Arzular və gerçəkliklər işığında

Azərbaycanın zirvəsindən bəyaz qarı, pənbə buludları heç vaxt əskik olmayan vüqarlı dağlar qoynundakı bənzərsiz gözəlliklər diyarı Qəbələ möhtəşəm beynəlxalq tədbirlərə böyük məhəbbətlə qucaq açmaqda davam edir. Bunu sözgəlişi yazmırıq, çünki Qəbələyə gələn adi turistdən tutmuş, tədbir iştirakçısına, sənət adamına, dövlət başçısına qədər hər kəs əsrarəngiz təbii gözəlliklərin ovsununa biganə qala bilmir, heyranlığını məhəbbətlə dilə gətirir. Qəbələnin son illərdəki sürətli inkişafı, burada həyata keçirilən tikinti-quruculuq işləri füsunkar təbiət gözəlliklərini özünəməxsus şəkildə tamamlayır. Geniş və rahat yolları, müasir milli memarlıq tikililəri, beynəlxalq aeroportu, turizm mərkəzləri, dünya standartları səviyyəsində hotelləri və digər infrastruktur obyektləri, həmçinin mehriban və qonaqpərvər insanları ilə bu qədim Azərbaycan şəhəri müsafirlərin qəlbində unudulmaz xatirəyə dönür.

Qəbələdə keçirilən beynəlxalq tədbirlər bir daha sübut edir ki, son 10 ildə iqtisadiyyatı üç dəfədən çox artan və ən mötəbər beynəlxalq qurum olan Davos Forumunun hesabatına görə rəqabət qabiliyyətliliyi baxımından dünyada 46-cı yeri tutan Azərbaycanın təkcə paytaxtı deyil, bütün bölgələri də sürətlə inkişaf edir. Qəbələ son iki-üç ay ərzində Üçüncü Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə Biznes Forumu, Qəbələnin 2013-cü il üçün MDB-nin mədəniyyət paytaxtı seçilməsi ilə əlaqədar dövlətlərarası proqramın təntənəli açılış mərasimi və Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının III zirvə toplantısı və digər beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi edib.

...Qəbələ Beynəlxalq Aeroportu ilin ən qələbəlik günlərini yaşadı. Türkiyə Prezidenti Abdullah Gül, Qırğızıstan Prezidenti Almazbek Atambayev, Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev və digər rəsmi qonaqlar Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının III zirvə toplantısında iştirak etmək üçün Qəbələyə gəldilər. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyə, Qırğızıstan və Qazaxıstan prezidentləri ilə toplantıdankənar ayrı-ayrı görüşləri keçirildi və bu görüşlərdə ölkələr arasında ikitərəfli münasibətlərin bir çox sahələr üzrə inkişafından və perspektivlərindən bəhs olundu.

Avqustun 15-də Qəbələdə Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının III zirvə toplantısı çərçivəsində keçirilən Xarici İşlər Nazirləri Şurasının iclasında Azərbaycanın xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov, Türkiyənin xarici işlər naziri Əhməd Davudoğlu, Qazaxıstanın xarici işlər naziri Erjan Kazıxanov, Qırğızıstanın xarici işlər naziri Erlan Abdıldayev, Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının baş katibi Xəlil Akincı, Milli Məclisin deputatı, respublika Ağsaqqallar Şurasının sədri Fəttah Heydərov TürkPA-nın baş katibi Ramil Həsənov, TÜRKSOY-un baş katibi Düsen Kaseinov, Türk Akademiyasının direktoru Şakir İbrayev çıxış etdilər. Türkdilli ölkələr arasında müxtəlif sahələrdə əməkdaşlığın gücləndirilməsi üçün gələcək fəaliyyət perspektivlərinin müzakirəsi, səslənən fikirlər və təkliflər bir daha sübut etdi ki, məqsəd ortaq mədəniyyəti, ənənələri, maddi və xüsusilə, mənəvi dəyərləri qorumaqla türkdilli xalqların tarixini təbliğ etməkdir.

Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının III zirvə toplantısı avqustun 14-də Prezident İlham Əliyevin açılış mərasiminə qatıldığı Heydər Əliyev Konqres Mərkəzində keçirildi. Müasir və geniş imkanlara malik mərkəz qonaqların da diqqətini cəlb etdi.

Qeyd edək ki, Azərbaycanda belə zirvə görüşü 2009-cu ildə Naxçıvanda keçirilib. Bu dəfə isə bu möhtəşəm tədbirin Qəbələdə keçirilməsi ölkəmizin və onun bölgələrinin sosial-iqtisadi inkişafını göstərməklə yanaşı, həm də gözəl təbliğat imkanıdır. İştirakçılar bir daha gördülər ki, Azərbaycan sürətli inkişaf tempinə malik bir ölkədir.

Onu da xatırladaq ki, məhz Naxçıvan görüşündə yeni format yaradıldı -Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası çərçivəsində yeni mərhələ başlandı.

