Sosial-iqtisadi nailiyyətlərlə zəngin mərhələ

Hər bir ölkədə inkişaf onun davamlılığının təminindən, ilk növbədə, qarşıda duran vəzifələrin düzgün müəyyənləşdirilməsindən və perspektiv üçün səmərəli fəailyyət proqramlarının hazırlanmasından asılıdır. Bu zaman həm də konkret müddətdə həyata keçirilən islahatları emprik baxış bucağından təhlil edib qazanılmış uğurlardan bəhrələnmək, çatışmazlıqlardan nəticə çıxarmaq imkanı yaranır. Son illərdə Azərbaycanda məhz belə bir idarəçilik sisteminin formalaşması hökumətin fəaliyyətində yüksək səmərəliliyi, şəffaflığı və hesabatlılığı təmin edir. Nazirlər Kabinetinin hər rüb üzrə keçirilən iclaslarına ictimai marağın yüksək olması, bu mənada, kifayət qədər başadüşüləndir. Həmin iclaslarda bir tərəfdən konkret dövrün nəticələri əsasında hökumətin fəaliyyətinə qiymət verilir, digər tərəfdənsə gələcək vəzifələr müzakirə olunur.

Təqdirəlayiq məqam həm də bundan ibarətdir ki, ölkə rəhbərliyi hər bir konkret mərhələdə respublika qarşısında hansı əsas problemlərin, vəzifələrin dayandığını yaxşı bilir və onların həlli üçün mükəmməl konsepsiyaların hazırlanaraq icra olunmasını təmin edir. Məhz bu cür məqsədyönlü, uzaq perspektivlərə hesablanmış inkişaf strategiyası iqtisadi sahədə qazanılan uğurların ardıcıllığını təmin edərək ölkə əhəmiyyətli iri layihələrin reallaşdırılmasına imkan vermişdir. Tarix baxımından kifayət qədər qısa sayılan zaman kəsiyində sürətli tərəqqi yolu keçən respublikamız dünya miqyasında "İnkişafın Azərbaycan modeli" mövzusunda müzakirələrə nail olmuşdur. Konseptual əsasları ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən müəyyənləşdirilmiş bu modelin əsasını, ilk növbədə, sosialyönümlülük təşkil edir. Başqa sözlə, sərbəst bazar iqtisadiyyatı yolu ilə inkişaf edən Azərbaycan üçün insan amilinin tərəqqi və yüksəlişinə xidmət edən islahatlar prioritet məsələ kimi həyata keçirilir.

Fəal sosial siyasət ili

"Hər bir məmur xalqının xidmətçisi olmalıdır" - deyərək hakimiyyəti xalqa layiqli xidmət məramı kimi dəyərləndirən dövlət başçısı İlham Əliyevin qətiyyəti və prinsipiallığı hökumətin daha çevik və məsuliyyətli fəaliyyətini şərtləndirməklə yanaşı, son illərdə həyata keçirilən islahatların səmərəli nəticələr verməsini təmin etmişdir. Nazirlər Kabinetinin 2011-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş iclası göstərir ki, dəqiq hesablama əsasında reallaşdırılan çevik islahatlar nəticəsində respublikamız iqtisadiyyatın bütün sahələrində əhəmiyyətli nəticələr əldə etmişdir.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin müəllifi olduğu yeni neft strategiyasının davam etdirilməsi, Azərbaycanı Cənubi Qafqaz regionunda böyük nüfuz sahibinə çevirən qlobal enerji və kommunikasiya, habelə qlobal infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsi, ölkədə bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinin tam bərqərar olması, xarici investisiyaların qeyri-neft sektoruna, xüsusən də regionların inkişafına yönəldilməsi, əlverişli sahibkarlıq və biznes mühitinin formalaşdırılması, işsizlik probleminin həlli, əhalinin maddi rifah halının yaxşılaşdırılması məsələləri 2011-ci ildə də Azərbaycanda həyata keçirilən iqtisadi siyasətin prioritet istiqamətləri kimi diqqəti cəlb edir. Ötən il qeyri-neft sektoru 9,4, qeyri-neft sənayesi 11,1, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı 5,8, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlər 7,8 faiz artmışdır. Ümumi daxili məhsulun adambaşına həcmi 7 min dolları ötmüş, Azərbaycan yuxarı orta gəlirli ölkələr sırasında mövqeyini daha da möhkəmləndirmişdir. Xarici dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti beynəlxalq tələblərə cavab verməklə 7,3 faiz təşkil etmişdir. Bundan başqa, il ərzində vətəndaşların sosial rifahı baxımından vacib olan inflyasiyanın birrəqəmli - 7,9 faiz olması, eyni zamanda əhalinin pul gəlirlərinin 19,6 faiz artması da hökumətin ötən ilki fəaliyyətinin səmərəliliyinə dəlalət edir.

