Gələcəyə baxış: YENİ QURUCULUQ SİYASƏTİ

Gələcəyi - ona düzgün istiqamətlənən məqsəd təyin edir. Zəka, əxlaq və siyasətin yüksək meyarlarına cavab verən düşünülmüş gələcək öz-özünə baş vermir, onu - bizim məqsədlərimiz yaradır.

"Azərbaycan dünyaya günəş kimi doğacaq!"

Heydər Əliyev

Dünya sürətlə dəyişir. Beynəlxalq həyatın demək olar ki, bütün sahələrində özünü göstərən qloballaşma prosesləri öz müsbət və mənfi təsirləri ilə bəzən hətta qabaqcıl cəmiyyətlərin belə dərk etməyə macal tapmadığı qısa bir zaman kəsiyində vəziyyətə hakim kəsilir. Belə bir şəraitdə 20-ci əsrin ikinci yarısında 2-ci dünya müharibəsindən sonra formalaşmış və son 50-60 il ərzində qlobal inkişafı müəyyənləşdirmiş siyasi ideologiyalar və onların doğurduğu beynəlxalq siyasi münasibətlər sistemi XXI əsrin reallıqları qarşısında aciz görünür. Artıq dünyanın Qərb və Şərq, kapitalizm və sosializm (kommunizm), "birinci", "ikinci" və "üçüncü" ölkələrə bölgüsünə əsaslanan və onilliklər ərzində soyuq müharibə şəraitində hərtərəfli silahlanma və qarşılıqlı agressiv hədə siyasəti ilə müşayiət olunan kəskin rəqabət dövrü keçmişə qovuşur.

Yeni siyasi şərait yeni rasional yanaşma və bu yanaşma əsasında formalaşaraq həyata vəsiqə qazanacaq müasir qlobal siyasətin meydana gəlməsini zəruri edir. Bu baxımdan gələcəkyönlü beynəlxalq tədqiqatların əlaqələndirilməsi çərçivəsində ayrı-ayrı ölkələrdə hazırlanan, milli və beynəlxalq maraqların toqquşma yox, kəsişmə nöqtəsindən ideya başlanğıcını götürən strategiyalar dünya birliyinin universal strategiyasının - yeni dünya nizamının təşəkkül tapmasına xidmət edir. Bu gün müxtəlif yönlü siyasi, hərbi, ideoloji fəaliyyətlər beynəlxalq həyatda nə qədər mürəkkəb kombinasiyalar yaratsalar da, onların ümumi məcrasında bəşəriyyətin birlikdə qurulası rifah-gələcəyini düşünən tendensiyaları ayırd edib böyük potensial qüvvəyə çevirmək də mümkün görünürür.

Hazırda beynəlxalq münasibətlərin inkişafında, beynəlxalq sistemin dünya birliyinə doğru təkamül prosesinin dönməzliyində qərarlı olan və bu məqsədlərin həyata keçirilməsini öz vəzifəsi sayan beynəlxalq təşkilatlar dünyadakı mövcud durumun gələcək perspektivi üzrə analitik hesabatlar və onlara uyğun layihə və proqramlar hazırlayırlar. Bu tədbirlər dünya inkişafının sonrakı mərhələlərində qlobal vəziyyətin necə dəyişəcəyini müşahidə etmək üçün olduqca əhəmiyyətlidir. Dünyanın bir çox elmi mərkəzləri və müstəqil ekspert-analitiklər bu və ya digər formada, nəzəri və praktiki səviyyədə bu tədbirlərin həyata keçirilməsi, müvafiq strategiyaların işlənməsi prosesində iştirak edirlər.

Gələcəyin proqnozlaşdırılmasına dair siyasi təhlillərin nəzəri oriyentasiyası, əsasən, dünyada getdikcə intensivləşən və gözlənilməz xarakter alan qlobal dəyişikliklərin mahiyyətini öyrənməyə istiqamətlənmişdir. Çünki yalnız bu dəyişikliklərin sinergetik nizamının tapılması ilə onların daha sonra hansı prosesləri yetişdirə biləcəyini qabaqcadan ehtimal etmək (proqnozlaşdırmaq) mümkündür.

