Azərbaycanın sığorta-pensiya sistemindəki uğurlu təcrübəsi dünyada təkmil model kimi qəbul olunur

Sosialyönümlü siyasət müasir dövrdə dünyanın əksər ölkələrində cəmiyyətin sosial-iqtisadi yüksəlişinə hesablanmış dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrilmişdir. Əhalinin etibarlı sosial müdafiəsi, vətəndaşlar üçün daha firavan yaşayış səviyyəsinin təmini xalqa xidməti qarşıya məqsəd qoyan hər bir hakimiyyətin iqtisadi siyasətinin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Bu siyasətin başlıca məqsədi əhalinin sosial müdafiəsinin layiqincə təminatına normal şəraitin yaradılmasıdır.

İnkişaf etmiş Qərb dövlətlərinin də təcrübəsi göstərir ki, bazar iqtisadiyyatı prinsipləri bir sıra liberal xüsusiyyətlərinə baxmayaraq, əhalinin sosial müdafiəsi institutunun yaradılmasını da zəruri məsələ kimi önə çəkir. Bu mənada, bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhalinin sosial müdafiəsinin diqqətdə saxlanılması iqtisadi inkişaf modelindən asılı olmayaraq, hər bir dövlət üçün xüsusi aktuallığa malikdir. Sosialyönümlü bazar iqtisadiyyatı bir tərəfdən iqtisadi azadlığın, digər tərəfdən sosial dövlət ideyası ilə əlaqədar sosial müdafiə və sosial ədalət ideyalarının vəhdətinə əsaslanır.

Ötən il dövlət müstəqilliyinin bərpasının 20-ci ildönümünü təntənə ilə qeyd etmiş Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq səviyyədə böyük maraqla qarşılanan milli inkişaf modeli də məhz sosialyönümlülük prinsipinə nəzərən formalaşmışdır. Konstitusion təminatı olan, insan amilinin yüksəlişinə - vətəndaşların maddi, intellektual və mənəvi tələbatlarının dolğun şəkildə ödənilməsinə, cəmiyyətdə sosial ədalət meyarının bərqərar olmasına xidmət edən bu inkişaf modelinin uğurları ilk növbədə şəffaflığa və hesabatlılığa əsaslanır. Qeyd edək ki, məhz 1992-ci il sentyabr ayının 30-da Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun yaradılması ilə dövlətin sosial sahədə, sığorta-pensiya sistemində fəaliyyətinə rəsmən başlanılmışdır.

Təkamülə əsaslanan islahatlar

Dövlət müstəqilliyinin bərpasından sonra sərbəst bazar iqtisadiyyatı yolunu seçmiş Azərbaycanda keçid dövrü cəmiyyətin müxtəlif sahələrində özünü göstərən çeşidli problemlərlə müşayiət olunmuş, xüsusilə də sosial müdafiə sisteminin konservativ məzmunu, qanunverici-institusional əsasları yeni şəraitlə ziddiyyət təşkil etmişdir. Bu vəziyyətdə Azərbaycanın hansı inkişaf modelinə üstünlük verəcəyi ilə bağlı fərqli fikirlər irəli sürülsə də, ümummilli lider Heydər Əliyev bazar münasibətləri əsasında formalaşan sosialyönümlü milli iqtisadiyyatın qurulmasını əsas strategiya kimi müəyyənləşdirmiş, xalqın sosial rifahının yüksəldilməsini fəaliyyətinin başlıca məqsədi kimi elan etmişdir. Məhz sosial dövlət prinsipinin rəhbər tutulması səbəbindən ölkə əhalisinin aztəminatlı təbəqəsi keçmiş sovet sisteminin iqtisadi məzmununa daha çox bağlı olan, qısa vaxt ərzində dəyişdirilməsi çətinliklər törədən mühafizəkar sosial müdafiə sisteminin bazar iqtisadiyyatı ilə ciddi uyğunsuzluğunun təsirini kəskin hiss etməmişdir. Lakin bu da etiraf olunmalıdır ki, 1992-2001-ci illərdə mövcud olmuş qanunvericilik bazasının sovet pensiya sisteminin prinsiplərinə əsaslanması - pensiya məbləğinin üzərinə çoxlu sayda müavinət və əlavələrin hesablanması, müxtəlif dövrlər üçün fərqli hesablama qaydasının tətbiqi və digər subyektiv amillər müəyyən problemlər doğururdu. Vətəndaşların pensiya məbləğlərinin sığorta ödəmələrinə görə deyil, hansı güzəştli kateqoriyaya aid olmasına görə fərqləndirilməsi, ilk növbədə, sosial ədalət prinsipinin pozulmasına səbəb olurdu.

