Vətəndaş rifahını uca tutan partiya

YAP ötən 20 ildə sosialyönümlü uğurlu siyasəti ilə hər bir vətəndaşın siyasi istinadgahına çevrilmişdir

Tarixi təcrübə sübut edir ki, hər bir cəmiyyətdə mütləq çoxluğun bölüşdüyü müsbət yüklü ideya, məqsəd və dəyərlər məslək, əqidə və dünyagörüşü yaxınlığı yaradaraq milli intibah baxımından vacib olan məqsədlərin həyata keçirilməsinə zəmin formalaşdırır. Milli ideya müasir dövrdə də dövlətlərin davamlı yüksəlişi yolunda mayak rolunu oynadığı üçün bunsuz inkişafı təmin edən milli birlik və həmrəylik konsepsiyasını reallaşdırmaq mümkün deyildir. İnkişafyönümlü mütərəqqi ideyaların konkret platforma şəklinə salınmasında isə, bir qayda olaraq, cəmiyyətdəki çoxluğun etimadını qazanmış ümummilli partiya və lider amilinin rolu müstəsnadır.

Çoxluğun mənafeyinin təminatçısı

Ümummilli maraqları təmsil edən lider və onun rəhbərlik etdiyi siyasi təşkilat konkret məram və məqsədlər irəli sürərək bunlara nail olmaq üçün ictimai şüura pozitiv təsir imkanlarından səmərəli istifadə edir. Çoxluğun maraq və mənafeyinin legitim ifadəçisinə çevrilmiş partiyanın hədəflədiyi, önə çəkdiyi məqsədlərin mahiyyətindən asılı olaraq beynəlxalq miqyasda dövlətlərin imici formalaşır. Xalqdan mandat alaraq hakimiyyət Olimpinə yüksəlmiş partiyalar fəaliyyətləri ilə həm də fərdlərin arzu və istəklərinin real təminatçısına çevrilirlər.

2012-ci il noyabrın 21-də yaradılmasının 20-ci ildönümü tamam olan Yeni Azərbaycan Partiyasının, bu mənada ümummilli siyasi təşkilata, ölkə vətəndaşlarının mütləq əksəriyyətinin inam ünvanına çevrildiyini əminliklə söyləmək olar. Bu müddətdə partiyanın keçdiyi mürəkkəb və həm də şərəfli inkişaf yolu Azərbaycanın xoas və anarxiyadan, vətəndaş müharibəsi təhlükəsindən sabitliyə, tərəqqiyə, yüksəlişə, hüquqi, demokratik, dünyəvi dövlətə doğru inamlı addımlarını özündə ehtiva edir. Yeni Azərbaycan Partiyasının xalqla sarsılmaz mənəvi birliyi ötən 20 ildə müstəqil Azərbaycanın inanılmaz intibah yolu keçməsinə, yaxın perspektivdə inkişaf etmiş ölkələr sırasında dayanmaq kimi ciddi bir iddia ortaya qoymasına imkan yaratmışdır. Bəli, günümüzün qüdrətli, müstəqil, inkişaf edən, müasirləşən Azərbaycanı YAP-ın 20 illik fəaliyyətinin qiymətləndirilməsində ən obyektiv istinad yeridir. Əgər partiyanın şanlı tarixini bir cümlə ilə ifadə etməli olsaq, əminliklə deyə bilərik ki, YAP ən mürəkkəb, çətin sınaqlardan şərəflə çıxan, ölkədəki vəziyyəti realistcəsinə qiymətləndirərək xalqının, dövlətinin inkişafı üçün əzmlə çalışan insanları yüksək mənəvi-siyasi ideallar ətrafında birləşdirən alternativsiz siyasi təşkilatdır.

Yeni Azərbaycan Partiyası siyasi səhnəyə ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəlində - mürəkkəb ictimai-siyasi şəraitdə qədəm qoymuşdur. 1991-ci ilin oktyabrında respublikamız dövlət müstəqilliyinin bərpasına nail olsa da, 1993-cü ilin iyun ayınadək müşahidə olunan hakimiyyət dəyişiklikləri, siyasi qarşıdurmalar, sosial-mənəvi böhran insanların sabaha olan ümidlərini tamamilə itirmiş, cəmiyyətdə xaos və anarxiya mühitini dərinləşdirmişdi. Bu illərdə dövlət müstəqilliyi şərti mahiyyət kəsb etdiyindən, xalqımız demokratik, hüquqi və iqtisadi cəhətdən inkişaf edən dövlətdə yaşamaq arzusunu gerçəkləşdirə bilməmişdi. Sosializmin mirası olan planlı təsərrüfat sistemindən yeni iqtisadi münasibətlərə keçid istiqamətində heç bir ciddi addım atılmamış, nəticədə iqtisadiyyatın tənəzzülü prosesi daha da dərinləşmişdi. Halbuki ölkədə sərbəst bazar münasibətlərinə əsaslanan müstəqil milli iqtisadiyyatın formalaşdırılması məqsədilə sosial-iqtisadi sistemin transformasiyası obyektiv zərurətə çevrilmişdi. O dövrdə hakimiyyətdə olanlar, naşı və yarıtmaz qüvvələr bazar iqtisadiyyatına keçid kimi çətin və ağrılı bir prosesin öhdəsindən gəlməkdə, sözün əsl mənasında, aciz idilər.

