləri diqqət mərkəzində olacaq. Qiymətli kağızların ədalətli bazar dəyərinin formalaşmasının təmin edilməsi, kapital bazarında hüquqpozmalara qarşı məsuliyyət və cərimə mexanizmlərinin beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırılması təmin ediləcəkdir.
Qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçılarının lisenziyalaşdırılmasının qayda və prosedurları qabaqcıl beynəlxalq standartlar əsasında təkmilləşdiriləcək, maliyyə vasitəçilərinin fəaliyyətinə dair adekvat kapital, risk idarəetməsi və hesabatlıq tələbləri müəyyən ediləcəkdir.
Maliyyə vasitəçiləri və emitentlərin məlumatlarının dəqiq, dolğun və vaxtında açıqlanmasını təmin edən vahid elektron nəzarət və hesabatlıq sistemi yaradılacaq. Qiymətli kağızlar bazarında inteqrasiya olunmuş nəzarət və sistem risklərinin etibarlı idarəedilməsi mexanizmləri formalaşdırılacaqdır.
Qiymətli
kağızlar bazarının dərinləşməsi, onun
alət və vasitələrinin çeşidinin genişlənməsi
sektorun dövlət tənzimlənməsi mexanizmlərinin əhəmiyyətli
dərəcədə inkişaf etdirilməsini tələb
edir. Bununla əlaqədar, sektorun dovlət tənzimlənməsi
strukturunun təşkilati və funksional cəhətdən
gücləndirilməsi təmin ediləcək, kadr
potensialının artırılması məqsədilə
geniş təlim proqramları, treninq və seminarlar təşkil
ediləcəkdir.
3.6. Qiymətli kağızlar
bazarına dair məlumatlılığın və peşəkar
hazırlığın yüksəldilməsi
Qiymətli kağızlar bazarının səmərəli fəaliyyət göstərməsi üçün həm maliyyə vasitəçilərinin, həm də potensial emitentlərin və investorların bazar haqqında biliklərinin artırılması, bütövlükdə kapital bazarlarında yüksək peşəkarlığın və məlumatlılığın formalaşdırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bunu nəzərə alaraq Dövlət Proqramı çərçivəsində bilik və məlumatların ötürülməsi mexanizmlərinin yaradılması və bu məqsədlərlə əlaqələndirilmiş tədbirlərin görülməsi planlaşdırılır.
Qiymətli kağızlar bazarında peşəkar hazırlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə kapital bazarlarına dair təlim və məsləhət kursları təşkil ediləcək, qiymətli kağızlar bazarı iştirakçıları, o cümlədən maliyyə vasitəçiləri və emitentlər üçün xüsusi təlim və sertifikat proqramları tədris ediləcəkdir. Belə kurs və proqramlar, eyni zamanda, potensial emitentləri kapital bazarlarından maliyyələşmə proseslərinə hazırlayacaqdır.
Orta müddətli perspektivdə orta və ali təhsil müəssisələrinin tədris proqramlarına qiymətli kağızlar bazarı haqqında fənlərin daxil edilməsi və iqtisadi təhsil proqramlarının yeni tələblərə uyğunlaşdırılması da nəzərdə tutulur.
Qiymətli kağızlar bazarına dair məlumatlılığın artırılması məqsədilə kütləvi informasiya vasitələrində xüsusi proqramların, məqalə və nəşrlərin yayımlanması təşkil ediləcək, mütəmadi müsabiqə və sorğular keçiriləcəkdir.
Yerli və xarici investorlar, habelə akademik və
biznes dairələri üçün Azərbaycan kapital
bazarlarının imkanlarına dair konfrans, seminar və təlim
proqramları təşkil olunacaq, şirkətlərin fəaliyyətində
qiymətli kağızların istifadə edilməsini təşviq
etmək üçün xüsusi məlumatlandırma
proqramları həyata keçiriləcəkdir.
4. Dövlət Proqramının
maliyyələşdirilməsi
Dövlət
Proqramında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin
maliyyələşdirilməsi Azərbaycan
Respublikasının dövlət büdcəsi və
qanunvericiliyə zidd olmayan digər mənbələr
hesabına həyata keçiriləcəkdir.
5. Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi
üzrə tədbirlər planı
¹ Tədbirin adı İcra
müddəti İcraçı
1. Qiymətli kağızlar
bazarının institusional inkişafı
1.1 Fond birjasının
hüquqi və təşkilati cəhətdən qabaqcıl
beynəlxalq təcrübəyə uyğun təkmilləşdirilməsi,
yeni ticarət sisteminin tətbiqi ilə baza və törəmə
maliyyə alətlərinin ticarəti imkanlarının
genişləndirilməsi 2011 - 2020 QKDK
1.2 Qiymətli kağızların və onlar üzərində hüquqların qeydiyyatı və uçotu mexanizmlərinin sadələşdirilməsi 2011 - 2013 QKDK
1.3 Dövlət və korporativ qiymətli kağızların vahid mərkəzi depozitar sisteminin yaradılması 2012 - 2014 QKDK
1.4 Qiymətli kağızların girovla yüklənməsi prosedurlarının optimallaşdırılması və avtomatlaşdırılması 2012 - 2014 QKDK, MB
1.5 Birjadankənar mütəşəkkil qiymətli kağızlar bazarının əməliyyat-hesablaşma sistemlərinin klirinq sisteminə inteqrasiya edilməsi 2013 - 2016 QKDK, MB
1.6 Qiymətli kağızlarla ticarət, klirinq-hesablaşma proseslərinin sadələşdirilməsi və optimallaşdırılması, bu sistemlərin əlaqələndirilməsi və birbaşa emal prinsipi əsasında inteqrasiya olunmuş elektron ticarət platformasının yaradılması 2013 - 2016 QKDK
1.7 Qiymətli kağızlarla ticarət və hesablaşma sistemlərinin dayanıqlılığının təmin edilməsi və risklərin etibarlı idarəedilməsi sisteminin yaradılması 2016 - 2020 QKDK
1.8 Maliyyə vasitəçiliyi xidmətlərinin regional əhatəsinin və bu növ xidmətlərə çıxış imkanlarının genişləndirilməsi mütəmadi
QKDK
1.9
Bazarın peşəkar iştirakçılarının və
maraqlı tərəflərin peşəkar
assosasiyalarının yaradılmasının təşviqi
2014 – 2016 QKDK
2. Maliyyə vasitəçiliyi və kollektiv investisiya
sxemlərinin fəaliyyətinin təşkili və təşviqi
2.1 İnvestisiya şirkətlərinin
fəaliyyətini tənzimləyən zəruri normativ
hüquqi bazanın formalaşdırılması və
onların fəaliyyətinin təşviqi 2012 – 2013 QKDK
2.2 Aktivlərin idarəedilməsi şirkətlərinin fəaliyyətini tənzimləyən zəruri normativ hüquqi bazanın formalaşdırılması və onların fəaliyyətinin təşviqi 2011 – 2013 QKDK
2.3 Kastodian fəaliyyəti tənzimləyən zəruri normativ hüquqi bazanın formalaşdırılması 2012 – 2014 QKDK, MB
2.4 İnvestisiya fondları və digər kollektiv investisiya sxemlərinin (daşınmaz əmlak investisiya fondları və s.) fəaliyyətini tənzimləyən zəruri normativ hüquqi bazanın formalaşdırılması və onların fəaliyyətinin təşviqi 2011 - 2013 QKDK
2.5 Bank və
sığorta şirkətlərinin qiymətli kağızlar
bazarında aktiv iştirakını təşviq edən
prudensial tələblərin müəyyən edilməsi 2011
- 2013 MB, MN, QKDK
3. Qiymətli kağızlar
bazarında tələb və təklifin dəstəklənməsi
3.1 Dövlət
istiqrazlarının stabil, proqnozlaşdırılan ilkin və
likvid təkrar bazarının formalaşdırılması
2011 - 2013 MN, MB, QKDK
3.2 İndikativ məbləğdə avroistiqrazların buraxılması 2012 MN
3.3 Marketmeyker institutlarının fəaliyyətinin normativ hüquqi bazasının yaradılması və onların fəaliyyətinin təşviqi 2013 - 2015 QKDK
