Böyük qəlbin işığında

Zərifə Əliyeva-90

Akademik Zərifə Əliyevanın yaşadığı mənalı ömür yolu hər bir Azərbaycan vətəndaşı üçün həyat və mənəviyyat dərsi, kamillik, müdriklik məktəbidir. Zahiri və daxili gözəllik, mehribanlıq, həssaslıq, ziyalılıq, bir sözlə, yüksək insaniyyətə xas bütün müsbət cəhətlər Zərifə xanımın gözəl simasında qovuşmuşdu. Azərbaycanın oftalmologiya elmini bütün dünyada tanıdan, fundamental əsərləri ilə şöhrət qazanan böyük alimin elmdə açdığı yol isə ildən-ilə inkişaf edir və o, milyonların qəlbində dərin hörmət və ehtiramla, rəğbətlə xatırlanır.

Bu ilin fevral ayında Prezident İlham Əliyev görkəmli alim, tibb elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, AMEA-nın həqiqi üzvü Zərifə Əziz qızı Əliyevanın 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalamışdı. Sərəncamda deyilir: "Akademik Zərifə xanım Əliyeva respublikamızda tibb elminin inkişafına mühüm töhfələr verərək oftalmologiyanın aktual problemlərinə dair sanballı tədqiqatları ilə böyük şöhrət qazanmışdır. Onun elmi-pedaqoji və ictimai fəaliyyəti həkimlərin yeni nəslinin yetişməsinə və Azərbaycanda oftalmologiya elminin inkişafına güclü təsir göstərmişdir". Sərəncamdakı bu cümlələri dönə-dönə oxudum. Oxuduqca da xəyal məni yenidən uzaq, lakin heç vaxt unudulmayan illərə apardı. Zərifə xanımın heç zaman yaddan çıxmayan işıqlı siması bir daha gözlərim önündə canlandı. Həyatımın onunla, ailəsi ilə birgə keçən anlarını, sevincli və kədərli günləri, nəhayət, ömrümün ən çətin məqamlarında - ömür-gün yoldaşımı qəflətən və vaxtsız itirəndə mənimlə yanaşı olduğu, dərdimə şərik çıxdığı saatları sanki bir daha yaşadım.

Belə bir xanımı yaxından tanımağın, üstəlik, onunla səmimi münasibətdə olmağın özü də bir səadətdir. Zərifə xanım vəfalı rəfiqə idi, qayğıkeş, mehriban, ünsiyyət saxlamağı bacaran səmimi insan idi. Biz onlarla ailəvi dost idik. Daha doğrusu, böyük şəxsiyyət, ulu öndər Heydər Əlirza oğlu Əliyev və ömür-gün yoldaşım, general-leytenant Arif Heydərov dost, yoldaş, silahdaş, məsləkdaş idilər. Zərifə xanımla mənim də münasibətlərim dostluğa çevrilmişdi. Təbiidir ki, mən bu iki böyük insan - ulu öndər Heydər Əliyev və əziz Zərifə xanım haqqında ayrı-ayrılıqda danışmağa çətinlik çəkirəm.

Ulu öndər Heydər Əliyev və mərhum həyat yoldaşım Arif Heydərov 1950-ci ildə tanış olmuşdular. Elə o vaxtdan da işdəki silaşdaşlıqları ilə yanaşı, həm də həyatda dostluqları başlamışdı. Əgər bu gün mən həmin münasibətlərdən ürək dolusu danışa bilirəmsə, danışdıqca da həm kövrəlir, həm xəyallanır, həm də qürurlanıramsa, deməli, bu dostluq hələ də davam edir. Baxmayaraq ki, ulu öndər də, Zərifə xanım da, Arif Heydərov da cismən aramızda deyillər. Bəli, bu dostluğun artıq 63 yaşı var. Yalnız kamil, mükəmməl, müdrik və pak insanların dostluğunun əbədi olduğunu söyləyənlər heç də səhv etməyiblər.

