Müdhiş gecənin ibrət dərsləri
Qətliama ilk etiraz xalqın
xilaskarından gəldi
Sanki qəflətən aydın səmada göy guruldadı. Dünyanın bütün informasiya kanalları SSRİ rəhbərliyindən uzaqlaşdırılaraq ömrünün çox ağır və təhlükəli günlərini yaşayan xalqın böyük oğlu Heydər Əliyevin bəyanatını yaymağa başladı. Azərbaycanın informasiya blokadasına alındığı bir şəraitdə baş vermiş həqiqətləri operativ surətdə dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq böyük cəsarət tələb edirdi. Fəqət, dəhşətli faciəyə kəskin etiraz olaraq 1990-cı il yanvarın 21-də ailəsi ilə birgə Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək mətbuat konfransı keçirən ümummilli lider Heydər Əliyev hadisəyə operativ və düzgün qiymət verən ilk vətənpərvər siyasi xadim oldu. Həyatını təhlükə qarşısında qoyaraq Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələn Heydər Əliyev ifşaedici və cəsarətli bir bəyanat verdi:
"Əziz həmvətənlərim!
Buraya ən əvvəl ona görə gəlmişəm ki, Azərbaycanın Moskvada kiçik parçası olan daimi nümayəndəliyində böyük itkilərə səbəb olmuş faciə ilə bağlı bütün Azərbaycan xalqına başsağlığı verim. İkinci tərəfdən, bu məsələyə öz münasibətimi bildirmək istəyirəm. Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəsindən xahiş edirəm ki, mənim sözlərimi, kədərimi, başsağlığımı Azərbaycan xalqına çatdırsın. Hazırda başqa imkanım olmadığı üçün təəssüf hissi keçirirəm.
Azərbaycanda baş vermiş hadisələrə gəlincə, mən onları hüquqa, demokratiyaya yabançı, humanizmə və ölkəmizdə elan olunmuş hüquqi dövlət quruculuğu prinsiplərinə zidd hesab edirəm. Azərbaycanda yaranmış mürəkkəb vəziyyətin bir sıra səbəbləri vardır. Vaxtımızın məhdudluğundan bu məsələlərin üzərində ətraflı dayanmaq istəmirəm...
Dağlıq Qarabağ hadisələrinin ilkin mərhələsində ölkənin ali partiya-siyasi rəhbərliyi tərəfindən vaxtında zəruri tədbirlər görülsə idi, gərginlik indiki həddə çatmaz, tərəflər itkilərə məruz qalmaz, başlıcası isə 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə çoxlu insan qırğını ilə nəticələnən hərbi müdaxilə üçün də zəmin yaranmazdı.
Bunlar üçün ilk növbədə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin artıq sabiq birinci katibi Vəzirov müqəssirdir. Bu yüksək vəzifədə olduğu müddətdə o, Azərbaycandakı vəziyyəti sabitləşdirmək üçün heç nə etməmişdir. Əksinə, özünün səhv addımları, yaramaz iş üslubu, yanlış siyasi manevrləri ilə xalqla öz arasında uçurum yaratmışdır. Xalq isə hiddətlənmişdir. Elə buna görə də Bakıda və Azərbaycanın digər şəhər və rayonlarında aylarla davam edən mitinqlərdə dəfələrlə Azərbaycanın partiya rəhbərliyinin istefası tələbi irəli sürülmüşdür. Söhbət əslində Vəzirovun istefasından gedirdi. Bəs bu məsələ indiyə kimi niyə həll olunmamışdır? Yalnız dünən Bakı şəhərinə ordu yeridildikdən, qırğın və dağıntılar baş verdikdən sonra Vəzirov Azərbaycandan əslində qaçmışdır. Bu, böyük səhvdir. Ən böyük səhv isə, sözsüz ki, qeyri-ciddi, bu yüksək vəzifəyə əsla yaramayan adamın bir vaxt Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinə birinci katib təyin edilməsi idi. Ancaq iş təkcə bununla bitmir.
