Turizmi genişləndirmək üçün hər cür şərait yaradılıb

Turizm üçün öncə nə lazımdır? Gözəl təbiət, rahat yollar, tarixi abidələr. Təbiət Tovuza bunların çoxunu bəxş edib. Yamyaşıl çöllər, abad yollar, qədim abidələr, güngörməz dərələr, başı qarlı dağlar, məxməri vadilər, şır-şır axan çaylar…

Son illərdə qayğıkeş insan əli ilə bu yerlər daha da gözəlləşir, abadlaşır, tanınmaz olur. Prezident İlham Əliyev növbəti səfəri zamanı turizm üçün çox gərəkli olan iki mühüm obyektlə - "Ayan-Palace" hoteli və Göytəpə yaşayış məskəni ilə tanış oldu. Qeyd edildi ki, hər iki obyekt qərb bölgəsində turizmin inkişafı üçün əvəzsiz töhfədir.

Turizmi genişləndirmək üçün rayonda hər şərait yaradılıb, ən səfalı guşələr üzrə marşrutlar müəyyən olunub. Xınna dərəsi boyunca Tovuz-Qovlar-Ağbaşlar, Əskik dərəsində Tovuz-Böyükqışlaq-Qaralar-Vahidli, Tovuz-Əlibəyli magistral yolu, Tovuz-Ağdam-Təpəbaşı və Əmirli-Kürqırağı istiqamətində yaşayış məntəqələri, tarixi abidələri və görməli yerləri əhatə edilən marşrutlar müəyyən olunub, məlumat lövhələri, istirahət guşələri düzəldilib. Bu yaxınlarda nəfis şəkildə nəşr olunmuş "Tovuz-Turizm" toplusu yaxın-uzaq elli müsafirlər üçün çox dəyərli töhfədir.

Qonaqları ilk öncə Heydər Əliyev seyrəngahındakı abidələr kompleksi "qarşılayır". Olimpiya İdman Kompleksi bu yerlərə xüsusi yaraşıq verir. Onun yanında karvansara tipli "Qala", "Şəlalə", "Bayraq meydanı", "Üç qala" mərkəzi tikilib. 10,4 hektar sahədə mədəniyyət və istirahət parkı salınıb. İdman və istirahət obyektləri düzəldilib. Şəhərin səfalı guşəsində aşıq sənəti mərkəzi, diyarşünaslıq muzeyi, şəkil qalereyası fəaliyyət göstərir. Buradakı maraqlı və məzmunlu eksponatlar bu yerlərin tarixindən, taleyindən ətraflı xəbər verir.

Rayon mərkəzindəki "Dastan", "Qartal", Fidan", "Aysu", "Turan", "Uğurlu", "Petrotal" restoran-şadlıq evləri, həmin müəssisələrin bəzilərində ailəvi yaşayış üçün kotteclər tikilib, bir sözlə, hər yerdə qonaqlar üçün hər şərait yaradılıb. Ağbulaq meşəliyindəki "Turist" istirahət mərkəzi qonaqların çox xoşuna gəlir.

Memarlığın bir "möcüzə"si də var. Beşulduzlu "Ayan-Palace" hotelinin ətraf bölgədə tayı-bərabəri tapılmaz. Beş mərtəbədən ibarət bu müasir hoteldə konfrans zalı, restoran, bar, mağaza, mətbəx və digər xidmət otaqları qonaqların ixtiyarına verilir. Bütün otaqlar rəqəmli seyf, mini-bar, havalandırma sistemi, peyk televiziya anteni, beynəlxalq telefon xətti, kabelsiz internetlə təchiz edilib. Hər şəraiti olan idman sağlamlıq mərkəzi xüsusilə diqqəti cəlb edir. Burada üzgüçülük hovuzu, sauna, türk hamamı, trenajor və masaj otaqları yüksək zövqlə bəzədilib.

Hara gedirsən ürək açılır, hara baxırsan göz oxşayır. Əsrik dərəsi, Göyəbaxan, Çeşməli, Ağqaya yaylaqları, Şamlıq, Qoşabulaq meşələri, Kürün səfalı sahilləri, Bahar, Cökəli, Şahzadə, Loğman, Turşsu, Şırşır, Qələmçə bulaqları "gəl-gəl" deyir. İlin hər fəslində, günün hər çağında gözəldir, cazibəlidir bu yerlər.

Bu qədim diyarda tarixi abidələrin, qalaların, məbədlərin sayı-hesabı yoxdur. Mülkülü kəndinin yanındakı Torpaqqala şəhərgahı antik dövrdən xəbər verir. Xınna-Xılxına yaşayış məskəninin özü canlı bir tarixidir. Tovuzun şərqindəki kurqan Tunc dövrünün yadigarıdır. Girzan kəndinin məbədi XII əsrdə ucaldılıb. Azaplının qədim qəbiristanlığı canlı bir tarixdir. Aşağı Öysüzlüdəki qala-ev, deyilənə görə, Koroğlunun adı ilə bağlıdır. Avaztəpə qalası neçə-neçə qərinələri, əsrləri yola salıb. Qonaqlar Yanıqlı kəndinə də həvəslə gedir, Zəyəm çayı körpüsünə, qədim qalaya, məscidə, türbələr məcmusuna böyük maraqla baxırlar.