Toplantıda Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasına sədrliyin Qırğızıstan Respublikasından Azərbaycan Respublikasına ötürülməsi ilə əlaqədar təşəkkürünü bildirən Prezident İlham Əliyev Qırğızıstan Respublikasının və Prezident Almazbek Atambayevin uğurlu fəaliyyətini qeyd etməklə yanaşı, xüsusi vurğuladı ki, bundan sonrakı illərdə də türkdilli dövlətlər arasında əməkdaşlıq dərinləşəcək, genişlənəcək və yeni pilləyə qalxacaqdır: "Hesab edirəm ki, Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının başlıca vəzifəsi xalqlar və ölkələr arasındakı birliyi daha da möhkəmlətməkdir".

Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin erməni işğalında olduğunu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün pozulduğunu bildirən Prezident İlham Əliyev qeyd etdi ki, bu münaqişə beynəlxalq hüquq normaları əsasında, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həllini tapmalıdır: "Bu gün qəbul olunacaq birgə bəyannamədə məhz bu prinsiplər öz əksini tapıbdır və buna görə öz həmkarlarıma minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm".

Azərbaycanın dövlət başçısı TÜRKSOY-un fəaliyyətini, türk dünyasının birləşməsinə xidmətini də yüksək qiymətləndirdi və əlavə etdi ki, Azərbaycan tərəfdən irəli sürülmüş təşəbbüs də reallaşır - Türk Mədəniyyətinə dəstək və Türk İrsinin Qorunması Fondunun yaradılması çox önəmli hadisə olacaqdır.

Ayrı-ayrı infrastruktur layihələrindən, onların təkmilləşməsindən, reallaşmasından, neft-qaz sektorundakı əməkdaşlığın ölkələrimizi birləşdirməsindən, ixrac imkanlarından, bütün bunların türk dünyasının güclənməsinə gətirib çıxaracağından söz açan Azərbaycanın dövlət başçısı Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin və Avropanı Asiya ilə birləşdirən Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun əhəmiyyətini də xüsusi vurğuladı: "Bu dəmir yolu vasitəsi ilə qitələr birləşəcək, ölkələrimiz tranzit ölkələrə çevriləcəkdir. Bu dəmir yolu bundan sonra 100 illiklər ərzində xalqlarımıza xidmət edəcək. Bu, böyük geosiyasi, geoiqtisadi və əməkdaşlıq layihəsidir. Əminəm ki, biz yaxın zamanlarda, gələn il bu layihənin istifadəyə verilməsini qeyd edəcəyik və beləliklə, tarixi "İpək yolu"nu bərpa etmiş olacağıq".

Danılmaz faktdır ki, dünyada hələ də maliyyə və iqtisadi böhran davam edir. Qarşıdurmalar, vətəndaş müharibələri böyük mənəvi uçurumlar və iqtisadi sıxıntılar yaradır. Bu məqama diqqət çəkən Azərbaycan Prezidenti türk diyarlarındakı sabitliyi, inkişafı, nailiyyətləri xüsusi qeyd etməklə yanaşı, mövcud uğurların birgə səylərlə qorunmasının və inkişaf etdirilməsinin vacibliyini də vurğuladı: "Biz bu sərvəti qorumalıyıq, inkişaf etdirməliyik. XXI əsr türk dünyasının əsri olmalıdır. Bizim ölkələrimizin potensialı, birgə fəaliyyəti, Əməkdaşlıq Şurası kimi çox önəmli əməkdaşlıq formatı vardır. Biz bütün müsbət meyilləri gücləndirməliyik. Hesab edirəm ki, bugünkü zirvə görüşü bu amallara xidmət edir, zirvə görüşünün çox gözəl nəticələri olacaqdır".

Toplantıdakı çıxışında Qırğızıstan Prezidenti Almazbek Atambayev də türk dövlətləri birliyinin gələcəkdə çox yaxşı nəticələr verəcəyini bildirdi: "Bu gün biz türk xalqları, bütün dünya üçün iqtisadi inkişaf nümunəsinə çevrilməkdə olan Türkiyə, Qazaxıstan, Azərbaycan ilə fəxr edirik. Sizin dövlətləriniz çox böyük uğurlara nail olmuşdur. Biz bununla fəxr edirik və sevinirik".

Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev isə çıxışında çox maraqlı statistika təqdim etdi: "Qardaş xalqlar və qonşu ölkələr arasında qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı möhkəmlətmək lazımdır. Bu gün 6 müstəqil türkdilli dövlətin ümumi daxili məhsulunun həcmi 1 trilyon 150 milyard dollara çatır. Bununla belə, ölkələrimiz arasında əmtəə dövriyyəsinin həcmi bizim potensiala uyğun deyildir. Məsələn, 2012-ci ilin məlumatlarına görə, Qazaxıstanın türkdilli dövlətlərlə ticarətinin həcmi cəmi 8 milyard dollar olmuşdur. Bu, bizim əmtəə dövriyyəsinin cəmi 6 faizi deməkdir".