İndi yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə baş vermiş və bu gün də davam edən faciənin üstündə dayanmaq istəyirəm. Hesab edirəm ki, Azərbaycandakı vəziyyəti öz axarına salmaq, siyasi həyatdakı qeyri-sabitliyi nizamlamaq üçün kifayət qədər imkan olmuşdur. Təəssüf ki, Azərbaycan rəhbərliyi bu imkanlardan istifadə edə bilməmişdir...
Nəhayət, 19-dan 20-nə keçən gecə sovet ordusunun, SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin böyük kontingenti Bakı şəhərinə yeridilmişdir. Nəticəsi isə göz qabağındadır. Bunun törətdiyi faciələr hamımıza məlumdur.
Belə qərar qəbul etmiş adamların hərəkətini siyasi qəbahət sayıram. Belə qərar qəbul edən Azərbaycan rəhbərliyi, hamıdan əvvəl isə bərk ayaqda Azərbaycanı qoyub qaçmış Vəzirov öz xalqı qarşısında məsuliyyət daşımalıdır. Qırğın törədənlərin hamısı layiqincə cəzalandırılmalıdır".
Elə həmin gün Heydər Əliyev Azərbaycan xalqına başsağlığı teleqramı göndərdi. Teleqramda deyilirdi: "Bakı şəhərinə sovet ordusu hissələrinin yeridilməsi ilə əlaqədar xalqımızın başına gətirilən faciədən, dinc əhalinin qırılmasından böyük ürəkağrısı ilə xəbər tutdum. Bu matəm günündə həlak olanların ailələrinə və yaxınlarına, bütün Azərbaycan xalqına dərin hüznlə başsağlığı verirəm".
Sanki yanar ürəklərə su çiləndi. Xalq kimsəsizlik xofundan qurtardı, mərd və qorxmaz müdafiəçisinin, haqqını müdafiə edərək sözünü deyəninin olduğunu gördü. Özü həyatının ən təhlükəli və ağır dövrlərindən birini yaşamasına baxmayaraq, bu böyük insan xalqına arxa durmağı, ona yönələn ədalətsizliyə qarşı qətiyyətlə çıxmağı bacardı.
Xalqın belə faciəli günlərində isə Azərbaycanda hakimiyyət davası davam edirdi. Xalqın qanı və göz yaşları üzərindən adlayaraq keçən A.Mütəllibov respublikaya başçılıq etməyə başladı. Şəhidlərin dəfnində belə iştirak etməyən respublika başçısı bu cür vəhşiliyin və qəddarlığın araşdırılması, baş verən hadisələrin təhlil edilərək cinayətkarların cəzalandırılması barədə düşünmək belə istəmirdi. Fikri-zikri çoxdan bəri həsrətində olduğu vəzifədə yerini möhkəmləndirmək, Moskva ilə münasibətlərini mehribanlaşdırmaq idi. Dağlıq Qarabağda baş verən hadisələr də qulağına girmirdi. Elə bil bu xalqın ona heç bir aidiyyəti yox idi. Sona qədər də mərkəzin anti-Azərbaycan tapşırıqlarını can-başla yerinə yetirdi. Ən nəhayət, xalqın qəzəbindən qorxaraq sələfi Vəzirov kimi Moskvaya qaçdı. Amma gec-tez əməllərinə görə, xalq qarşısındakı cinayətinə görə cavab verəcəkdir!
İlk dəfə meydan qəhrəmanlarının da iç üzü 20 Yanvar hadisələri zamanı açıldı. Ölkənin baş meydanındakı tribunadan SSRİ rəhbərliyini hədələyən, xalqı istehkamlar qurmağa, silahlı əsgərlərə və zirehli texnikaya müqavimət göstərməyə çağıran "liderlər" həlledici məqamda gizləndilər. Əslində, onlar dinc əhalinin gülləbaran ediləcəyini gözəl bilirdilər. Amma bu vasitə ilə Vəzirovu sıradan çıxararaq hakimiyyətə gəlmək istəyirdilər. Bəli, məhz vəzifə xatirinə azadlıq uğrunda mübarizəyə qalxmış insanları qəsdən qırğına, ölümün pəncəsinə göndərdilər. Kimisi Elmlər Akademiyasının zirzəmisində, kimisi evində daldalandı, bəziləri isə respublikadan qaçdı. Xalqı qana susamış, əlisilahlı imperiya qoşunu üzərinə göndərən "meydan qəhrəmanları"nın birinin də burnu qanamadı. Və azadlıq uğrunda şəhid gedənlər nə qədər yüksəklərə qalxdılarsa, onlar da bir o qədər alçalıb xalqın nəzərindən düşdülər.
