Kapital qoyuluşu daha çox istehsal təyinatlı sənaye müəssisələrinin tikintisinə yönəldilir

İqtisadiyyatın inkişafında kapital qoyuluşu xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu məqsədlə dövlət iqtisadiyyatın kapitallaşdırılmasını stimullaşdırmaq üçün bir sıra normativ və hüquqi qərarlar qəbul edib. Nəticədə iqtisadiyyata daxili və xarici sərmayənin qoyuluşu ildən-ilə artmaqda davam edir.

Təkcə keçən il müxtəlif mənbələrdən ölkə iqtisadiyyatına 20 milyard dollardan çox vəsait yatırılıb. Cari ildə bu rəqəmin 25 milyard dollara çatacağı proqnozlaşdırılır. Artıq ilin birinci yarısında bu vəsaitin 12,6 milyard dolları sərmayə kimi müxtəlif layihələrin icrasına yönəldilib.

Dövlət kapital qoyuluşunda qeyri-neft sektoruna, sənayeyə və aqrar sahəyə daha çox üstünlük verir. Məqsəd ölkədə qeyri-neft sənaye məhsulları istehsalını artırmaq, eyni zamanda, əhalinin kütləvi məşğulluğunu təmin etməkdir. Görülən tədbirlər nəticəsində yüzlərlə iri və orta həcmli müəssisələr tikilərək istifadəyə verilib. Bu müəssisələr ölkənin daxili tələbatını ödəməklə bərabər, xaricə də məhsul ixrac edir.

Cari ilin yanvar-iyul ayının statistikası göstərir ki, ölkədə kapital qoyuluşu əvvəllər olduğu kimi, artmaqda davam edir. Belə ki, 7 ay ərzində iqtisadi və sosial sahələrin inkişafı üçün bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 8,8 milyard manat vəsait yönəldilib. Onun 66,3 faizi tikinti-quraşdırma işlərinin yerinə yetirilməsinə sərf edilib. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əsas kapitala yönəldilən vəsaitin həcmi 23,3, tikinti-quraşdırma işlərinə sərf edilmiş vəsaitin həcmi 37,9 faiz artıb. Daxili investisiya qoyuluşunda yenə də dövlət mülkiyyətli müəssisə və təşkilatlar üstünlük təşkil edir. Hesabat dövründə onlar tərəfindən 5,5 milyard, qeyri-dövlət müəssisələri isə 3,3 milyard manat vəsait sərf edib. Vəsait əsasən istehsal sahələrinin inkişafına yönəldilib. Bu müddət ərzində istehsal təyinatlı müəssisələrin inkişafında 4,6, xidmət sahələri üzrə obyektlərin tikintisində 4,2 milyard manatlıq vəsaitdən istifadə olunub.

Daxili mənbələrdən əsas kapitala yönəldilən vəsaitin həcmi əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 17,3 faiz artaraq ümumi sərmayənin 74,7 faizini təşkil edib. Onun 79,2 faizi dövlət, 20,8 faizi qeyri-dövlət mülkiyyətli müəssisə və təşkilatların payına düşür.

Əsas kapitala yönəldilən sərmayənin ümumi həcmi belədir: müəssisə və təşkilatların payı ümumi vəsaitdə 41,6, bank kreditlərində 5,1, büdcə vəsaitlərində 46,9, büdcədənkənar fondların vəsaitlərində 3,7, əhalinin şəxsi vəsaitlərində 2,5, digər vəsaitlərdə isə 0,2 faiz olub.

Kapital qoyuluşunda əsas diqqət sənaye sahələrinin inkişafına yönəlir. Hesabat dövrü ərzində əsas kapitala yönəldilən ümumi vəsaitin 45 faizi məhz sənaye sahələrinin inkişafında istifadə edilib. Bu fakt onu göstərir ki, ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Kapital qoyuluşunun bu sahəyə daha çox yönəldilməsinin nəticəsidir ki, hazırda ölkə ərazisində inşa olunan iri, orta və kiçik həcmli sənaye və istehsal sahələrinin sayı ilbəil artır.