Bu mənada, müstəqilliyin bərpasının ilk illərində ölkədə digər sahələrdə olduğu kimi, iqtisadi sferada da acınacaqlı mənzərə hökm sürürdü. İqtisadiyyat sürətlə tənəzzülə uğrayır, inflyasiyanın səviyyəsi gündən-günə yüksəlir, əhalinin sosial rifah halı pisləşir, ölkənin zəngin karbohidrogen ehtiyatlarından səmərəli istifadə yönümündə səmərəli addımlar atılmırdı. 1991-1993-cü illərdə ölkə iqtisadiyyatında ümumi daxili məhsul hər il orta hesabla 16,5 faiz aşağı düşürdü. Tənəzzül meyli sənayedə xüsusilə kəskin xarakter almış, 1985-ci ilə nisbətən sənaye məhsulları istehsalının həcmi 1991-ci ildə 10 faiz, 1992-ci ildə 37 faiz, 1993-cü ildə 50 faiz azalmışdı. Ölkə istehsal potensialının 23 faizini itirmiş, 1992-ci ildə inflyasiyanın səviyyəsi əvvəlki ilə nisbətən 4,9 dəfə artmışdı.

Müstəqilliyin bərpasının ilk illərində ölkədəki iqtisadi və siyasi böhran tədricən özünün kulminasiya nöqtəsinə - vətəndaş qarşıdurması həddinə yüksəlirdi. Belə ağır şəraitdə cəmiyyət ümumxalq inamına malik, ilk növbədə milli birliyə, vətəndaş həmrəyliyinə əsaslanaraq ölkəni böhrandan xilas etməyə qadir yeni siyasi qüvvəyə ehtiyac duyurdu. Bu gün siyasi baxışlarından asılı olmayaraq, hər bir vətəndaş etiraf edir ki, 1992-ci il noyabrın 21-də ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Yeni Azərbaycan Partiyasının yaranması Azərbaycanda siyasi böhrana, vətəndaş müharibəsi təhlükəsinə, separatçılıq meyillərinə, dövlət çevrilişi cəhdlərinə, terror aktlarına son qoymuş, möhkəm ictimai-siyasi sabitlik təmin edilmiş, sosial-iqtisadi tənəzzülün qarşısı alınmışdır.

İqtisadi tərəqqinin hədəfləri

Siyasi partiyalar tarixində ən qısa müddətdə, yaranmasından cəmi 7 ay sonra - 1993-cü ilin iyununda xalqın etimadı ilə hakimiyyətə gələn YAP-ın uğurlu fəaliyyəti Azərbaycanın davamlı sosial-iqtisadi inkişafı üçün etibarlı zəmin yaratmış, partiya öz proqram və qətnamələrində iqtisadi islahatların başlıca konturlarını müəyyən etmişdir.

Hər bir dövlətin davamlı inkişafının sosial-iqtisadi islahatlarla bağlılığını ilk gündən uzaqgörənliklə müəyyənləşdirən ulu öndər Heydər Əliyev YAP-ın proqramında yer alan ideyalarını reallaşdırmaq üçün ölkənin iqtisadi və intellektual resurslarını uğurla səfərbər etmişdir. YAP-ın proqramında göstərildiyi kimi, "iqtisadiyyat hər bir dövlətin mövcudluğunun əsası kimi onun fəaliyyətinin başlıca sahəsi hesab olunur. Güclü iqtisadiyyat vətəndaşların maddi, mənəvi, sosial cəhətdən zəngin və firavan həyat şəraitində yaşamasını təmin edir. Partiya hesab edir ki, Azərbaycan zəngin intellektual potensiala, əsaslı istehsal fondlarına və böyük işçi qüvvəsinə malikdir. Bütün bunlardan Azərbaycanın müstəqilliyini möhkəmləndirmək və əhalinin həyat səviyyəsini yaxşılaşdırmaq üçün səmərəli istifadə olunmalıdır".