20 Yanvar hadisələrinə münasibətdə - həm Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda canlarından belə keçməyə hazır olanların aldadılmasında və ölümə təhrik edilməsində, həm də baş vermiş faciənin qiymətləndirilməsində eyni mövqe tutsalar da, vəzifə kürsüsü naminə vuruşda sonradan düşmənə çevrildilər. Xalq hərəkatının dalğaları qoynunda hakimiyyətə gələn AXC - Müsavat cütlüyü Ayaz Mütəllibovu rəhbərlikdən uzaqlaşdırdıqdan sonra özü də iqtidarda uzun müddət duruş gətirə bilmədi. Amma hakimiyyətdə olduqları müddətdə 20 Yanvar hadisələrinin obyektiv qiymətləndirilməsinə təşəbbüs belə göstərmədilər. Yalnız ulu öndər Heydər Əliyev fəlakət baş verən andan hadisəyə öz kəskin və prinsipial münasibətini bildirdi, sona qədər də mövqeyindən geri çəkilmədi.
Xalqın ağır günlərində daim onunla olan
lider
Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev 16 dekabr 1999-cu
ildə 20 Yanvar faciəsinin 10-cu ildönümü haqqında
xüsusi sərəncam imzaladı. Sərəncamda on il əvvəl
törədilən faciəyə ədalətli və obyektiv
qiymət verilməklə yanaşı, cinayətin
açılmamasından, bütün günahkarların cəzalandırılmamasından
narahatlıq hissi də ifadə olunurdu.
Törədilmiş cinayət
və onun nəticələri göz qabağında olduğu
halda, respublika rəhbərliyi baş vermiş faciənin
mahiyyətini hər vasitə ilə ört-basdır etməyə
cəhd göstərmişdi. Xalqın tələbi və bir
qrup deputatın təşəbbüsü ilə Azərbaycan
SSR Ali Sovetinin 1990-cı il yanvarın 22-də Yanvar faciəsi
ilə bağlı çağırılmış
sessiyasına respublikanın əksər siyasi və dövlət
rəhbərlərinin gəlməməsi isə onların
xalqın taleyinə biganə qaldıqlarını, törədilmiş
cinayətdə bu və ya digər dərəcədə
iştirak etdiklərini bir daha təsdiq etmişdi.
20 Yanvar hadisələrinə
siyasi qiymət verilməsi tələbi ilə dəfələrlə
çıxış edən Azərbaycan Xalq Cəbhəsi də
hakimiyyətdə olduğu dövrdə faciəyə siyasi
qiymət vermək üçün öz imkanlarından
istifadə etməmişdir. Beləliklə, hadisələrdən
uzun müddət keçsə də, keçmiş
SSRİ-nin və Azərbaycanın rəhbərliyi tərəfindən
xalqa qarşı törədilmiş ağır cinayət
açılmamış qalmışdı.
Hələ Azərbaycanda
sovet hakimiyyəti mövcud olduğu dövrdə 20 Yanvar faciəsi
ilə bağlı olan və geniş xalq kütlələri
tərəfindən yığılıb Dövlət
İstintaq Komissiyasına təhvil verilmiş konkret dəlil və
sübutlar qəsdən Azərbaycandan
çıxarılıb aparılmışdı. O dövrdə
Azərbaycanın prokurorluq və hüquq-mühafizə
orqanları müvafiq istintaq tədbirləri həyata
keçirməmiş, hətta əksinə, 20 Yanvar faciəsi
ilə bağlı bir sıra məxfi sənədlər, o
cümlədən mühüm arxiv sənədləri
bütövlükdə və ya qismən məhv edilmişdi.
