MÜSTƏQİLLİK AZƏRBAYCAN XALQININ ƏN BÖYÜK SƏRVƏTİDİR

Bizim nəslimizin ən böyük xoşbəxtliyi ondan ibarətdir ki, biz müstəqil dövlətdə yaşayırıq. Bizdən əvvəlki nəsillər də bu arzularla yaşamışlar. Ancaq bu arzulara çata bilməmişlər. Bizim xoşbəxtliyimiz ondadır ki, müstəqil, azad dövlətdə Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı kimi yaşayırıq. Biz bunu qiymətləndirməliyik və müstəqilliyi hər şeydən üstün tutmalıyıq.

İlham ƏLİYEV

Müstəqil dövləti olmaq, müstəqil yaşamaq hər bir xalqın arzusudur. Amma bu arzunu gerçəkləşdirmək heç də hamıya qismət olmur. Deyilənə görə, dünyada dörd mindən çox etnik qrup və millət var. Onların yalnız 193-ü özünə dövlət qura bilib. Niyə bu qədər az? Əlbəttə, müstəqil dövlət yaratmağın şərti çoxdur. Bu şərtlər ərazi, iqtisadiyyat, siyasət və digər amillərlə bağlıdır. Əsas şərtlərdən biri isə xalqın müstəqil yaşamaq istəməsi və buna qadir olmasıdır, suveren dövləti yaşadacaq görkəmli şəxsiyyətləri və liderləri yetişdirə bilməsidir. Belə ki, həlledici məqamda dövlət idarəçiliyini üzərinə götürərək onu müstəqil şəkildə yaşatmağı və qoruyub saxlamağı bacaran rəhbərin və kadr potensialının mövcudluğu mühüm şərtdir! Ulu öndər Heydər Əliyevin məhşur kəlamı bu məqamda yerinə düşür: "Müstəqilliyi qoruyub saxlamaq onu əldə etməkdən qat-qat çətindir".

Tale Azərbaycan xalqına 1918-ci ildə müstəqil dövlətə sahib olmaq imkanı vermişdi. O dövrdə ölkədə yaşayan ziyalılar, ictimai-siyasi xadimlər yaranmış imkanlardan istifadə edərək müsəlman Şərqində ilk demokratik respublika qurdular. Azərbaycan parlamenti yaradıldı, müstəqilliyi möhkəmləndirəcək və demokratik islahatlara təkan verəcək addımlar atıldı, qanunlar qəbul edildi. Azərbaycan dünyada tanınmaq, müstəqil dövlət kimi təqdim olunmaq üçün müəyyən təşəbbüslər göstərdi. Lakin... sən öz saydığını say, gör fələk nə sayır, - demişlər! Bir yandan ölkə daxilindəki müxtəlif siyasi partiyalar arasında gedən mübarizə, digər tərəfdən dünyada baş verən proseslər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin cəmi 23 ay yaşamasına imkan verdi. Şimaldan gələn qırmızı taun onun varlığına son qoydu!

Yetmiş ildən artıq müddətdə Azərbaycan on beş müttəfiq respublikadan biri kimi SSRİ-nin tərkibində yaşadı. Doğrudur, həmin dövrdə Azərbaycan iqtisadiyyatı, elmi, mədəniyyəti, təhsili, səhiyyəsi və digər sahələr inkişaf etdi, xalqın adət-ənənəsi, dili, mənəviyyatı qorunub saxlandı, yeni kadr potensialı formalaşdı. Amma bütün bunlar mərkəzdən verilən komanda ilə, müəyyən çərçivə daxilində və "icazəli" formada baş tuturdu. Başqa sözlə, Azərbaycan istədiyini edə, sərbəst şəkildə beynəlxalq aləmə çıxa, müstəqil qərarlar qəbul edərək onları yerinə yetirə bilməzdi. Hər şey Moskvadan idarə olunur, alınır, bölünür, müəyyənləşdirilir, ciddi nəzarətdə saxlanılırdı! Müstəqillik haqqında nəinki danışmaq, onu arzulamaq, hətta bu barədə düşünmək belə qorxulu idi! Üç dəfə əlifbamızı məqsədli şəkildə dəyişməklə bizi keçmişimizdən, arxiv sənədlərindən ayrı saldılar, sovet dövrünün prinsipləri əsasında "yeni tariximizi" yazaraq bizə zorla qəbul etdirməyə çalışdılar. Çar Rusiyası dövründə "xalqlar həbsxanası" adlandırılan ölkəni SSRİ zamanı "qardaş xalqların könüllü ittifaqı" kimi qələmə verməyə, millətlərin və xalqların milli-mental xüsusiyyətlərini unutdurmağa, yox etməyə çalışaraq "sovet xalqı" adı altında "xalqların tarixi birliyinin yeni formasını" yaratmağa girişdilər. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti barədə danışmaq və yazmaq, o dövrün ictimai-siyasi xadimlərinin əsərlərini oxuyaraq fikirləri ilə tanış olmaq, hətta arxivlərdən "Azərbaycan" qəzetini əldə edib oxumaq belə qadağan edilmişdi.

