Müasir Azərbaycana Davosdan baxış

XX əsrin ikinci yarısı dünyada həm də onunla müşahidə olunur ki, ölkələrin inkişafı və yaşayış səviyyəsi ancaq onların təbii sərvətlərilə olçülmür. Hər ölkənin inkişafına, yaşayış səviyyəsinə yüksək texnologiyalar - informasiya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT) güclü təsir göstərir.

Dünya Bankının məlumatına görə, ölkələrin inkişafında üç amil əsas rol oynayır: insan faktoru, sənaye və təbii sərvətlər. Dünyanın ən inkişaf etmiş bölgəsi olan Şimali Amerikada (ABŞ və Kanada) insan faktoru - 76 faiz, sənaye - 19 faiz və təbii sərvətlər cəmi 5 faiz təşkil edir. İnsan faktorunun əsası elm və yüksək texnologiyalardan ibarətdir. Ona görə təsadüfi deyil ki, 2000-ci ildə keçirilən Davos Forumunda XXI əsrin əsas şüarı "İqtisadiyyat və informatika" kimi qəbul olundu. Bu tezisin seçilməsinin bir neçə səbəbi vardı:

1. Ekspertlərin qənaətinə görə İKT gəlirləri hər beş ildə iki dəfə artmaqdadır və gələcəkdə dünyanın ÜDM-nin 80 faizini İKT gəlirləri təşkil edə bilər. İKT xərcləri artıq ənənəvi zəngin olan "Maliyyə və Bank" (3 trilyon ABŞ dolları) və "Neft" (2 trilyon ABŞ dolları) sahələrini üstələmişdir.

2. İKT sahəsi elə sahələrdəndir ki, hətta dünyada baş verən iqtisadi böhranlar dövründə belə inkişaf edir. 1998-ci, 2007-ci illərdə dünyada baş verən iqtisadi böhranlara baxmayaraq, İKT sahəsi inkişafda davam etmişdir və hətta onun inkişaf tempi azalmamışdır.

3. Əgər əvvəllər texnologiyalar elmə xidmət edirdisə, bu gün elm texnologiyalara xidmət edir. Dünya elminə bir ildə sərf olunan xərclər 1,2 trilyon ABŞ dolları təşkil edirsə, İKT xərcləri 2011-ci ildə 4 trilyon ABŞ dolları olmuşdur və bu rəqəm hər il artmaqdadır. Belə ki, 2012-ci ildə bu rəqəmin 10 faiz yüksələcəyi gözlənilir.

4. Müasir zamanda heç bir iqtisadiyyat elmi potensialdan və xüsusən informasiya texnologiyalarından istifadə etmədən böyük uğurlar əldə edə bilməz. Əgər 10 il öncə dünyada mövcud olan şirkətlərin 30 faizi İKT sahəsində fəaliyyət göstərirdisə, bu gün həmin rəqəm 50 faizi keçmişdir.

5. Bu gün elə sahə yoxdur ki, onun inkişafı İKT-siz mümkün olsun. Müasir iqtisadiyyatın, ölkələrin inkişafının və böyük elmi nailiyyətlərin əldə edilməsində İKT aparıcı rol oynayır. XX əsrin ən böyük elmi nailiyyətlərindən biri olan insan genomunun açıqlanması, məhz informasiya texnologiyalarının köməyi ilə mümkün olmuşdur.

Sadalanan səbəblər müasir zamanda İKT-ni ön plana çıxarır.

2000-ci ilin Davos Forumundan artıq 12 il keçib. Bu illərdə Azərbaycanda nələr baş verib və ölkəmiz hansı nailiyyətlərə imza atıb.

Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev "Neft faktorunu insan kapitalına çevirək" tezisini irəli sürərək ölkədə informasiya texnologiyaları sahəsini prioritet sahə elan etmişdir. Bu sahədə Azərbaycanda sürətli inkişaf müşahidə olunur. Azərbaycan inkişafda olan ölkə sayılsa da, əslində İKT göstəricilərinə görə bir çox inkişaf etmiş ölkələri geridə qoymuşdur. Təbii ki, İKT sahəsinin inkişafı digər sahələrin də inkişafına təsirsiz ötüşmür.