Ulu öndər 1996-cı ildə Arif Heydərovun 70 illik yubileyində bu barədə xüsusi vurğulamışdı: "Heç vaxt seçməmişəm ki, bu mənim dostumdur, o isə dostum deyildir. Bunlara baxmayaraq gənc yaşlarımda insanlar vardı ki, onlarla rəsmi münasibət saxlayardım, amma insanlar da vardı ki, rəsmi münasibətdən savayı, onlarla şəxsi münasibət də saxlayırdım. Arif Heydərova münasibətim məhz belə, şəxsi münasibət xarakteri daşıyıbdır. Bir də qeyd edirəm ki, bu şəxsi münasibətimiz də o vaxtdan sona qədər davam edibdir. Bunun da əsası var. Əsası da ondan ibarətdir ki, mən yalnız öz xasiyyətimə uyğun olan adamla şəxsi münasibət saxlaya bilərəm. Arif Heydərovun mənəvi dəyərləri, mənəviyyatı hər şeydən üstün tutması, sadəliyi, işgüzarlığı, öz üzərində daim çalışması, özünü təkmilləşdirməsi, işə sağlam münasibəti, sağlam əxlaqı - bunlar hamısı birlikdə mənim tələblərimə uyğun olduğuna görə mənimlə onun arasında şəxsi münasibətlər yaranmışdı". Ulu öndərin bu sözlərinin müqabilində elə bir fikir söyləmək, söz demək mümkün deyil ki, sonradan şaxələnib ailəvi dostluğa çevrilən həmin münasibətlərin kökünü və mahiyyətini açıqlasın.

Bu dostluğun sayəsində mən Zərifə xanımı çox yaxından tanıya bildim. Onun əsil-nəcabətinə bələd oldum. Bir həkim və alim kimi nələrə qadir olduğunu görə bildim. Əsl ziyalı Azərbaycan qadını, əsl həyat yoldaşı, əsl ana, əsl insan necə olur - sualının cavabını mən məhz Zərifə xanımın timsalında tapdım.

Azərbaycan xalqının ləyaqətli övladı Zərifə Əziz qızı Əliyevanın adı təkcə ölkəmizdə deyil, onun hüdudlarından kənarda da insanlara yaxşı tanışdır. Belə ki, tanınmış oftalmoloq bir həkim və alim kimi özünün çoxillik fəaliyyəti dövründə neçə-neçə gözə şəfa bəxş etmiş, görmə qabiliyyəti zəif olanların, yaxud tamamilə görməyənlərin qaranlıq dünyasını işıqlandırmışdı.

Zərifə xanım xoşbəxt bir insan idi. Ən əvvəl ona görə ki, tale ona tanınmış həkim və görkəmli dövlət xadimi Əziz Əliyevin ailəsində dünyaya göz açmaq səadətini nəsib etmişdi. Gendən gələn istedad, üstəlik də, Əziz Əliyev kimi kamil bir şəxsiyyətdən aldıqları milli-mənəvi dəyərlərimizdən qaynaqlanan tərbiyə bu ailənin övladlarının hamısına xalq üçün gərəkli insanlar kimi yetişməyə imkan vermişdi. Zərifə xanıma da əsil-nəcabətindən ən yüksək keyfiyyətlər əmanət, pay kimi verilmişdi. Həkimlik sənətinə məhəbbəti də ona atasından keçmişdi.

Bəli, Zərifə xanım elə bir ailədə dünyaya gəlmişdi ki, orada xeyirxahlıq, alicənablıq, insansevərlik kimi xüsusiyyətlər nəsildən-nəslə genlərlə keçmişdi. Dövrünün böyük şəxsiyyəti Əziz Əliyev övladlarına mənəvi təmizlik, paklıq aşılamışdı. Uşaqlıqda yiyələndiyi xüsusiyyətlər Zərifə xanımın əlindən həmişə tuturdu. O, təmkinli, dözümlü, düşüncəli idi. Ağıllı söhbətlərindən həmişə nə isə əxz edir, nə isə öyrənirdin. Onunla söhbət edəndən, məsləhətləşəndən sonra həmişə daxili sakitlik tapırdın.