Azərbaycan xalqı bir zamanlar müstəqil yaşadığını unutmalı idi!

Azərbaycan xalqı bir zamanlar müstəqil dövlət qurduğunu unutmalı idi!

Azərbaycan xalqı SSRİ adlı superdövlətdən kənarda yaşamağı, azad və suveren hüquqlara malik olmağı ağlına belə gətirməməli idi!

Tarix göstərdi ki, insanlar həbs, sürgün, repressiya qorxusuna baxmayaraq, tarixi keçmişlərini öyrənə, müstəqillik arzusunu ürəklərində yaşadaraq məqam çatan kimi onu cücərdə bilərmişlər. Sadəcə, bu qarşısıalınmaz istəyin gerçəkləşməsinin zamana ehtiyacı varmış! Qırmızı imperiya laxlayıb parçalanmağa başlayanda bu niyyətin həyata keçirilmə anının çatdığı məlum oldu. Lakin arzu, istək bir şeydir, onu reallaşdırmaq isə bambaşqadır!

Əvvəla, imperiyasevər qüvvələr zəngin təbii sərvətlərə və əlverişli geosiyasi mövqeyə malik Azərbaycanı əldən buraxmaq istəmirdilər. Odur ki, köhnə ssenarini işə salaraq "Dağlıq Qarabağ problemi" adlı məkrli planın icrasına başladılar.

Torpaqların işğalına qarşı başlanan etiraz hərəkatı bir qədər keçmiş, 20 Yanvar faciəsindən sonra milli-azadlıq hərəkatına çevrildi! Moskvanın riyakar siyasətinə etiraz edən xalq mərkəzlə bütün əlaqələri kəsməyi, müstəqil dövlət yaratmağı tələb edirdi. M.Qorbaçovun "yenidənqurma" adı ilə başladığı və SSRİ-nin möhkəmlənməsinə xidmət edən oyunu nəzarətdən çıxaraq qırmızı imperiyanın süqutuna aparırdı.

Bu mürəkkəb vəziyyətdə Azərbaycana başçılıq etməyə göndərilən Ə.Vəzirovun maymaqlığı, onu əvəz edən A.Mütəllibovun qətiyyətsizliyi və mərkəzə kölə sədaqətliyi, qarışıqlıqdan istifadə edərək "meydan qəhrəmanları" titulunu qazanmış AXC-nin parlament çevrilişi yolu ilə hakimiyyətə gəlməsi, idarəetmədə naşılığı və təcrübəsizliyi Azərbaycanı fəlakət həddinə, bir dövlət kimi məhvolma astanasına çatdırmışdı. Ölkə parlamenti tərəfindən 1991-ci 18 oktyabrda ildə qəbul edilən Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı isə formal xarakter daşıyırdı. Reallıqda Azərbaycan kiçik xanlıqlara parçalanaraq bir dövlət kimi dünya xəritəsindən silinmək təhlükəsi ilə üzbəüz qalmışdı!

Belə bir məqamda Azərbaycan xalqı özünün müdrik qərarını qəbul etdi, sınanmış oğlu, dünya şöhrətli siyasətçi Heydər Əliyevi yenidən ölkə rəhbərliyinə dəvət etdi. Xalqın çağırışına biganə qala bilməyən ulu öndər Heydər Əliyevin ölkə rəhbərliyinə qayıdışı Azərbaycanı fəlakət və vətəndaş müharibəsi təhlükəsindən, müstəqilliyin itirilməsindən, habelə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin taleyinin təkrar yaşanmasından xilas etdi. Böyük zəka və iradə sahibi olan ümummilli lider Heydər Əliyev qısa zaman kəsiyində müharibə bölgəsində atəşkəsə, ölkədə möhkəm və dönməz sabitlik yaradılmasına, qeyri-qanuni silahlı dəstələrin ləğvinə, ümummilli böhrana son qoyaraq demokratik islahatlar yoluna keçirilməsinə nail oldu. 1995-ci il 12 noyabrda baş müəllifi ulu öndər Heydər Əliyev olan yeni Azərbaycan Konstitusiyası referendum yolu ilə qəbul edildi, bundan sonra sistemli şəkildə aparılan demokratik islahatlar sayəsində ölkədə bazar iqtisadiyyatı münasibətləri bərqərar edildi.

Ulu önder Heydər Əliyevin adı təkcə Azərbaycanın müstəqilliyinin xilaskarı kimi yox, həm də müasir Azərbaycan dövlətinin banisi və qurucusu kimi tarixə qızıl hərflərlə yazılmışdır. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bütün varlığı ilə sevən və uca tutan ulu öndər Heydər Əliyev onu daim yüksək qiymətləndirmiş, "Müstəqillik Azərbaycan xalqının ən böyük sərvətidir", - demişdir!