Partiya ilk gündən iqtisadi islahatların reallaşdırılması yolu ilə cəmiyyətdə dəyanətli sabitliyi, firavan həyatı təmin edəcək sosialyönümlü bazar iqtisadiyyatının, habelə bazar infrastrukturunun formalaşdırılmasını, Azərbaycanın dünya iqtisadi məkanına inteqrasiyasını qarşıda ciddi vəzifələr kimi müəyyənləşdirmişdir. Dünya ölkələrində mövcud elmi-texniki tərəqqidən, qabaqcıl texnologiyalardan geniş istifadə olunması, məhsuldar qüvvələri, təsərrüfat mexanizmlərini, idarəetmə sistemlərini yeni şəraitə uyğunlaşdıraraq, səmərəli iqtisadiyyata, inkişaf etmiş, yetkin istehsal münasibətlərinə malik iqtisadiyyata keçidin təmini partiyanın strateji xəttidir. Azərbaycanda struktur və investisiya siyasətinin çevik və operativ idarəçiliyini təşkil etmək, onu elmi proqnozlar və iqtisadi proqramlaşdırma üzərində qurmaq yaxın dövr üçün ən vacib məsələlərdən biri kimi gündəlikdə durur.

Partiya iqtisadi fəaliyyət sahəsində ölkənin ayrı-ayrı bölgələrinin dinamik inkişafının təmin edilməsi məqsədilə xüsusi və məqsədyönlü regional siyasətin həyata keçirilməsinə də ciddi əhəmiyyət verir. YAP özəlləşdirmə, büdcə-vergi və gömrük siyasəti ilə ölkənin büdcə-vergi mexanizminin daha da təkmilləşdirilməsini, pul-kredit siyasətinin müasir tələblərə uyğunlaşdırılmasını, valyuta rejiminin liberallaşdırılmasını, ölkənin ixrac potensialının artırılmasını, xarici ticarətin sərbəstləşdirilməsini iqtisadi siyasət strategiyasının əsasında dayanan mühüm məsələlər hesab edir.

"Sosial dövlət" konsepsiyası

Ötən 20 ildə YAP, həmçinin ölkənin iqtisadi inkişafını sürətləndirmək və sosial islahatlar aparmaq yolu ilə vətəndaşların layiqli həyat şəraitini təmin etməyə, insanlara sağlam həyat tərzi aşılamaq üçün məqsədyönlü sosial siyasət yürütməyə çalışmışdır. Partiyanın üstünlük verdiyi sosialyönümlü iqtisadi model sosial ədalətin və sosial müdafiənin təminatı, eləcə də iqtisadi-sosial həyatın humanistləşdirilməsi məsələlərini ön plana çəkir. Bu model radikal bazar iqtisadiyyatı ilə mərkəzləşdirilmiş planlı iqtisadiyyat arasında aralıq mövqe tutur. Sosialyönümlü bazar iqtisadiyyatı bir tərəfdən iqtisadi azadlığın, digər tərəfdən sosial dövlət ideyası ilə əlaqədar sosial müdafiə və sosial ədalət ideyalarının vəhdətinə əsaslanır. Bu modelin əsas cəhəti isə onun güclü sosial siyasət sisteminə malik olmasıdır. Bu siyasət əhalinin gəlirləri arasında mövcud olan fərqləri minimuma endirmək məqsədilə dövlətin həyata keçirdiyi yenidən bölgü prinsipini, sosial müdafiə və sosial sığorta sisteminin inkişaf etdirilməsini, minimum yaşayış həddinə təminatın mövcudluğunu və digər zəruri tədbirləri nəzərdə tutur.

YAP-ın platformasında ölkənin sosial siyasətinin mahiyyəti dolğun şəkildə əksini tapmışdır: "Keçid dövründə sosial siyasət sayəsində vətəndaşların sosial-iqtisadi fəallığını inkişaf etdirməklə yanaşı, əhalinin aztəminatlı təbəqələrinin dövlət tərəfindən fəal sosial müdafiəsi sistemi yaradılmalıdır. Bu məqsədlə sosialyönümlü müəssisələr üçün əlverişli şərait yaratmağa, sahibkarlıq strukturlarını həmin sahələrin birbaşa maliyyələşdirməsinə, sahibkarların sosial sahəyə qoyduğu vəsaitdən alınan vergiləri azaltmaqla tənzimləməyə çalışılmalıdır. YAP-ın sosial siyasət sahəsində strateji inkişaf proqramının qarşısında insana qayğı, onun maddi və mənəvi tələbatlarının ödənilməsi üçün zəruri şəraitin yaradılması, sosial ədalət prinsipinin daim qorunması və müxtəlif sosial qruplar arasında kəskin təbəqələşmənin yumşaldılması durur".

