Ekrandan süzülən göz
yaşları
Görəsən,
nə vaxtdan süni göz yaşları verilişin uğuru
hesab edilir
BAŞ REDAKTORDAN
Evimizdə daimi bir
dostumuz var - adı televizordur. Mənzilimizə
girən kimi dərhal onun düyməsini basır, sonra digər
işlərimizi görməyə başlayırıq. Boş vaxtlarımızı da onun önündə
keçirir, darıxanda kanalları ələk-vələk
edir, hərdən bezib küssək də, tez
barışırıq. Çünki mavi
ekran artıq həyatımızın və məişətimizin
ayrılmaz hissəsinə çevrilib.
Təəssüf ki, Azərbaycan teleməkanındakı
tamaşaçıların çoxu artıq yerli verilişlərdən
birdəfəlik üz çevirməkdədir. Bunu kabel
televiziyalarının ilbəil genişlənən
auditoriyası, çanaq antenlərinin sayının
artması da göstərir. Müxtəlif
söhbətlər və sorğular zamanı da ölkə vətəndaşları
özəl telekanalların proqramlarındakı yeknəsəqlikdən,
peşəkarlıq səviyyəsinin xeyli aşağı
düşməsindən, verilişlərin böyük əksəriyyətinin
şou proqramı olmaqla evdar qadınlara ünvanlanmasından
narazılıqlarını gizlətmir, yaxın xarici ölkələrin
(dil baxımından problem yaşanmadığı Türkiyə
və Rusiya) telekanallarına tamaşa etdiklərini söyləyirlər.
Əlbəttə, özəl telekanallar
tamaşaçı itkisinə əhəmiyyət vermir,
özlərini bilməzliyə vururlar. Abunəçi hesabına
yaşamadıqlarından bu, onlara hələ ki heç bir təsir
göstərmir! Hərəsi özünə bir ad - "kanallar
kanalı", "liderlər kanalı", "ən
baxımlı kanal" və s. qoymaqla ən geniş
tamaşaçı auditoriyasına malik olduqları
görüntüsü yaratmağa çalışırlar.
Ancaq: qazan deyir dibim qızıldır, çömçə
deyir indicə dolanıb gəlirəm - biz
tamaşaçılar hansı kanala çox
baxıldığını daha yaxşı bilirik! Kimlərlə
sorğu keçirdiyi və harada araşdırma
apardığı bilinməyən "reytinq qurumları"
yox!
Bir vətəndaş
və dövlət olaraq isə marağımız öz
telekanallarımızadır! Amma bu şərtlə ki, həmin
maraq televiziya işçiləri tərəfindən təmin
edilə! Yoxsa heç qımıldanmadan belə pultun düyməsini
basmaqla bizə lazım olanı dünya teleməkanından
tapıb çıxara bilirik!
Televiziya
isə həm də öyrədici və tərbiyəedici
olduğundan öz teleməkanımızda
qalmağımız daha vacibdir!
***
Televiziya
təkcə əyləndirən deyil!
Onun
informasiya vermək və maarifləndirmək funksiyası da
var!
Həm də
bu funksiyalar heç də əyləndirməkdən az əhəmiyyətli sayılmır!
Hazırda
mavi ekranda görünənlər isə nəinki bu nisbətin
gözlənilmədiyindən, hətta maarifçilik, tərbiyələndirmə
missiyasının az qala unudulduğundan xəbər
verir!
Azərbaycan kiçik bir ölkədir. Odur ki, gün
ərzində baş verən hadisələrdən xəbər
tutmaq və onları insanlara çatdırmaq elə bir
çətinlik törətmir. Üstəlik,
internetin mövcudluğu, elektron resursların və informasiya
agentliklərinin fəaliyyəti bu sahədə operativliyin təmininə
və çoxmənbəli informasiyanın dadımıza
çatmasına şərait yaradır. Özəl
telekanallardakı informasiya proqramlarının müəyyən
oxşarlığına və təkrarlığına
baxmayaraq, haradasa onları qənaətbəxş hesab etmək
olar. Əyləndirmə və maarifləndirmə
funksiyasının icrasında isə ciddi nöqsanlar davam etməkdədir!