Bəli, böyük sərvətdir! Ancaq bu sərvəti düzgün qiymətləndirməli, qədrini bilməliyik! Tale hər nəslə müstəqil dövlətdə yaşamağı, dövlət quruculuğunda iştirakı qismət etmir. Bəzən isə müstəqilliyi qazandıqdan sonra qoruyub saxlamaq mümkün olmur. 1918-1920-ci illərdə xalqımız belə bir faciə ilə üzləşdi. Nəticədə nəinki müstəqilliyini, üstəlik, bir sıra övladlarını da itirdi! Yeni dövlət quruculuğunda fəal iştirak edən neçə-neçə ictimai-siyasi və dövlət xadimləri, məmurlar, onların ailə üzvləri repressiyalara uğradıldı, ağır və məşəqqətli ömür sürdülər. Əgər ulu öndər Heydər Əliyev xalqın arzu və tələbi ilə yenidən geriyə dönərək müstəqilliyin xilaskarı missiyasını yerinə yetirməsəydi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti taleyinin təkrar yaşanılacağı şübhə doğurmurdu.

"Müstəqilliyi qoruyub saxlamaq, onu əldə etməkdən qat-qat çətindir". Heydər Əliyevin bu fikri də xaos və anarxiya dövründən sabitliyə keçid mərhələsində müdriklik və uzaqgörənliklə söylənilən fikir kimi real həyatda təsdiqini tapdı. Azərbaycanın müstəqilliyini istəməyən ayrı-ayrı dövlətlər, ölkə daxilində hakimiyyət uğrunda mübarizədə hər şeyə getməyə hazır olan antimilli qüvvələr müstəqilliyimiz üçün dəfələrlə ciddi təhlükə yaratdılar və əgər xalqın dəstəyi, Heydər Əliyevin ətrafında sıx birliyi olmasaydı, yəqin ki məqsədlərinə çatacaqdılar.

Dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin bu münasibətlə söylədiyi bir fikri diqqətə çəkmək istəyirik: "Bizim nəslimizin ən böyük xoşbəxtliyi ondan ibarətdir ki, biz müstəqil dövlətdə yaşayırıq. Bizdən əvvəlki nəsillər də bu arzularla yaşamışlar. Ancaq bu arzulara çata bilməmişlər. Bizim xoşbəxtliyimiz ondadır ki, müstəqil, azad dövlətdə Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı kimi yaşayırıq. Biz bunu qiymətləndirməliyik və müstəqilliyi hər şeydən üstün tutmalıyıq".

Müstəqil olmaq nə deməkdir? Müstəqillik Azərbaycan xalqına və dövlətinə nələri verib?

Arxada qoyduğumuz sovet dövrü ilə müqayisəli şəkildə, paralellər aparmaqla müstəqilliyin Azərbaycana və Azərbaycan xalqına nə verdiyini bəzi misallar əsasında göstərməyə çalışacağıq.

Əvvəlcədən belə bir vacib məqmı da qeyd edək ki, XI ordu tərəfindən Azərbaycanın işğalı və kommunist ideologiyası əsasında inkişaf etdirilməsi ölkəni ümumbəşəri inkişaf yolundan sapdırdı, geriyə atdı! Əlbəttə, sosializm dövründə Azərbaycan inkişaf etmiş, müxtəlif sahələrdə nəzərçarpacaq uğur və nailiyyətlər qazanılmışdı. Lakin mülkiyyət münasibətləri və demokratik inkişafda ciddi dəyişiklik və geriləmələr olmuşdu. Odur ki, bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinə qayıtmaqla hər şeyə yenidən başlamaq lazım gəldi.

Müstəqil dövlətin bir sıra vacib atributları, rəmzləri və əlamətləri olur ki, onlarsız müstəqillik mümkün deyil! Məsələn, hər bir müstəqil dövlətin bayrağının, himn və gerbinin olması vacibdir. Suveren dövlətin sərhədləri öz ordusu tərəfindən qorunmalı, tədavülə özünün pul vahidi buraxılmalı, gömrük sistemi qurulmalıdır. Xalq yeraltı və yerüstü sərvətlərinə sahiblik etməli, dövlətçiliyini quraraq müvafiq qurum və təsisatlar yaratmalıdır. Ən mühüm məsələlərdən biri beynəlxalq qurum və təşkilatlara üzv olmaq, konvesiyalara qoşulmaq, ayrı-ayrı dövlətlərlə bərabərhüquqlu və qarşılıqlı maraqlara əsaslanan münasibətləri yaratmaq və inkişaf etdirməkdir. Dövlətin iqtisadi müstəqilliyinə nail olmadan onun siyasi müstəqilliyini təmin etmək mümkün deyildir!

Azərbaycan bu mərhələləri böyük əziyyətlər, zəhmətlər bahasına olsa da keçib! Artıq 22 ildir ki, müstəqillik yolu ilə addımlayırıq. Dogrudur, bu 22 ilin hamısı quruculuq işlərinə sərf olunmayıb. Ölkədə sabitlik və əminamanlıq yaradılması, iqtisadi, siyasi, hüquqi islahatların keçirilməsi, özəlləşdirmə proqramlarının yerinə yetirilməsi, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması, dünya birliyinə inteqrasiya yönündə ciddi addımlar atılmış və bütün bunlar xeyli zaman aparmışdır.