Partiya hesab edir ki, hər bir insanın yaxşı yaşamağa haqqı vardır və zəngin təbii ehtiyatlara malik Azərbaycan vətəndaşları üçün layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi ümdə vəzifədir. YAP əməkhaqqı və pensiya təminatı sistemində islahatlar aparılmasını, əməkhaqqının, pensiyaların, sosial ödənişlərin artırılmasını, yeni iş yerlərinin açılmasını özünün başlıca vəzifələrindən hesab edir. Eyni zamanda, ana və uşaqların, işsiz qadınların, qoca, ahıl və əlillərin, ailə başçısını itirmiş ailələrin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsini, bu qəbildən olan vətəndaşlara layiqli təqaüd və müavinətlərin verilməsini xüsusi diqqət mərkəzində saxlayır.

Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi, YAP-ın fəal iştirakı ilə hazırlanaraq 1995-ci ilin noyabrında ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul edilmiş Azərbaycan Konstitusiyasında milli iqtisadi inkişaf modelinin əsas prioritetləri hüquqi kontekstdən göstərilmiş, insanların firavan yaşayışının təmin edilməsi dövlətin ali məqsədi kimi təsbit edilmişdir. Konstitusiyada mülkiyyətin çoxnövlüyü, təbii sərvətlərin xalqa məxsusluğu, habelə hər bir vətəndaşın sosial təminat, əmək, azad sahibkarlıq, mülkiyyət, mənzil toxunulmazlığı və s. hüquqları, habelə dövlətin üzərinə götürdüyü iqtisadi öhdəliklər əksini tapmışdır. Əsas Qanunun 16-cı maddəsinin I hissəsində göstərilir ki, "Azərbaycan dövləti xalqın və hər bir vətəndaşın rifahının yüksəldilməsi, onun sosial müdafiəsi və layiqli həyat səviyyəsi qayğısına qalır".

Sosial liberalizm ideyalarına sadiqlik

Hakim partiyanın ölkə vətəndaşlarının sosial rifah halının yaxşılaşdırılmasını fəaliyyətində əsas prioritetlərdən biri elan etməsi ilk növbədə onun insan hüquq və azadlıqlarına yüksək sadiqliyindən irəli gəlir. YAP bununla eyni zamanda ümumbəşəri prinsiplərə, beynəlxalq konvensiya və paktlara hörmətlə yanaşan siyasi təşkilat olduğunu nümayiş etdirir. Belə ki, İnsan Hüquqları haqqında Ümumi Bəyannamənin 25-ci maddəsinin 1-ci bəndində əksini tapmış müddəa da müasir dünyanın sosial liberalizm ideyalarına necə böyük dəyər verdiyini, habelə dövlətin sosial istiqamətləndirilməsinin zəruriliyi məsələsinin beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən qəbul edildiyini göstərir: "Hər bir insan özünün və ailəsinin sağlamlıq və əmin-amanlığının qorunması üçün vacib olan qida, geyim, mənzil, tibbi və zəruri sosial xidməti özündə birləşdirən həyat şəraiti hüququna, işsizlik, xəstəlik, əlillik, dul qalma, qocalıq və ya ondan asılı olmayan səbəblərdən yaşayış vasitələrinin itirilməsi hallarında təminat hüququna malikdir".

Azərbaycan Respublikası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 1966-cı il tarixli "İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında Pakt"ına, "Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt"ına, habelə Avropa Şurasının 1961-ci il tarixli "Avropa Sosial Xartiyası"na qoşulmuş müstəqil dövlət kimi xalqının sosial və mədəni inkişafını özünün başlıca vəzifəsi hesab edir. "İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt"ın 2-ci maddəsinin 1-ci bəndində deyilir: "Bu Paktda iştirak edən hər bir dövlət fərdi, o cümlədən beynəlxalq yardım və əməkdaşlıq qaydasında qanunvericilik tədbirləri də daxil olmaqla ehtiyatda olan maksimal miqdarda vəsaitlərdən istifadə edərək, xüsusilə iqtisadi və texniki sahələrdə tanınan hüquqların bütün lazımi üsullarla tədricən tam həyata keçirilməsini təmin etməlidir".