Son 8 ildə Azərbaycanda həyata keçirilən islahatların insan və vətəndaş amilinin yüksəlişinə xidmət etdiyini xüsusi vurğulamağa ehtiyac yoxdur. Ölkənin iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş dövlətə çevrilməsi məqsədinin özü də, ilk növbədə, ölkə vətəndaşlarının sosial rifah səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədinə hesablanmışdır. Ümumiyyətlə, müasir dövrdə sosial ədalət meyarını rəhbər tutan hər bir dövlətin qarşıya qoyduğu ən ali məqsəd vətəndaş amilinin tərəqqisi, insanlar üçün maksimum firavan yaşayış şəraitinin təmin edilməsidir.

Dövlət başçısı iqtisadi inkişafa yalnız neft amili hesabına nail olmağı məqbul saymayaraq tarazlı və davamlı tərəqqi naminə qeyri-neft sektoruna xüsusi diqqət yetirilməsinin vacibliyini önə çəkir. Bu baxımdan geridə qalan 2011-ci ili fəal sosial siyasət ili kimi də dəyərləndirmək olar. Hesabat ilində büdcə xərclərinin strukturunda sosialyönümlü xərclər 33 faiz təşkil etmişdir. Dövlət büdcəsindən sosialyönümlü xərclərə 16,5, o cümlədən sosial müdafiə və sosial təminat xərclərinə 33,2 faiz çox vəsait yönəldilmişdir. Ötən il yoxsulluğun səviyyəsi 7,6 faizə düşmüş, ölkədə 100 minə yaxın yeni iş yeri açılmışdır. 2011-ci ildə dövlət büdcəsindən maliyyələşən təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, gənclər və idman, elm və bir sıra digər sahələrdə əməkhaqqı orta hesabla 10 faiz artırılmış, qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial vəziyyəti yaxşılaşdırılmışdır.

Prezident İlham Əliyevin tapşırığına əsasən, 2006-cı ilədək pensiyaya çıxmış vətəndaşların pensiyalarının yenidən hesablanması istiqamətində addımlar atılmış, Milli Məclis vətəndaşların pensiya ilə təminatını nəzərdə tutan mövcud qanunlara müəyyən əlavə və dəyişikliklər etmişdir. Nəticədə 2011-ci ilin 1 iyul tarixindən 900 minədək pensiyaçının pensiyası 40 faiz artmışdır. Nəticədə 2011-ci ilin əvvəli ilə müqayisədə ölkə üzrə əmək pensiyalarının orta aylıq məbləği 28,7 faiz artaraq 145,2, o cümlədən yaşa görə əmək pensiyalarının orta aylıq məbləği 36,4 faiz artaraq 160,4 manata çatmışdır. Ölkə üzrə əmək pensiyalarının orta aylıq məbləğinin əməkhaqlarının orta aylıq məbləğinə nisbəti 40, yaşa görə əmək pensiyaları üzrə isə 45 faiz təşkil etmişdir.

Hesabat ilində vətəndaşların əmək hüquqlarının qorunması, əmək, məşğulluq və əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində səmərəli tədbirlərin həyata keçirilməsi, əmək qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi, işçilərin maddi, sosial, mənəvi və digər həyati tələbatlarının ödənilməsi istiqamətində atılan daha bir addım Prezident İlham Əliyevin 2011-ci il 15 noyabr tarixli sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyasının həyata keçirilməsi üzrə 2011-2015-ci illər üçün Dövlət Proqramı"nın təsdiqlənməsi olmuşdur. Ciddi əhəmiyyətə malik dövlət proqramı əhalinin məşğulluğu sahəsində dövlət siyasətinin ardıcıllığını təmin etmişdir. Sözügedən proqram Prezidentin 2005-ci il 26 oktyabr tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyası (2006-2015-ci illər)"nın ikinci mərhələsinin reallaşdırılmasına xidmət edir. Proqram işçi qüvvəsinə tələbatın stimullaşdırılmasını, səmərəli işgüzarlıq mühitinin formalaşmasını, struktur islahatlarının dərinləşdirilməsini, investisiya fəallığının daha da artırılmasını, insan kapitalının yüksək inkişaf səviyyəsinin təmin edilməsini nəzərdə tutur. Dövlət proqramının əsas məqsədi əhalinin səmərəli məşğulluğunun inkişafına yönəldilən siyasi, iqtisadi, sosial və institusional mühitin yaradılması əsasında "Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyasında (2006-2015-ci illər)" nəzərdə tutulmuş prioritet istiqamətlərin həyata keçirilməsidir.