20 min şəhid verən, 20 faiz torpağı işğal altında qalan Azərbaycan hələ də müharibə vəziyyətindədir və hərbi əməliyyatların bərpası ehtimalı aradan qalxmayıb! Ordu quruculuğuna, müdafiə sənayesinin təşkilinə və inkişafına, xarici dövlətlərdən müasir texnologiyalara əsaslanan silahların, müxtəlif növ texnikanın alınmasına hər il xeyli vəsait sərf olunur. Qaçqınlara və məcburi köçkünlərə dövlət qayğısı bir an belə azalmır. Yeni qəsəbələr salınır, evlər və binalar tikilir, şəhid, əlil ailələrinə dövlət hesabına ayrıca mənzillər inşa edilərək paylanır.

Bütün bunlar dövlət üçün əlavə yükdür!

Dövlət büdcəsindən sonradan gəlir verməyəcək sahələrə külli miqdarda vəsait xərclənməsi deməkdir!

Amma başqa yol da yoxdur! Müstəqil dövlət özünün və vətəndaşlarının problemlərini həll edərək xərc çəkməyə hər zaman hazır olmalıdır və hazırdır!

Azərbaycan iqtisadiyyatı müstəqillik dövrünə bərbad və dağılmış vəziyyətdə qədəm qoydu. Mərkəzin Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə ədalətsiz yanaşmasına etiraz olaraq 1988-ci ildən paytaxt Bakıda başlanan uzunmüddətli tətillər sonralar regionlara keçdi, kənd təsərrüfatında işlərin normal ahəngi pozuldu. SSRİ hökuməti Azərbaycandan neft-maşınqayırma məhsullarını almaqdan imtina edərək onların ittifaqın başqa yerlərində istehsalını qaydaya saldı. Beləliklə, bu bazar itirildi. Qorbaçovun alkoqolizmə qarşı mübarizə ilə bağlı başladığı kampaniya SSRİ-nin iqtisadiyyatı ilə bərabər, barlı üzümlükləri ləğv edilmiş Azərbaycanın kənd təsərrüfatına da mənfi təsir göstərdi. AXC-Müsavat cütlüyünün iqtidarı dövründə özəlləşdirmə adı ilə fabrik və zavodların mal-məhsulları, kolxoz və sovxozların, emal müəssisələrinin əmlakı satılıb-sovruldu, "metallom" şəkildə xaricə daşınaraq mənimsənildi. Qıtlıq, işsizlik baş alıb gedirdi, insanlar sabaha ümidlərini itirmişdilər.

Yenidən hakimiyyət sükanı arxasına qayıdan ulu öndər Heydər Əliyev bir neçə istiqamətdə fəaliyyət göstərərək iqtisadiyyatın böhrandan çıxarılmasını diqqət mərkəzində saxladı. Belə vəziyyətdə bütün ümidlər yalnız neft sənayesinə bağlana bilərdi. Yalnız bu sahə lokomotiv kimi iqtisadiyyatın digər sahələrini də öz arxasınca aparmaqla böhrandan qurtara bilərdi. Lakin dənizin dərin qatlarında yerləşən yataqlarından neftin çıxarılması üçün ölkədə zəruri avadanlıq və müasir texnologiya yox idi. Yalnız dünyanın aparıcı dövlətlərinin nəhəng neft şirkətləri ilə bağlanan müqavilələr hesabına məsələni yoluna qoymaq olardı. Əvvəlki iqtidarların bu sahədəki cəhdləri uğursuzluğa düçar olmuşdu. Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi və cənab İlham Əliyevin fəal iştirakı ilə aparılan danışıqlar çətin və mürəkkəb şəraitdə getsə də, sonda - 1994-cü il 20 sentyabrda Azərbaycan xalqının və müstəqil dövlətimizin maraqlarının tam təmin olunduğu "Əsrin müqaviləsi" adını almış neft kantraktını imzalamaq mümkün oldu.

Bu, müstəqil Azərbaycan dövlətinin ən böyük qələbəsiydi.

Bu, ümummilli lider Heydər Əliyevin beynəlxalq nüfuzuna hörmətdən, tezliklə Azərbaycanda sabit vəziyyətin və əlverişli investisiya mühitinin yaranacağına olan inamdan, ən əsası isə Azərbaycanın artıq öz sərvətlərinə tam sahiblik etdiyinə etibar və əminlikdən yaranmışdı.

