Humanizm diplomatiyasının təntənəsi

Davamlı inkişaf dövrü yaşayan Azərbaycanda əhalinin sosial rifah halının təmin olunması hökumətin başlıca vəzifələrindən birini təşkil edir. Son illər sosial müdafiəyə ehtiyacı olan vətəndaşların, müharibə əlilləri və şəhid ailələrinin, qaçqın və məcburi köşkünlərin yaşayış şəraitinin və sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətlərində ölkəmizdə əsaslı işlər görülmüşdür. Eyni zamanda, məruz qaldığımız təbii fəlakətlər - daşqın və zəlzələlər nəticəsində ölkəmizdə təsərrüfatlara və bütövlükdə iqtisadiyyatımıza dəymiş ziyanın aradan qaldırılması, dağılmış yaşayış məntəqələrinin və təsərrüfatların bərpası və yenidən qurulması istiqamətlərində genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirilir. Bu problemlər kənardan heç bir yardım almadan, dövlətimizin yaratdığı iqtisadi potensiala arxalanaraq həll edilir.

Bu cür tədbirlərdə Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin də fəal iştirakını qeyd etmək yerinə düşər. Ölkəmizdə Qızıl Aypara hərəkatının tarixi XX əsrin əvvəllərinə gedib çatsa da, bu hərəkatın ən fəal və səmərəli dövrü Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa etməsindən sonrakı illərə təsadüf edir.

Keçmiş SSRİ-nin dağılmasından sonra Qızıl Aypara Cəmiyyəti bir sıra çətinliklərlə üzləşsə də, ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra bu hərəkata göstərilən xüsusi diqqət və qayğı nəticəsində Qızıl Aypara Cəmiyyətinin fəaliyyətində qısa müddətdə prinsipial dəyişikliklər baş verdi, sıraları genişləndi. Cəmi bir neçə il ərzində Qızıl Aypara Cəmiyyəti böyük sosial bazaya malik olan qeyri-hökumət təşkilatına çevrildi. Hazırda cəmiyyətin 300 mindən çox üzvü, 20 minə yaxın könüllüsü var.

Qızıl Aypara Cəmiyyətinin başlıca məqsədi, fəaliyyətinin əsas qayəsi insanlara şəfqət gətirmək, qayğı və diqqətə ehtiyacı olanlara və müəyyən sosial çətinliklərlə üzləşən vətəndaşlara yardım etməkdir. Ötən illərdə ölkəmizin ərazisində baş vermiş zəlzələ, daşqın və digər təbii fəlakətlər zamanı dövlət orqanları ilə yanaşı, bu təşkilatın zərər çəkmiş insanlara göstərdiyi maddi və mənəvi dəstəklər bunların əyani sübutlarıdır. Onun cəmiyyətdə müsbət qarşılanan bu cür fəaliyyəti dövlət tərəfindən də yüksək qiymətləndirilir və dəstəklənir.

Cari ilin mart ayının 12-də Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin Mədəniyyət Mərkəzində Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin XXIV Baş assambleyası keçirilmişdir. Assambleyada cəmiyyətin sədri Novruz Aslanov təşkilatın üzvləri adından Qızıl Aypara Cəmiyyətinin fəxri üzvü cənab İlham Əliyevin növbəti prezident seçkilərində namizədliyinin irəli sürülməsi barədə təklif irəli sürmüş və həmin təklif cəmiyyətin bütün üzvləri tərəfindən yekdilliklə dəstəklənmişdir. Bu da həmin təşkilatın hər bir üzvünün ölkə başçısına olan dərin inamının nümayişidir.

Assambleyada həmçinin Novruz Aslanovun uzun illərin fəlsəfi düşüncələrinin məhsulu olan "Humanizm naminə diplomatiya" kitabının təqdimatı olmuşdur. Kitab N.Aslanovun Azərbaycan Qızıl Aypara hərəkatı, dünyada və ölkəmizdə bu sahədə görülən işlər, hərəkatın məram və məqsədləri haqqında müşahidələrini və fəlsəfi düşüncələrini əks etdirən çox əhəmiyyətli bir əsərdir. Əsərin hər səhifəsində humanizmin, insana məhəbbətin təntənəsini duymaq mümkündür ki, bu da müəllifin gündəlik həyat və fəaliyyətindən, insanlara və insanlığa humanist münasibətindən irəli gəlir. N.Aslanovun humanizm diplomatiyası ALİ yaradandan

İNSANLIĞA bəxş olunmuş insani xüsusiyyətlərin həyat boyunca ətrafındakılara münasibətdə büruzə verilməsi və yaşadılması istəyindən, insanların millətindən, dini və siyasi baxışlarından asılı olmayaraq, hər şeydən öncə ətrafındakılara İNSANLIQ mövqeyindən yanaşmaq kredosundan irəli gəlmişdir. Müəllifin əsər boyunca fəlsəfi düşüncələrindən bir xətti çox aydın duymaq olur ki, İnsan öz təyinatına görə Allahın yaratdığı ən təkmil varlıqdır, zorakılıq və qəddarlıq insan təbiətinə yad elementlərdir, insanın təyinatı yalnız xeyirxah işlər üçündür və deməli, xeyirxahlıq özü insanla birgə yarandığına görə yalnız o, ən yaxın insanlar naminə özünü qurban verməyə qadirdir. Qızıl Aypara hərəkatının bugünkü fəaliyyəti, cəmiyyətdəki mövqeyi humanizm diplomatiyasının qalibiyyətidir.