BMT-nin 12 illik araşdırma və analizlərinin nəticəsi olan "Minilliyin Layihəsi" çərçivəsində qəbul etdiyi "Gələcəyin Bəyanatı"nda da (http://www. Millennium) yaxın gələcək üçün mühüm fəaliyyət istiqamətləri müəyyən edilir.

Özünün ən yeni tarixində - müstəqilliyinin iyirminci ildönümündə qlobal siyasətin "böyük meydanı" olan BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasına 155 dövlətin dəstəyi ilə üzv qəbul olunan Azərbaycan Respublikasının müasir beynəlxalq siyasətin avanqardı olaraq, dünya inkişafının ümumtərəqqi platformasında öz milli inkişafının gələcəkyönlü aydın platforması ilə çıxış etməsi bir daha sübut edir ki, ölkəmiz beynəlxalq münasibətlər sisteminin sıravi bir subyekti deyil, bu sistemin dinamikasının məsuliyyətini dərk edən və bu məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə hazır olan dövlətlərdən biridir. Azərbaycan Respublikasının BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasına üzv qəbul olunması onu göstərdi ki, Azərbaycan qarşısıalınmaz bir prosesin başlanğıcında - formalaşmaqda olan yeni global siyasətin ön cinahında özünə layiqli yer tutmaq iqtidarındadır. XX əsrin ən praqmatik və realist siyasətçilərindən olan ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin "Azərbaycan dünyaya günəş kimi doğacaq!" uzaqgörənliyi öz əksini Azərbaycanın bugünkü reallıqlarında tapır. Məhz öz dövlətinin və xalqının potensialına inamdan yoğrulan belə bir optimist siyasi mövqeyin 2003-cü ildən bəri getdikcə daha da möhkəmləndirilməsinin nəticəsidir ki, ölkə rəhbərliyi müstəqilliyimizin iyirminci ilində daha sonrakı 10 il ərzində həmin potensialın gələcək inkişafına dair fundamental istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsinə qərar vermişdir. Bu məqsədlə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması barədə sərəncam imzalamış, bu sərəncamla Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasına İnkişaf Konsepsiyasının layihəsini 2012-ci ilin sonunadək hazırlayıb təsdiq olunmaq üçün Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etmək tapşırılmışdır. Azərbaycan Respublikasının gələcək inkişafında böyük tarixi siyasi əhəmiyyət daşıyacaq bu sərəncam "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanmasında bütün xalqın intellektual potensialının səfərbər olunmasını, Azərbaycan Respublikasının müvafiq dövlət orqanlarının, elmi təşkilatların və yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin cəlb edilməsini, bu sahədə qabaqcıl dünya təcrübəsindən yararlanmaq məqsədi ilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramı və digər beynəlxalq təşkilatlarla səmərəli əməkdaşlığın həyata keçirilməsini, vətəndaş cəmiyyəti təsisatlarının iştirakını, habelə layihənin açıq müzakirəyə çıxarılması üçün müvafiq tədbirlərin görülməsini nəzərdə tutur (httr://rresident.az/articles/3689). Belə bir addımın atılması dövlət başçısının yürütdüyü siyasətin bir sıra fenomenal xüsusiyyətlərini üzə çıxarır. - Bu sərəncamı imzalamaqla Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycana və dünyaya özünün Yeni Quruculuq Siyasətini təqdim edir.

Bu siyasət

öz xalqına, onun potensial imkanlarına güvənən və bu potensialı bütün gücü ilə inkişaf etdirmək əzmində olan;

ölkəmizin və dünyanın inkişaf tendensiyalarını optimal müvazinət vəziyyətində uzlaşdıran;

milli inkişafımızın tarixi, bu günü və gələcəyi arasında bütövlüyü yaradan;

inamla getdiyi yolda qətiyyətlilik və dəyişən situasiyalara uyğun fövqəladə çeviklik qabiliyyətləri nümayiş etdirən;

cəmiyyətlə siyasi elitanın ayrılmazlığını təmin edərək, bu birliyi möhkəmləndirəcək siyasi texnologiyaların effektivliyini daim artıran;

dünyada gedən aparıcı siyasi, iqtisadi, texnoloji, mədəni-intellektual proseslərin Azərbaycanda konsentrasiyasını mümkün edən;

dünyanın siyasi liderləri arasında özünəməxsus keyfiyyətləri ilə rəğbət doğuran;

özünə böyük etimad yaratmaqla xalqını firavan gələcəyə apara bilən, onu bəşər sivilizasiyasının gələcək tərəqqisinə qovuşdura biləcək bir rəhbərin gələcəyə hesablanmış praqmatik siyasətidir.