Dəyişən
papaqdır...
Mətbuatın və xalqın
milli-mənəvi dəyərlərini qoruyan ziyalıların
təpkisindən sonra, nəhayət ki, ANS-in "Toy olsun"
və ATV-nin "Onun yarısı" proqramları ekrandan
çıxarıldı. Buna qədər isə həmin
verilişlər Azərbaycan ailə institutuna, bu institutla
bağlı bütün dəyərlərimizə əllərindən
gələn qədər zərbələr vurdu!
Tamaşaçılar da borclu qalmadılar! Telefon
bağlantısı vasitəsilə efirə çıxaraq
efir və ekrana layiq olmayan ifadələrlə
"qisas"larını aldılar. Əlbəttə,
belə hərəkətləri bəyənmirik və təqdir
etmirik! Ancaq qeyri-məqbul sayılsa da, hər halda etirazın
təsirli formasını tapa bildilər! Və
həmin verilişlər televiziyaların arxivinə verildi.
Yerinə gələnlər isə göstərir ki,
"dəyişən papaqdır, baş həmin
başdır!"
Adətən özəl telekanallar "pul çıxan
verilişlərə" meyilli olurlar. Onlar reklam və
ucuz reytinq dalınca qaçdıqlarından çox zaman
verilişlərinin səviyyəsinə əhəmiyyət
vermirlər.
Müstəqillik dövründə Azərbaycan teleməkanında
yaranmış SMS və "gizli reklam" hərisliyi isə
yaradıcılıq məsələlərini arxa plana
atmışdır. Nəticədə qəribə mənzərə
yaranmışdır. Heç bir maliyyə çətinliyi
çəkməyən (hər halda vəsaitsizlikdən iflas
edənləri olmayıb) özəl kanallar kəskin
yaradıcılıq böhranı keçirməkdədirlər!
Yaradıcılıq böhranı özünü
"qonaq" böhranında da büruzə verir.
Daha nüfuzlu söz sahibləri telekanalların dəvətinə
həvəslə səs vermirlər, müxtəlif bəhanələrlə
boyun qaçırırlar.
Artıq kanallar təsadüfi "rəyçilər"in
və söz sahibi sayılmayan "münsiflər"in
ümidinə qalıblar.
"Çağırırıq,
gəlmirlər", - deyə haray-həşir qoparırlar.
Müxtəlif kanalların ayrı-ayrı
aparıcıları bir-birinə "qonaq" getməklə
verilişləri "xilas" edirlər.
Məgər bu, çox ciddi, düşündürücü
fakt deyilmi?
Bəs nəticə haçan çıxacaq?
Azərbaycan
teleməkanından üz çevirərək
"yaxşı veriliş" arzusu ilə xarici kanallara
üz tutanların sayı hər gün artır!
Xırda
qazanclara uyaraq böyük itkilər verənlər isə hələ
ki bunun fərqində deyillər!
"Qəlb
də kiçicik bir sümük gəmirmək istəyir"
- deyib Viktor Hüqo!
Doğrudanmı Azərbaycan tamaşaçısı mənəvi
qidasını ölkəsindən kənardakı mavi
ekranlarda axtarmalıdır?
"Bəs mənim xalqımın varlığı
hanı?"
- Onda bu sualın cavabını kim verməlidir?!
Bütün
bunlar gözlənilən idi!
Təəssüf
ki, özəl kanalların yaradıcı heyəti bu
boşluğu vaxtında doldurmaq barədə
düşünmür!
Yaradıcılıq tükənəndə
Dünya gör-götür dünyasıdır, -
demişlər. Amma gördüyündən götürmək də
bacarıq, hətta deyərdik ki, qabiliyyət tələb
edir!
Bu gün
mavi ekranlarımızda kök salmış verilişlərin
heç biri yeni və orijinal deyil!
