Sehrli ilmələr sərgisi

Azərbaycan xalçaları Özbəkistanda heyranlıqla qarşılandı

Xalqlar arasında sülhpərvər missiyanın yerinə yetirilməsində, asudə vaxtın səmərəli keçirilməsində, adət-ənənələrin, mədəni və tarixi abidələrin qorunub saxlanılmasında mühüm işlər görən muzeylərdən biri də Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyidir. Muzeyin zəngin kolleksiyasının əsasını, adından da göründüyü kimi, nəfis tərtibatlı xalçalar təşkil edir.

Burada gedən elmi-texnoloji inkişaf, iş strukturu, əldə olunan nailiyyətlər muzeyin qonaqlarının, o cümlədən sənət adamlarının diqqətindən yayınmır. Muzeyin beynəlxalq əlaqələrinin və əməkdaşlıq şəbəkəsinin genişlənməsinin nəticəsidir ki, xarici dövlətlərdə təşkil olunan bir çox tədbirlərdə Azərbaycan xalçalarının sərgisinə xüsusi diqqət yetirilir. Bu isə xalçalarımızın geniş təbliğ olunub daha da yaxından tanınmasına xidmət edir. Qarşılıqlı surətdə həyata keçirilən belə layihələr mədəni dialoq və mübadilənin canlı nümunəsidir. Muzey daim xarici dövlətlərin mədəniyyət xadimləri, sənət adamları ilə sıx əlaqə qurur və bu, ikitərəfli münasibətlərin fəal inkişafına şərait yaradır.

Bu gün Azərbaycanın Özbəkistanla da münasibətləri yüksək səviyyədə inkişaf edir. Müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ölkələr arasında dostluq, qardaşlıq, mədəni tərəfdaşlıq münasibətləri yaranıb. Xalqlarımız arasında qarşılıqlı əlaqələrin isə çoxəsrlik tarix var. Həm Özbəkistan, həm də Azərbaycan qədim mədəniyyətə malik olan ölkələrdir. İki dövlət arasında daim qarşılıqlı mədəni əlaqələr mövcud olub. Son dövrlərə nəzər salsaq, 2011-ci il 29 mart-1 aprel tarixlərində Bakıda "Azərbaycan Xalçaçıları" İctimai Birliyi tərəfindən "Özbəkistan bədii sənətkarlığı: ənənələr və müasirlik" və 2012-ci ilin 22-26 may tarixlərində MDB-yə üzv dövlətlərin iştirakı ilə keçirilən "Bir ocaqda parlayar min ürəyin işığı" adlı sərgilər bu əlaqələrin ən gözəl nümunəsi sayıla bilər. Bu tədbirlərdə Özbəkistan sənətkarları öz sənət nümunələri ilə yaxından iştirak etmişlər.

Cari il aprelin 4-dən 12-dək Bakıda Özbəkistanın xalq rəssamı Akmal Nuriddinovun da yüksək səviyyəli fərdi sərgisi keçirildi. Bu əlaqələrin davamı kimi, 2012-ci ilin oktyabr ayında Daşkənddə "Art Week Style.uz" layihəsi çərçivəsində keçirilən VI Daşkənd Beynəlxalq Biennaleyə Azərbaycan mədəniyyətini təmsil edən nümayəndələr də dəvət edilmişdilər.

VI Daşkənd Beynəlxalq Biennale incəsənət həftəsində yerli və xarici ölkələrdən olan rəssamlar, dizaynerlər, fotoqraflar, müasir və ənənəvi sənət ustaları, incəsənət xadimləri yaxından iştirak edirdilər. Həftə ərzində şəhər müxtəlif sərgilər, ən gözəl qalereyalar mərkəzinə çevrilmişdi. Biennalenin təntənəli açılışı oktyabrın 4-də Gənclərin Yaradıcılıq Sarayında keçirildi.

Özbəkistan Rəssamlıq Akademiyası və Forum Fondu tərəfindən təşkil olunan Biennaledə dünyanın ən məşhur rəssamlarının əsərləri nümayiş olunurdu.

Biennale "Mən dünyadayam: dünya da məndə" devizi altında keçirilirdi. Layihənin əsas xüsusiyyəti insanın və ətraf mühitin əksolunma spektoru təkcə qloballaşmada deyil, həm də dünyanın müxtəlif regionlarında millət, din, mentalitet və dünyagörüşündən qaynaqlanan spesifik vəziyyətdir.