Sosial müdafiə tədbirlərini daim diqqətdə saxlayan ulu öndər Heydər Əliyev aztəminatlı əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədilə 1996-2003-cü illərdə 8 fərman və sərəncam imzalamış, eyni zamanda bu məsələlərlə bağlı Nazirlər Kabineti iki mühüm qərar qəbul etmişdir. Nəticədə 1995-2003-cü illərdə ölkədə əməkhaqlarının artımı hesabına pensiya və müavinətlərin orta aylıq məbləği 8 dəfə artmışdır.

1999-cu ilin sonunda sosial siyasətin həyata keçirilməsində mərkəzi dövlət strukturu olan Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun həyatında növbəti əlamətdar hadisə baş vermişdir. 1999-cu il 27 oktyabr tarixli Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun 2000-ci il büdcəsi ilk dəfə olaraq müstəqil qanun şəklində təsdiq olunmuşdur ki, bu da respublikamızda sosial sahədə aparılan islahatların artıq uğurlu nəticələr verdiyini əyani göstərirdi. 2000-2001-ci illər isə məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının toplanması sahəsində müəyyən irəliləyişlərin əldə edildiyi bir dövr olmuşdur.

Mükəmməl inkişaf konsepsiyası

Ümummilli lider Heydər Əliyevin 17 iyul 2001-ci il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasında Pensiya İslahatı (2001-2005-ci illər) Konsepsiyası" isə respublikada əhalinin etibarlı sosial müdafiəsi sisteminin fundamental qanunverici-institusional bazasına çevrilmişdir. Bu konsepsiyanın qəbulu ilə dövlətin sosialyönümlü siyasətinin yüksək səmərəliliyi və ünvanlılığı təmin edilmiş, sığorta-pensiya sistemi və dövlət sosial yardımlarının ayrı-ayrılıqda - beynəlxalq standartlar əsasında fəaliyyət göstərmələri vacib sayılmışdır. Başqa sözlə, konsepsiya sığorta-pensiya və sosial yardım sistemlərinin bir-birindən ayrılması, sığorta münasibətlərinə əsaslanan pensiya sisteminin qurulması məsələlərini özündə ehtiva etmişdir. Aparılan islahatların baş hədəfi sosial sığorta haqlarının fərdi uçotuna əsaslanan avtomatlaşdırılmış sığorta-pensiya sisteminin yaradılması olmuşdur. Fərdi uçot sisteminin tətbiqində başlıca məqsəd həm də ödənilən məcburi dövlət sosial sığorta haqqı ilə pensiya məbləği arasında birbaşa qarşılıqlı əlaqənin təmin edilməsi idi.

"Dövlət sosial sığorta sistemində fərdi uçot haqqında" 2001-ci il 27 noyabr tarixli Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi ilə ölkədə məcburi dövlət sosial sığorta sistemində fərdi uçotun əsası qoyulmuşdur. Bununla məcburi dövlət sosial sığorta sahəsində idarəetməni həyata keçirən Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun funksiyalarında mühüm dəyişiklik edilmiş, ona fərdi uçotu həyata keçirmək səlahiyyəti verilmişdir. Sonrakı mərhələdə pensiyaların təyini və maliyyələşdirilməsi funksiyalarının məcburi dövlət sosial sığorta sahəsində idarəetməni həyata keçirən orqan tərəfindən icrasının təmini məqsədilə vahid sığorta-pensiya qurumu yaradılmışdır.