Bu siyasət özü daim hərəkətdədir və ən azı, yaxın on ilin ən perspektivli siyasəti kimi özünə xalqdan qazandığı güvənci günbəgün artırmaqdadır. Yalnız belə bir siyasət gələcəyə konstruktiv baxaraq, ölkənin siyasi və iqtisadi gələcəyini uğurlu şəkildə modelləşdirə bilər.

Müstəqillik dövründə getdiyimiz yolun uğurları bundan sonra gedəcəyimiz yolun təməlidir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev dövlət müstəqilliyinin bərpasının iyirminci ildönümünə həsr olunmuş rəsmi qəbulda söylədiyi nitqdə bu yolun perspektivinə işıq salaraq bəyan etmişdir: "Biz 20 il ərzində böyük yol keçmişik - müstəqillik yolu, suverenlik yolu, azadlıq yolu... Bu 20 il ərzində o qədər böyük işlər görülmüşdür ki, biz bu 20 ili böyük müddət kimi də qəbul edə bilərik və edirik. Ancaq biz hamımız, bizim vətəndaşlarımız bilirik ki, müstəqil Azərbaycan üçün bu, birinci addımlardır. Müstəqil Azərbaycan bundan sonra əbədi yaşayacaqdır. Bu 20 il 120 il, 220 il, 520 il olacaqdır" (httr://www.rresident.az/articles/3327).

Dövlət başçısı İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə, təkcə özümüzün deyil, bütün tərəqqipərvər dünyanın, hətta uğurlarımiza qısqanclıqla yanaşan "rəqiblərimizin" də etiraf etdiyi nailiyyətlərimiz bizə gələcəyin qapılarını daha cəsarətlə açmağa imkan verir. Azərbaycan Respublikasının ildən-ilə yüksələn inkişafı yürüdülən dövlət siyasətinin nə qədər düzgün və öncədən bütün detalları ilə düşünülmüş olduğunu təsdiq edən əsas faktdır. Əgər biz müstəqilliyimizin 20 illik təməl fazasının inkişaf dinamikasını qısaca nəzərdən keçirsək, aydınca görərik ki, bu inkişaf fazasında Azərbaycan özünə layiq bir gələcək qurmaqdan ötrü bütün potensialını formalaşdırmış, yeni fazaya keçid üçün hazır vəziyyətə gətirmişdir:

Azərbaycanda sosial-siyasi sistemin dayanıqlığı ilə daxili mütəhərrikliyin ahəngi tapılmış, ictimai şüurda təkamül məntiqi qərarlaşmış, ölkə vətəndaşlarının siyasi hakimiyyətə etimad dərəcəsinin yüksək effekti əldə edilmiş, vətəndaş fəallığı öz enerjisini hədər "siyasi çəkişmələrə", "yüksək vəzifə davalarına" deyil, mövcud sosial-siyasi quruluşun daha da təkmilləşdirilməsinə, formal yox, mahiyyətcə yeniləşməsinə səmtləndirmişdir. Azərbaycan cəmiyyəti öz milli-mənəvi dəyərlərinə yadlaşmadan müasirləşməyin doğru yolunu müəyyənləşdirmiş, azərbaycançılıq - ümummilli vəhdət yaradan ideologiyaya çevrilmiş, bir sözlə, iqtisadiyyatdan mədəniyyətədək milli inkişafın bütün trayektoriyası vətəndaş maraqlarını özündə birləşdirən bir enerjini toplaya bilmişdir.

Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasəti bir-birini tamamlayaraq suveren dövlətimizi beynəlxalq münasibətlər sisteminin əhəmiyyətli bir seqmentinə, milli iqtisadiyyatımızı isə dünya iqtisadiyyatının ayrılmaz və mütəhərrik parçasına çevirə bilmişdir. Azərbaycandan start götürən qlobal layihələr planeti vahid siyasi-iqtisadi məkan kimi bütövləşdirəcək prosesləri sürətləndirmiş, Şərq və Qərb dünyası məhz Azərbaycanda sivilizasiyalararası dialoqun orqanik harmoniyasına nail olmuşdur. Beynəlxalq təhlükəsizlik siyasətinin inkişafında öz yeri və rolu olan Azərbaycana dünya dövlətləri arasında yüksək etimad yaranmış, ölkəmiz universal humanist dəyərlərə, demokratiya və fundamental insan hüquqları prinsiplərinə sadiqliyini nümayiş etdirmiş, bununla da, yeni nəsil dünya dövlətlərinin prinsipial mövqeyini ortaya qoyan siyasi xəttin üstünlüyünü sübut etmişdir.

İslahat - milli dövlətçiliyimizin siyasətində prioritet olmuş, bunun da nəticəsində ictimai-siyasi həyatın, iqtisadiyyat, elm, təhsil və mədəniyyətin bütün sahələrində davamlı və sürətli irəliləyiş ümummilli inkişafın ana xəttini təşkil etmişdir. 1994-cü ildən etibarən Azərbaycan iqtisadiyyatını köhnə qaydalı idarəetmə sistemindən yeni qaydalı idarəetmə sisteminə keçirən islahatlar, qanunvericiliyin, vergi və bank idarəçiliyinin transformativ iqtisadi proseslərə uyğunlaşdırılması, bazar iqtisadiyyatı prinsipləri əsasında yeni iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsi bütün sahələrdə tərəqqi dönəmini başlatdı. 1996-cı ildə sənayedəki istehsal həcminin azalmasının qarşısı alındı və 1997-ci ildən başlayaraq bu sahədə inkişaf istiqamətində dönüş yarandı. 1994-cü ildə imzalanmış "Əsrin müqaviləsi"nin praktiki cəhətdən reallaşması, sənayenin bir çox sahələrinə investisiyaların yönəldilməsi, yeni sənaye müəssisələrinin istifadəyə verilməsi, ölkədə milli və xarici kapitalın birgə hərəkətinə nail olunması Azərbaycan sənayesinin simasını kökündən dəyişdi. Beləliklə, Azərbaycan 2005-ci ildən iqtisadiyyatının inkişaf sürətinə görə dünyanın lider dövlətinə çevrildi və bu günə qədər də həmin göstəriciyə görə öncüllük mövqeyini qoruyub saxlamaqdadır. 2010-cu ilin yekunlarına görə ümumi daxili məhsulun bir nəfərə düşən həcmi təqribən 4700 manata və ya 5800 ABŞ dollarına çatmış, dünya iqtisadiyyatını çalxalamış böhrandan Azərbaycan minimum itkilərlə çıxa bilmişdir. Müqayisə üçün demək olar ki, 2009-cu ildəki iqtisadi böhran MDB ölkələrini orta hesabla 6 faiz tənəzzülə uğratdığı halda, bu dövrdə ölkəmizin iqtisadiyyatı təqribən 10 faizlik artıma nail olmuşdur.

14 il ərzində (1996 - 2010) Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafına 55 milyard dollara yaxın xarici investisiya cəlb edilmişdir. Ümumiyyətlə, müstəqillik dövründə isə ölkə iqtisadiyyatının inkişafına 90 milyarda yaxın vəsait yönəldilmişdir.