İKT sahəsinin inkişafı və ümumiyyətlə, müasir dövlətin aparıcı gücü yüksək təhsilli insanlardır. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamına əsasən, beş min Azərbaycan gənci dünyanın ən aparıcı ali təhsil ocaqlarında təhsil alacaqdır. Bu istiqamətdə prioritet sahələrdən biri informasiya və kommunikasiya texnologiyalarıdır və dövlət bu sahənin inkişafı üçün lazımı şarait yaradır.

2013-cü ildə Azərbaycan özünün ilk süni peykini kosmik orbitə çıxaracaq. Azərbaycanın ilk süni peykinin kosmik orbitə çıxarılması ölkədə İKT-nin yüksək səviyyədə inkişafının təsdiqidir. Digər tərəfdən, Azərbaycanda peyk vasitəsi ilə bir çox sahələrdə araşdırmalar aparılacaq və bu sahələr daha yüksək sürətlə inkişaf etdiriləcək.

Peyk vasitəsi ilə əldə olunan görüntülər - Azərbaycanın işqal olunmuş ərazilərində Ermənistan tərəfindən törədilmiş dəhşətli hadisələr, yanğınlar, evlərin dağıdılması, təbiətin məhv edilməsi və digər faktlar dünyaya çatdırılacaqdır. Xalq təsərrufatı, kənd təsərrüfatı, ekologiya və digər sahələr haqda məlumatlar toplanıb analiz ediləcək və ölkənin daha sürətli inkişafına təkan verəcəkdir. Azərbaycanın süni peykinin digər ölkələr tərəfindən də istifadə olunması ölkəmizin beynəlxalq aləmə inteqrasiyasını sürətləndirəcəkdir.

İKT sahəsi Azərbaycanda ildən-ilə inkişaf edərək yüksək beynəlxalq standartlara nail olur. 2010-cu ildə 2009-cu illə müqaisədə İKT sahəsində artım 32,1 faiz , 2005-ci il ilə müqayisədə artım 5 dəfə olmuşdur və bu, dünya üzrə ən böyük artımlardan biridir. 2011-ci ildə dünyanın böyük bir hissəsini böhran bürüməsinə baxmayaraq, ölkəmizdə İKT sektorundan əldə edilən gəlirlər ötən illə müqayisədə 12 faiz təşkil etmişdir və bu artım ümumdünya orta göstəricisindən təxminən 2 dəfə çoxdur. İKT sahəsində son illər Azərbaycanda əldə edilən gəlirlər artım tempinə görə dünya ilə müqayisədə 2,5-3 dəfə çoxdur və bu sahədə artıq aparıcı ölkələr səviyyəsinə yaxınlaşırıq.

Ölkədə internet istifadəçilərinin sayı sürətlə artır. Ümumdünya İqtisadi Forumunun məlumatına əsasən, Azərbaycanda internet istifadəçilərinin sayı 2010-cu ildə 50 faiz təşkil etmişdir və bunların 30 faizi geniş zolaqlı internet istifadəçiləridir. Bu rəqəm isə ümumdünya orta göstəricisindən 2,5 dəfə yüksəkdir. Azərbaycanda genişzolaqlı internet xidmətlərinin inkişafı üzrə "Strategiya" hazırlanıb həyata keçirilir. İKT sahəsində fəaliyyət göstərən nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların hesabatında Azərbaycan İKT-nin inkişaf dinamikasına görə son 5-7 ildə birinci onluqdakı ölkələr arasındadır.