Sovet dövründə ölkə "adı sənin, dadı mənim" prinsipi ilə işlədiyindən çıxarılan neftdən və emal olunan neft məhsullarının satışından götürülən gəlirlər birbaşa ittifaq büdcəsinə gedirdi. Ölkəyə isə çirklənmiş ekologiya və neftə bulaşmış torpaqlar qalırdı. İstehsal ediləcək neftin dünya bazarına çıxarılması üçün təhlükəsiz və dövləti maraqlara xidmət edən marşrutun seçilməsində də ulu öndər Heydər Əliyev milli maraqların ödənilməsini əsas tutdu, bütün mübahisə, təzyiq cəhdlərinə, gərgin müzakirə və çətinliklərə baxmayaraq, ən optimal variantın təsdiqinə nail oldu. Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft boru kəmərinin həyat vəsiqəsi qazanması Azərbaycanın müstəqilliyinin, dövləti maraqları təmin edə bilən ölkə olduğunun daha bir sübutuna çevirdi. Bundan sonra bağlanan iyirmidən çox neft müqavilələri, habelə Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz ixracı boru kəməri, Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti, ən nəhayət, TAP (TANAP) qaz ixracı kəməri Azərbaycanın artıq neft və qaz sərvətlərinin əsl sahibi olduğunu, yalnız öz maraqlarına xidmət edən beynəlxalq layihələrə dəstək verərək reallaşdırdığını (Cənubi Qafqazda isə Azərbaycanın razılıq vermədiyi hər hansı bir layihənin gerçəkləşməsi qeyri-mümkündür) dönə-dönə sübut etdi.

"Əsrin müqaviləsi" də daxil olmaqla, Xəzərin Azərbaycan sektorundakı "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarının tammiqyaslı işlənməsi üçün indiyədək Azərbaycanda 32 Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişi imzalanıb ki, həmin layihələrdə də dünyanın 19 ölkəsindən 41 şirkət iştirak edir. Bir daha xatırladırıq: tərəfdaşları və şərtləri Azərbaycan özü müəyyənləşdirir!

1994-cü ildən Azərbaycanın neft sektoruna 50 milyard ABŞ dollarından çox sərmayə yönəldilib! 16 ilə yaxın müddət ərzində "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarından 2,3 milyard barel neft hasil edilib! Götürülən qazanc isə Azərbaycan xalqının və dövlətinin bu günü və sabahı naminə görülən işlərə xərclənib!

Dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin müəyyən etdiyi strateji istiqamət əsasında Azərbaycan özünün "neftsiz dövrünə" hazırlaşır. Odur ki, qeyri-neft sektoruna böyük miqdarda sərmayə yatırılaraq xüsusi diqqət göstərilir.

Bütün bu işlər sovet dövründə olduğu kimi, "Qosplan"ın (SSRİ Dövlət Plan Komitəsi) "məsləhəti", çox böyük yazışmalar və çətinliklərdən sonra ayırdığı cüzi məbləğdə vəsaitlər hasabına görülmür və görülə də bilməzdi! Azərbaycan xalqının istəyi və iradəsi ilə şəffaf şəkildə tərtib edilərək Milli Məclisdə təsdiq olunan Dövlət büdcəsi əsasında görülür.

Son on ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının bütün sahələri görünməmiş sürətdə və həcmdə yüksəlmişdir. Enerji, nəqliyyat, ərzaq təhlükəsizliyi təmin edilmiş, xalqın rifahı və sosial durumu əsaslı şəkildə yaxşılaşmışdır. Bir neçə vacib göstəriciyə diqqəti yönəldirik:

* Ölkə iqtisadiyyatının həcmi 3 dəfə artıb! Azərbaycan ümumi daxili məhsul istehsalının illik artım tempinə görə dünyanın lider dövlətləri sırasında yer alıb;

* Dövlət büdcəsi 17 dəfə artıb! Beləliklə, 1,5 milyard dollardan 25 milyard dollara çatıb;

* Ölkənin strateji valyuta ehtiyatları 25,3 dəfə artıb! Hazırda valyuta ehtiyatlarımızın miqdarı 40 milyard dolları keçib;

* Nominal əməkhaqqı 5,9 dəfə artıb! Hazırda orta maaş 500 dollara bərabərdir;

* Nominal orta aylıq pensiya 6,1 dəfə artıb! Orta pensiya 200 dollar olub;

* Bank aktivlərinin həcmi 10,4 dəfə artıb!

Baş verən bir sıra "enmələr" və "azalmalar" da əslində xalqın güzəranına müsbət təsir göstərib. Belə ki:

* Yoxsulluq səviyyəsi 7 dəfə aşağı düşərək 49 faizdən 7,6 faizə çatıb;

* Son 3 ildə internet xidmətlərindən istifadə haqları 10 dəfədən çox aşağı salınıb;

* Azərbaycanın valyuta ehtiyatları xarici dövlət borcunu 10 dəfədən çox üstələyir!

Müstəqilliyin ilk illərində paytaxt Bakıda elektrik enerjisi tez-tez kəsilir, respublikanın bölgələrinə isə sutkada 5-6 saat enerji verilirdi. Təbii qaz olmadığından insanlar soyuq aylarda əziyyət çəkir, meşələr qırılırdı. İndi isə nəinki elektrik enerjisi ilə təchizatda bütün fasilələr ləğv olunub, yeni tikilən müxtəlif tipli elektrik stansiyaları hesabına Azərbaycan enerjiyə öz ehtiyacını artıq ödəyərək qonşu dövlətlərə elektrik enerjisi ixrac edir. Respublikanın əksər rayonlarında mavi qaz şölələnir, indiyədək təbii qaz görməmiş bir sıra dağ rayonlarının ən ucqar kəndlərinə belə mavi yanacaq verilib. İlin sonunadək ölkənin qazlaşdırılması 90 faiz həddini keçəcəkdir. Azərbaycan həm də Avropanın təbii qazla təchizində ən etibarlı tərəfdaşa çevrilməkdədir. "Şahdəniz" qazının Avropada şölələnəcəyi vaxta az qalır! Daha "ad da, dad da" xalqımıza məxsusdur! Bu imkanı həqiqi və real dövlət müstəqilliyi bizə bəxş etmişdir.