VI Daşkənd Beynəlxalq Biennale çərçivəsində oktyabrın 8-də "Sehrli ilmələr" (Azərbaycan) adlı sərgi keçirildi. Sərgi Azərbaycanın Özbəkistandakı səfirliyinin Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi və Milli İncəsənət Mərkəzi ilə birlikdə təşkil olunmuşdu. Mərasimdə Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin direktorunun rəhbərliyi ilə nümayəndə heyəti, Daşkənddə fəaliyyət göstərən səfirliklərin nümayəndələri, Özbəkistanın ədəbiyyat, incəsənət və mədəniyyət xadimləri, respublikanın Özbəkistandakı diasporunun üzvləri və jurnalistlər iştirak edirdilər. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan qonaqlar sərgi vasitəsilə Azərbaycan xalçasını bir daha yaxından tanımaq imkanı qazandılar. Qonaqlar həmçinin xalçaların mənsub olduğu xalqın adət-ənənəsi, məişəti, mədəniyyəti haqqında bilgilər əldə etdilər. Sərginin adı təsadüfən seçilməmişdi. Çünki "Zili", "Sumax", "Kilim", "Şəddə", "Cecim" kimi xovsuz və xovlu xalçalar üçün xarakterik olan ilmələr bir-birindən gözəl, nəfis, müxtəlif naxış harmoniyası yaradır.

Milli İncəsənət Mərkəzinin direktoru Elmira Əhmədova açılış münasibətilə qonaqları salamlayaraq dünya xalçaçılıq sənətində Azərbaycan xalçalarının müstəsna yeri olduğunu qeyd etdi.

Azərbaycanın bu ölkədəki müvəqqəti işlər vəkili Akif Əliyev çıxışında bildirdi ki, hələ qədim zamanlardan xalça Azərbaycanın, sözün əsl mənasında, pasportu olub. Azərbaycan xalçaları dünyanın möhtəşəm salonlarını bu gün də bəzəməkdədir. Onlar Sankt-Peterburqdakı Ermitaj, Parisdəki Luvr, İstanbuldakı Topqapı, Vaşinqtondakı Tekstil muzeylərinin nadir eksponatları sırasındadır. Maraqlı faktlara toxunan A.Əliyev çıxışında Azərbaycan xalçasının ən böyük uğurunu - onun UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni Irs Reprezentativ Siyahısına daxil olunmasını xüsusi vurğuladı.

Tədbirdə daha sonra xalça muzeyinin yaranması, fəaliyyəti və onun əsas eksponatı olan xalçalarımız haqqında bilgilərlə qonaqları məlumatlandırmağa çalışdıq.

Sərgidə təbiətin, yaşadığımız dünyanın dili xüsusi işarələrlə - totemlərlə, simmetrik həndəsi naxışlarla bəzədilmiş xalçalar, xalça məmulatları (çul, xurcun, məfrəş, heybə), xammalın hazırlanmasından tutmuş onun satışına kimi bütün prosesi əks etdirən fotoşəkillər, Azərbaycan xalçaları haqqında elmi ədəbiyyat, sənədli film nümayiş etdirildi.

XX əsrin əvvəllərinə aid etnoqrafik şəkillərdə o dövrün xalça emalatxanaları, satışı üçün piştaxtalar, şəhər və kənd yerlərində onlardan istifadə qaydaları tamaşaçıların xüsusi marağına səbəb oldu. Oktyabrın 12-də sərgi çərçivəsində Milli İncəsənət Mərkəzində Azərbaycan Respublikasının Özbəkistandakı səfirliyinin ikinci katibi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Səbuhi Əhmədovun slaydlarla müşayiət olunan "Azərbaycan xalçaları Avropa və Rusiya rəssamlarının əsərlərində" adlı məruzəsi dinlənildi. Məruzə bütün iştirakçıların, o cümlədən Özbəkistan sənətşünaslarının böyük marağına səbəb oldu.

Sərgi haqqında ətraflı məlumat Özbəkistanın kütləvi informasiya vasitələrində geniş şəkildə işıqlandırılmaqdadır. Eyni zamanda, Fond Forum tərəfindən 15 dəqiqəlik videoməlumat çarxı da hazırlanaraq "Form-TV" kanalında nümayiş etdirildi.

Oktyabrın 17-də Özbəkistana Rusiya estrada ulduzlarının böyük nümayəndə heyətinin (100 nəfərdən artıq) gəlməsi sərginin qonaqlarının sayını bir daha artırdı. Belə ki, sərginin xüsusi maraq doğurmasını, həmçinin Azərbaycan-Özbəkistan münasibətlərinin yüksələn xətlə inkişaf etməsini nəzərə alaraq Fond Forum Azərbaycanın Özbəkistandakı səfirliyinə müraciət edərək oktyabrın 18-də qonaqlar üçün sərginin xüsusi təqdimatının təşkil olunmasını xahiş etdi. Beləliklə, Rusiya Federasiyasından gəlmiş musiqiçilərdən ibarət böyük bir kollektiv də Azərbaycan xalçaları ilə yaxından tanış olmaq imkanı qazandı. Sərginin qonaqlarda zəngin təəssürat yaratdığını onların söylədiyi fikir və rəylərdən aydın hiss etmək mümkün idiE

Röya TAĞIYEVA,

Beynəlxaq Muzeylər Şurası (ICOM)

Azərbaycan Milli Komitəsinin,

"Azərbaycan Xalçaçıları" İctimai Birliyinin sədri,

sənətşünaslıq doktoru, professor

Azərbaycan.-2012.- 3 noyabr.- S.7.