Naxçıvan MR-də quşçuluq intensiv inkişaf edən sahədir

Prezidentin fərman və sərəncamlarından irəli gələn vəzifələrin, həmçinin regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının icrası çərçivəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasında çoxsaylı tədbirlər həyata keçirilir. Nəticədə ölkəmizin bütün regionları kimi, Naxçıvan iqtisadi rayonu da sürətlə inkişaf edir, istehsalın diversifikasiyası, yəni, iqtsadiyyatın çoxşaxəliliyi təmin olunur, yeni istehsal sahələri yaradılır, mövcud sahələr dövrün tələblərinə uyğun yenidən qurulur.

Belə sahələrdən biri də quşçuluqdur. Məlumdur ki, hələ qədimdən quşçuluq ev təsərrüfatlarında mövcud olmuş, yalnız sonralar kənd təsərrüfatının müstəqil sahəsi kimi formalaşmış və inkişaf etmişdir. Naxçıvanda da bu sahə analoji inkişaf yolunu keçmişdir. Bununla belə, müasir dövrdə Naxçıvan MR-də quşçuluğun dirçəliş dövrü 1995-ci ildən başlamışdır.

Bu gün regionda quşçuluğun əhalinin daxili istehsal hesabına quş əti və yumurta ilə təminatında xüsusi payı var. Muxtar respublikada ev təsərrüfatlarında və kiçik sahikbarlıq subyektlərində toyuq əti və yumurta istehsalını artırmaq məqsədilə görülən tədbirlərlə yanaşı, müasir quşçuluq fabrikləri yaradılır, köhnələri dövlət tərəfindən verilən güzəştli kreditlər hesabına yenidən qurulur.

Yeri gəlmişkən, quşçuluğun toyuq, ördək, hindquşu, qaz kimi sahələrinin yaşı çox qədimdir. Bu gün də muxtar respublikada sahənin cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına xüsusi qayğı və diqqət yetirilir və bu istiqamətdə görülən tədbirlər intensiv xarakter daşıyır. Ümumiyyətlə, Naxçıvan MR-də quşçuluğun inkişafına xüsusi münasibət və qayğı var. Hətta ev təsərrüfatlarında çoxnövlü quş sürüləri mövcuddur və əhali onlardan həm böyük fayda götürür, öz tətəbatını ödəyir, həm də bölgənin quş əti və yumurtaya olan tələbatının ödənilməsində iştirak edir. Onu da deyək ki, muxtar respublikada əhalinin ərzağa olan tələbatının yerli istehsal hesabına ödənilməsində quşçuluq məhsullarının xüsusi çəkisi kifayət qədər yüksəkdir. Naxçıvanda elə fərdi təsərrüfat yoxdur ki, orada quşçuluğun ən azı 2-3 növü inkişaf etdirilməsin, daha doğrusu, onun çox növlüyü təmin olunmasın. Eyni zamanda, həmin təsərrüfat sahibləri cavan quşların yetişdirilməsi, bəslənilməsi texnologiyasına yiyələnir, onu bacarıqla tətbiq edərək təkmilləşdirirlər ki, bu da nəticədə kiçik quşçuluq təsərrüfatlarının faydalığının müntəzəm artmasına səbəb olur.

Araşdırmalar və aparılan təhlillərə görə, 2011-ci ildə Naxçıvan MR-də istehsal olunmuş quşçuluq məhsullarının 85,1 faizi ailə, kəndli və ev təsərrüfatlarının payına düşmüşdür. Muxtar respublikada son 15 ildə 26 quşçuluq təsərrüfatı fəaliyyətə başlamış, 2 quşçuluq təsərrüfatı yaradılmışdır. Təkcə 2011-ci ildə quşçuluq sahəsində 11 yeni təsərrüfat fəaliyyətə başlamış, 7 təsərrüfatın yaradılması istiqamətində işlər davam etdirilmiş, istehsal gücü 3 ton olan qarışıq qüvvəli yem istehsalı müəssisələri istifadəyə verilmişdir ki, bu da quşçuluğun və bütünlükdə heyvandarlığın inkişafını sürətləndirmişdir. Sözügedən sahənin inkişafı ilə bağlı tədbirlər bundan əvvəlki illərdə də həyata keçirilmişdir. Məsələn, 2009-cu ildə quşçuluq üzrə 16 təsərrüfat subyekti fəaliyyətə başlamış, ətlik və yumurta istiqamətində 8 təsərrüfatın yaradılması başa çatmışdır. Həmin il əvvəlki ilə nisbətən ev təsərrüfatlarında quşların sayı 20,6 faiz artaraq 828 min başdan çox olmuşdur. Nəticədə muxtar respublikada kəndli-fermer və ev təsərrüfatlarında quşların sayı 1 milyonu keçmişdir. Bu gün muxtar respublikanın 207 kəndi ilə yanaşı, qəsəbələrindəki ev təsərrüfatlarında da əhali quşçuluqla məşğul olur və bu sahədən yüksək fayda əldə edir.

Ümumilikdə quşçuluğa marağın artması həm də bu sahənin səmərəli kreditləşdirilməsi ilə əlaqədardır. Yalnız 2007-2011-ci illər ərzində quşçuluğun inkişafı üçün təsərrüfat subyektlərinə bank və kredit təşkilatları tərəfindən 3 milyon manat vəsait ayrılmışdır. Bu vəsait hesabına ötən 5 il ərzində ətlik və yumurtalıq istiqamətində Naxçıvan şəhəri və Şərur rayonunun hər birində 7, Babək rayonunda 8, Ordubad rayonunda 1, Culfa rayonunda 4, Kəngərli və Şahbuz rayonlarının hər birində 3 yeni quşçuluq təsərrüfatı yaradılmışdır. Məhz bunun nəticəsidir ki, ötən ilin sonuna muxtar respublikada quşların sayı bir il öncəyə nisbətən 41 min baş və ya 4,7 faiz artaraq 943,7 min baş olmuş, 2723,9 ton (2010-cu illə müqayisədə 5 faiz çox) quş əti istehsal olunmuşdur. Yumurta istehsalı isə 2010-cu illə müqayisədə 4 milyon 72 min ədəd və yaxud 6,3 faiz artaraq 68 milyon 230 min ədədə çatmışdır. Həmin məhsulların 85,1 faizi ailə, kəndli və ev təsərrüfatlarının payına düşmüşdür.

Bununla belə, Naxçıvan MR-də, eləcə də ölkəmizdə quşçuluq sahəsinin daha intensiv inkişafı üçün bəzi təkliflərimizi vermək istərdik. İlk növbədə, təsərrüfatlarda quşların tədricən və imkan daxilində cins quşlarla əvəzlənməsi və bu zaman yeni üsul və texnologiyanın tətbiqi və istifadəsinə önəm verilməlidir. Eyni zamanda, toyuqlarla yanaşı, ördək, hind quşu və qaz əti istehsalının artırılması üçün damazlıq sürülərin yaradılmasına qayğı göstərilməli, onların tüklərinin tədarük edilməsi yoluna qoyulmalıdır. Bütün bu və digər vacib tədbirlər quşçuluğun daha sürətlə inkişafına əsaslı səbəb ola bilər.

Asif ŞİRƏLİYEV,

iqtisad elmləri doktoru,

professor

Azərbaycan.-2012.- 2 noyabr.- S.9.