Başqa bir müqayisə. Təbii ki, sovet dövründə müəyyən inkişaf da olub və bunu inkar etmək qeyri-mümkündür. Belə ki, ulu öndər Heydər Əliyevin ölkəyə birinci rəhbərliyi dövründə iqtisadiyyat, xüsusən neft sənayesi və kənd təsərrüfatı yüksəliş dövrünü yaşamış, yeni kənd və qəsəbələr salınmış, ictimai-mədəni binalar tikilmiş, Azərbaycan kəndlisi palçıq komalardan ikimərtəbəli, mişar daşından tikilmiş evlərə köç etmişdi. Ancaq indiki sürət və keyfiyyətdə yüksəliş heç zaman baş verməmişdir! Cənab İlham Əliyevin düşünülmüş, sürətli və davamlı inkişaf konsepsiyası əsasında formalaşan İnkişafın Azərbaycan Modeli xalqımıza ölkə daxilində və onun kənarlarında böyük dividentlər qazandırmışdır. Bakı və Abşeron yarımadası, habelə respublikanın bütün bölgələri ölkə Prezidenti tərəfindən imzalanmış Dövlət Proqramları əsasında inkişaf etdirilir. "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasının qəbulu inkişafın yeni üfüqlərini açır. Konsepsiyaya əsasən, qarşıya qoyulan ən mühüm vəzifələrdən biri növbəti on ildə iqtisadiyyatın ikiqat artımına nail olmaqdır.

Sovet dövründə bir sıra işlər görülsə də, əksər yaşayış məntəqələrinin, xüsusən bölgələrdəki şəhər və qəsəbələrin içməli su ilə təminatı və kanalizasiya çəkilişi öz həllini tapmamışdı. Bu gün kənd yollarının yenidən qurulması ilə yanaşı, regionlardakı şəhər və şəhərtipli qəsəbələrin içməli su təchizatı və kanalizasiya şəbəkəsinin qurulması problemi də sürətlə həll edilməkdədir. Dövlət başçısı cənab İlham Əliyev 2018-ci ilədək ölkədəki bütün sosial problemlərin həll ediləcəyi barədə bəyanat vermişdir. Bu, iqtisadi sahədə keçid dövrünü başa vuraraq inkişaf etmiş ölkələr cərgəsinə qoşulmağı hədəfə alan müstəqil Azərbaycanın qarşıya qoyduğu ən mühüm vəzifələrdən biridir.

Sosializm quruluşunda xüsusi mülkiyyətə geniş yer verilmədiyindən, digər tərəfdən inşaat mallarının qıtlığından insanların şəxsi mənzilə sahib olmaları müşkülə çevrilmişdi. Ev tikəndə belə adambaşına 12 kvadratmetrdən artıq mənzil sahəsinin nəzərdə tutulması qadağan idi. Bu həddi aşanlar cinayət məsuliyyətinə cəlb edilərək cəzalandırılırdılar! Hazırda respublikamız başdan-başa tikinti meydanını xatırladır. Yeni yaşayış məntəqələri salınır, şəhər və kəndlərdə insanlar bol inşaat materialları hesabına özlərinə bir-birindən yaraşıqlı, üç və daha çoxmərtəbəli geniş evlər, yardımcı binalar tikdirir, respublikanın istənilən yerində istədikləri qədər ev alıb şəxsi mülkiyyətlərinə çevirirlər.

Kommunist ideologiyasından imtina edən xalqımız demokratik inkişaf yolunu tutmuşdur. Cəmiyyətdə çoxpartiyalı sistem, fikir plüralizmi, mətbuat və söz azadlığı mövcuddur. İnsanlar düşündükləri kimi danışa, danışdıqlarını mətbuatda açıq şəkildə yaza bilirlər. Daha insanlar "başqa cür" düşündüklərinə, "dövlət əleyhinə" danışdıqlarına görə həbsxanaya atılmır, Sibirə sürgün edilmirlər! Müstəqillik illərində mətbuata senzura nəzarəti aradan qaldırılmış, qəzet təsis etmək və buraxmaq son dərəcə asanlaşdırılmışdır. İndi dövlət azad və müstəqil mətbuata xüsusi qayğı göstərir, mətbuatın maddi-texniki bazasının möhkəmlənməsinə çalışır, yeni mənzillər tikib təmir etdirərək pulsuz şəkildə jurnalistlərə paylayır. Qırmızı imperiya vicdan azadlığı elan etmişdi. Amma ateizmi, Allahsızlığı təbliğ edir, partiya və komsomol təşkilatına üzv olanların məscidə getməsinə, ibadət etməsinə qadağa qoyur, belə hallar baş verəndə ciddi şəkildə cəzalandırırdı! İnsanlar Allahı ürəklərində gizlətmək, dini bayramları evdə, gizli şəkildə qeyd etmək məcburiyyətindəydilər. Bu gün isə Azərbaycanda istənilən vətəndaş istədiyi dini məbədə gedərək ibadət edə bilər. Dini bayramlar da digər bayramlarla eyni səviyyədə qeyd edilir. Müstəqillik dövründə Azərbaycanda 2 minə yaxın məscid tikilmişdir. Son 10 ildə isə 140-a yaxın məscid tikilmiş, 80 məscid əsaslı təmir edilmişdir.