Azərbaycanın iqtisadiyyatının sosialyönümlü olduğunu 2012-ci ilin dövlət büdcəsi də təsdiqləyir. Ümumilikdə, sosial müdafiə və sosial təminat xərcləri büdcə vəsaitləri 1781614,7 min manatını təşkil edir. Məhz bu vəsait hesabına bu il üçün əhalinin gəlirlərinin və orta aylıq əməkhaqqının müvafiq olaraq 6,8 və 5,5 faiz səviyyəsində artması nəzərdə tutulur. Orta aylıq əməkhaqqının məbləği bu ilin sonuna gözlənilən məbləğlə müqayisədə 45,7 manat çox olmaqla, 432,5 manat və ya 547,5 ABŞ dolları təşkil edəcək. 2012-ci ildə inflyasiyanın 6 faiz səviyyəsində proqnozlaşdırılmasına baxmayaraq, əhalinin gəlirləri üzrə artımın inflyasiyanı 0,8 faiz üstələməsi fərdi istehlak tələbinin qorunub saxlanılmasına müsbət təsir göstərəcək.

Azərbaycan böyük investora çevrilir

Nazirlər Kabinetinin 2011-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunları ilə bağlı iclasında çıxış edən Prezident İlham Əliyev mühüm makroiqtisadi göstəricilərlə yanaşı, hesabat dövründə Azərbaycanın investisiya cəlbediciyiliyinin yüksəldiyini də razılıqla qeyd etmişdir: "Biz 2011-ci ildə investisiya qoyuluşu sahəsində də rekord göstəriciyə nail ola bilmişik. İldən-ilə ölkə iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların həcmi artmaqdadır, böyük templərlə artır. 2010-cu ildə 17,6 milyard dollar investisiya qoyulmuşdur. 2011-ci ildə isə ilk dəfə olaraq investisiyalar 20 milyard dollara bərabərdir. Təkcə 2 il ərzində ölkə iqtisadiyyatına 37 milyard dollar vəsait qoyulmuşdur. Əvvəlki dövrdəki investisiyaları da əlavə etsək görərik ki, Azərbaycanda nə qədər böyük işlər görülür. Həm yerli, həm xarici investorlar ölkə iqtisadiyyatına maraq göstərirlər. Xarici investorlar ölkəmizin uğurlu inkişafına bizimlə bərabər, bizim kimi inanırlar".

2011-ci ildə ölkə iqtisadiyyatına yatırılmış 20 milyard dollar investisiyanın 13 milyardını məhz daxili sərmayələr təşkil etmişdir ki, bu da respublikanın iqtisadi qüdrətinin real göstəricilərindən biridir. Hesabat ilində Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatlarının 41 milyard dollara yüksəlməsi, habelə dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 20 milyard dolları ötməsidə bu sırada xüsusi vurğulanmalıdır. İnvestisiyaların 15,7 milyard dolları qeyri-neft sektorunun, 4,3 milyard dolları isə neft sektorunun payına düşmüşdür. Respublikamız eyni zamanda strateji valyuta ehtiyatlarının idarə olunmasından böyük məbləğdə gəlir əldə etmişdir.