Bir
sıra xarici televiziya kanallarında, xüsusən Rusiya və
Türkiyə kanallarında gedən, yaxud artıq arxivə
verilən verilişlərdən törəyənlərdir!
Amma nə
düz-əməlli əcdadlarına oxşayırlar, nə də
təzə valideynlərinə! "Yenilik" adı ilə
götürülən belə layihələri nəinki
yaradıcılıq baxımından təkmilləşdirmək,
uyğunlaşdırmaq barədə düşünürlər,
əksinə, bir qədər də
bayağılaşdırır, bəsitləşdirirlər! Əndrəbadi bir şeyə çevirirlər.
ANS-in
"İkinci həyat" və "Elgizli axşamlar",
ATV-nin "Ümid var" və "Səni axtarıram",
"Space"in "Bizi barışdırın" və
"Etiraf", habelə digərləri bu qəbildəndir.
Həm də ucuz ətin şorbası olmaz, - deyiblər.
Özəl
telekanallar maraqlı verilişlər hazırlanmasına pul xərcləmək
istəmirlər və xərcləmirlər!
Abırlı
veriliş ərsəyə gətirməkdən ötrü əvvəlcə
ssenari yazılmalı, dekorasiya hazırlanmalı, rejissor və
operator ssenari üzərində işləməli,
aparıcı hazırlaşdırılmalıdır!
Yalnız
peşəkar və kollektiv zəhmət sayəsində
meydana nəsə maraqlı və dəyərli veriliş
qoymaq mümkündür!
İndiki
şou proqramları isə...
Təxmini
vəziyyət belədir... Aparıcı
qonaqlarını ənənəvi studiyaya dəvət edir
("Şirin" düşmək üçün onları
bəzən bir-bir çağırır). Konkret mövzu qoyulsa da, əvvəlcədən
söhbətin necə gedəcəyini və nə sayaq
yekunlaşacağını heç müəllifin
özü də bilmir. Elə ki "xətdən kənaraçıxma"
halları baş verir, dərhal aparıcı kanalın daimi
"muzdlu-tamaşaçı"
iştirakçılarının köməyi və "dəstək-alqışları"
ilə qonağın "dərsini" verir. Çeynənmiş
suallar, qeyri-səmimi cavablar, qondarma mübahisələr əslində
tamaşaçıya yeni heç nə vermir! Yalnız
"cib reklamı"na xidmət edir!
Televiziyalarda verilişlərin adları müxtəlif olsa da,
forma və məzmun, hətta qonaqlar da eynidir:
Aparıcı
heç kəsə aman verməyərək hamıdan çox
danışır;
Tez-tez
müsahiblərinin sözünü kəsir;
"Ekspertlər"
şəxsi fikirlərini "ictimai rəy" qismində
tamaşaçılara sırımağa
çalışırlar;
"Hüquqşünas"
bir-iki sual verdikdən sonra iştirakçılara məhkəməyə
müraciət etməyi məsləhət görürlər;
Qonaqlar bir-birini "həzm edə" bilmirlər və
s. və i.
Sonda:
Bu
verliş nə məqsədlə hazırlanıb;
Tamaşaçıya
nəyi aşılamaq istəyirdilər;
Hansı nəticə hasil oldu və digər məsələlər
qaranlıq qalır.
Özünəməxsus "uğur
göstəriciləri"
Özəl
telekanallarda təkcə yaradıcılıq defisiti
olsaydı, nə vardı ki...
Belə ucuz verilişlərin özünəməxsus
"prinsipləri" də var. Məsələn, "Səni
axtarıram"da söz verilən hər "zərərdidə"
ağlaya-ağlaya danışmalıdır.
"İkinci həyat"da aparıcının
sualına cavab verərkən də hökmən ağlamaq lazımdır.
Qarşı tərəflər studiyada bir-birinin
üstünə qışqırmalı, ittihamlar səsləndirməlidirlər. - Bu, "süjet gərginliyi"
deməkdir.