Bu fərmana qədər də
ulu öndər Heydər Əliyev ardıcıl və müntəzəm
surətdə hadisələrə obyektiv qiymət verilməsinə
çalışmış, bir sıra sənədlərin qəbul
edilməsinə nail olmuşdu. 20 Yanvar hadisələrinə
ilk hüquqi- siyasi qiymət 1991-ci ilin noyabr ayında - onun
Naxçıvan Ali Sovetinə rəhbərlik etdiyi vaxtda
verilmişdi. Ulu öndər Heydər Əliyev 1990-cı ilin
iyulunda Naxçıvana qayıtdıqdan və 1991-ci il sentyabr
ayının 9-da Naxçıvan Ali Məclisinin Sədri
seçildikdən sonra faciəyə hüquqi-siyasi qiymət
vermək imkanı yarandı. Həmin il noyabr ayının
21-də Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə
Naxçıvan Ali Məclisi tərəfindən qəbul
edilmiş müvafiq qərarda 20 Yanvarın Milli Matəm
Günü kimi qeyd olunması qərara
alınmışdı.
Naxçıvan MR Ali Məclisinin
21 noyabr 1990-cı il tarixli qərarından:
"Yanvar faciələrinin
səbəbkarlarının - istər İttifaq, istərsə
də respublika rəhbər partiya, sovet, hüquq-mühafizə
orqanı işçilərinin, hərbçilərin bu
günədək aşkar edilib qanunla məsuliyyətə cəlb
olunmaması xalqda dərin hiddət və etiraz
doğurmuşdur.
Naxçıvan Muxtar
Respublikasının Ali Məclisi bütün bunları
işğalçı siyasət və dəqiq
düşünülmüş hərbi təcavüz kimi qiymətləndirərək
insan hüquqları bəyannaməsinin kobud şəkildə
pozulması kimi nəzərdə tutaraq qərara alır:
1. 1990-cı ilin yanvar
ayında Bakı şəhərində törədilmiş
qanlı hadisələr Azərbaycan SSR-in suveren
hüquqlarına, respublikada gedən demokratik proseslərə
qəsd kimi qiymətləndirilsin.
2. Dinc əhaliyə,
silahsız kütləyə, heç bir müqavimət
göstərməyən günahsız adamlara qarşı
müasir silahla, hərbi texnika ilə zorakılıq edilməsi,
qocaların, qadınların, uşaqların qətlə
yetirilməsi Azərbaycan xalqına qarşı açıq
təcavüz kimi ittiham edilsin.
3. Bir ilə yaxın vaxt
keçməsinə baxmayaraq, Bakı faciələrinə Azərbaycan
SSR ali hakimiyyət orqanları tərəfindən siyasi qiymət
verilməməsi, bununla əlaqədar yaradılmış
Xüsusi Deputat Komissiyasının işinin qeyri-müəyyən
səbəblərdən başa çatdırılmaması,
qanlı hadisələrin günahkarlarının aşkara
çıxarılıb qanuni məsuliyyətə verilməməsinə
qəti etiraz olunsun.
Azərbaycan SSR Ali Sovetindən
tələb edilsin ki, ən qısa müddətdə həmin
məsələni parlamentin müzakirəsinə
çıxarsın.
4. Bu qərar qəbul edilən
andan 20 Yanvar günü hər il Naxçıvan Muxtar
Respublikasında Milli Matəm Günü kimi qeyd edilsin.
5. Azərbaycan SSR Ali Sovetindən
xahiş edilsin ki, 20 Yanvar günü hər il Azərbaycan
SSR-də Milli Matəm Günü kimi qeyd edilsin".
Heydər Əliyev bu
mübarizəsini ona qarşı az qala düşmən
mövqedə duran Ali Sovetdə də davam etdirirdi.