Mütərəqqi islahatların keyfiyyətcə yeni mərhələsi

2003-cü ilin oktyabr ayından xalqın siyasi iradəsi ilə Azərbaycan Prezidenti səlahiyyətlərinin icrasına başlayan cənab İlham Əliyev pensiya sistemində islahatların davam etdirilməsini diqqət mərkəzində saxlamışdır. Ölkə başçısının bilavasitə rəhbərliyi altında "Azərbaycan Respublikasında Pensiya İslahatı Konsepsiyası"nın reallaşdırılması, daha dəqiqi, dünyada analoqu olmayan sığorta-pensiya sisteminin formalaşdırılması tədbirlərinə başlanılmışdır. 2003-2005-ci illərdə prosesə müəyyən hazırlıq işləri aparılmış, pilot layihələri həyata keçirilmiş, nəhayət, 2006-cı il yanvarın 1-dən sığorta-pensiya sistemi ilə dövlət sosial yardım sistemlərinin bir-birindən ayrılmaları və beynəlxalq standartlar əsasında fəaliyyət göstərmələri təmin edilmişdir. Həyata keçirilən islahatlarla ilk növbədə Azərbaycanda mövcud olan və keçmiş sovet dönəmindən qalmış pensiya sisteminin bazar iqtisadiyyatı ilə ciddi uyğunsuzluğu aradan qaldırılmışdır. Beləliklə, ölkədə sosial sığorta münasibətlərinə əsaslanan əmək pensiyaları sisteminin tətbiq olunması ilə pensiyaçıların sosial müdafiəsinin dövlət tənzimləməsi və bazar münasibətləri əsasında təminatının müasir forması təşəkkül tapmışdır. Eyni zamanda, əmək qabiliyyətini itirmiş, lakin əmək pensiyası hüququ olmayan şəxslərin sosial müdafiəsi üçün dövlət sosial müavinətlərinin, gəlirləri aşağı olan ailələrin sosial müdafiəsi üçün ünvanlı dövlət sosial yardımı sisteminin uğurla tətbiqinə başlanılmışdır. Bu proses, digər keçid dövrü ölkələrində olduğu kimi, "şok terapiyası" yolu ilə deyil, əvvəlki sistemlə əhatə olunmuş insanların davamlı sosial müdafiə tədbirləri vasitəsilə yeni şəraitə mərhələlərlə tam inteqrasiyası yolu ilə reallaşdırılmışdır.

2006-cı il yanvar ayının 1-dən qüvvəyə minmiş "Əmək pensiyaları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən, baza, sığorta və yığım hissələrindən ibarət yeni - üçpilləli pensiya sistemi fəaliyyətə başlamışdır. Sözügedən qanuna əsasən, əmək pensiyalarının baza hissəsi birinci pillə kimi əmək pensiyaçılarının sosial müdafiəsinin dövlət təminatıdır. Və bu hissə dövlət tərəfindən mütləq rəqəmlə təyin olunur. Sığorta hissəsi fərdi hesabda şərti olaraq uçota alınan, real pul kütləsi olmayan pensiya kapitalına əsasən hesablanır. Yığım hissəsi isə fərdi hesabda real olaraq toplanan pensiya kapitalına görə təyin edilir.

Bu mütərəqqi islahat nəticəsində əmək pensiyalarının baza və sığorta hissələrinin təyini və artırılması mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi dövlətin vətəndaşların sosial müdafiəsinə necə böyük dəyər verdiyinin əyani göstəricisidir. Fərdi uçota əsaslanan həmrəylik prinsipləri ilə yanaşı, yığım komponentinin də önəmli rolunu nəzərdə tutan üçpilləli pensiya sistemi müasir, çevik və şəffaf idarəetməyə imkan yaratmaqla yanaşı, dövlətin sosial müdafiəedici rolunun güclənməsini də təmin etmişdir. Bu modelin ədalətliliyi, səmərəliliyi və şəffaflığı, ilk növbədə, pensiyaların məbləğinin hər kəsin sistemə verdiyi paya - ödənişə adekvat şəkildə müəyyənləşdirilməsi ilə ölçülür. Fərdi uçotun tətbiqi nəticəsində məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının toplanmasının avtomatlaşdırılmasına nail olunmuşdur. Bu o deməkdir ki, hər bir işləyən şəxs öz gələcək pensiya təminatı naminə sosial sığorta haqlarının tam və vaxtında ödənilməsində maraqlı olur, beləliklə, inzibati nəzarət daha səmərəli ictimai nəzarətlə əvəzlənir. Bundan başqa, islahatlar nəticəsində işləyən pensiyaçılara yaşa görə əmək pensiyasının 50 faiz həcmində ödənilməsi kimi mənfi praktika da ləğv olunmuş, onlar öz pensiyalarını tam məbləğdə almağa başlamışlar.