Azərbaycan dünyada həm də idman dövləti kimi tanınır. Halbuki sovet dövründə Olimpiya, dünya və Avropa çempionatlarında iştirak etmək üçün hansısa azərbaycanlı idmançının yığma komandaya düşməsi qeyri-mümkün idi. Düşənlər isə SSRİ-nin bayrağı altında yarışırdılar. Bütövlükdə Sovet İttifaqının mövcudluğu dövründə Azərbaycandan olan Olimpiya, dünya və Avropa çempionları və mükafatçılarının sayı barmaqla sayılacaq qədər az idi. Müstəqillik dövründə Azərbaycan idmançıları təkcə iştirak etdikləri beş Olimpiya oyunlarında 6-sı qızıl olmaqla, 26 medal qazanmışlar! Azərbaycan artıq beynəlxalq səviyyəli idman yarışlarının keçirildiyi məkana çevrilmişdir. İlk Avropa İdman Oyunlarının da ünvanı məhz Azərbaycandır! Qısa müddətdə bu qədər idman uğurlarının qazanılması heç də təsadüfi deyil. Xatırladırıq ki, Azərbaycan idmançıları müstəqillik dövründə iştirak etdikləri müxtəlif ranqlı yarışlarda 2 mindən çox qızıl, 1500 gümüş və 2100-dən artıq bürünc medal almışlar. Respublikada 38 Olimpiya İdman Kompleksi öz qapılarını idman həvəskarlarının üzünə açmışdır.

Müstəqilliyin ilk illərində idmançıların və məşqçilərin beynəlxalq yarışlara qatılması üçün vəsait yox idi. Hətta bir sıra idmançılarımız və məşqçılərimiz köçüb başqa ölkələrə getmişdilər. Cənab İlham Əliyev Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsinin prezidenti seçildikdən sonra bu sahədə də ciddi dönüş yarandı. İndi nəinki idmançı və məşqçilər qeriyə qayıtmışlar və bütün yarışlarda yüksək səviyyədə iştirakları təmin edilir, həm də qaliblərə böyük məbləğdə pul mükafatları, orden və medallar, mənzillər verilir, cəmiyyətdə hörmət sahibinə çevrilirlər.

Müstəqillik həm də sahibkarlığın inkişafına geniş imkanlar açmışdır. Özəlləşdirmə proqramlarının uğurla həyata keçirilməsi, aqrar islahatların səriştəli şəkildə aparılması ölkə iqtisadiyyatının inkişafına güclü təkan vermişdir. İnsanlar özlərinə fərdi biznes qurur, müxtəlif obyektlər açır, iş yerləri yaradır, eyni zamanda, övladlarının da gələcəyini təmin edirlər. Büdcəyə ödədikləri vergi və digər ayırmalar isə ölkəmizin inkişafına fərdi töhfələri sayılır. Hazırda Azərbaycan iqtisadiyyatında özəl sektorun payı təqribən 80 faizdir. Dövlət sahibkarlığın inkişafına daim dəstək verir. Son 9 ildə 15 mindən çox sahibkar dövlət tərəfindən bütövlükdə 1 milyard 200 milyon manat həcmində güzəştli kredit almışdır. Azərbaycan artıq dünyanın bir çox ölkələrinə, hətta inkişaf etmiş Avropa dövlətlərinə sərmayə yatırır. Ölkəmizin iş adamları xaricdə də obyektlər alır, iş qurur, pul qazanırlar. İyirmi il bundan qabaq kimsə bunları ağlına belə gətirə bilməzdi! Bu gün isə hamının adi hasab etdiyi, normal qarşıladığı gerçəkliklərdir!

Müstəqillik Azərbaycan vətəndaşına və ailəsinə nə verib? Bu mövzuda isə statistik rəqəmlərsiz, hamının gündəlik həyatda gördüyü və bildiyi faktlar əsasında, sadə formada söhbət açmaq istəyirik.