O ağır günlərdə
20 Yanvar faciəsi ətrafında hökm sürən xəyanət
sükutunu mütəmadi olaraq pozan məhz Heydər Əliyevin
haqq səsi və dəyişməz mövqeyi oldu. Heydər Əliyevin
Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 7 mart 1991-ci il tarixli
sessiyasındakı çıxışından:
"1990-cı il yanvarın 20-də İttifaq dövləti tərəfindən
Azərbaycan xalqına qarşı hərbi təcavüz
edilmişdir. Heç bir əsas olmadan, xəbər vermədən,
dövlət qanunlarını kobudcasına pozaraq Bakı
şəhərinə müasir silahlı sovet ordusunun
qoşun hissələri yeridilmiş, onlar vəhşilik, qəddarlıq
etmiş, nəticədə nahaq qan tökülmüş,
yüzlərlə adam həlak olmuş, xəsarət
almış, itkin düşmüşdür.
Təəssüf ki, bu təcavüz
indiyə qədər davam edir. Bir ildən artıqdır ki,
Azərbaycanın paytaxtı fövqəladə vəziyyət
şəraitində yaşayır. Bizim sessiyamız da bu şəraitdə
keçirilir. Bir ildən artıqdır ki, Azərbaycan
xalqı şəhidlərə matəm saxlayır.
Respublikanın şəhərlərində, qəsəbələrində,
kəndlərində şəhidlərin xatirəsinə abidələr
ucaldılır. Fəqət, qatillər indiyə qədər
aşkar olunmayıb. Buna heç vəchlə bəraət
qazandırmaq olmaz. Bu məsələ müzakirə
olunmalıdır. 20 Yanvar faciəsinə Ali Sovetin sessiyası
siyasi qiymət verməlidir, onun günahkarlarını müəyyən
etməlidir".
Heydər Əliyevin 1991-ci il
iyunun 19-da SSRİ Nazirlər Kabinetinə göndərdiyi məktubundan:
"Yanvar hadisələrində
yüzlərlə adam öldürüldü və şikəst
edildi.
Artıq il yarım
keçib. Nəinki bu dəhşətli cinayətlərin
hamıya çoxdan məlum olan günahkarları üzə
çıxarılmayıb, əksinə, bunları
ört-basdır etmək üçün əllərindən
gələni edirlər. Ümid edirlər ki, zaman keçdikcə
bu faciə unudulacaq. Ancaq tarix dəfələrlə sübut
etmişdir ki, doğma xalqa qarşı yönəldilmiş
qanlı cinayətləri on illər keçsə də,
unutmaq və bağışlamaq mümkün deyil".
Heydər Əliyevin Azərbaycan
Respublikası Ali Sovetinin 29 avqust 1991-ci il tarixli sessiyasında
çıxışından:
"20 Yanvar faciəsi
dövründən il yarımdan çox vaxt keçir. Bu
gün burada da, bu salonda cürbəcür söhbətlər
gedir. Bir qrup bir fikirdədir, məndən qabaq
çıxış edən Rəhimov başqa fikirdədir.
Mən sual verirəm, Ali Sovetin sədri Elmira Qafarovaya, Azərbaycan
prezidenti Ayaz Mütəllibova: nə üçün indiyə
qədər bu məsələyə siyasi qiymət verilməyib?
Bu məsələnin həm siyasi tərəfi var, həm
hüquqi tərəfi var. Bu məsələyə dərhal
siyasi qiymət vermək olardı. O ki qaldı hüquqi cəhəti,
ayrı-ayrı adamların məsuliyyətə cəlb
olunması, onu, şübhəsiz ki, istintaq yolu ilə
aydınlaşdırmaq lazımdır. Buna siyasi qiymət
verilmədiyinə görə başqa tədbirlər həyata
keçirmək mümkün olmur".
