«YAY!» qalereyasında «Özünümüşahidə» adlı videoart sərgisi açılmışdır

"YARAT!" Müasir İncəsənət Məkanının "YAY!" qalereyasında "Özünümüşahidə" adlı videoart sərgisi açılmışdır. AzərTAc xəbər verir ki, aprelin 23-dək davam edəcək sərgi "YARAT!" Müasir İncəsənət Məkanı və gənc müstəqil kurator Suad Qarayeva tərəfindən düşünülərək reallaşdırılmışdır.

İnsanın özünü dərketmə axtarışına çıxması qədim zamanlardan bəri müşahidə olunur. Vücudun fiziki və əqli hədlərini aşmaqdan meydana çıxan tərəqqi inqilabi ixtiralara və insan qabiliyyətinin gücləndirilməsinə səbəb olur. Lakin indiyədək müasir cəmiyyətdə insan vücudunun tədqiqi, müəyyən mənada, yasaqdır. Vücud və beyinlə yanaşı, üçüncü tərəfdaş mövcuddur - bu ötəri və sezilməyən anlayış fövqəltəbii bir səltənətdə yaşayır, elm və texnologiya dünyasının biçarəsidir. Bununla belə, son iki onillikdə müşahidə olunan texnoloji tərəqqi sayəsində insanın daxili aləmi ilə bağlı suallar yenə də gündəmdədir, çünki psixosomatik impulslar qeyri-müəyyənlik örtüyü ilə gizlədilən, nadir və təbiət qanunlarına tabe olmayan məkanın olmasına dəlalət edir.

"Özünümüşahidə" sərgisində üç rəssamın əsərləri təqdim olunur. Rəssamların hamısı insanın daxili aləmi mövzusuna toxunur və tamaşaçıların təməl, qədimdən gələn və əhəmiyyətli məqamlarla bağlı anlayışlarını sorğu-sual edir. Bu sərgidə təmsil olunan rəssamlar əsasən əbədilik konsepsiyasını mütərəqqi texnologiyalar dili ilə ifadə edən videoart sənətindən istifadə edirlər.

Böyük Britaniyada doğulub böyüyən Villiam Kobbinqin yaratdığı əsərlər daxili aləm, onun zədələri və təxəyyülləri məsələləri ilə bağlı müasir Qərb anlayışının təməlini formalaşdıran Ziqmund Freydin psixotəhlil tədqiqatlarından qaynaqlanır. Onun 2004-cü ildə yaratdığı "Öpüş" əsərində məhəbbətin sonsuz izharı ilə bir-birinə qovuşmuş kişi və qadın təsvir olunmuşdur. Onların başlarını palçıq kürələri ilə əvəz edən Kobbinq bu insanların fərdiyyətini formalaşdıran bütün əlamətlərini silmiş, bununla da bu addıma ümumdünya əhəmiyyəti əta etmiş və personajları "id" (altşüurla), qeyri-iradi duyğuların və diləklərin təməl meyli ilə məhdudlaşdırmışdır.

2004-cü ildə yaradılmış "Qazıyıb çıxartma" adlı digər bir əsərdə tənha bir insan fiquru müəllifin çirkli başının üstünü kəsir və bu da onun vücuduna məxsus məknun layların aşkar olunmasının məzəli cəhdidir. "Qazıyıb çıxartma" əsərində bərkimiş, fəqət "Öpüş"ün ifadə etdiyi ehtirasda incə və plastik torpaq quruluşu yerin altında gizlədilən insan mahiyyətini xatırladır, bununla da Kobbinqin cəhdlərinə əlavə dolaşıqlıq bəxş edir.

Qırğız rəssamı Şaarbek Amankul qədim tarixi Şərq fəlsəfəsi və adət-ənənələrindən bəhrələnmiş doğma qırğız torpağında yeni, postsovet ruhaniyyətini tədqiq edir. Əvvəlcədən demək olar ki, tamamilə məhv edilmiş, lakin ölkə siyasi müstəqilliyini əldə etdikdən sonra dirçələn, insanlara xas olan ruhaniyyətə qayıdış arzusu 2007-ci ildə çəkilmiş "Şam" videoçarxında təsvir olunmuşdur. Həmin videoçarxda Qırğızıstanın ucqar bölgələrində yenicə formalaşmış sektaların şaman ayinləri sənədli film şəklində göstərilir. Amankul dini mərasimləri və bu mərasimlərdə iştirak edən insanları lentə alaraq daxili və xarici aləmlər arasında səddin yayılmasını və beləliklə, şamanların cuşa gəlmə məqamını əbədiləşdirmişdir.

2007-ci ildə çəkilmiş "Zindan" əsərində zindanda müqavimət rəqsini oynayan iki çılpaq qadın fiquru təsvir olunmuşdur. Sürrealistik araşdırmalara və istəklərə izzət rəmzi olan bu film insanın daxilində bağlı olan, fəqət qeyd olunmağa, qaydaya salınmağa və reallaşdırılmağa can atan, əsirlikdə izhar olunan instinktdən bəhs edir.

Nəhayət, Azərbaycan rəssamı Zamir Süleymanov və Emin Əzizbəylinin 2012-ci ildə çəkdikləri "Astar" qısametrajlı filmi gündəlik həyatın təzahürü olan fərdin daxili aləminə baxışdan bəhs edir. Filmdə Bakıda və onun ətraflarında doğulan və böyüyən gənc oğlanın gündəlik həyatı təsvir olunur. Əsərin qəhrəmanının keçirdiyi qeyri-adi təcrübəni ani kadrlarla göstərən müəlliflər həm fərdi, həm də personajın öz təxəyyülü ilə bağlı, lakin bütün insanlara xas təəssüratlarını və əhəmiyyətsiz təcrübələrini təsvir edirlər. Məhdud özünümüşahidənin digər misalları kimi, belə bir gündəlik məqamlar həm fani, həm də əbədidir, həm mücərrəd, həm də realdır, həm mənzum, həm də bayağıdır.

Azərbaycan.- 2013.- 12 aprel.- S. 7.