2011-ci ildə Azərbaycanda hər 100 nəfərin 60-ı internetdən istifadə etmişdir və hər 100 nəfərə 20 kompyuter düşür. Kompyuter istifadəçilərinin sayı 2011-ci ildə 2005-ci illə müqayisədə 15 dəfə artmışdır. Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi tərəfindən ölkədə "Xalq kompyuteri" layihəsi həyata keçirilib və bu layihə aztəminatlı əhalinin kompyuterlə təmin olunmasına imkan yaratmışdır. Telefon stansiyaları müasir standartlara uyğun olaraq rəqəmli sistemə keçirilmiş və hazırda ölkəmizdə 100 nəfərə 110 mobil telefon düşür.

Yerüstü rəqəmli televiziya proqramlarının yayım texnologiyası Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqının yeni standartıdır və bütün dünya üzrə bu yayım texnologiyasına keçid 2015-ci ilin sonuna kimi başa çatmalıdır. İnkişaf etmiş ölkələrdə bu texnologiyalara keçid ilin sonunda, Azərbaycanda isə 2013-cü ilin birinci yarısında başa çatmalıdır.

Azərbaycanda İKT məhsullarının istehsalına xüsusi diqqət verilir. Kompyuter və digər İKT məhsulları istehsal edən zavod fəaliyyət göstərir. Qeyd edək ki, ölkəmizdə İKT sahəsinin inkişafına yaradılan şərait bu sektora özəl kapitalın gəlişini sürətləndirmişdir. Təkcə 2011-ci ildə İKT sektoruna təxminən 400 mln. ABŞ dolları həcmində sərmayə qoyulmuşdur. Bu gün Azərbaycanda İKT sahəsinə qoyulan sərmayənin 80 faizini özəl sektor təşkil edir. Bu rəqəm hazırda dünyada gedən proseslərə uyğundur. Qeyd edək ki, dünya üzrə İKT sahəsində özəl sektorun payı 75-80 faiz təşkil edir. İKT sahəsində keçirilən böyük beynəlxalq forumlara Azərbaycan dəvət olunur və Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi tərəfindən bugünə qədər ölkəmizdə təşkil olunmuş bütün beynəlxalq forumlarda dünyanın ən aparıcı şirkətləri iştirak etmişdir.

Bu günlərdə Davosda 42-ci Ümumdünya İqtisadi Forumu keçirildi. Forumun əsas mövzusu "Böyük Transformasiya: yeni modellərin formalaşması" idi. Bu forumda 3.000-nə yaxın insan iştirak edirdi. Qonaqların arasında G-20-dövlətlərin 19 nümayəndəsi, 40 ölkənin prezidenti və baş nazirləri vardı. Qeyd edək ki, Azərbaycan Davos Forumunda ildən-ilə daha geniş heyətlə təmsil olunur. Bu da onun nəticəsidir ki, Azərbaycanda bütün sahələrdə yüksək inkişaf müşahidə olunur və beynəlxalq cəmiyyətin ölkəmizə olan marağı getdikçə artmaqdadır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin Davosda keçirdiyi çoxsaylı görüşləri beynəlxalq aləmdə ölkəmizə olan böyük marağı təsdiq etdi. Davos Forumunda Prezident İlham Əliyev dəfələrlə informasiya texnologiyalarının inkişafına xüsusi diqqət verildiyini qeyd etdi və bildirdi ki, əsas məqsəd Azərbaycanı inkişaf etmiş ölkəyə çevirməkdir. Bu istiqamətdə Azərbaycanda ardıcıl olaraq böyük layihələr həyata keçirilir və ölkəmiz sürətlə inkişaf edir. Davos Forumunun iştirakçıları ölkəmizi Sinqapurla müqayisə edərək belə bir qənaətə gəldilər ki, Azərbaycan inkişaf edərək Avropaya doğru uğurlu addımlar atır.