Zərifə Əliyeva insanlara şəfa və sevgi bəxş edirdi. İşıq onun həyatının mənası idi. Xəstələrə bəxş etdiyi nur, əslində, qəlbinin işığı idi. Bu xanım insanlara göstərdiyi yaxşılıqların hamısını təmənnasız edirdi. Özü də Zərifə xanım təkcə xəstələrə deyil, problemi, çətinliyi, dərdi olan bütün insanlara işıqlı duyğular bəxş etməyi bacarırdı. Köməyə, dəstəyə ehtiyacı olanlara əl tutmağı özünün insanlıq borcu sayırdı.

Onun təbabətə gəldiyi illərdə Azərbaycanda göz xəstəlikləri geniş yayılmışdı. Əhalinin bir qismi traxoma adlanan xəstəlikdən əziyyət çəkirdi.

Traxomanın müalicəsi üçün yollar axtaran istedadlı həkim ardıcıl elmi axtarışlar aparır, təcrübədə, yəni, gündəlik işində mühüm nəticələr əldə edirdi. Zərifə xanım 1960-cı ildə "Traxomanın digər terapiya üsulları ilə birlikdə sintomesinlə müalicəsi" mövzusunda müvəffəqiyyətlə namizədlik dissertasiyası müdafiə etdi.

Mən özüm həkim olmasam da, Zərifə xanımın sevimli sənətinə böyük hörmətlə yanaşırdım. Onun sənət və elm sahəsindəki uğurlarını mütəmadi izləyirdim. Bilirdim ki, Zərifə Əliyeva gənc həmkarlarının da yaxın dostudur. O, geniş diapazonlu pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olurdu. 1967-ci ildə müsabiqə yolu ilə Əziz Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunda göz xəstəlikləri üzrə təkmilləşdirmə kursu keçən həkimlər qarşısında dediyi mühazirələr və apardığı praktik məşğələlər onlar üçün çox faydalı olurdu. 1976-cı ildə Zərifə xanım doktorluq dissertasiyası müdafiə etdi.

Görkəmli alim bu institutda çalışdığı ilk dövrdən görmə orqanının patologiyasına xüsusi diqqət yetirirdi. Yadıma gəlir ki, o, zərərli sənaye müəssisələrində çalışan işçilərin oftalmoloji müayinədən keçirilməsini təşkil etmişdi. Peşə ilə bağlı əmələ gələn göz xəstəliklərinin profilaktikası və müalicəsi ilə məşğul olurdu. Bu xəstəliklərin yayılma qanunauyğunluqlarını aşkar etmək üçün Bakı şin və kondisioner zavodlarında, neft, kimya və yod sənayesi müəssisələrində işləyənlərin gözlərinə mənfi təsir göstərən amilləri öyrənir, onların qarşısını almaq üçün tədbirlər görürdü.

Zərifə xanımı daim düşündürən məsələlərdən biri də həkim etikası, həkim-xəstə münasibətləri idi. Təsadüfi deyil ki, akademik gənc həkimlərin tərbiyəsinə, onların peşə fəaliyyəti ilə bağlı problemlərin öyrənilməsinə və həllinə xeyli zəhmət sərf edirdi. Bu məsələ ilə əlaqədar çoxlu məqalələr yazmışdı, çıxışlar etmişdi. "Yüksək etimad" kitabı da cəmiyyətdə həkimin şəxsiyyət kimi formalaşması prosesinə həsr olunmuşdu. Onun bu mövzuya aid baxışları "Həkimin yüksək vəzifəsi", "Oftalmologiyanın aktual problemləri" monoqrafiyalarında özünə yer almışdı. "Həkimin əxlaqi tərbiyəsi, deontologiya, tibbi etika və əxlaq məsələləri" əsərində Zərifə xanımın həkimin vəzifə borcuna, tibbi etikasına dair baxışları daha geniş şəkildə əks olunmuşdu.