Azərbaycanın 2011-ci ildə əldə etdiyi nailiyyətlər nüfuzlu beynəlxalq qurumlar tərəfindən də yüksək qiymətləndirilmişdir. İnkişaf etmiş bir sıra ölkələrin reytinqləri aşağı salındığı halda "Standart & Poor's" reytinq agentliyi Azərbaycanın mövcud uzunmüddətli müstəqil kredit reytinqini ötən ilin dekabr ayında bir pillə artıraraq "BBB-" investisiya reytinqi səviyyəsinə çatdırmış, reytinq üzrə proqnozunu isə "sabit" saxlamışdır. "Fitch Ratings" və "Moody's" reytinq agentliklərinin də Azərbaycan iqtisadiyyatına dair qiymətləndirmələri müsbət olmuşdur. Dünya İqtisadi Forumunun "Qlobal Rəqabət Qabiliyyəti İndeksi" hesabatına əsasən, Azərbaycan iqtisadiyyatı rəqabət qabiliyyəti səviyyəsinə görə 142 ölkə arasında 55-ci, MDB-də isə 1-ci olmuşdur.

Son illər regionda iqtisadi liderliyini gücləndirmiş Azərbaycan investisiya ixrac edən ölkəyə çevrilmiş, xarici ölkələrə 6 milyard dollar sərmayə yatırmışdır. Respublikamızın ötən il investisiya qoyduğu ölkələr sırasında Türkiyə, Gürcüstan, Rusiya kimi qonşu ölkələrlə yanaşı, İçveçrə kimi inkişaf etmiş Avropa dövləti də vardır. Ötən il, Türkiyə ərazisində Azərbaycan sərmayəsi əsasında inşa olunacaq böyük neft-kimya kompleksinin təməlqoyma mərasimi keçirilmişdir. Azərbaycanın "SOCARTurjalyans" şirkətlər alyansı Türkiyənin nəhəng "Petkim" neft-kimya kompleksinin nəzarət-səhm paketinin həlledici hissəsinin sahibidir. 2014-cü ilə qədər "Petkim" təsisatlarına yatırılacaq sərmayələrin həcminin 10 milyard dolları aşacağı gözlənilir.

Enerji sərmayələrin qoyuluşundan başqa digər sahələrə, məsələn, qiymətli kağızlar bazarına, aktivlərə, səhmlərə də maraq göstərilir. Azərbaycanın valyuta ehtiyatlarının daim davamlı şəkildə artması və maliyyə imkanlarının genişlənməsi isə ölkənin daha böyük həcmdə investisiyalar qoyuluşuna geniş şərait yaradır. Dövlət başçısı İlham Əliyevin tapşırığına əsasən, ötən il aidiyyəti nazirlik və komitələrin nümayəndə heyətləri Balkan ölkələrinə və Rusiya Federasiyasının Şimali Qafqaz regionuna səfər etmişlər. Həmin səfərlər çərçivəsində yaradılmış səmərəli əlaqələr milli şirkətlərin xarici ölkələrdə fəal investisiya yatırımlarının həyata keçirilməsi imkanlarını genişləndirməyə xidmət etmişdir.

Ümumiyyətlə, ötən il respublikanın xarici ticarət tərəfdaşlarının sayı 150-yə çatmış, xarici ticarət dövriyyəsi 9,2 faiz artaraq 33,2 milyard, müsbət xarici ticarət saldosu 16,1 milyard dollar təşkil etmiş, ixrac idxalı 2,9 dəfə üstələmişdir. Müasir texnologiyaların tətbiqinin genişləndirilməsi, istehsal proseslərinin beynəlxalq standartlara uyğun qurulması tələbi nəticəsində mexanizm və avadanlıqların idxalı 1,7 dəfə artmışdır.

Bir neçə gün əvvəl İsveçrənin Davos şəhərində keçirilən Ümumdünya İqtisadi Forumu (Davos Forumu) da Azərbaycanın investisiya cəlbediciliyini bir daha təsdiqləmişdir. Davos Forumu bir sıra uğurlu nəticələrlə yadda qalmaqla yanaşı, dünyanın əsas iqtisadi güc mərkəzlərinin və fövqəl şirkətlərinin Azərbaycanla əməkdaşlığa hədsiz marağını aşkara çıxarmış, respublikamızın zəngin potensialının bütövlükdə dünya miqyasında yüksək dəyərləndirildiyini təsdiqləmişdir. Prezident İlham Əliyevin mühüm geoiqtisadi əhəmiyyət kəsb edən bu toplantıya hər il dəvət alması da respublikamıza artan marağın əyani təzahürü kimi diqqəti çəkir. Toplantı çərçivəsində müxtəlif səviyyəli görüşlər keçirən dövlət başçısı İlham Əliyev Azərbaycanda həyata keçirilən iqtisadi islahatlar, respublikamızın regionda yeri və rolu, eləcə də əlverişli sərmayə və biznes mühiti barədə ətraflı məlumat vermişdir.