Davos Forumunda Azərbaycana olan maraq göstərdi ki, ölkəmizdə müasir dövlət qurulur və dövlətin inkişafı Prezident İlham Əliyev tərəfindən yaradılmış yeni inkişaf modelinə əsaslanır. Bu modelin əsas prinsipləri düşünülmüş siyasət, müasirlik, beynəlxalq aləmə inteqrasiya və dünya elminin, xüsusən informasiya texnologiyalarının nailiyyətlərindən istifadə edib ölkə iqtisadiyyatına yenilik və inkişaf, insanlara firavan həyat gətirməkdir.

Bu il Davosda keçirilən forum çərçivəsində təşkilatçılar ölkəmizin dünyada artan rolunu, həmçinin Azərbaycanın ötən illərdə Davos Forumunda fəal iştrakını nəzərə alaraq Azərbaycanın xüsusi ölkə panelini də təşkil etmişlər. Paneldə iştrak edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev İKT məsələləri üzərində xüsusi dayanmış, ölkəmizdə internet azadlıqlarının, internetin, həmçinin onun xidmətlərinin artımındakı müsbət rolundan danışmış, ölkəmizdə informasiya texnologiyalarının və təhsilin prioritet sahələr olduğunu bir daha bəyan etmişdir.

2000-cu ildə Davos Forumunda elan olunan XXI əsrin şüarı "İqtisadiyyat və informatika" Azərbaycanda uğurla həyata keçirilir və forumdan keçmiş 12 ildə ölkəmiz beynəlxalq standartlara uyğun olaraq böyük nailiyyətlər əldə etmişdir. 12 ildə Azərbaycanın ÜDM 10 dəfə artaraq 50 milyard, dövlət büdcəsi 20 dəfədən çox artaraq 20 milyard dolları keçmişdir. Bu illərdə Azərbaycan siyasi, iqtisadi, mədəni və digər sahələrdə böyük uğurlar əldə etmişdir. Azərbaycan praktiki olaraq bütün aparıcı beynəlxalq təşkilatların aktiv üzvünə çevrilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, 2011-ci ildə dünyanın 155 ölkəsinin dəstəyi ilə Azərbaycan BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü seçilmişdir.

İqtisadiyyatda enerji sektoru ilə bərabər qeyri-enerji sektoru da inkişaf edir. Neft və qaz sektorunun təsiri büdcənin formalaşmasında getdikcə azalır. Bu da onu göstərir ki, Azərbaycanda qeyri-enerji sahələrdə yeni infrastrukturlar yaradılır və inkişaf etdirilir.

Davos Forumunda internetin yaradıcısı Tim Berners-Lin belə bir fikir söylədi: "Əgər cəmiyyətdə müsbər dəyişikliklər istəyirsinizsə, daha tolerant olmaq lazımdır". Bu baxımdan Azərbaycan tolerantlıq misalı kimi parlaq nümunədir. Ümumiyyətcə, tolerantlıq Azərbaycan xalqının mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir.

Bu gün ölkəmizdə mədəniyyət sahəsində Heydər Əliyev Fondu tərəfindən böyük layihələr həyata keçirilir. Azərbaycan mədəniyyəti dünyaya tanıdılır, nümayəndələrimiz beynəlxalq müsabiqələrin qalibləri olur və ölkəmizdə dünyanın tanınmış mədəniyyət xadimlərinin iştirakı ilə böyük beynəlxalq tədbirlər keçirilir. Azərbaycan 2011-ci ildə "Eurovision" mahnı müsabiqəsinin qalibi olmuşdur. Davos Forumunda ayrılmış xüsusi pavilyonda Azərbaycan xalqının mədəni və mənəvi nümunələri nümayiş etdirilmişdir.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin vaxtı ilə dediyi sözlər: "Bir gün Azərbaycan günəş kimi doğacaqdır" arzusu uğurla həyata keçir və bunun əsasını Prezident İlham Əliyevin müasir düşüncəli siyasəti təşkil edir.

Asəf HACIYEV,

Milli Məclisin deputatı,

AMEA-nın müxbir üzvü,

Professor

Azərbyacan.- 2012.- 8 fevral.- S. 6.