Bütün bunlar öz əli
ilə tikib qurduğu Bakıda yaşamasına imkan verilməyən,
amma daim xalqı ilə birlikdə olan, ən çətin və
ağır günlərdə ona arxa sayılan möhtərəm
Heydər Əliyevin mövqeyi idi. Doğrudur, müxtəlif
siyasi platformadan çıxış edən ayrı-ayrı
siyasi qüvvələr 20 Yanvar faciəsinə münasibətdə
həmfikir təsiri bağışlayırdılar. Hətta
onlar SSRİ dağıldıqdan sonra cürətə gələrək
bütün günahları Moskvanın üzərinə
atmağa cəhdlər də göstərmişdilər.
Bütövlükdə isə 1994-cü ildə cənab Heydər
Əliyevin təşəbbüsü ilə görülən
işlərə qədər nə respublikanın kommunist rəhbərliyi,
nə də dəfələrlə kommunistlərdən 20
Yanvara siyasi qiymət verilməsini tələb edən AXC
öz iqtidarı dövründə faciəyə siyasi qiymət
verilməsindən ötrü imkanlardan istifadə etməyib.
20 Yanvara ilk obyektiv siyasi qiyməti Heydər Əliyev
verdi
Xalqın arzu və tələbi
ilə ölkə rəhbərliyinə qayıdan Heydər Əliyev
dövrün mürəkkəbliyinə və görüləsi
işlərin çoxluğuna baxmayaraq, tariximizin şanlı
və qanlı səhifəsi sayılan 20 Yanvar faciəsinin
başvermə səbəblərini və günahkarlarının
araşdırılması ilə də məşğul oldu.
Beləliklə, 20 Yanvar hadisələrinə tam
siyasi-hüquqi qiymət verildi. Heydər Əliyev bununla əlaqədar
olaraq 1994-cü il yanvarın 5-də xüsusi fərman
imzaladı. Həmin fərmanda Yanvar hadisələrinə qiymət
verilməsindən ötrü Milli Məclisin ayrıca
sessiyasının keçirilməsi tövsiyə
olunmuşdu. 1994-cü il yanvarın 2-də ulu öndər
Heydər Əliyevin sədrliyi ilə 20 Yanvar faciəsinin
dördüncü ildönümü münasibətilə
yaradılan dövlət komissiyasının iclası
keçirildi. İclasda çıxış edən Heydər
Əliyev ötən dörd ildə 20 Yanvar hadisələrinə
tam siyasi-hüquqi qiymət verilməməsini, o zamankı
Milli Şura tərəfindən qəbul edilmiş 19 yanvar
1992-ci il tarixli qərarın səthi, başdansovdu
hazırlandığını ciddi tənqid etdi:
"Xalqımızın tarixinə qanlı Yanvar faciəsi
kimi daxil olmuş 1990-cı il yanvarın 20-də Azərbaycan
öz azadlığı və müstəqilliyi uğrunda ilk
şəhidlərini vermişdir. Tarixin yaddaşına qanla
yazılmış həmin gündən bizi 4 illik zaman məsafəsi
ayırır. Təəssüf ki, 4 il ərzində 20 Yanvar
hadisələrinə dövlət səviyyəsində
lazımi siyasi-hüquqi qiymət verilməmişdir".
Bundan sonra Milli Məclisin
iclaslarında 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı məsələ
dərindən və ətraflı araşdırıldı,
1994-cü il martın 29-da "1990-cı il yanvarın 20-də
Bakıda törədilmiş faciəli hadisələr
haqqında" adlı xüsusi qərar qəbul edildi. Beləliklə,
Heydər Əliyevin təkidi və rəhbərliyi sayəsində
xalqımıza qarşı törədilən bu qanlı və
qəddar aksiyaya siyasi-hüquqi qiymət verildi. Sənəddə
20 Yanvar faciəsi qabaqcadan şüurlu surətdə
planlaşdırılmış və vəhşicəsinə
həyata keçirilmiş cinayət aktı kimi qiymətləndirilirdi.