Göründüyü kimi, reallıqlar, perspektivlər daha geniş fəaliyyət tələb edir. Düzdür, iqtisadi sahədə gözəl əməkdaşlıqlar mövcuddur, beynəlxalq təşkilatlarda bu ölkələr bir-birinə dəstək verir, arxa olur. BMT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər təşkilatlarda bir çox hallarda vahid mövqe nümayiş etdirilir. Şübhəsiz, güclər birləşəndə daha böyük qüvvə yaranır. Ancaq qarşıda həlli vacib işlər də çoxdur. Problemləri və çətinlikləri birgə mübarizə aparmaqla və imkanlardan bərabər faydalanmaqla aradan qaldırmaq olar.

Qlobal iqtisadi potensial mərkəzinin Atlantik okeandan Sakit okeana keçməsinin danılmaz həqiqət olduğunu vurğulayan Türkiyə Prezidenti Abdullah Gülün dediklərindən: "Bu vəziyyət təbiəti ilə türk dünyasının geoiqtisadi əhəmiyyətini artırmışdır. Türkiyənin, Azərbaycanın, Türkmənistanın, Qırğızıstanın, Qazaxıstanın və Özbəkistanın iqtisadi və demoqrafik potensialı bütünlükdə 4,8 milyon kvadratkilometrlik sahədə dünyada yeddinci, 140 milyon əhalisi ilə doqquzuncu, 1,5 trilyon ABŞ dolları dəyərində ümumi hasilatı ilə 13-cü yerdədir. Bu sıralamalarda türk dünyası qlobal ölçüdə sahib olduğu coğrafi demoqrafik potensialdan aşağı bir iqtisadi göstəriciyə malikdir. Bu da iqtisadi inkişaf həmlələrimizi durmadan davam etdirməyimizin vacibliyinə işarə edir".

Tarix boyu türk dövlətlərinin güclü və təsirli olduğu dövrlərdə "İpək yolu"nun dünya ticarətinin ana xətti olduğunu vurğulayan Türkiyə Prezidenti Abdullah Gül bir daha xatırlatdı ki, türk dünyası qlobal iqtisadiyyatdan və dünya ticarət yollarından kənarda qaldıqda siyasi və mədəniyyət sahəsinə təsiri azalmışdır: "Bunları tarixi oxuyanlar bilirlər. Bu mənada "İpək yolu" türk dünyasının iqtisadi rifahının və siyasi təsirinin açarıdır. Ona görə "İpək yolu"nu yenidən bərpa etmək prioritet olmalıdır".

Qarşıdakı bir neçə il ərzində reallaşdırılacaq layihələrlə əhəmiyyətli bir mərhələ keçiləcəyinə əmin olduğunu bildirən Türkiyə Prezidenti Azərbaycanın işğal olunmuş torpaqlarından da söz açdı: "Türk dünyasının prioritet xarici siyasət məsələlərinin önündə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi dayanır. Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin işğal altında olduğu mövcud vəziyyət qəbuledilməzdir. Münaqişənin ən qısa zamanda sülh yolu ilə və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll olunması üçün əlimizdən gələni əsirgəməyəcəyik. Bu işğalın, qəsbkarlıq siyasətinin qarşısı alınanadək sizə dəstək vermək bizim qardaşlıq borcumuzdur".

Abdullah Gül növbəti zirvə görüşlərinin birinin işğaldan azad edilmiş Qarabağda keçirilməsi arzusunu da dilə gətirdi: "Əminəm ki, oralar da belə gözəl yaşıllıqdır".

Toplantıda Türkmənistanın Nazirlər Kabineti sədrinin müavini Sapardurdu Tayliyev mədəni-humanitar əməkdaşlığın genişlənməsinin vacibliyindən danışdı. Əlbəttə, bu da prioritet sahələr sırasındadır.

Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının baş katibi Xəlil Akincı qarşıdakı vəzifələri belə ümumiləşdirdi: universitetlər birliyinin yaradılması, idman, mədəniyyət, nəqliyyat və gömrük sahələrində məsələlər müzakirə olundu, gömrük sahəsində əməkdaşlıq üçün yükdaşımaların təşviqi də planlaşdırıldı. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi isə həmişə diqqətdə saxlanılacaq.

Qəbələdə Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının III zirvə toplantısı uğurla başa çatdı. Toplantıda səslənən işıqlı fikirlər, arzular və ideyalar hər yana yayıldı, türk dünyasının uğurlarına sevinənlərin yolunu daha da aydınlaşdırıb nura qərq etdi, sevinməyənlərin gözlərini isə daha da qamaşdırdı.

Telman NƏZƏRLİ

Azərbaycan. - 2013.- 20 avqust.- S. 1.