Ümumiyyətlə, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsinin müstəqillik dövrünün statistik təhlili üzrə hazırladığı hesabatın nəticələrinə baxdıqda ("Müstəqil Azərbaycan: 20 il". Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı, 2011) ölkəmizin sosial, iqtisadi, mədəni həyatını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişən proseslərin şahidi oluruq. Bu hesabata görə sənaye, tikinti, kənd təsərrüfatı, regionların inkişafı, nəqliyyat, informasiya və rabitə, ticarət və xidmət, sahibkarlıq, maliyyə, mədəniyyət, elm, təhsil, səhiyyə, sosial müdafiə, turizm, ekologiya, idman sahələrində inkişaf tempi daim yüksələn xətlə, həm də daha yaxşı keyfiyyət göstəriciləri ilə davam etmişdir. Həmin sahələrlə bağlı 50-yə yaxın inkişaf proqramı qəbul edilmiş, onların konkret maliyyə mənbəyi, icra mexanizmi, həyata keçirilmə müddəti müəyyən edilmişdir. "Səkkiz il ərzində ölkə iqtisadiyyatı 300 faiz, sənaye istehsalı 300 faiz artmışdır, 950 min yeni iş yeri açılmışdır, yoxsulluq 5 dəfə - 500 faiz azalmışdır, büdcə xərcləri təxminən 20 dəfə artmışdır" (httr://www.rresident.az/articles/3327).

Tamamilə qanunauyğundur ki, ən nüfuzlu beynəlxalq hesabatlarda Azərbaycanın inkişaf dinamikası birmənalı olaraq real faktlar əsasında təsdiq edilir: Azərbaycan ölkələrin rəqabət qabiliyyətliliyi reytinqində 142 ölkə arasında 55-ci yeri, makroiqtisadi mühitin stabilliyi altindeksi üzrə 16-cı, əmək bazarlarının effektivliyi üzrə 14-cü mövqeyi tutmuşdur ("Qlobal Rəqabətlilik Hesabatı"); Ölkəmiz İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə MDB məkanında 1-ci yer tutmuşdur ("Dünya İqtisadi Forumu"); Azərbaycan üzrə reytinq proqnozu "Stabil"dən "Pozitiv"ə yüksəlmişdir ("Moody's" Beynəlxalq Reytinq Agentliyi); İlk dəfə olaraq Azərbaycana investisiya səviyyəli beynəlxalq reytinq verilmişdir ("Fitch Ratings" Beynəlxalq Reytinq Agentliyi); Azərbaycan biznes mühitinin yaxşılaşdırılması sahəsində ən islahatçı ölkə elan edilmişdir ("Doing Business 2009" Hesabatı); Azərbaycan "orta insan inkişafı" qrupundan "yüksək insan inkişafı" qrupuna yüksəlmişdir (BMT İnkişaf Proqramının 2010-cu il İnsan İnkişafı Hesabatı) (httr://www.economy.gov.az).

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin 2011-ci ilin doqquz ayının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş iclasındakı (24 oktyabr 2011) giriş və yekun nitqində də qarşıya qoyulan vəzifələr strateji xarakterlidir və gələcək inkişafın məqsədlərinə həsr edilmişdir. Dövlət başçısı Azərbaycandakı mövcud sosial-iqtisadi durumu təhlil edərək xüsusi vurğulamışdır ki, "əvvəlki dövrdə görülmüş və bundan sonra görüləcək işlər nəticəsində iqtisadiyyatımız tam şəkildə çoxşaxəli iqtisadiyyat kimi özünü göstərəcəkdir... Biz ölkəmizin ümumi inkişafını görürük. Bunu təmin edirik. Bilirik ki, 10 ildən sonra Azərbaycanda iqtisadi və sənaye potensialı çox böyük dərəcədə artacaq... Beləliklə, növbəti illərdə, təqribən 10-15 ildən sonra biz elə etməliyik ki, qeyri-neft iqtisadiyyatımız, əlbəttə ki, qoyulan hədəflərə uyğun olsun. Hədəfimiz də ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda adambaşına düşən ümumi daxili məhsul inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsində olmalıdır. Bu məsələ ilə bağlı ölkə daxilində görülən işlər öz nəticəsini verməkdədir. Hazırda Azərbaycanda adambaşına düşən ümumi daxili məhsul təxminən 6 min dollar səviyyəsindədir. Əvvəlki dövrlə müqayisədə bu, çox böyük irəliləyişdir. MDB məkanında da bu, ən yüksək göstəricilərdən biridir. Ancaq biz çalışmalıyıq ki, növbəti illərdə bu rəqəmi ən azı iki dəfə artıraq. Baxmayaraq ki, son 8 il ərzində Azərbaycanda ümumi daxili məhsul üç dəfə artmışdır. Yəni, bu, dünya praktikasında bəlkə də görünməmiş bir hadisədir - 300 faiz artmışdır. Biz qarşıya hədəf qoyuruq - növbəti 10 il ərzində ümumi daxili məhsul ən azı iki dəfə artmalıdır. Biz bunu qeyri-neft sektorunun inkişafı hesabına təmin etməliyik" (httr://az.rresident.az/articles/3397).