Bu kontekstdə ulu öndər Heydər Əliyevin hər bir vətəndaşın mənafeyinə cavab verən iqtisadi siyasəti cəmiyyətdə özünü göstərən sosial ziddiyyətlərin aradan qaldırılmasına istiqamətlənmişdi. Bazar münasibətləri əsasında formalaşan sosialyönümlü milli iqtisadiyyatın qurulmasını əsas strategiya kimi müəyyən edən ümummilli liderin həyata keçirdiyi sosial siyasətin iki əsas xarakterik cəhəti diqqəti xüsusilə cəlb edirdi. Bunlardan birincisi sosial siyasətin dayanıqlı xarakter daşıması, ölkənin iqtisadi bazisinə əsaslanması, ikincisi onun mükəmməl və dünya təcrübəsində uğurla sınaqdan çıxmış normativ-hüquqi bazaya söykənməsi idi. Partiyanın 1999-cu ilin dekabrında keçirilmiş I qurultayının qətnaməsində sosial sahədə qarşıda duran vəzifələr bu cür xarakterizə olunurdu: "Aztəminatlı əhali qruplarının gəlirlərinin və əməkhaqqının mərhələ-mərhələ yaşayış minimumuna yaxınlaşdırılması, hər bir ailənin ayrıca yaşayış sahəsinə - mənzilə və ya fərdi evə malik olması, mənzil tikintisinin müxtəlif formalarla inkişafına qayğı göstərilməsi gənc ailələrə mənzil almaq və ya ev tikdirmək üçün uzunmüddətli güzəştli kreditlərin verilməsi keçid dövründə diqqət mərkəzində dayanmalıdır".

Sosial siyasətdə keyfiyyətcə yeni mərhələ

2003-cü ilin oktyabrından ölkəyə uğurla rəhbərlik edən Prezident İlham Əliyev YAP-ın platformasında mühüm yer tutan sosial siyasət məsələlərinin praktik surətdə gerçəkləşdirilməsi məqsədilə çoxşaxəli islahatlar həyata keçirir. Ötən 9 ildə Azərbaycanda həyata keçirilən islahatların Azərbaycanda insan və vətəndaş amilinin yüksəlişinə xidmət etdiyini xüsusi vurğulamağa ehtiyac yoxdur. Respublikanın iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş dövlətə çevrilməsi məqsədinin özü də ilk növbədə ölkə vətəndaşların sosial rifah səviyyəsinin yüksəldilməsi niyyətindən irəli gəlir. Bütün bunların fonunda sosialyönümlülük respublikanın milli iqtisadi inkişaf modelinin əsas xüsusiyyətlərindən birinə çevrilmişdir. Bu baxımdan, Azərbaycanın müasir inkişaf modelinin İçveç modelinə nisbətən daha yaxın olduğunu söyləmək olar. İsveç modelində sosial siyasət vacib yer tutur və işçi qüvvəsinin (əsasən yüksək ixtisaslı) təkrar istehsalı üçün qismən normal şəraitin yaradılmasını təmin etməklə, sosial gərginliyin azaldılmasında, sinfi antoqonizm və münaqişələrin neytrallaşdırılmasında mühüm rol oynayır.

Azərbaycan dövlətinin sosial sahəyə müdaxiləsi konsensus və kompromis fəlsəfəsinə əsaslanmaqla, liberal demokratiyanın daha sağlam və möhkəm özül üzərində təşəkkülünü şərtləndirir. Bu gün Azərbaycanda bazar iqtisadiyyatının bəşəri prinsiplər əsasında fəaliyyəti təmin edilir. Bazar iqtisadiyyatı hər bir vətəndaşın ümumi sərvətlərdən bəhrələnməsinə, cəmiyyətdə gedən proseslərə inteqrasiyasına xidmət edir. 2009-cu il martın 18-də YAP-ın təşəbbüsü ilə keçirilmiş ümumxalq referendumunun nəticəsi kimi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 12-ci maddəsinə edilmiş dəyişikliyə görə, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqları ilə yanaşı, "Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarının layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi" də dövlətin ali məqsədləri sırasına daxil edilmişdir. Bu əlavənin Konstitusiyada əksini tapması respublikanın maliyyə imkanlarının əhəmiyyətli dərəcədə artması, YAP-ın iqtisadi siyasət strategiyasında sosialyönümlü məsələlərin prioritet olması ilə şərtlənmişdir. Azərbaycan dövləti insan hüquq və azadlıqlarının yüksək səviyyədə müdafiəsi ilə öz vəzifəsini qətiyyən məhdudlaşdırmayıb, hər kəsin layiqli həyat səviyyəsinin təmin olunmasını da ciddi öhdəlik kimi üzərinə götürmüşdür.