Sosial ədalət başlıca meyardır

Yeni sığorta-pensiya sistemində pensiyaların artırılması mexanizminin bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun olaraq dəyişdirilməsi mövcud maliyyə imkanlarının bütün pensiyaçılar arasında ədalətli bölgüsünə imkan vermişdir. Belə ki, əvvəlki sistemdə pensiyalara artımların müxtəlif dövrlərə uyğun fərqli indeksləşdirmə metodları əsasında və müxtəlif vaxtlarda aparılması həmin tədbirdən kənarda qalan bu və ya digər pensiyaçılar kateqoriyasının haqlı narazılığı ilə nəticələnirdi. 2006-cı ilin 1 yanvarından tətbiq edilən sığorta-pensiya sistemi əmək pensiyalarının baza hissəsinin istehlak qiymətləri indeksi nəzərə alınmaqla bütün pensiyaçılar üzrə bərabər məbləğdə artırılması, sığorta hissəsinin isə indeksləşdirilməsini nəzərdə tutur. Bu da bazar iqtisadiyyatı mühitində vətəndaşların pensiya təminatı hüququnun etibarlı müdafiəsini ifadə edir. Beləliklə, ölkədə ilk dəfə olaraq istehlak qiymətləri indeksinin illik səviyyəsinə, yəni inflyasiyaya uyğun indeksləşdirmə aparılmağa başlanmışdır. 2006-2011-ci illərə Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən yaşa görə əmək pensiyasının baza hissəsinin artırılması ilə bağlı 7, sığorta hissəsinin artırılması ilə bağlı 6 sərəncam verilmişdir. Nəticədə yeni sistem fəaliyyətə başladığı dövrdən hazıradək əmək pensiyalarının minimum məbləği 3,4 dəfə, orta aylıq məbləği isə 4 dəfə artmışdır.

Prezident İlham Əliyevin 2011-ci il 15 fevral tarixli "Əmək pensiyalarının sığorta hissəsinin indeksləşdirilməsi haqqında" Sərəncamı əsasında Azərbaycanda ilk dəfə olaraq istehlak qiymətləri indeksinin illik səviyyəsinə, yəni inflyasiyaya uyğun indeksləşdirmənin aparılması təmin edilmişdir. Artımlar pensiyaların sığorta hissəsinin məğləbi əsasında hesablanmaqla 617 min 347 nəfər pensiyaçıya şamil olunmuşdur.

Xatırlatmaq yerinə düşər ki, Prezident İlham Əliyev hökumətin 2011-ci ilin birinci rübündə sosial-iqtisadi inkişafın yekunları ilə bağlı keçirilən iclasında 2006-cı ilədək pensiyaya çıxmış vətəndaşların pensiyalarının yenidən hesablanması ilə bağlı göstəriş vermiş, beləliklə, sosial bərabərsizliyin aradan qaldırılması istiqamətində mühüm addım atmışdır. Dövlət başçısının verdiyi tapşırığın icrası ilə əlaqədar Milli Məclis vətəndaşların pensiya ilə təminatını nəzərdə tutan mövcud qanunlara müəyyən əlavə və dəyişikliklər etmişdir. Nəticədə 2011-ci ilin 1 iyul tarixindən həmin pensiyaçıların pensiyası 40 faiz artmışdır. Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin son iclasında bunu Azərbaycan hökumətinin iqtisadi siyasətinin sosialyönümlü olması ilə izah etmişdir: "Bu, bir daha onu göstərir ki, Azərbaycan iqtidarının siyasəti sosialyönümlüdür. Bizim siyasətimizin mərkəzində Azərbaycan vətəndaşı dayanır. Bütün iqtisadi uğurlar bizə imkan verir ki, sosial sahədə daha da ciddi addımlar ataq. Mən əminəm ki, pensiyaçıların sosial təminatının yaxşılaşdırılması nəticəsində bir milyona qədər Azərbaycan vətəndaşı maddi vəziyyətini böyük dərəcədə yaxşılaşdıracaqdır".