Forumda iştirak edən dövlət başçıları, dünyanın aparıcı şirkətlərinin rəhbərləri və digər rəsmi şəxslər Prezident İlham Əliyevlə görüşərək Azərbaycanda gedən iqtisadi inkişaf prosesləri ilə maraqlanmış, gələcək perspektivlər barədə fikir mübadiləsi etmişlər. Bu müzakirələrdə dünyanın aparıcı şirkətlərinin Azərbaycanla əlaqələrinin genişləndirilməsi, xüsusən də qeyri-neft sektorunda əməkdaşlıq perspektivləri əsas müzakirə mövzusu olmuşdur.

Respublikamızın dünya iqtisadi çevrələrində kifayət qədər böyük nüfuza malik olması, ciddi diqqət cəlb etməsi eyni zamanda Xəzər hövzəsində gerçəkləşdirilən mühüm enerji-kommunikasiya layihələri ilə şərtlənir. Bütövlükdə Avropanın enerji təhlükəsizliyində, iqtisadi əməkdaşlıq bağlarının möhkəmlənməsində vacib rol oynayan Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum, Bakı-Tbilisi-Qars kimi layihələr də respublikamızın dünya iqtisadi məkanında mövqelərini möhkəmləndirir. Azərbaycanda bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinin tam bərqərar olması, xarici investiyaların daha çox qeyri-neft sektoruna, regionların inkişafına yönəldilməsi, əlverişli sahibkarlıq və münbit biznes mühitinin təmin edilməsi ölkədə həyata keçirilən iqtisadi siyasətin aparıcı xətti kimi diqqəti çəkir. İri biznes dairələrinin respublikamıza olan marağı eyni zamanda sərmayələrə dövlət səviyyəsində etibarlı təminat mexanizminin mövcudluğu ilə şərtlənir.

Sənaye potensialının inkişafına yeni təkan

Hökumətin fəaliyyət prioritetində mühüm yer tutan regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı çərçivəsində aparılan islahatlar 2011-ci il ərzində ardıcıl və sistemli şəkildə həyata keçirilmişdir. Prezident İlham Əliyev ötən il regionlarda 300-dək müxtəlif təyinatlı obyektlərlə tanış olmuş, yeni müəssisələrin açılış və təməlqoyma mərasimlərində iştirak etmiş, hər bir rayonun inkişafı ilə bağlı qarşıda duran spesifik vəzifələrin həllinə yönəlmiş 54 sərəncam imzalamışdır.

Azərbaycan davamlı və tarazlı inkişafın təmini baxımından 2011-ci ildə infrastruktur layihələrini də uğurla davam etdirmişdir. Nazirlər Kabinetinin iclasında verilən məlumatlardan aydın olur ki, hesabat ilində regionlarda müasir texnologiyalara əsaslanan 110-dan çox müəssisə tikilib istifadəyə verilmişdir. Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı üzrə təkcə ötən il 53 məktəbin, 47 uşaq bağçasının, 6 səhiyyə obyektinin təmir-tikinti işləri yekunlaşdırılmış və bu istiqamətdə işlər davam etdirilir. Hesabat ilində həm Bakı qəsəbələrində, həm də regionlarda elektrik enerjisi, qaz və istilik təchizatı, rabitə və informasiya, kənd təsərrüfatının infrastruktur təminatı, ekologiya, su və kanalizasiya, yol təsərrüfatı və nəqliyyat, sosial infrastruktur sahələrində zəruri tədbirlər həyata keçirilmişdir.

Hesabat ilində nəqliyyat və tranzit potensialının genişləndirilməsi məqsədilə regional və yerli əhəmiyyətli iri infrastruktur layihələrinin reallaşdırılması, o cümlədən Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının, TRASEKA və Şimal-Cənub, Şərq-Qərb beynəlxalq dəhlizlərində yolların tikintisi davam etdirilmiş, yeni metro stansiyaları və hava limanı istifadəyə verilmişdir. Həmçinin, dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu hesabına ötən il nəqliyyat, İKT, turizm, kommunal, irriqasiya, energetika, ekologiya və digər sahələrin inkişafına 5,9 milyard, o cümlədən sosialyönümlü layihələrə 1,7 milyard manat investisiya qoymuşdur.