YAP-ın iqtisadi proqramını uğurla reallaşdıran dövlət başçısı İlham Əliyev bu reallığı daim önə çəkir ki, sosial-iqtisadi hüquqların müdafiəsi sahəsində dövlətin başlıca vəzifəsi mütərəqqi iqtisadi və sosial islahatları həyata keçirmək, iqtisadi inkişaf prosesində hər bir vətəndaşın iştirakını təmin etmək, mövcud potensialdan hər bir fərdin bacarıq və qabiliyyətinə görə ədalətli şəkildə yararlanmasına şərait yaratmaqdır. Başqa sözlə, Azərbaycanda uğurla gerçəkləşdirilən sosial təminat tədbirləri insanların həyati tələbatlarının ən azı minimum səviyyədə ödənilməsinə xidmət edir.

Azərbaycan azad bazar iqtisadiyyatı yolunu prioritet seçmişdir və bu sistemdə YAP-ın yürütdüyü sosialyönümlü siyasətin məqsədi heç də təkcə sosial bərabərsizliyi aradan götürmək deyil, onu tarazlaşdırmaq, vətəndaşların maddi vəziyyətlərindəki ədalətsiz fərqliliyi aradan qaldırmaq, kəskin təbəqələşməyə yol verməmək, cəmiyyətin bütün üzvlərini layiqli həyat səviyyəsi ilə təmin etmək üçün fərdin ictimai statusunu yüksəltməkdir. Hökumət azad iqtisadi münasibətlərə, özəl mülkiyyətçiliyə, sahibkarlığın inkişafına hər cür kömək göstərməklə yanaşı, cəmiyyətdə himayəyə, dəstəyə ehtiyacı olan təbəqəni qətiyyən nəzərdən qaçırmır. Möhtərəm Prezidentin bununla bağlı fikirləri maraq doğurur: "Əgər Azərbaycanda sırf bazar iqtisadiyyatı prinsipi tətbiq olunarsa, əhalinin bir hissəsi böyük çətinliklərlə üzləşə bilər. Xüsusilə keçid dövründə yaşayan ölkələr üçün bu, adi haldır və tarixdən də biz bunu görürük. Ona görə iqtisadi yönümlü, investisiya yönümlü, bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinə sadiq olan siyasətimiz eyni zamanda sosial proqramlar ilə tamamlanmalıdır. Bu məqsədlə də böyük işlər görülür və görüləcəkdir. Əhalinin sosial müdafiəsi məsələləri daim ön planda olmalıdır".

YAP-ın sosialyönümlü iqtisadi siyasətinin parlaq göstəricilərindən biri də ötən 9 ildə 1 milyon 100 mindən çox yeni iş yerinin açılması, ciddi sosial bəla kimi özünü göstərən işsizlik probleminin əhəmiyyətli dərəcədə aradan qalxması, habelə yoxsulluq həddinin 49 faizdən 7,1 faizə enməsidir. Gənc ailələrin mənzillə təmini üçün ipoteka sisteminin yaradılması, eləcə də dövlət büdcəsindən maliyyələşən strukturlarda məvaciblərin mütəmadi olaraq qaldırılması da bu istiqamətdə görülən mühüm tədbirlər sırasındadır. Vətəndaşların təbii qaza və suya görə olan borclarının silinməsi, sovet dövründən banklarda qalmış vəsaitlərinin qaytarılması, böyük maliyyə vəsaiti tələb edən sosial-infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsi - bütün bunlar YAP-ın proqramında əksini tapmış müddəaların praktik surətdə gerçəkləşdiyinə dəlalət edir.

Ötən 9 ildə dəniz səviyyəsindən 2000 metr hündürlükdə yerləşən Xınalıq kəndinə yolun, sovet dövründə belə mavi yanacaq üzü görməyən Lerik və Yardımlıya qaz kəmərinin çəkilməsi, eləcə də Naxçıvan MR-in davamlı olaraq elektrik enerjisi və qazla təmin olunması, Bakıya Oğuz-Qəbələ zonasından su kəmərinin çəkilməsi, paytaxtda yeni körpülərin, yolötürücülərin, piyada keçidlərinin istifadəyə verilməsi, rayonlarda yeni təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, olimpiya idman komplekslərinin tikintisi və digər tədbirlər hakim Yeni Azərbaycan Partiyasının sosialyönümlü iqtisadi siyasətinin dinamizmini, səmərəliliyini bir daha sübuta yetirir.