İnamla demək olar ki, "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyası bir ideya olaraq dəyişib-yeniləşən zamanın tələbindən və gələcəyin inkişaf modelini aydin görə bilən strateji düşüncənin və bu inkişafı həyata keçirməyə qadir olan siyasi iradənin vəhdətindən doğmuşdur. Azərbaycan dövləti və cəmiyyəti bu konsepsiyanı hazırlamağa və həyata keçirməyə həm maddi-iqtisadi potensialına, həm də yaradıcı mənəvi ruhuna, əzminə görə hazırdır. Milli inkişafın məhz bu istiqamətdə konfiqurasiya tapması üçün real ictimai-siyasi şərait, sosial-psixoloji əsaslar vardır. Dövlət başçısının müvafiq sərəncamına uyğun olaraq yaxın müddətdə müxtəlif istiqamətli təşəbbüslərin birləşdirilməsi yolu ilə prioritet fəaliyyət istiqamətləri müəyyənləşdirilməli və həmin istiqamətlərdə həyata keçirilməsi zəruri olan konkret tədbirlər planı işlənib hazırlanmalıdır. Heç şübhəsiz, burada yüksək professional səviyyədə irəli sürülən, dərin elmi-nəzəri əsasları olan praktiki ideyalara, metodoloji konseptlərə üstünlük verilməlidir.

Prezident İlham Əliyevin irəli sürdüyü "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasının ruhunda dayanan təşəbbüskarlıq hər bir vətəndaşın arzu və istəklərinə tamamilə uyğun olmaqla həm də cəmiyyətin bütün üzvlərinə bir çağırışdır. Bu çağırış Vətənini sevən, onun gələcəyini düşünən və daxilən Azərbaycanın uğur sevincləri ilə yaşayan bütün insanlara - bütün Azərbaycan vətəndaşlarına ünvanlanıb. Bu çağırış ölkə vətəndaşlarını yaxın 10 il üçün İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanmasına və növbəti uğurların əldə olunmasına səfərbər etməyə yönəlmişdir. Bu baxımdan şəxsi müşahidələr əsasında aşağıda sadalanan nəzəri və qismən də praktiki xarakter daşıyan təkliflər 2020-ci ilə qədərki dövrdə ölkə həyatının bütün istiqamətlərində önəmli uğurlar qazanmaq üçün görülməli olan işlərin heç də hamısını əhatə etməyə bilər. Bəzi hallarda isə müəllifin ixtisasına və iş təcrübəsinə uyğun olmayan sahələr üzrə mülahizələrin mütəxəssislər üçün diletant səviyyədə görünə biləcəyini də istisna etmirəm. Bütün hallarda belə vacib bir layihənin hazırlanması üçün irəli sürülən bütün təşəbbüslərin nəzəri-praktiki baxımdan faydalı ola biləcəyi ilə yanaşı, həm də mühüm mənəvi əhəmiyyəti vardır. Bu da ondan ibarətdir ki, ölkə Prezidenti tərəfindən aparılan quruculuq siyasəti cəmiyyətin hər bir üzvünə öz təklif və mülahizələrini irəli sürməklə xalqın gələcəyinin qurulmasında sərbəst və fəal iştirak etmək üçün meydan açır.