Yanvar-iyul ayları ərzində qeyri-neft bölməsinin inkişafına sərf olunan vəsaitin həcmi əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 19,6 faiz artaraq ümumi sərmayənin 69,9 faizini təşkil edib, o cümlədən 14,9 faizindən qeyri-neft sənaye bölməsinin inkişafında istifadə olunub. Qeyri-neft bölməsinə yönəldilən vəsaitin 80 faizi dövlət, 20 faizi qeyri-dövlət mülkiyyətli müəssisə və təşkilatların payına düşür.

Cari ilin 7 ayında ölkəmizdə bir sıra istehsal, xidmət və sosial obyektlər tikilib istifadəyə verilib. Bakı şəhərində "Gəmi təmiri və gəmiqayırma" İstehsalat Birliyi, Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportunda anqar kompleksi və Beynəlxalq Logistika Mərkəzi, Qaz Turbinli İstilik Elektrik Stansiyası, "Alov qüllələri" kompleksindəki "Fairmont Baku" hoteli, Buzovna-Mərdəkan-Qala avtomobil yolu, Zığ dairəsi - Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportu avtomagistralının 13-cü kilometrliyindən Qala qəsəbəsinə gedən yol, yeraltı avtomobil dayanacağı, Sumqayıt şəhərində "Gilan" Tekstil Parkı, Şirvan şəhərində "Cənub" Elektrik Stansiyası, Olimpiya İdman Kompleksi və Şirvan-Muğan qrup su kəməri, Abşeron rayonunda birdəfəlik plastik qablar və priforminqlər istehsalı və "Milla" süd məhsulları və dondurma istehsalı zavodları, Ağstafada Peyntbol və Atçılıq Mərkəzi, Qazaxda sement zavodu, Qazax-Quşçu Ayrım avtomobil yolu, Qəbələdə üzüm emalı zavodu, heyvandarlıq-südçülük kompleksi, Qobustan rayonunda idman kompleksi, Hacıqabulda seramik plitələr istehsalı zavodu, Xaçmaz rayonunda Quba-Xaçmaz Regional İnkişaf Mərkəzi, Tovuz-Qovlar-Ağbaşlar avtomobil yolu, Şabran rayonunda Vəlvələçay-Taxtakörpü kanalı, Taxtakörpü su anbarı, Şabran-Pirəbədil-Zeyvə avtomobil yolu, bütün maliyyə mənbələri ümumi sahəsi 1181,1 min kvadratmetr olan yeni yaşayış evləri, növbədə 130 nəfəri qəbul edən ambulatoriya-poliklinika müəssisəsi, 5554 şagirdlik ümumtəhsil məktəbləri, 777 yerlik məktəbəqədər təhsil ocaqları və s. obyektlər onların yalnız bir hissəsidir.

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, hesabat dövrü ərzində xarici mənbələrdən əsas kapitala 2,2 milyard manat vəsait yönəldilib. Bu vəsaitin 85,5 faizi Böyük Britaniya, ABŞ, Norveç, Çexiya və Türkiyə sərmayədarlarına məxsusdur. Göründüyü kimi, daxili kapital qoyuluşu ilə yanaşı, xarici sərmayə axını da əvvəlki templə davam edir. Bu da ölkəmizdə olan münbit investisiya mühiti və xarici kapitalın qorunmasına qanunvericilik səviyyəsində təminat verilməsi ilə bağlıdır.

Kapital qoyuluşunun artımı yeni iş yerlərinin yaranmasına və burada çalışanların əməkhaqlarının artmasına təkan verir. Cari ilin 7 ayı ərzində inşaat bölməsində çalışan işçilərin orta siyahı sayı əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 14,1 faiz artaraq 97,6 min nəfər olub. Bu müddət ərzində tikintidə çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 7,2 faiz artaraq 605 manat təşkil edib. Mülki təyinatlı inşaat işlərində işləyən işçilərin əməkhaqları 38,4, ixtisaslaşdırılmış tikinti işlərində 4,6, binaların tikintisində isə 1,8 faiz artıb.

Rüstəm KAMAL

Azərbaycan. - 2013.- 28 avqust.- S. 7.