Ümumiyyətlə, sosialyönümlü dövlət proqramları sırasında Azərbaycan Prezidentinin "2006-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı"nın hazırlanması haqqında" 21 iyun 2005-ci il tarixli, "Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi (Deinstitusionalizasiya) və alternativ qayğı Dövlət Proqramı (2006-2015-ci illər)"nın təsdiq edilməsi haqqında" 30 mart 2006-cı il tarixli, "Ahıl vətəndaşların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi üzrə Dövlət Proqramı"nın təsdiq edilməsi barədə" 18 aprel 2006-cı il tarixli, "Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyasının həyata keçirilməsi üzrə Dövlət Proqramı (2007-2010-cu illər)"nın təsdiq edilməsi barədə" 16 may 2007-ci il tarixli sərəncamlarının əhəmiyyətini xüsusi önə çəkmək olar.

İnsan amilinin inkişafına xidmət edən bu siyasətin uğurlarını nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar da birmənalı etiraf edirlər. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) İnkişaf Proqramının 2010-cu il üzrə İnsan İnkişafı Hesabatına görə, Azərbaycan insan inkişafı indeksinin orta illik tempinə görə keçmiş Sovet İttifaqı ölkələri arasında son 10 ildə aparıcı dövlətdir. Respublikamız bu istiqamətdə hətta dünya üzrə qabaqcıl sayılan iki dövləti - Çin və Hindistanı da arxada qoymağa müvəffəq olmuşdur. Azərbaycan 2000-2010-cu illərdə postsovet məkanında insan inkişafı indeksinə görə illik 1,77 artım dərəcəsi ilə ən yüksək göstərici nümayiş etdirmiş, nəticədə "orta insan inkişafı" qrupu ölkələrini tərk edərək, "yüksək insan inkişafı" ölkələri kateqoriyasına daxil olmuşdur.

2013-cü ildə yaşayış minimumu və ehtiyac meyarı artacaq

"Azərbaycan Respublikasının 2013-cü il dövlət büdcəsinin layihəsi sosial məsələlərin hökumət üçün prioritet olduğunu bir daha təsdiqləyir. Gələn ilin dövlət büdcəsi gəlirlərinin 19,2 milyard manat, xərclərinin isə 19,8 milyard manat təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır - bu, cari illə müqayisədə 2,14 milyard manat çoxdur. Ali maliyyə sənədinə əsasən, sosial müdafiə və təminat xərcləri üçün gələn il 1 milyard 813,6 milyon manat vəsait ayrılmalıdır. Dövlət büdcəsindən maliyyələşən və maliyyə yardımı alan elm, elmi tədqiqat, təhsil, səhiyyə, sosial təminat, kənd təsərrüfatı, hüquq-mühafizə orqanlarında çalışan dövlət qulluqçularının aylıq əməkhaqları, habelə pensiyaların artırılması gözlənilir.

2013-cü ildə Azərbaycanda yaşayış minimumunun və ehtiyac meyarının həddi də artırılacaqdır. "Azərbaycanda 2013-cü il üçün yaşayış minimumu haqqında" qanun layihəsinə əsasən, gələn il üçün yaşayış minimumu ölkə üzrə 116 manat səviyyəsində nəzərdə tutulmuşdur. Növbəti ildə yaşayış minimumu əmək qabiliyyətli əhali üçün 125 manat, pensiyaçılar üçün 94 manat, uşaqlar üçün isə 93 manat səviyyəsində proqnozlaşdırılır. "2013-cü il üzrə ehtiyac meyarının həddi haqqında" qanun layihəsinə əsasən, gələn ilin əvvəlindən Azərbaycanda ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə ehtiyac meyarının həddi 93 manat məbləğində müəyyən olunacaqdır. Beləliklə, gələn ilin əvvəlindən Azərbaycanda ünvanlı dövlət sosial yardımının təyin edilməsi məqsədilə ehtiyac meyarının həddi 10,7 faiz artırılacaqdır.

Bütün bunlar bir daha təsdiqləyir ki, respublikamızda həyata keçirilən sosial siyasətin başlıca istiqamətləri davamlı olaraq bütün sosial kateqoriyaların əməkhaqqı, müavinət və təqaüdlərinin artırılmasından ibarətdir. Bu sosial siyasətin təntənəsi kimi son 8 ildə minimum əməkhaqları, ehtiyac meyarı və yaşayış minimumunun məbləğinin hər il artırılması nəzərə çarpır. Məsələn, 2004-cü ildə 25 manat təşkil edən yaşayış minimumunun həddi gələn il 108 manat olacaqdır. Bu məbləğin orta həddi 2005-ci ildə 52 manat, 2006-cı ildə 58 manat, 2007-ci ildə 64 manat, 2008-ci ildə 70 manat, 2009-cu ildə 84 manat, 2010-cu ildə 87 manat, 2011-ci ildə 102 manat təşkil etmişdir. Beləliklə, ötən 8 il ərzində ölkə üzrə yaşayış minimumunun məbləği 4,2 dəfə artırılmışdır.