Beləliklə,

Qlobal siyasət

sahəsində keçən 10 il ərzində özünü sülhə, mədəniyyətlərarası dialoqa, milli, dini, irqi və s. müxtəlifliyə (tolerantlığa), bir sözlə, multikulturalizm ənənələrinə sadiq ölkə kimi tanıtmış Azərbaycan dünya siyasi səhnəsində "Yeni nəsil dünya dövləti"nin müasir prototipini yaratmağa nail olmuş və son 20-25 ildə yaranmış və hələ də yaranmaqda olan müstəqil dövlətlərin (yeni nəsil dünya dövlətlərinin) ön cinahında özünəməxsus layiqli yerini tuta bilmişdir. Bu nailiyyətləri gələcəyə doğru inkişafın təməli, start nöqtəsi kimi nəzərə almaqla hazırlanacaq konsepsiya ölkəmizin xarici və daxili siyasətində yeni meyillərin əsasını qoymalı, 2020-ci ilə qədərki dövrdə Dünya Birliyinə daha zəngin, daha modern və daha güclü Azərbaycanın təqdim olunmasını təmin edəcək layihələri özündə ehtiva etməlidir.

Qarşıdakı dövrdə Azərbaycan beynəlxalq siyasi arenada öz nüfuzunu gücləndirməklə yanaşı, beynəlxalq səviyyəli təşəbbüslərdə bulunmaqdan çəkinməyərək universal dəyərlərə söykənən yeni dünya düzəninin formalaşmasında fəal iştirak etməlidir. Azərbaycan Respublikası müasir beynəlxalq sistemə "yeni nəsil dünya dövlətlərinin siyasəti" kimi orijinal bir ideyanı təqdim etməli və digər dövlətlərin bu ideya ətrafında və nəticə etibarilə Azərbaycanın maraqları ətrafında birgə fəaliyyətinə nail olmalıdır:

Azərbaycanın avanqardı olduğu yeni nəsil dünya dövlətlərinin yürütdüyü bu

siyasət -

əxlaqilik,

humanistlik,

ədalətlilik,

demokratiklik,

universallıq,

rasionallıq,

siyasi və

hüquqi praqmatizm

prinsiplərindən çıxış etməli və bu siyasətin təməlində həmin prinsiplərin bir-birindən ayrılmazlığı şərti durmalıdır. Bu siyasət son 60 ildə beynəlxalq münasibətlərdə özünə yer almış "hadisələrə və ölkələrin taleyinə ikili standartlar əsasında yanaşma"dan , "siyasət və əxlaq anlayışlarının bir-birini inkar etməsi" kimi irrasional tezisdən çıxış edən ədalətsiz və qərəzli yanaşmadan imtina edən səmimi bir siyasət olmalıdır. Üçüncü minilliyin ilk əsrində meydana çıxması günbəgün zəruriləşən bu yeni qlobal siyasət dünyanın siyasət tarixində dönüş fazasını yarada bilər. Bu siyasət - müxtəlif maraqların toqquşduğu açıq və ya gizli mübarizə meydanı yox, diplomatiyasının zahiri və daxili tərəfləri ziddiyyət təşkil edən, ikili standartların tətbiqindən çəkinməyən, amoralist fəaliyyətlərə çeşidli manevrlərlə haqq qazandıran siyasi texnologiyaların kompleksi yox, dünya dövlətlərinin milli siyasətlərinin uzlaşdığı ədalətli, humanist, demokratik, universal, rasional, praqmatik və ən yüksək siyasi əxlaq meyarlarına əsaslanan yeni məzmunlu beynəlxalq münasibətlərin siyasəti olmalıdır. Belə bir siyasəti dəstəkləməyə hazır olan tərəfdaş dövlətlərlə birgə "Yeni nəsil dünya dövlətləri siyasətinin" intellektual mübarizədə rəqabət gücünə davamlı spesifik platformasının elmi-nəzəri bazası yaradılmalıdır.

- Azərbaycanda artıq ənənə halını almış və hazırda bütün dünyada böyük rəğbət doğuran mədəniyyətlərarası, sivilizasiyalararası, dinlərarası dialoq qarşıdakı illərdə daha geniş və zəngin formatda həyata keçirilməli, bu tədbirlərin hər biri bəşəriyyətə yeni, orijinal bir ideyanın təqdimi və onun ətrafında dolğun bir müzakirənin açılması ilə yadda qalmalı, bəzi hallarda isə başlanğıcını Azərbaycandan göturən bu ideya beynəlxalq mədəni-siyasi həyatın formuluna çevrilməlidir.