Hesabat dövründə ölkənin sənaye potensialının möhkəmləndirilməsi tədbirləri xüsusi diqqət mərkəzində olmuşdur. İqtisadi təhlillər göstərir ki, respublikanın sabit və davamlı iqtisadi inkişafında sənaye potensialının rolu böyükdür. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu sahədə həyata keçirilən dövlət siyasətini vahid mərkəzdən tənzimləmək, respublikanın investisiya cəlbediciliyinin daha da artırılmasını təmin etmək məqsədilə 2006-cı ildə Dövlət İnvestisiya Şirkətinin yaradılmasına qərar vermişdir. Şirkətin başlıca vəzifəsi ölkə iqtisadiyyatına investisiyaların təşviqini təmin etmək, bu sahədə mövcud problemlərin aradan qaldırılmasına çalışmaqdır.

Sənaye potensialının gücləndirilməsi dedikdə, söhbət əsla keçmiş ittifaq dövründə olduğu kimi, dövlətin nəzarətində olan strateji müəssisələrin yaradılmasından getmir. Prezident İlham Əliyev dövlətin bu sahədəki siyasətini, sadəcə, sahibkarlığa kömək tədbirlərinin davamı hesab edir və perspektivli, iqtisadi nöqteyi-nəzərdən səmərəli sənaye kompleksinin formalaşmasına çalışır. Cənab İlham Əliyev hesab edir ki, hökumət öz tərəfindən bu cür müəssisələrin normal fəaliyyətinə, habelə xarici sərmayədarlarla birgə qlobal layihələr həyata keçirməsinə etibarlı təminat mexanizmləri yarada bilər. Burada söhbət həm də sahibkarlıq fəaliyyətinin daha da stimullaşdırılması, uyğunlaşdırılması baxımından ölkəmizdə həyata keçirilən səmərəli tədbirlərdən gedir.

2011-ci ildə reallaşdırılan sənayeləşmə siyasəti qeyri-neft sənayesinin xüsusilə dinamik inkişafını təmin etmişdir. Qeyri-neft sənayesində məhsul istehsalı 11,1, o cümlədən emal sənayesi 7,1, kimya sənayesi 27,1 faiz, metallurgiya sənayesi 1,9 dəfə, tikinti materialları istehsalı 4,4, elektrik enerjisi istehsalı 8,4, qida məhsulları istehsalı 5, mebel istehsalı 24,5, geyim istehsalı 56,5 faiz artmışdır.

Prezident İlham Əliyevin 2011-ci il 21 dekabr tarixində imzaladığı "Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının yaradılması haqqında" fərmanı bu və digər məqsədlərin gerçəkləşdirilməsi baxımından da vacib əhəmiyyətə malikdir. Preambula hissəsində göstərildiyi kimi, bu fərmanın imzalanması ölkədə innovativ və yüksək texnologiyalar əsasında rəqabət qabiliyyətli sənaye istehsalının inkişafı üçün münbit şərait yaradılması, bu sahədə sahibkarlığın dəstəklənməsi, qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafının təmin edilməsi, əhalinin istehsal sahəsində məşğulluğunun artırılması məqsədinə xidmət edir. Fərmana əsasən, Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının yaradılması nəzərdə tutulur. Həmçinin sənəddə göstərilir ki, sənaye parkı sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün zəruri infrastruktura və idarəetmə qurumlarına malik olan, müasir texnologiyaların tətbiqi yolu ilə rəqabət qabiliyyətli məhsullar istehsalı və xidmətlər göstərilməsi məqsədləri üçün istifadə edilən, sahibkarların səmərəli fəaliyyətinə və inkişafına kömək edən ərazidir. Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının ərazisində neft-kimya və digər prioritet sənaye sahələri üzrə rəqabət qabiliyyətli məhsulların (işlərin, xidmətlərin) istehsalı və emalı müəssisələri yaradılmalıdır.