Bu mövzuda Zərifə xanımla dəfələrlə söhbətlərimiz də olmuşdu. Akademik deyirdi ki, həkimlə xəstənin birbaşa əlaqəsi müalicənin səmərəsini yüksəldir, xəstəyə ümid verir, orqanizmin xəstəliyə qarşı müqavimətini artırır və bəzən hətta dava-dərmandan da güclü təsir göstərir. Zərifə xanım həkim və xəstənin qarşılıqlı münasibətlərinin əsas qaydalarını tərtib etmiş, həkimin diaqnostika və müalicə prosesində aparıcı rolunu göstərmiş, tibb işçilərinin təkcə təhsilinin yox, həm də tərbiyəsinin vacibliyini ön plana çəkmişdi. O, həkim-xəstə münasibətlərinə toxunaraq insanlar arasında ən incə, yaxın və həssas münasibətlərin məhz həkimlə xəstə arasında olduğunu göstərmiş və "həkim xəstənin ən doğma adamıdır" - demişdi.

Mən bunu həyatda da əyani görə bildim. Ümumiyyətlə, yaxşı insanlar, yaxşı dostlar yaman gündə bəlli olur, çətin günlərdə sınaqdan çıxırlar. Zərifə Əliyeva mənim ən ağır günlərimin rəfiqəsi idi. Və bu, təkcə Arif Heydərovu itirdiyim vaxtlara aid deyil. Valideynlərimlə bağlı da onun xeyirxahlığını unuda bilmirəm. Anam ağır xəstə idi, son günlərini yaşayırdı. Hamımızın başı ona qarışmışdı. Digər tərəfdən də həmin vaxtlarda atamın gözləri tutulmuşdu. Anamın xəstəliyi barədə atama bir söz demədik. Çünki dözə bilməzdi. Gözlərində təcili əməliyyat aparılmalı idi. Həkimi isə təbii ki, Zərifə xanım idi. Yenə də ona müraciət etdik. Xeyli müayinədən sonra dedi ki, vaxt itirmədən əməliyyat etmək lazımdır. Yoxsa, gözündəki azacıq işıqdan da məhrum olar.

Amma iş elə gətirdi ki, atamın göz əməliyyatının təyin olunduğu gün anam dünyasını dəyişdi. Mən Zərifə xanımdan xahiş etdim ki, əməliyyatın vaxtını dəyişdirsin. O isə razılıq vermədi, dedi ki, siz gedin dəfn mərasimini keçirin, yas məclisinizi yola verin, atanın xəstəliyi ilə bağlı nə məsələ varsa, özüm həll edəcəyəm.

Belə də oldu. Zərifə xanım atamın xəstəliyi ilə bağlı bütün qayğıları öz üzərinə götürdü. Gözlərində cərrahiyyə əməliyyatını həyata keçirdikdən sonra xeyli müddət onun çarpayısı yanında oturdu. Sonra da hətta ona evində hazırladığı yeməklərdən gətirdi. Doğma bir insan kimi onu öz əli ilə yedizdirirdi.

Yas məclisi dağılışandan sonra xəstəxanaya atamın yanına gəldik. Zərifə xanım yenə də onun yanında idi. Atamla şirin-şirin söhbət edirdi. Atamın elə bil, hər şey ürəyinə dammışdı, tez-tez anamı soruşur, deyirdi ki, niyə qızlar görünmür. Yəni, məni və bacımı xəbər alırdı. Zərifə xanım isə cavab verirdi ki, buradadırlar, sadəcə olaraq əməliyyatdan təzə çıxdığınız üçün həkimlər onlara içəriyə gəlməyə icazə vermirlər. Beləcə, xəstəsini nigaran qalmağa qoymurdu.