Xarici siyasət sahəsində

- Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti suveren dövlətimizin beynəlxalq münasibətlər sistemində rolunu və mövqeyini daha da artırmaq, mənafe uyğunluğu olan digər dövlətlərlə birgə beynəlxalq siyasətə qlobal və regional müstəvidə təsir imkanları əldə etmək, onu zəruri istiqamətə yönəltmək hədəfləri üzrə optimallaşdırılmalıdır.

- Ölkəmizin pozulmuş beynəlxalq hüququnun bərpa edilərək, Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Qarabağ və ətraf regionların geri qaytarılması üçün bütün səylər birləşdirilməlidir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə 20 ilə yaxın bir müddətdə məşğul olmuş həmsədr ölkələrdən biri kimi Fransanın məlum səbəblərdən bu problemin həllində obyektiv mövqe tutmaq iqtidarında olmadığını əsaslandırmaqla ATƏT-in Minsk qrupunun tərkibinin qismən dəyişdirilməsi ideyasını gündəmə gətirilmək və daha sonra Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün təmin olunması üçün regionda yeni siyasi situasiyaya uyğun Dünya Birliyi üzvlərinin və beynəlxalq ictimaiyyətin konstruktiv mövqe birliyinə nail olmaq imkanları araşdırılmalıdır.

- Cənubi Qafqazda Ermənistanın və hər hansı digər dövlətin işğalçılıq siyasətinə yol verməmək üçün Azərbaycan Respublikasının bu regionda siyasi, iqtisadi, hərbi, sivilizasion dominantlığı daha etibarlı şəkildə daim təmin edilməlidir.

- Azərbaycan Respublikasının digər maraqlı dövlətlərlə konsensusda yürütdüyü siyasət nəticəsində Xəzəryanı bölgə və Cənubi Qafqazın - planetin təhlükəsizlik zolağına çevrilməsi ideyası beynəlxalq müstəvidə diqqət mərkəzinə gətirilməlidir. Bu regionda dövlət suverenliyinin pozulması, aqressiya, soyqırımı, terror, işgəncə və s. kimi antidövlət və antihumanist aktlara qarşı beynəlxalq hüququn və beynəlxalq ictimaiyyətin konstruktiv mövqe birliyinə nail olunmalıdır. Konflikttörədici və konfliktmənşəli hadisə və proseslərin önlənilməsi, onların baş verdiyi təqdirdə yaranmış gərginlikdən hər hansı beynəlxalq subyektin öz mənafeyi naminə birtərəfli qaydada sui-istifadə etməməsi üçün regional və qlobal informasiya məkanının məhz ədalətlilik və qərəzsizlik mövqeyində dayanması təmin olunmalıdır.

- Dünya dövlətləri ilə ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlərin dərinləşdirilməsi və intensivləşdirilməsi davam etdirilməlidir. Azərbaycanın "Qərb siyasəti" özünün yeni keyfiyyət mərhələsinə daxil olmalı, xüsusilə, Avropa İttifaqı dövlətləri ilə əməkdaşlığın strategiyası - bütövlükdə Avrasiya məkanının siyasi, iqtisadi və mədəni bütövlüyü ideyası əsasında konseptuallaşdırılmalıdır;

- Azərbaycan Respublikasının diplomatik korpusu daim genişləndirilməli onun milli diaspor təşkilatlarımız və xarici tərəfdaşlarımızla fəaliyyət birliyi ölkəmizin beynəlxalq nüfuzunun daha da yüksəldilməsinə xidmət etməlidir;

- Ölkəmizin, xüsusilə, onun vətəndaş cəmiyyəti qurumlarının müasir qlobal münasibətlərin dinamikasını proqramlaşdıraraq inkişaf etdirməyə çalışan beynəlxalq təşkilatların layihələrində fəal iştirakı diqqət mərkəzində saxlanmalı və stimullaşdırılmalıdır.

(Ardı var)

Cavanşir FEYZİYEV,

Milli Məclisin deputatı,

fəlsəfə doktoru

Azərbaycan.- 2012.-1 fevral.- S. 3.