Aşağı Quşçu kəndinin yaxınlığında daha bir müqəddəs guşənin sirri açılır. Bu, öz qədimi tarixinə görə Qafqaz bölgəsində görünməmiş hadisədir, ulu Tovuzun payına düşüb. Son illərdə Azərbaycan Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun ekspedisiyası Fransa mütəxəssisləri ilə birlikdə Göytəpə yaşayış məskənində kəşfiyyat müşahidələri apararaq maraqlı materiallar üzə çıxarıblar. Abidənin dəqiq tarixinin təyin edilməsi üçün həmin materiallar Fransanın Milli Araşdırmalar Mərkəzində radio-karbon analizindən keçirilib. Ciddi tədqiqat zamanı nə görsələr yaxşıdır? Bəlli oldu ki, Göytəpə yaşayış məskəninin yaş həddi bizim eradan xeyli əvvələ - dördüncü minilliyə gedib çıxır. Bu yerlərin qədimliyi bir çox nüfuzlu elm ocaqlarında ciddi marağına səbəb oldu. 2008-ci ildən başlayaraq hər il Fransa Milli Araşdırmalar Mərkəzi və Tokio Universiteti əməkdaşlarının iştirakı ilə burada stasionar arxeoloji qazıntılar aparılır. Dünya miqyasında Göytəpə yaşayış məskəni tipli Neolit dövrünə aid arxeoloji abidələr ilkin sivilizasiyanın başlanğıc nöqtəsi, insanların mütəşəkkil yaşayış tərzinin bərqərar olduğu şəhər mədəniyyətinin formalaşması mərhələsi kimi dəyərləndirilir.

Bütün bunlara əsaslanan alimlərin yekdil rəyi bu oldu ki, Göytəpə yaşayış məskəninin azı 8 min illik tarixi var.

Göytəpə indi hər yerdə tanınır, onun tarixi tədqiq və təqdir olunur. 2009-cu ildə Tokio Universitetində, 2010-cu ildə Londonun Britaniya Muzeyində, yenə həmin ildə Parisin "Kollec de-Frans" təhsil müəssisəsində, 2011-ci ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının Arxeologiya İnstitutunda və Gürcüstan Milli Tarix Muzeyində Göytəpə materiallarının təqdimatı olmuşdur.

Keçən ilin avqust ayında Rusiya, Ukrayna, Moldova, Gürcüstan, Özbəkistan və Qırğız Respublikası nümayəndələrinin iştirakı ilə ilk dəfə olaraq "Cənubi Qafqazın qədim mədəniyyətləri" mövzusunda beynəlxalq layihə çərçivəsində "Gənc arxeoloqların yay məktəbi"nin möhtəşəm tədbiri Göytəpə yaşayış məskəni ərazisində keçirilib.

Tarixin bu ulu yadigarı xarici ölkələrin Azərbaycanda fəaliyyət göstərən diplomatik nümayəndələrinin də xüsusi maraq dairəsindədir. Yaxın-uzaq elli qonaqlar buradakı qədim tikili qalıqları və maddi-mədəniyyət nümunələri ilə tanışlıqdan sonra dəyərli fikirlər söyləyirlər.

Dövlət başçısı İlham Əliyevin bu yerlərə səfəri Göytəpə yaşayış məskəninin taleyində yeni səhifə açdı. Prezident bu ilkin yurd yerinə çox böyük qiymət verdi: "Azərbaycanın ən qədim maddi-mədəniyyət nümunələri içərisində Tovuz rayonu ərazisindəki Göytəpə arxeoloji kompleksinin özünəməxsus yeri vardır. Neolit dövrünə aid bu yaşayış məskəni tariximizin öyrənilməsi və eləcə də respublikamızda turizmin inkişaf etdirilməsi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır". Dövlət başçısı 18 aprel 2012-ci il tarixli sərəncamı ilə "Göytəpə Arxeoloji Parkının yaradılması ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında" sərəncam imzaladı, parkın layihələşdirilməsi və tikinti işlərinin başlanılması üçün Prezidentin Ehtiyat Fondundan Milli Elmlər Akademiyasına ilkin olaraq 300 min manat pul ayrıldı.

Tovuz turizmin yay mövsümünü bax bu cür töhfələrlə qarşılayır. Hər şey maraqlı və məzmunludur. Zənn edirik ki, qonaqlar da ilk öncə Göytəpə yaşayış məskəninə baş çəkəcəklər. Biləndə ki, bu qədim yurd yerinin yaşı azı 8 min ildir, yəqin, onlar da qəribə hisslər keçirəcəklər.

Əhməd İSAYEV

Azərbaycan.- 2012.- 17 may.- S. 10.