Son illər kosmik sənayenin, ümumilikdə informasiya-kommunikasiya sektorunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər də praktik nəticələrini verir. Nazirlər Kabinetinin son iclasında açıqlanan məlumatlar göstərir ki, 2011-ci ildə bu sektor üzrə əldə olunan gəlirlərin həcmi 2010-cu ilə nisbətən təxminən 12 faiz artmışdır. Bu isə ümumdünya orta göstəricisinin gözlənilən rəqəmindən təxminən 2 dəfə çoxdur. Hesabat ilində mobil şəbəkə genişləndirilmiş, hər üç operator müasir 3G xidmətləri göstərməyə başlamış, nəticədə 3G abonentlərinin sayı qısa müddətdə 2 milyona çatmışdır. Hazırda əhalinin hər 100 nəfərinə 110 mobil telefon düşür ki, bu da ümumdünya orta göstəricisindən təxminən 40 faiz yüksəkdir. 2011-ci ildə internet istifadəçilərinin sıxlığı 65 faiz, genişzolaqlığı isə 30 faizi ötmüşdür. İnternet xidmətlərinin qiymətləri isə rəqabətin genişlənməsi hesabına 35 faiz aşağı düşmüşdür.

2011-ci ildə "Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması və inkişafı üzrə Dövlət Proqramı"nın reallaşdırılması istiqamətində də tədbirlər həyata keçirilmişdir. Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peykinin bu ilin oktyabr ayında orbitə buraxılması gözlənilir. Dövlət başçısı Nazirlər Kabinetinin son iclasında Azərbaycanın gələcək inkişafı baxımından bu sahənin əhəmiyyətini xüsusi önə çəkmişdir: "Azərbaycan kosmik sənaye yaradır. Azərbaycan kosmik sənayeyə malik olan ölkələr sırasına daxil edilir. Bu, uzaqgörən siyasətimizin nəticəsidir. Mən hesab edirəm ki, Azərbaycan bütün mütərəqqi və qabaqcıl texnologiyaları gətirməlidir. Biz gətiririk, tətbiq edirik, kadrları hazırlayırıq. Beləliklə, ölkəmizin həm siyasi çəkisi, həm iqtisadi gücü artacaqdır. Telekommunikasiya o sahələrdəndir ki, burada müxtəlif və hər bir ölkənin inkişafı üçün vacib olan amillər cəmləşir. Bu, innovasiyadır, bilikdir, savaddır. Eyni zamanda, bu, böyük biznes sahəsidir. Yəni, ölkə iqtisadiyyatının inkişafı üçün bizə əlavə gəlirlər gələcəkdir. Bu, elmi-texniki tərəqqini şərtləndirən sahədir. Gələcəkdə informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsi dünyada aparıcı sahə olacaqdır və olmalıdır. Bu sahədə kim qabaqda gedirsə, o da söz sahibi olacaqdır. Çünki bugünkü dünya bundan 10 il, 20 il əvvəlki dünya deyildir".

2009-cu ildə Azərbaycanın bazar iqtisadiyyatına keçid prosesini müvəffəqiyyətlə başa çatdırması təbii olaraq ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafının keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymasını şərtləndirir. Burada mühüm xüsusiyyətlərdən biri iqtisadiyyatda sahibkarlıq fəaliyyətinin rolunun daha da güclənməsidir. Sahibkarlığa hərtərəfli dəstəyin göstərilməsi isə Prezident İlham Əliyevin daim qarşıya qoyduğu əsas vəzifələrdən biridir. Bu, ortamüddətli perspektivdə makroiqtisadi sabitliyin qorunub saxlanılması baxımından zəruri əhəmiyyət kəsb etməklə yanaşı, uzunmüddətli və ucuz kreditlərin alınmasına sahibkarların çıxış imkanlarının artırılması, qeyri-strateji dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin sürətləndirilməsi kontekstində sahibkarlığın inkişafına əlavə təkan verir.

Təqdirəlayiq haldır ki, Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafının yeni təşkilati-iqtisadi modellərinin - xüsusi iqtisadi zonaların, sənaye şəhərciyinin və biznes inkubatorların tətbiqi sahəsində müvafiq işlər aparılır. İstehsal sferasında sahibkarlıq strukturlarının yaradılmasının məqsədəuyğun istiqamətləndirilməsi və stimullaşdırılması vasitəsilə innovasiyaya əsaslanan yüksək keyfiyyətli əmtəələrin və xidmətlərin təklifinin sabit artımına dövlət tərəfindən müvafiq şərait yaradılmışdır. Ötən illərdə vergi yükünün azaldılması və vergi prosedurlarının asanlaşdırılması, dövlət qeydiyyatında və Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində "bir pəncərə" prinsipinin tədbiqi, sahibkarlıq subyektlərinə güzəştli kreditlərin verilməsi özəl sektorun inkişafını daha da sürətləndirmişdir.