Sosializm dövründə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası (Sov.İKP) hakim və yeganə partiya sayılırdı. Bütün dövlət qurumlarının fövqündə dayanırdı. Onun dediyi sözlər, verdiyi bəyanatlar və qəbul etdiyi qərarlar dövlətin sözü və mövqeyi sayılırdı. Sov.İKP qəbul etdiyi proqramda 1980-ci ildə ölkədə kommunizm cəmiyyəti qurulacağını, maddi nemətlərin "sel kimi aşıb-daşacağını" bəyan etmişdi. Özü də "təntənəli" şəkildə! Vədə vaxtı yetəndə sovet adamları acınacaqlı və gülməli vəziyyətlə üzləşdilər. Ölkədə elə bir qıtlıq yaranmışdı ki, dövlət talon sisteminin tətbiqinə məcbur oldu. Ay ərzində adambaşına verilən talona görə hərə mağazadan öz puluna 1 kq yağ, 2 kq ət alıb işlədə bilərdi. 1982-ci ildə həmin SovİKP "Ərzaq proqramı" qəbul etməklə ölkədə ərzaq bolluğu yaradılması üçün xalqın qarşısına vəzifə qoydu.

Bu faktı təsadüfən xatırlatmırıq. Xalqların və dövlətlərin suveren hüquqlarını əllərindən alaraq totalitar cəmiyyət yaratmaqla insanları firavanlığa çıxarmaq, xoşbəxtliklərini təmin etmək mümkün deyil. Bunu təkcə SSRİ-nin biabırçı təcrübəsi yox, həm də müstəqil Azərbaycanın qısa dövrdə (73 il hara, 22 il hara) qazandığı nailiyyətləri də sübuta yetirir. Xalq öz sərvətlərinin və taleyinin sahibi olanda, düzgün siyasi kursla gedəndə qələbə şəksizdir! Bu gün Azərbaycanda görünməmiş bolluq müşahidə olunur. Bütün növdə, çeşiddə ölkədə istehsal olunan və xaricdən gətirilən mallar, məhsullar dolub-daşır. Ən əsası insanların onları almaq, yemək, geyinmək və işlətmək imkanları var! Bu gün hər bir Azərbaycan ailəsi yaxşı geyinir, yeyir, ölkəni və xarici gəzir, dünyanın əksər ölkələrindəkindən daha yüksək səviyyəli həyat sürür. Vaxt var idi həyətlərdə qurulan çadırlarda xeyr iş edib toy çaldıranlar bir kasa bozbaşla məclislərini yola verirdilər. İndi şadlıq saraylarında növbəyə duraraq toy edənlərin cah-cəlalına, süfrənin bolluğuna (ifratçılığına) baxın! Ölkəmizdə az qala əhalinin sayından çox mobil telefon var. Hətta orta məktəb şagirdləri telefonsuz dərsə getmirlər. Hər əldə bir neçə telefon gəzdirmək isə dəbə çevrilib. Evində kompyuteri olmayan, internetdən istifadə etməyən az adam tapılar. Artıq kompyuter Azərbaycan vətəndaşının həyatına və məişətinə möhkəm daxil olub. Bu, eyni zamanda, söz və fikir azadlığının ən mühüm göstəricilərindəndir.

Daha bir maraqlı məqam - inkişaf və firavanlığın yaratdığı problem! Paytaxt Bakıda hər il bir neçə yol aşırımı, tunel, körpü tikilir, yollar və küçələr genişləndirilir. Yol kənarları gecə-gündüz dayanmış maşınlarla dolu olur. Bir yerə tələsəndə bəzən saatlarla avtomobil tıxaclarında qalır, əsəbləşir, deyinirik! Bu problemi yaradan və həllini çətinləşdirən isə fərdi avtomobillərin sayının durmadan artmasıdır! Sovet dövründə illərlə növbəyə duraraq zorla "Jiquli" maşını alardıq. Çoxları da onun başqasına məxsus olduğunu söyləyir, özgə adına sənədləşdirirdi. İndi isə hər ailənin bir neçə, həm də müxtəlif markalı və "Jiquli"dən qat-qat baha maşını var! Heç kim də piyada gəzib özünə əziyyət vermək, rahatlığını pozmaq istəmir. Deyinə-deyinə tıxaclarda gözləməyi üstün tutur...

Ötən əsrdə Sabir satirik şeirlərinin birində başqalarından geri qalmağımıza istehza edirdi:

Əcnəbi göydə balonlarla gəzir,

Hələ biz avtomobil minməyiriz.

Ruhu şad olsun böyük satirikin! Kosmik ailənin üzvünə çevrilən Azərbaycan orbitə peyk çıxaran 50 ölkədən biridir! Qısa müddətdə göylərə ucalmaq imkanını isə bizə dövlət müstəqilliyimiz vermiş, ölçülü-biçili, düşünülmüş və hesablanmış addımlar qazandırmışdır. Uğur uğur gətirər, - demişlər. Bu uğurlarımıza görə dünyanın 155 dövləti BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasına üzv qəbul olunmağımıza dəstək verərək daha bir nailiyyət qazanmağımıza yardım göstərmişdir. Müstəqilliyimizin ən böyük uğuru da məhz budur!

Bütövlükdə müstəqil dövlətin azad vətəndaşı olmaq əsl səadətdir!

Bəxtiyar SADIQOV

Azərbaycan. - 2013.- 6 avqust.- S. 1-2.