Qeyd olunurdu ki, Bakıya qoşun yeridilməsi milli azadlıq hərəkatını
boğmaq və kommunist rejimini saxlamaq məqsədinə xidmət
edib. Eyni zamanda, əsas məqsəd xalq hərəkatına zərbə
vurmaq, istiqlaliyyət uğrunda mübarizə aparan qüvvələri
məhv etmək olub. Bundan əlavə, qərarda faciənin
günahkarları konkret adlarla göstərilir, ötən
dörd il müddətində respublika hüquq-mühafizə
orqanlarının bu ağır cinayətin istintaqı ilə
bağlı fəaliyyəti yarıtmaz qiymətləndirilirdi.
Təəssüf ki, indiyədək
həmin cinayəti törədənlər layiq olduqları cəzanı
almamışlar. Ulu öndər Heydər Əliyevin 20 Yanvar
faciəsinin 10-cu ildönümü haqqında
imzaladığı fərmanda deyilir: "XX əsr tarixində
totalitarizmin törətdiyi ən qanlı terror aktlarından
biri olan 20 Yanvar faciəsində Azərbaycan xalqına
qarşı işlədilmiş cinayət əslində bəşəriyyətə,
humanizmə, insanlığa qarşı həyata
keçirilmiş dəhşətli bir əməldir. Həmin
cinayəti törədənlər indiyədək öz cəzalarını
almamışlar. Xalqımız əmindir ki, müqəssirlər
tarix, bəşəriyyət, eləcə də Azərbaycan
xalqı qarşısında cavab verməli olacaqlar".
Heydər Əliyev 20 Yanvar
şəhidlərinin xatirəsinin əbədiləşdirilməsinə,
onların ailələrinə dövlət
qayğısının gücləndirilməsinə hər
zaman böyük diqqətlə yanaşırdı. Ulu öndər
hər il yanvarın 20-də Şəhidlər xiyabanına gələrək
ziyarət edir, şəhid ailələri ilə
görüşür, onların qayğıları ilə
maraqlanırdı. Bu gün Şəhidlər xiyabanında
ucalan "Əbədi məşəl" abidə kompleksi də
məhz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə
şəhidlərin xatirəsinə ehtiram əlaməti olaraq
inşa olunub. Heydər Əliyevin 2000-ci il yanvarın 17-də
imzaladığı fərmanla isə 1990-cı ilin faciəli
yanvar günlərində şəhid olmuş oğul və
qızlarımıza "20 Yanvar şəhidi" fəxri
adı verildi.
Ümummilli liderin
"1990-cı il 20 Yanvar hadisələri zamanı əlil
olmuş şəxslərə dövlət
qayğısının artırılması haqqında"
2003-cü il 15 yanvar tarixli Sərəncama əsasən, əlil
olmuş şəxslərə verilən aylıq müavinət
artırılmışdır. Bakı şəhərində
şəhidlərin xatirəsinə möhtəşəm
xatirə kompleksi ucaldılmışdır. "1990-cı il
20 Yanvar hadisələri zamanı əlil olmuş şəxslərə
dövlət qayğısının artırılması
haqqında" 2003-cü il 15 yanvar tarixli Sərəncama əsasən,
əlil olmuş şəxslərə verilən aylıq
müavinət artırılmışdır.
Ulu öndər Heydər Əliyev
20 Yanvar faciəsinin bütün dünyada
tanıdılmasına, şəhidlərin xatirəsinin əbədiləşdirilməsinə
də hər zaman diqqətlə yanaşırdı. Azərbaycanın
azadlığı uğrunda şəhid olanların xatirəsinə
Şəhidlər xiyabanında ucaldılmış "Əbədi
məşəl" abidə kompleksi də məhz Heydər Əliyevin
təşəbbüsü ilə inşa olunub. Bakının
ən uca zirvəsində yerləşən,
hündürlüyü 22 metr olan bu möhtəşəm
abidə Heydər Əliyevin diqqət və qayğısı
ilə qısa müddətdə tikildi. Ulu öndər bu abidənin
ucaldılmasını şəhidlərin
qarşısında Azərbaycan xalqının müqəddəs
və mənəvi borcunun yerinə yetirilməsi kimi dəyərləndirirdi.