Sahibkarlığın inkişafı 2011-ci ildə də hökumətin iqtisadi siyasətinin prioritet istiqamətlərindən olmuşdur. Sahibkarlıq fəaliyyətinin daha da genişləndirilməsi, özəl sektora dövlət dəstəyinin artırılması, sahibkarların hüquqlarının müdafiəsi və əsassız müdaxilələrin aradan qaldırılması istiqamətində işlər davam etdirilmiş, aparılan yoxlamaların vahid məlumat reyestri yaradılmışdır. Elektron xidmətlərin genişləndirilməsi çərçivəsində fiziki şəxslərin sahibkarlıq fəaliyyətinin "onlayn" rejimində qeydiyyatına başlanılması nəticəsində onların vergi orqanında qeydiyyatına sərf olunan vaxt 3 gündən bir neçə dəqiqəyə qədər endirilmişdir. Bununla yanaşı, icazələrə dair yaradılan internet portalı icazə xarakterli sənədlər və onların alınması prosedurları, təqdim edilməli sənədlər, icazələrin verilmə müddətinə dair bütün məlumatları vahid mənbədən əldə etmək imkanı yaradır.

Hesabat ilində Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu tərəfindən 1643 sahibkara 138 milyon manat güzəştli kredit verilmişdir. Bu hesaba 6500-dək yeni iş yerinin yaradılacağı nəzərdə tutulur. Kreditlərin 75 faizi regionların, 25 faizi isə Bakı qəsəbələrinin payına düşmüşdür. Müasir texnologiyalara əsaslanan 85 istehsal, emal və infrastruktur yönümlü iri layihəyə 118 milyon manat güzəştli kredit verilmişdir. Bu kreditlər hesabına 2011-ci ildə 33 müəssisə açılmışdır. 2012-ci ildə isə daha 96 müəssisə istifadəyə veriləcək.

Prezident İlham Əliyev Azərbaycanı müasir və qüdrətli dövlətə çevirmək məqsədini sadəcə deklorativ bəyanatlarla ifadə etmir, onun konkret icra mexanizmlərinin müəyyənləşdirilməsi istiqamətində də ciddi addımlar atır. Dövlət başçısının "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması barədə 29 noyabr 2011-ci il tarixli sərəncamı bunun bariz nümunəsidir. Belə bir sərəncamın imzalanması deməyə əsas verir ki, ölkə başçısı Azərbaycanın bugünkü dinamik inkişafı ilə arxayınlaşmağı düzgün saymır. Cənab İlham Əliyevin sərəncamı ölkənin uzunmüddətli inkişaf strategiyasının dərin elmi proqnozlar əsasında işlənib hazırlanmasını nəzərdə tutur. Sərəncamda deyilir: "Hazırda Azərbaycan yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur. Bu mərhələnin əsas hədəfi çoxşaxəli, səmərəli və innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın formalaşdırılması, sosial sahədə önləyici inkişaf trendinin təmin olunması və əhalinin rifahının layiqli, qabaqcıl beynəlxalq standartlara uyğun səviyyəyə çatdırılması, habelə elmin, mədəniyyətin inkişafında, ictimai həyatın bütün istiqamətlərində yeni nailiyyətlərin əldə olunmasıdır".

Dövlət başçısı İlham Əliyev 2011-ci ildə daha bir iqtisadi hədəf müəyyənləşdirərək 2020-ci ilədək Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun azı 10 dəfəyədək artırılması vacibliyini irəli sürmüşdür. Azərbaycanın malik olduğu mövcud potensial isə yeni mərhələnin hədəflərinə çatmağa, eyni zamanda ölkəmizin iqtisadi inkişaf statusunun dəyişməsinə, onun inkişaf etməkdə olan ölkələr sırasından inkişaf etmiş dövlətlər səviyyəsinə yüksəlməsinə etibarlı zəmin yaradır.

Müşfiq ATAKİŞİYEV,

iqtisad elmləri doktoru, professor

Azərbaycan.- 2012.-19 fevral.- S. 3.