"Ziyalı
ekspertlər" cavabdehi yaş yuyub-quru sərməlidirlər
("Bizi barışdırın"dakı kimi) - Bu, məsələyə
"prinsipial yanaşma" əlamətidir.
"Araşdırmaq" üçün yerlərə
çəkilişə gedənləri "həyətdən
qovaraq" "kameraya" hücum etmək - "konfliktli
situasiya" göstəricisidir.
Verilişdə
qarşılaşan doğmalar bir-birlərini
amansızlıqda, dönüklükdə, mənəviyyatsızlıqda
ittiham edirlərsə, - bu, "jurnalist
tapıntısıdır".
Həm də "maraqlı şikayətçi"
axtarışının uğurla nəticələndiyindən
xəbər verir.
Süni
göz yaşlarının bol-bol axıdıldığı,
qara-qışqırığın həddini
aşdığı bu tip verilişlərdə təkcə mənəviyyatımız
ziyan çəkmir! İnsanların şəxsi həyatının
toxunulmazlığı hüququ da kobud surətdə pozulur!
Birinin
hüququnu qorumaq istərkən başqasının
hüququnu tapdalamaq yolverilməzdir!
Şəxsiyyəti
ictimai mahiyyət daşımayan insanların həyətinə,
mənzilinə və həyatına soxularaq icazəsiz, bəzən
zorakılıqla çəkiliş aparmaq olmaz!
Pozulan tarazlıq
Özəl televiziya
kanalı proqram siyasətində sərbəstdir. - Bu,
doğrudur!
Ancaq bütün kanalların yayımlandığı əsas
ünvan Azərbaycandır. - Bu, həqiqətdir!
Kanalın veriliş verməkdə əsas məqsədi
pul qazanmaqdır. - Bunu bayaq dedik!
Dövlət
isə buradan qazanc güdmür!
Onun
başlıca marağı vətəndaşının
maariflənməsi, xalqın milli-mənəvi dəyərlərinin
qorunması, mədəniyyətin inkişaf etməsi, mənfi
halların qarşısının qabaqcadan alınmasından
ötrü qınaq və ictimai rəydən düzgün
istifadə olunmasıdır!
Biz hər
an başlaya biləcək müharibə
şəraitində yaşayırıq!
Bir
milyondan çox qaçqın və məcburi
köçkünümüz var!
Erməni
lobbisi, antiazərbaycançı şəbəkə,
müstəqil siyasət yürütməyimizi qəbul etməyənlər
daim bizə qarşı düşmənçilik hərəkətləri
edirlər!
Vətənpərvər,
dövlətə və xalqa sədaqətli vətəndaşlara
ehtiyacımız çoxdur!
Biz
insanlarımızı - yeni nəsli azərbaycançılıq
ideologiyası əsasında, milli və dövləti maraqlara
sədaqət ruhunda, həm də milli adət-ənənələrə
söykənərək tərbiyə etməliyik!
Dövlətin
siyasətini hansısa özəl qurumun pul qazanmaq
marağına qurban verməli deyilik!
Nə qədər mənəviyyatsız şou
proqramları göstərmək olar?!
Haçanadək kişilər qadınlara, bütün
günlərini toyxanada keçirən oxuyanlar isə mətbəxdə
oturan arvadlara xörək bişirmək dərsi keçəcəklər?!
Nə
vaxtadək bu xalqın uğursuz taleli, yolunu azmış, bəzən
hətta psixoloji durumu yerində olmayan nümayəndələri,
problemli ailələri telekanalların qəhrəmanı və
siması rolunda çıxış edəcək!
Hanı bu xalqın ağıllı ziyalısı, zəhmətkeş
insanı, kreativ gənci, milli dəyərləri qoruyub
saxlamış ailələri, hamıya örnək olacaq vətəndaşları?
Hanı halallığı, düzlüyü və təmizliyi,
ənənələrə sadiqliyi ilə seçilən və
nümunə olan ailələr, insanlar?