Həyata keçirilən bu islahat nəticəsində 2011-ci il iyulun 1-nə qədər indeksləşmədən kənarda qalan, 85 manat pensiya almış 482 min nəfərin pensiyası orta hesabla 44 manat və ya 52 faiz artmış, onların pensiyasının sığorta hissəsi yaradılmışdır. Hazırda pensiyaçıların 92,2 faizinin pensiyalarının sığorta hissəsi mövcuddur. Bu, 2011-ci il və ondan sonrakı illərin inflyasiya göstəricilərinə uyğun olaraq pensiyaların sığorta hissəsinin artımının həmin pensiyaçılara da şamil edilməsinə imkan yaradır.

Qeyri-dövlət pensiya institutları formalaşdırılır

Hazırkı mərhələdə sığorta-pensiya sisteminin öz-özünü tənzimləyən və müstəqil gələcək inkişafına nail olunması, bu kontekstdə əsas məqsəd və vəzifələrin, həyata keçiriləcək tədbirlərin müəyyənləşdirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 30 dekabr 2008-ci il tarixli Sərəncamla təsdiq etdiyi "2009-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında sığorta-pensiya sisteminin inkişafına dair Dövlət Proqramı" qeyd olunan vəzifələrin kompleks həllinə yönəlmişdir və ölkədə sığorta-pensiya sistemində həyata keçirilən islahatların növbəti mərhələsini müəyyənləşdirir. Proqramla müəyyən edilmiş tədbirlərin həyata keçirilməsində sığorta-pensiya sisteminin maliyyə dayanıqlığına nail olunması, sosial sığorta prinsiplərinin daha da gücləndirilməsi, bu zəmində vətəndaşların pensiya təminatının daha da təkmilləşdirilməsi xüsusi diqqət mərkəzində saxlanılmaqdadır.

Proqrama əsasən, sığorta-pensiya sisteminin 2020-ci və 2040-cı illər üçün perspektiv inkişafı istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə aktual tədqiqatların aparılması; həmin tədqiqatların nəticələrinə uyğun olaraq maliyyə dayanıqlığının təmin edilməsi üçün tədbirlərin işlənilməsi; pensiya təyinatının avtomatlaşdırılması və elektron xidmətlərin təşkili nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə pensiya təminatının vahid sadələşdirilmiş qaydaya gətirilməsi və DSMF sistemində korporativ şəbəkənin qurulması təmin edilmişdir. Bununla yanaşı, elektron xidmətlərin təşkili məqsədilə DSMF-nin rəsmi internet səhifəsində interaktiv və informativ xidmətlərdən ibarət elektron xidmətlər bölməsi yaradılmış, insanların bu bölmədən maneəsiz, sərbəst istifadəsi təmin edilmiş və fondun bu sahədəki fəaliyyəti keçirilən monitorinq və müsabiqələrin nəticələri üzrə xüsusi qiymətləndirilmişdir.

Konsepsiya çərçivəsində, həmçinin sığorta-pensiya sistemində yığım komponentinin tətbiqi nəzərdə tutulur. Aktual tədqiqatların nəticələri göstərir ki, ölkəmizdə sığorta-pensiya sisteminin maliyyə dayanıqlığının təmin olunması üçün yığım komponentinin tətbiqi ilə məşğul əhalinin sosial sığorta sistemində daha fəal iştiraka cəlb olunması və bu prosesin dövlətin əlavə maliyyə resursları ilə dəstəklənməsi sahəsində imkanlar mövcuddur. Hazırda yğım komponentinin tətbiqi məqsədilə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və müvafiq təhlillərin aparılması işi davam etdirilir. Bundan əlavə, təkmil qanunvericiliyin hazırlanması məqsədilə Avropa Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Aləti çərçivəsində tvinninq layihəsi üzrə tədbirlər həyata keçirilir.