3.4 Kiçik və orta sahibkarlar üçün alternativ birja ticarəti platformasının yaradılması, onların fond bazarından maliyyələşmə imkanlarının artırılması və təşviqi 2012 - 2014 QKDK, İİN
3.5 Xarici fond bazarlarında ticarət olunan qiymətli kağızların yerli bazarda və yerli qiymətli kağızların xarici fond bazarlarında ticarətini tənzimləyən normativ hüquqi bazanın formalaşdırılması və müvafiq ticarət sisteminin tətbiq edilməsi 2013 - 2017 QKDK
3.6 İri dövlət müəssisə və şirkətlərinin fond bazarı vasitəsilə sərmayə cəlb etməsi və listinqinin təşviqi, onların qiymətli kağızlarının fond birjasında ticarətinin təmin edilməsi mütəmadi İİN, ƏMDK, QKDK
3.7 İnfrastruktur layihələrinin maliyyələşdirilməsində fond bazarı alətlərindən istifadənin təmin edilməsi üçün müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi mütəmadi İİN, MN, QKDK
3.8 Özəl sektora dövlət maliyyə dəstəyinin göstərilməsi məqsədilə fond bazarı alətlərindən istifadə edilməsi, dövlət tərəfindən özəl şirkətlərin sərmayəsinə edilən investisiyaların dəyərinin fond bazarı vasitəsilə formalaşdırılması üzrə tədbirlərin həyata keçirilməsi mütəmadi İİN, QKDK
3.9 Sekyuritizasiya üzrə normativ hüquqi bazanın yaradılması və müxtəlif baza aktivli qiymətli kağızlarının buraxılışı və ticarətinin təşviqi 2016 - 2020 QKDK
3.10 Qiymətli
kağızlar bazarında əlverişli vergi mühitinin
formalaşdırılması məqsədilə təkliflərin
hazırlanması və təqdim edilməsi 2012 - 2013 MN, VN,
QKDK
4. Maliyyə şəffaflığı
prinsiplərinin və korporativ idarəetmənin tətbiqinin
genişləndirilməsi
4.1 Dövlət müəssisələrində
və özəl sektorda maliyyə hesabatlığı təcrübəsinin
inkişaf etdirilməsi, milli və beynəlxalq maliyyə
hesabatlığı standartlarının tətbiqinin təmin
olunması 2011 - 2014 MN
4.2 Dövlət müəssisələrində və özəl sektorda korporativ idarəetmə standartlarının tətbiqinin genişləndirilməsi 2011 - 2014 İİN, QKDK, ƏMDK
4.3 Qiymətli kağızlar bazarında audit işinin təkmilləşdirilməsi, audit şirkətlərinə dair xüsusi tənzimləyici tələblərin müəyyən edilməsi 2014 QKDK, AP
4.4 Qiymətli kağızlar bazarında məlumatların dəqiq, dolğun və vaxtında açıqlanması sisteminin yaradılması və avtomatlaşdırılması 2012 - 2014 QKDK
4.5 Reytinq
agentliklərinin fəaliyyətini tənzimləyən normativ
hüquqi bazanın formalaşdırılması, onların fəaliyyətinin
təşviq edilməsi 2016 - 2018 QKDK
5. Qiymətli kağızlar
bazarına dair normativ hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi
5.1 Qiymətli kağızlar
bazarı haqqında mütərəqqi beynəlxalq təcrübəyə
uyğun yeni qanun layihəsinin hazırlanması və təqdim
edilməsi 2011 - 2012 QKDK, ƏN, ƏMDK
5.2 Qiymətli kağızların optimal buraxılış və qeydiyyat sisteminin yaradılması, qiymətli kağızların beynəlxalq nömrələnməsi (İSİN kodlar) sisteminin tətbiqi 2013 QKDK
5.3 Qiymətli kağızların ilkin və təkrar bazarda ədalətli bazar dəyərinin formalaşmasını təmin edən hüquqi və tənzimləyici tələblərin müəyyən edilməsi və tətbiqi 2013 QKDK
5.4 İnvestorların hüquqlarının səmərəli müdafiəsi sisteminin yaradılması 2012 - 2014 QKDK