Hanı müharibə vəziyyətində yaşayan
ölkənin cəsur zabiti, igid əsgəri? Niyə onları bu qədər
az, xəsisliklə göstərirlər?!
Niyə "yaxşı" ilə "pis"in
tarazlığı gözlənilmir?
Dövlət quruculuğu prosesi sürətlə gedir. - Telekanallar
soyuqqanlıdır!
Mədəniyyətimiz, musiqimiz dünyaya səs
salır. -
Televiziya toyda oxuyanlardan, "manıs" qalmaqallarından əl
çəkə bilmir!
Antiazərbaycançı şəbəkə get-gedə
quduzlaşır. - Televiziya bu barədə araşdırma verilişləri
hazırlamır!
Mənəvi deformasiyalar gedir. - Televiziya yanan ocağa neft
tökür!
Niyə vətənpərvərlik verilişlərinə
cüzi diqqət və zaman ayırırlar?!
Niyə özəl kanallarda bu qədər laqeydlik, fərqsizlik,
özünəvurğunluq var?!
Niyə telekanallar insan talelərinə - zorla ata-baba
yurdlarından qovulmuş qaçqın və məcburi
köçkünlərin həyatına və
yaşayışına bu qədər biganədirlər? Artıq agır, məşəqqətli
həyat sürən, bəzən insan üçün
yaramayan şəraitdə yaşayan bu insanların bir
çoxu dövlət qayğısı sayəsində yeni mənzillər
almış, sözün həqiqi mənasında ağ günə çıxmışdır!
Dövlət başçısı daim təzə
qaçqın şəhərciklərinə baş çəkir,
belə ailələrin qonağı olur.
Telekanallar
isə sanki qaçqın və məcburi köçkünlərdən
qorxur, yalnız onların hansısa
narazılığını (müxtəlif ictimai binalarda
müvəqqəti yaşayanların) lentə alaraq
şişirdilmiş şəkildə təqdim etməklə
kifayətlənirlər!
Hər kanalın "Yolçu" verilişi
("yolçu" sözünün bir mənası da
"dilənçi"dir) bölgələrə gedir. Amma bölgələrdə
də məcburi köçkün qapısı
açmır, toy, çal-çağır çəkir,
qazan tapıb qapağını qaldırır. Sanki mətbəx
qoxusundan ayrıla bilmirlər!
Necə olur ki, dövlət başçısı
vaxtaşırı yeni tikilən qəsəbələrə
baş çəkməyə, məcburi köçkünlərlə
görüşməyə vaxt tapır, amma telekanallar ildə
bir kərə olsa belə məcburi köçkün qəsəbələrindən
veriliş hazırlaya bilmirlər?!
Əslində
bu, onlara sərf etmir! Çünki məcburi
köçkünün nə SMS-i var, nə reklamı, nə
də "raskrutka" etməyə klipi!
Havayı
veriliş çəkməyə isə daxili istək,
geniş ürək olmalı, bir də həmin insanlara
xoş və xeyirxah münasibət bəslənilməlidir!
İllər
boyu bu insanlar əziyyət çəkmişlər!
İllər
boyu bu insanlar heç bir kommunal şəraiti və
rahatlığı olmayan, yayda istidən, qışda soyuqdan əziyyət
çəkilən yerlərdə yaşamışlar!
Artıq
onlara məxsus 73 yeni tipli qəsəbə vardır!
Niyə kameralar bu boyda işi "görmürlər"?
Müsbət nümunə həsrətini çoxmu
çəkəcəyik?!
Mavi
ekranlardan süni göz yaşları axmalı deyil!
Əslində
oradan qəlbimizə vətənpərvərlik
duyğuları, vətən və torpaq sevgisi, xalqa və
dövlətə, milli-mənəvi dəyərlərə məhəbbət
və sədaqət hissləri axıb dolmalıdır!
BU, HƏM
DƏ YAŞADIĞIMIZ DÖVRÜN TƏLƏBİDİR!
Bəxtiyar SADIQOV
Azərbaycan.-2012.- 28 noyabr.- S.5.