Konsepsiya, həmçinin qeyri-dövlət pensiya institutlarının inkişafını nəzərdə tutur. Bunun üçün vətəndaşlara əlavə pensiya təminatını nəzərdə tutan qeyri-dövlət pensiya fondlarının yaradılmasını və fəaliyyətini tənzimləyəcək qanunvericilik bazasının hazırlanması üzrə işlər davam etdirilir. Eyni zamanda sahəvi peşə pensiya fondlarının yaradılması və inkişafı, DSMF tərəfindən könüllü əlavə sığortalanmaya keçid vasitəsilə vətəndaşların pensiya təminatının daha da yaxşılaşdırılması nəzərdə tutulur.

Qeyd olunan tədbirlərin həyata keçirilməsi dövlət proqramı ilə müəyyən olunmuş vəzifələrin icrası baxımından mühüm əhəmiyyət daşımaqla yanaşı, ölkəmizin sığorta-pensiya sisteminin uzunmüddətli dövrdə perspektiv inkişafı strategiyasının hərtərəfli təyin olunmasına xidmət edir.

Mütərəqqi pensiya sistemi modeli

Azərbaycanın sığorta-pensiya modeli nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar və maliyyə institutları tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, keçid dövrü ölkələri üçün örnək kimi tövsiyə olunur. Artıq sığorta-pensiya sistemlərini yenidən qurmaq niyyətində olan bir sıra dövlətlərin - Əfqanıstan, Türkmənistan, Monqolustanın və s. müvafiq qurumları Azərbaycan təcrübəsindən yararlanmaq üçün Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna müraciətlər edirlər. Bunun nəticəsi kimi 2007-ci ildə ölkəmiz inkişaf etmiş Avropa ölkələri ilə bir sırada Beynəlxalq Sosial Təminat Assosiasiyasının Avropa Şəbəkəsinin Rəhbər Komitəsinin üzvü seçilmiş, Dünya Bankı 2007-ci ilin iyun ayında Azərbaycanın sığorta-pensiya sistemində aparılan islahatları və qurulan modeli müsbət təcrübə kimi dəyərləndirmişdir. 2009-cu ildə Dünya Bankı missiyasının rəsmi məlumatında Azərbaycanın sığorta-pensiya sisteminin beynəlxalq model olaraq çıxış etdiyi və fondun beynəlxalq sosial təminat aləmində nüfuzlu bir quruma çevrildiyi əks etdirilmişdir. Həmçinin 2010-cu ilin martında Polşa Respublikasının Varşava şəhərində keçirilən Avropa Sosial Təminat Forumunda Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sosial Müdafiə Fondu "Avropanın uğurlu təcrübəsi" müsabiqəsinin "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi ilə effektiv idarəetmə" nominasiyası üzrə Avropa qalibi elan edilmişdir. 2010-cu ilin dekabr ayında BMT İnkişaf Proqramının Avropa və MDB üzrə Regional bürosu Azərbaycan Respublikasında sığorta-pensiya sisteminin islahatları üzrə layihənin, həmin büronun xəttilə gerçəkləşdirilən layihələr arasında birinci yerə layiq görüldüyünü açıqlamışdır.

Bununla yanaşı, 29 noyabr - 4 dekabr 2010-cu il tarixlərində Cənubi Afrika Respublikasının Keyptaun şəhərində Beynəlxalq Sosial Təminat Assosiasiyasının təşkilatçılığı ilə keçirilən Dünya Sosial Təminat Forumunda Beynəlxalq Sosial Təminat Assosiasiyasının MDB və türkdilli ölkələr üzrə regional koordinasiya mərkəzinin Bakıda yaradılması qərara alınmışdır. 2011-ci ilin 28 iyun tarixində Bakı şəhərində Beynəlxalq Sosial Təminat Assosiasiyasının Avrasiya regionu üzrə Əlaqələndirmə Mərkəzinin açılması Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi sürətli sosial-iqtisadi islahatlarla əldə olunmuş nailiyyətlərin və yüksək beynəlxalq nüfuzun əyani göstəricisidir. 2012-ci ilin yanvarında isə DSMF 2011-ci ilin nəticələri üzrə BMT İP-in illik dərgisində "Yaxşı və səmərəli idarəetmə" nominasiyasının qalibi elan edilmişdir.