Atam bir gün də qəzetsiz qala bilmirdi. Respublikadakı vəziyyət, bütün SSRİ-də olan sosial-siyasi ab-hava, iqtisadiyyat, mədəniyyət, incəsənət məsələləri onu daim maraqlandırırdı. Çünki savadlı, ziyalı bir insan idi. Gəmi kapitanı işləyirdi, özü də işinin ustası idi. Xidmətlərinə görə o dövrün yüksək mükafatı olan Lenin ordeni almışdı. Bir gün xəstəxanaya gələndə atamın çarpayısının yanında xeyli qəzet gördük. Təəccübləndik. Soruşduq ki, bu dar macalda qəzetlər haradandır, bunları kimə aldırmısan, necə oxuyursan? Dedi ki, mən belə həkim görməmişəm. Zərifə xanımı nəzərdə tuturdu. Qəzetləri mənim üçün o aldırır, vaxtı olanda özü oxuyur, olmayanda tibb bacısına tapşırır ki, onlar oxusunlar. Oxuyurlar, mən də darıxmıram. Sonra yenə də həkimindən razılıq etdi. Dedi ki, elmli, dünyagörüşlü, bütün sahələrdən məlumatı olan xanımdır. Həm də çox xeyirxahdır, mehriban və xoşxasiyyətdir.

Bəli, belə bir kristal xarakterli, qəlbi saf, əməlləri xeyirxah bir insan idi bizim Zərifə xanım!

Zərifə Əliyeva elə bir həkim idi ki, xəstələrini təkcə dərmanla və cərrahiyyə əməliyyatı vasitəsilə deyil, həm də sözün şəfqəti, özünün müsbət aurası və ən incə insani münasibətilə sağaldırdı. Həkimin şirin dilinin, xoş rəftarının, gülər üzünün xəstə üçün dava-dərman və müalicə üsulları qədər vacib olduğunu həmişə gənc həkimlərə xüsusi vurğulayırdı. Beləliklə, xəstələrdə özünə qarşı hörmət, məhəbbət və inam yaratmışdı.

Zərifə xanımın ailəsinin, özünün şöhrəti, adı-sanı ildən-ilə artsa da, o, həmişə eyni cür - səmimi, mehriban, alicənab olaraq qalırdı.

Mənim şəxsi kitabxanamda Zərifə Əliyevanın müəllifi olduğu bir sıra qiymətli kitablar qorunur. Onları vaxtilə mənə özü bağışlamışdı. Deyim ki, bu görkəmli alimin kitabları arasında bir çoxları təkcə həkimlər üçün deyil, geniş oxucu kütləsi üçün də maraqlıdır. Bunlar əsasən həkim etikasına, xəstə-həkim münasibətlərinə aid kitablardır ki, çox oxunaqlı, səlis üslubda yazılıb. "Yüksək əqidə: həkimlik etikası, həkimin ürəyinin və fikirlərinin paklığı" kitabında yazırdı: "Xəstəyə düzgün münasibət həkim sənətinin əsas mahiyyətlərindəndir. Bəzən həkim xəstəyə yardım göstərərkən xəstəliyin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq, həkim xəstənin və onun qohumlarının yersiz məzəmmətlərini, acı sözlərini, hətta hədələrini dinləməyə məcbur olur. Başqa sənət sahibi olanlar bundan inciyərək onu təhqir edəndən imtina edərdi, üstünə qışqırıb onu qovardı. Lakin həkim belə hərəkəti özünə rəva bilmir, özünün hissiyyatını və həyəcanını büruzə verməyə ixtiyarı yoxdur. Həkim xəstənin mənafeyini hər şeydən üstün tutmalıdır, öz iş gününün qurtarmasına baxmayaraq, o, xəstəxanada qalaraq xəstəyə yardım edir, hətta onun çarpayısı yanında bir neçə sutka qalır, bunun cavabı isə xəstənin təşəkkürlü gülümsəmələri olur".