1998-ci ilin oktyabrında abidənin
açılışında Heydər Əliyev deyirdi: "Bu
təcavüz nəticəsində həlak olanlar xalq qəhrəmanlarıdır,
onlar millətimizin qəhrəmanlarıdır. Onların həlak
olması bizim üçün, xalqımız
üçün, sizlər üçün, ailə üzvləri
üçün böyük itkidir, faciədir. Ancaq eyni
zamanda onların şəhid olması xalqımızın qəhrəmanlıq
rəmzidir. Onların şəhid olması zamanı
tökülən qan bütün xalqımızın
qanıdır. O qanın hər damcısında
xalqımızın qüdrəti, qəhrəmanlığı
var, xalqımızın milli azadlıq, müstəqillik
arzuları vardır. O gecə tökülən qanlar müqəddəs
qanlardır. Onlar bizim xalqımızın əsrlər boyu
milli azadlıq, müstəqillik uğrunda tökdüyü
qanlara qovuşmuş qanlardır. O gecə tökülən
qanlar Azərbaycanın müstəqilliyini nümayiş etdirən
milli bayrağımızın üstündəki
qandır".
20 Yanvar hadisələrində
müəyyən qurbanlar verilsə də, həmin faciəli
günlər inam və sınaq günü kimi də yadda
qaldı. Qəhrəman xalq həmin gün özünün
azad və müstəqil yaşamağa layiq olduğunu bir daha
sübut etdi. Faciə baş verən zaman kimin kim olduğu da
müəyyənləşdi. Özü təqib və təhlükələrlə
dolu şəraitdə yaşamasına baxmayaraq, ulu öndər
Heydər Əliyev əli xalqın qanına
batmışları ifşa etməklə xalqını
hamıdan çox sevdiyini və daim onunla birlikdə
olduğunu nümayiş etdirdi. Dar gündə milləti
güllə qabağına göndərərək özləri
qaçıb gizlənən "psevdoqəhrəmanlar" və
digər "siyasətçilər" də iç üzlərini
göstərdilər.
Möhtərəm
Prezidentimiz cənab İlham Əliyev də 1990-cı ilin
yanvarında şəhid olmuş oğul və
qızlarımızın xatirəsinin əbədiləşdirilməsi,
adlarının uca tutulması, onların ailələrinin,
övladlarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi
üçün mühüm qərarlar
imzalamışdır. Dövlət
başçısının 19 yanvar 2006-cı il tarixli
"20 Yanvar şəhidinin ailəsi üçün Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin təqaüdünün təsis edilməsi
haqqında" Fərmanı ilə şəhid ailələrinə
dövlət qayğısını artırmaq məqsədilə
təqaüd verilir.
Sovet qoşunlarının Azərbaycanda
törətdiyi qanlı qırğından 21 il keçməsinə
baxmayaraq, xalqımız o müdhiş gecəni daim
xatırlayır, həmin faciənin ağrısı ilə
yaşayır. Bu vəhşiliyi törədənlərə,
xəyanət və fəlakətin səbəbkarlarına
öz dərin nifrətini bildirir. Azərbaycan xalqı öz
qəhrəman övladlarının fədakarlığını
yüksək qiymətləndirərək, hər il 20 Yanvarda
onların xatirəsini dərin ehtiramla yad edir. Hər il
dövlət səviyyəsində geniş tədbirlər
planı hazırlanaraq həyata keçirilir, qanlı
qırğının ildönümü respublikanın
bütün şəhər və rayonlarında qeyd olunur.
Bu müqəddəs ziyarətgaha
gedərkən şəhidlərimizi hörmətlə
anır, ərazi bütövlüyümüzün bərpa
ediləcəyinə, qurbanlar vermiş Azərbaycanımızın
xoşbəxt günlərə çıxacağına qəlbən
inanırıq!
Bəxtiyar SADIQOV
Əvvəli qəzetin 19 yanvar
nömrəsində
Azərbaycan.- 2011.- 20 yanvar.- S. 1, 2.