Kitabın redaktoru fəlsəfə elmləri doktoru, professor Rafiq Əliyevin qeyd etdiyi kimi, humanizm diplomatiyası Yerdə həyatın olduğu qədər qədimdir, burada millət, dini və ya siyasi mənsubiyyət heç bir rol oynamır, başlıcası qayğıya, köməyə, yardıma ehtiyacı olan insanları düşdüyü fəlakətdən, çətinlikdən qurtarmaq üçün ona əl uzatmaqdır.

Kitabın "Hər şey nədən başladı" bölməsində müəllif bu hərəkatın ilk addımları, Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qızıl Aypara hərəkatının əsasını qoymuş Anri Dünanın bir tərəfdən müharibə və onun insanlığa gətirdiyi fəlakətləri, digər tərəfdən isə insanlığın özünün buna humanitar cavabını özünəməxsus şəkildə təsvir edərək bu fədakar insanın fəaliyyətini əsl humanitar diplomatiya adlandırır. Anri Dünan müharibənin bütün reallıqlarına baxmayaraq, fəlakətə düçar olmuş həm öz əsgərlərinə, həm də əks tərəfin əsgərlərinə eyni dərəcədə kömək, qayğı göstərir və ətrafındakıları da buna çağırır, A.Dünanın başlıca arqumenti odur ki, "biz hamımız qardaşıq". Əlbəttə, bəziləri belə diplomatiyanı qəbul etməyə bilərlər. Lakin bu gün Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qızıl Aypara hərəkatının sıralarında milyonlarla insanın birləşməsi bu diplomatiyanın uğurundan və cəmiyyətin əsas hissəsinin onu qəbul etməsindən xəbər verir.

Müəllif göstərir ki, Anri Dünanın hərəkətlərində bu humanizm diplomatiyasının elementlərini görmək mümkündür və bu, özünü ilk növbədə, yüz milyonlarla fəlakətə düçar olmuş insanların düşdükləri vəziyyətin mahiyyətinin böyük əksəriyyət tərəfindən başa düşülməsində və yardım göstərilməsi üçün imkanı olan şəxslərin və qərar qəbuletmə səlahiyyəti olanların bu işə cəlb edilməsində göstərir. Hərəkatın bütövlükdə fəaliyyətinin əsas leytmotivini də məhz bu xüsusiyyətlər təşkil edir. Müəllifin özünün də qeyd etdiyi kimi, humanizmlə humanitar diplomatiya arasında dəqiq xətt çəkmək mümkün olsa da, onların arasındakı ayrılmaz, qırılmaz semantik əlaqə xüsusi göstərilməli, bu hərəkatda istifadə olunan humanitar diplomatiyanın bütün metodları humanizm ideyalarına əsaslanmaqla tətbiq edilməlidir.

Kitabın "Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qızıl Aypara Federasiyası" bölməsində bu hərəkatın ən böyük üstünlükləri haqqında fəlsəfi fikirlərini oxucu mühakiməsinə təqdim edən N.Aslanov qeyd edir ki, bu hərəkatın meydana gəlməsindən kifayət qədər zaman keçsə də, o, nə dini təsirlərə, nə də hansısa və ya kiminsə geostrateji, yaxud qlobal maraqlarının təsirinə məruz qalmamışdır. Müəllif xüsusi qeyd edir ki, bu hərəkatın siyasətinin və diplomatiyasının bütün tətbiqi metodları yalnız humanizmə əsaslanmalıdır.

N.Aslanovun keçmiş və indiki zamanların hadisələri haqqında fəlsəfi düşüncələri də özünəməxsus formada maraqlıdır. Müəllifə görə, bizim dünya yarandığı andan xeyir və şərin, humanizm və zorakılığın, həyat və ölümün əbədi mübarizəsi gedir və bu mübarizə sonda xeyirin qələbəsi, xeyirxahlığın təntənəsi ilə başa çatır. Kainat öz təbii qanunauyğunluqları ilə yaşadığı kimi, ən ali varlıq olan insan da öz yolu ilə gedir. Bu yolda onun yoldaşı xeyirxahlıq və humanizmdir.

Azərbaycanda humanizm diplomatiyasının ilk yaradıcılarından olan N.Aslanovun ölkəmizdə humanizm hərəkatı və humanizm diplomatiyası haqqında fikirlərinin əksini tapdığı bu kitabla bağlı cəmiyyətin ilkin reaksiyası belə deməyə əsas verir ki, əsər müasir fəlsəfi fikir tariximizdə bir hadisəyə çevrilmişdir.

Natiq İSAYEV

Azərbaycan.- 2013.- 11 aprel.- S. 11.