Elektron xidmətlər genişləndirilir

DSMF bütün dövrlərdə fəaliyyətini çevik mexanizm və innovasiyalar, habelə müasir informasiya texnologiyaları əsasında dövlət qurumu kimi tanınmışdır. Bu fəaliyyətin ana fəlsəfəsi vətəndaşlarla birbaşa təmasa girmədən onlara elektron xidmətlərin göstərilməsini təmin etməkdir. Hələ 2011-ci ilin martından "SMS İnfo xidməti"nə start verilməsi əsasən ahıl insanlar olan pensiyaçıların rahatlığının təminatına yönəlmişdir. Pensiyaçıların hesabına pul köçürülən kimi onların özünün və yaxud yaxınlarının mobil telefonuna bununla bağlı xəbərdarlıq mesajı göndərilir. Bu mütərəqqi yenilik DSMF-də qeydiyyatda olanların əmək pensiyalarını almaq üçün dəfələrlə bankomatlara üz tutmalarının qarşısını alır. Tətbiq olunan digər mühüm yeniliklərdən biri də pensiyaya çıxanlar üçün internet vasitəsilə müraciət etmək imkanının yaradılmasıdır. Pensiya yaşına çatan və 12 illik sosial sığorta stajı olan vətəndaşlar DSMF-nin elektron ünvanına daxil olub pensiyaya çıxmaqla bağlı müraciət edə bilirlər. Bu zaman vətəndaş heç bir əlavə sənəd təqdim etmədən sadəcə yaşadığı yeri və rayonu göstərir. Bundan başqa, "Call center" - "Mərkəzləşdirilmiş Çağrı Sistemi" vətəndaşların məcburi dövlət sosial sığortası, fərdi uçotun təşkili, pensiya məsələlərinə aid suallarının operativ cavablandırılmasına imkan yaradır.

2012-ci ilin birinci yarısında pensiya və müavinət təyinatının avtomatlaşdırılması istiqamətində tədbirlər daha da intensivləşdirilmiş, bu tədbirlərin mühüm həlqələrindən biri kimi əhaliyə göstərilən elektron xidmətlərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə artırılmışdır. Hazırda fond tərəfindən əhaliyə 20-yə yaxın interaktiv və informativ elektron xidmətlər təqdim olunur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında" 23 may 2011-ci il tarixli Fərmanının icrası ilə əlaqədar olaraq elektron xidmətlərin təşkili məqsədi ilə DSMF-nin rəsmi internet səhifəsində yaradılan elektron xidmətlər bölməsində aidiyyəti üzrə göstərilən xidmətlərin adı, bu xidmətlərin göstərilməsi üçün tələb olunan sənədlərin dəqiq siyahısı, müvafiq sənədlərin (ərizə, blank və digər) elektron forması yerləşdirilmiş, şəxslərin bu bölmədən maneəsiz, sərbəst istifadəsi təmin edilmişdir. Beləliklə də DSMF-nin pensiyaçılar və sığortaolunanlar üçün nəzərdə tutduğu əsas xidmətlər elektronlaşdırılmışdır. Fond tərəfindən elektron sənəd mübadiləsinin daha da təkmilləşdirilməsi, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi nəticəsində idarəetmənin səmərəliliyinin artırılması istiqamətində tədbirlərin davam etdirilməsi nəzərdə tutulur. Hazırda pensiya təyinatı üzrə əməliyyatların vahid mərkəzdən aparılmasını həyata keçirəcək proqram təminatının hazırlanması və tətbiqi ilə bağlı tədbirlər görülür.

Ümumilikdə DSMF ötən 20 illik fəaliyyəti ilə Azərbaycanda sosialyönümlü iqtisadi inkişaf modelinin formalaşmasında yaxından iştirak etmiş, əhalinin sosial rifah halının davamlı şəkildə yüksəldilməsinə çalışan dövlət qurumu imicini qazanmışdır. Ölkə rəhbərliyinin siyasi iradəsi ilə fondun apardığı islahatlar ümumən hər bir vətəndaşın gələcəyinə etibarlı təminat yaratmaq kimi humanist və insanpərvər bir məqsədə xidmət edir.

Elçin CƏFƏROV

Azərbaycan.- 2012.- 12 avqust.- S. 3.