Bu gözəl, daxili dünyası zəngin olan alicənab xanıma tale Heydər Əliyev kimi dahi bir şəxsiyyətin ömür-gün yoldaşı olmağı qismət etmişdi. Onlar eyni ildə dünyaya göz açmışdılar. Hər ikisi baharda doğulmuşdu. Qurduqları möhkəm ailənin xoşbəxtliyinin mənbəyi də xarakterlərindəki yüksək keyfiyyətləri idi. Bu iki dahi insan sanki bir-birini tamamlayırdı. Hətta deyərdim ki, onlar elə bir-biri üçün və ikisi birlikdə xalqımız üçün yaranmışdılar.

Xatirələr çəkib məni yenə uzaq illərə aparır.

1969-cu ilin yayında Heydər Əliyev Azərbaycanın rəhbəri seçildi. Bildiyimə görə, o vaxt respublikanın daxili işlər orqanlarında ağır vəziyyət yaranmışdı. Odur ki, Daxili İşlər Nazirliyində dəyişikliklər aparmaq zərurəti ortaya çıxmışdı. Biz həmin zaman Türkiyədə idik. Çünki Arif Heydərov dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında işlədiyi müddətin çox hissəsini kəşfiyyat sahəsində çalışmışdı. Ulu öndər onu Bakıya çağırdı və nazir vəzifəsini təklif etdi. Arif düşünmədən təklifi qəbul etdi. Bir halda ki, Heydər Əliyev belə qərara gəlmişdi, ikinci bir söhbət ola bilməzdi. O, xalqına, Vətəninə xidmət edir və eyni zamanda, böyük dostuna gördüyü işlərdə kömək göstərir, dəstəkçi olurdu.

Biz ailəliklə bir-birimizin uğurlarına sevinirdik. Mən ulu öndərin rəhbərliyi ilə respublikada vüsət alan genişmiqyaslı işlərə sevinirdim. Zərifə xanım mənim həyat yoldaşımın uğurları ilə maraqlanır, bizim ailənin xoşbəxtliyinə şad olurdu.

Arif Heydərov səkkiz il daxili işlər naziri kimi məsul və çətin vəzifədə çalışdı. Bu illərdə onun təşkilatçılıq qabiliyyəti, yüksək mənəvi keyfiyyətləri, qanunun aliliyinə hörməti, cinayət və cinayətkarlığa qarşı barışmaz olması özünü daha bariz şəkildə göstərdi. O, ictimai-siyasi həyatın qaynağında idi. Bütün bunları ulu öndər çox yüksək dəyərləndirir və görülən işləri həm özünə, həm də Azərbaycanın inkişafına sanballı töhfə sayırdı. 1971-ci ildə Arif Heydərov general-leytenant rütbəsinə layiq görüldü. Daha sonra "Qırmızı Bayraq", "Şərəf nişanı" ordenləri və medallarla təltif olundu.

Göstərilən etimadı doğrultması ulu öndərin Arif Nəzər oğluna rəğbətini daha da artırırdı. Bu, təbii ki, bizim ailə dostluğumuza müsbət təsir edirdi.