5.5 Qiymətli kağızlar bazarında hüquqpozmalar üzrə təsir mexanizmlərinin, cərimə və sanksiyaların beynəlxalq standartlar əsasında təkmilləşdirilməsi 2014 QKDK, ƏN
5.6 Qiymətli kağızlar bazarı iştirakçılarının müflisləşməsi prosedurlarının beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırılması 2015 QKDK, ƏN
5.7 Qiymətli kağızlar bazarında peşəkar fəaliyyətin lisenziyalaşdırılması prosedurlarının beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırılması 2012 QKDK, İİN
5.8 Maliyyə vasitəçiləri, fond birjası, depozitar və klirinq-hesablaşma təsisatlarına dair adekvat kapital tələblərinin müəyyən edilməsi və tətbiqi 2013 QKDK
5.9 Maliyyə vasitəçiləri, fond birjası, depozitar və klirinq-hesablaşma təsisatlarında risklərin idarə edilməsi sistemlərinə dair prudensial tələblərin müəyyən edilməsi və tətbiqi 2014 QKDK
5.10 Maliyyə vasitəçiləri, fond birjası, depozitar və klirinq-hesablaşma təsisatlarının prudensial hesabatlıq sisteminin yaradılması və avtomatlaşdırılması 2014 QKDK
5.11 Qiymətli kağızlar bazarına dair elektron nəzarət-hesabatlıq sisteminin yaradılması 2015 QKDK, RİTN
5.12 QKDK-da
sistem risklərinin müəyyən edilməsi və səmərəli
idarəolunması sisteminin yaradılması 2016 - 2018 QKDK
6. Qiymətli kağızlar bazarına dair məlumatlılığın
və peşəkar hazırlığın yüksəldilməsi
6.1 QKDK-nın təşkilati-funksional cəhətdən gücləndirilməsi və kadr potensialının inkişaf etdirilməsi mütəmadi QKDK
6.2 QKDK yanında ixtisasartırma kurslarının potensialının gücləndirilməsi, təlim proqramlarının təkmilləşdirilməsi və səmərəliliyinin təmin edilməsi mütəmadi QKDK
6.3 Qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçıları üçün ixtisaslaşmış təlim proqramlarının həyata keçirilməsi mütəmadi QKDK
6.4 Kapital bazarlarına dair sertifikat proqramlarının təşkil edilməsi mütəmadi QKDK
6.5 Şirkətlərin kapital bazarlarına çıxış üçün hazırlanması, bu sahədə məsləhət xidmətlərinin göstərilməsi mütəmadi QKDK, İİN
6.6 Şirkətlərin motivasiya mexanizmlərində qiymətli kağızların istifadəsinin təşviq edilməsi və tətbiqinə yardım göstərilməsi mütəmadi QKDK, İİN
6.7 Orta və ali təhsil müəssisələrində qiymətli kağızlar bazarına dair biliklərin tədrisinin təmin edilməsi mütəmadi TN, QKDK
6.8 Kapital bazarları haqqında biliklərin müxtəlif nəşrlər, elektron və yazılı media ilə yayılmasının təmin edilməsi mütəmadi QKDK, MB, MN, RİTN
6.9 Qiymətli kağızlar bazarı haqqında mütəmadi müsabiqə, yarış və sorğuların keçirilməsi mütəmadi QKDK
6.10 Azərbaycan kapital bazarlarının imkanlarına dair yerli və beynəlxalq konfransların, seminarların və müşavirələrin təşkili mütəmadi QKDK, İİN, MN
Akronimlər
QKDK Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi
İİN İqtisadi İnkişaf Nazirliyi
MN Maliyyə Nazirliyi
MB Mərkəzi Bank
ƏMDK Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi
VN Vergilər Nazirliyi
AP Auditorlar Palatası
ƏN Ədliyyə Nazirliyi
RİTN Rabitə və
İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi
TN Təhsil Nazirliyi
Azərbaycan.-2011.-17 may.-S.4.