Son 8 ildə respublikamızda ehtiyac meyarının həddinin də davamlı olaraq artımı baş vermişdir: bu məbləğ 2004-cü ildə 5 manat, 2005-ci ildə 20 manat, 2006-cı ildə 30 manat, 2007-ci ildə 40 manat, 2008-ci ildə 55 manat, 2009-cu ildə 60 manat, 2010-cu ildə 65 manat, 2011-ci ildə 75 manat, 2012-ci ildə 84 manat təşkil etmişdir. Bununla yanaşı, 2004-2011-ci illər ərzində minimum əməkhaqqının məbləği 17 dəfə artırılmışdır. 2004-cü ilin əvvəllərində bu rəqəm 5,5 manat təşkil etdiyi halda, hazırda 93,5 manatdır. Minimum əməkhaqqı, yaşayış minimumu və ehtiyac meyarının məbləğinə görə Azərbaycan MDB-də ən yaxşı göstəricilərə malik ölkələrdən biridir. Respublikamız qeyd olunan sosial göstəricilər üzrə Rusiya və Qazaxıstandan sonra 3-cü sırada yer alır.

Ölkəmizdə həyata keçirilən sosial siyasətin əsas prioritetlərindən biri də bu sahədə inkişaf indikatorlarını Avropa Sosial Xartiyasının tələblərinə çatdırmaqdır. Ortamüddətli dövr üçün makroiqtisadi inkişaf proqnozları Azərbaycanın bu sosial meyarlara çatmasına möhkəm zəmin yaratmış olur.

Qarşıdakı 3 ilin sosial-iqtisadi inkişaf proqnozlarına görə, Azərbaycanda yaşayış minimumunun və ehtiyac meyarının həddinin əhəmiyyətli dərəcədə artırılacağı nəzərdə tutulur. Yaşayış minimumunun 2014-cü ildə 138 manata, 2015-ci ildə 146 manatadək artırılması proqnozlaşdırılır. Ehtiyac meyarının həddinin 2014-cü ildə 107 manata, 2015-ci ildə 114 manata çatdırılacağı gözlənilir. Qeyd olunan ortamüddətli dövr üzrə proqnoz göstəricilərində minimum əməkhaqqının 2013-cü ildə 120,2 manata, 2014-cü ildə 127,7 manata, 2015-ci ildə 140 manata çatdırılacağı qarşıya məqsəd qoyulmuşdur.

Ümumiyyətlə, müasir dövrdə sosial ədalət meyarını rəhbər tutan hər bir dövlətin qarşıya qoyduğu ən ali məqsəd vətəndaş amilinin tərəqqisi, insanlar üçün maksimum firavan yaşayış şəraitinin təmin edilməsidir. Neft gəlirlərinin iqtisadiyyatın vacib sahələrinə, xüsusən də qeyri-neft sektoruna, istehsal sahibkarlığına yönəldilməsi, yeni müəssisələrin açılması yolu ilə işsizlik probleminin aradan qaldırılması, bir sözlə, əhalinin sosial müdafiə tədbirlərinin gücləndirilməsi Azərbaycanda həyata keçirilən sosialyönümlü iqtisadi siyasətin ana axarını təşkil edir.

Bütün bunlar göstərir ki, ölkədə dövlət başçısı İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən sosialyönümlü iqtisadi siyasət insan amilini nəzərdə tutan liberal bazar iqtisadiyyatı xəttini əsas götürür. Bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinin cəmiyyətdə özünə dayaqlar tapması, özəl sektorun inkişafına yaradılmış şərait, iqtisadiyyatın liberallaşdırılması sosial himayəyə ehtiyacı olan vətəndaşların maraqları ilə qətiyyən ziddiyyətə girmir. Əksinə, ölkənin iqtisadi inkişafından, neft strategiyasının səmərəli nəticələrindən əldə edilən dividendlər insanların sosial problemlərinin həllinə, vətəndaşların həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına yönəldilir. Bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin hələ 2003-cü ilin prezident seçkiləri ərəfəsində verdiyi "Mən hər bir vətəndaşın Prezidenti olacağam" vədinin əməli işdə gerçəkləşdiyini birmənalı təsdiqləyir.

Hadi RƏCƏBLİ,

Milli Məclisin Sosial siyasət

komitəsinin sədri,

siyasi elmlər doktoru,

professor

Azərbaycan.-2012.- 21 noyabr.- S.5.