1978-ci il iyunun 29-da bizim üçün böyük bədbəxtlik üz verdi. Bir namərdin gülləsi Arif müəllimin həyatına son qoydu. Amma bu, təvazökarlıqdan kənar olmasın, təkcə bizim ailənin dərdi və faciəsi deyildi. "İnsan var evdən gedir, insan var eldən gedir" - deyiblər. Və bu kədərə də el-obanın şərik çıxması onun doğmalarına təsəlli və səbir verdi. O ağır günlərdə mənim, övladlarımın, Arif Heydərovun bütün doğmalarının mənəvi dayağı, köməyi ulu öndər Heydər Əliyev oldu. Əvvəla deyim ki, onun özü də bu qəfil hadisədən möhkəm sarsılmışdı. Arif dərhal keçinməmişdi, güllə yarası alandan sonra da ölümlə həyat arasında mübarizə aparırdı. Əziz və böyük dostu onu bu amansız ölümün pəncəsindən almaq üçün çox çalışdı, səy göstərdi. Azərbaycan tibbinin, həkimlərinin bütün imkanlarından istifadə olundu. Hətta ulu öndərin çağırışı ilə cəmi bir neçə saatdan sonra Moskvadan ən yüksək səviyyəli cərrahlar, tibb alimləri gəlib çatdılar. Bütün bunlar Heydər Əliyevin bir çox ali keyfiyyətlərini nümayiş etdirirdi. Mən onun həm necə sədaqətli bir dost olduğunu, həm də xalqına, gərəkli insanlara, öz məsləkdaşı, silahdaşı və etimad göstərdiyi kadra qiymət verən rəhbər olduğunu bir daha əyani görürdüm. Arif Heydərovun iş başında həlak olmasını o, səngərdə son damla qanınadək vuruşan bir əsgərin mərdliyi kimi dəyərləndirirdi. Bu, çox yüksək qiymət idi və ulu öndərin qədirbilənliyini, böyüklüyünü bir daha sübut edirdi.

Nəhayət, Arif Heydərov dəfn olunmağa yola salınanda Heydər Əliyevin onun cənazəsinə çiyin verməsi, onu əziz dost və qardaş kimi son mənzilə yola salması heç vaxt yadımdan çıxmaz. Bəli, o dəhşətli, ağır günlərdə Zərifə xanım da bizim ailə ilə birlikdə idi. Bu ailə bizimlə kədərimizi bölüşürdü.

Zərifə xanımın işi, qayğıları çox olsa da, məni tək buraxmır, bir gün belə, yaddan çıxarmırdı. O qədər təsəlli, o qədər ürək-dirək verirdi ki... Həyatımda baş verən o gözlənilməz faciəni, kədəri yaşamaqda Zərifə xanım mənə böyük mənəvi dayaq oldu.

Ulu öndər Arif Heydərovu ölümündən sonra da unutmadı, onun xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün mühüm tədbirlər həyata keçirdi. Təkcə bir faktı qeyd etmək kifayətdir ki, Heydər Əliyev dostu, məsləkdaşı Arif Heydərovun xatirəsinin əbədiləşdirilməsi istiqamətində dörd dəfə xüsusi sərəncam imzalayıb. Bunlardan birincisi ümummilli liderin Azərbaycana rəhbərliyinin sovet dövrünə təsadüf edir. Belə ki, 1979-cu il martın 13-də Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Mərkəzi Komitənin Bürosu Arif Heydərovun xatirəsinin əbədiləşdirilməsi ilə bağlı xüsusi qərar qəbul etdi. Həmin qərarla Bakıdakı küçələrdən birinə və Xəzər Gəmiçiliyinin bir gəmisinə onun adı verildi.

İllər keçdi, çox hadisələr baş verdi. Bu ailə, şəxsən Zərifə xanım Azərbaycanda yaşamadığı vaxtlarda da bizi yaddan çıxarmırdı. Zəngləşirdik, vəziyyətimizlə maraqlanırdı, yenə də mənə ürək-dirək verirdi, arxa-dayaq olurdu. Axı, iki uşaqla tək qalmışdım...

1985-ci ildə əziz Zərifə xanım Moskvada dünyasını dəyişdi. Mən onun şəxsində əvəzsiz bir insanı itirdim. Ulu öndərin həyatında çox hadisələr oldu. Amma bu həyatın keşməkeşliyində də Heydər Əliyevin öz dostunu unutmaması bizi yaşadan, ruhdan düşməyə qoymayan, sabaha aparan ən güclü amil idi.

İkinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan, Azərbaycanın Prezidenti seçildikdən sonra Heydər Əliyev 1996-cı il mayın 24-də Arif Heydərovun 70 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzaladı. Ümummilli liderin 1996-cı il iyunun 27-də imzaladığı "General-leytenant A.N.Heydərovun xatirəsinin əbədiləşdirilməsi haqqında" sərəncamla Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin Tədris Mərkəzinə, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin sərhəd qoşunlarının 4-cü sərhəd zastavasına Arif Heydərovun adı verildi. Eləcə də Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti həmin sərəncama əsasən yaşadığımız binaya xatirə lövhəsi vurdu.

1996-cı il iyunun 28-də Şəhriyar adına Mədəniyyət Sarayında onun 70 illik yubileyi təntənəli şəkildə qeyd edildi. Ulu öndər burada dərin məzmunlu parlaq bir nitq söylədi. O nitqin hər cümləsi, hər sözü ummmilli liderin əhdinə və əqidəsinə sadiq olan insana ehtiramla və həqiqi dostluğa məhəbbətlə doludur.

"Arif Heydərov bir insan kimi çox sadə, təvazökar və yaxşı bir yoldaş idi. Ona görə də mən onunla şəxsən yoldaşlıq edirdim. Arif Heydərovun oğlanları, onun həyat yoldaşı Adilə xanım indi burada iştirak edirlər. Nə qədər vaxt keçib? Arif Heydərovun toyunu biz bir yerdə etmişik. Arif Heydərovun Adilə xanımla evlənmə mərasimində, toyunda mən iştirak etmişdim. Bir yerdə işləyərkən nə qədər asudə vaxtlar da keçirmişdik. Mən bunların hamısını daim keçmişin ən xoş günləri kimi xatırlayıram. Mənim həyatım həmişə çox gərgin olubdur. Həyatımda demək olar ki, gərginliklə yanaşı, asudə bir vaxt kimi xatirimdə qalan günlər çox az olub. Həm də belə günlər mənim gənclik dövrümdə olubdur. Bunların da bir çox hissəsi məhz Arif Heydərovla bir yerdə olubdur. Bunlar hamısı mənim üçün əzizdir. Biz həmin bu binada, salonda, bir yerdə böyük iclaslar da, konsertlər də keçirmişik. Bəzən böyük bir kollektivlə burada Yeni ili bir yerdə qarşılayırdıq. Bir yerdə çox yaxşı, şən axşamlar da keçirmişik".

Bu nitqi dinlədikcə mən ötən illəri sanki təzədən yaşayırdım. Zərifə xanımla birlikdə keçirdiyimiz xoş günlər, hüznlü məqamlar, atama qayğısı, mənə həmdəm olmasıE çox anlar, çox hadisələr gözlərim önündən keçirdi. Bu gün onun bizimlə yanaşı olmadığı üçün çox acıyırdım.

İndi xalqımız Zərifə Əliyevanın 90 illiyini təntənə ilə qeyd edir.

Bir çoxları onu əlləri şəfalı, qəlbi nurlu həkim kimi, bir çoxları xeyirxah insan, yaxşı dost kimi xatırlayır. Azərbaycan həkimlərinin böyük bir dəstəsi unudulmaz müəllim kimi, alim həmkarları zəkalı elm xadimi kimi yad edir.

Yaşasaydı, indi 90 yaşı olardı... Bu günlərdə tez-tez öz-özümə bu sözləri pıçıldayıram. Azərbaycan kimi uzunömürlülər diyarında 90 yaş nədir ki... Ölüm Zərifə xanımı əlimizdən tez aldı, cəmi 62 yaşında. Təsəllimiz isə budur ki, Zərifə xanım Əliyeva özündən sonra dəyərli əsərlər, layiqli yetirmələr, saf əməllər, gözəl, xalqına, Vətəninə layiqli övladlar qoyub getdi.

O, baharda dünyaya gəlmişdi. Baharda da həyatdan köçdü. Elə xatirələrdə də baharın özü kimi xoş duyğularla yaşayır!

Adilə HEYDƏROVA,

əməkdar müəllim, Prezident təqaüdçüsü

Azərbaycan.-2013.- 14 aprel.- S.5.