Sosial firavanlığa aparan yol milli qurtuluşdan başlanır

Milli Qurtuluş-20

Tarixin çətin sınağı qarşısında qalan bir xalqı həmin sınaqdan alnıaçıq çıxara biləcək ən vacib amil o xalqın həmin şəraitdə nə qədər müdrik qərar qəbul etməsidir. 1993-cü ilin iyun günlərində də Azərbaycan xalqı taleyinin ən çətin, ağır dönəmində, nəinki yenicə bərpa etmiş müstəqilliyin, hətta ölkənin özünün müqəddəratının sual altına düşdüyü bir vaxtda məhz öz tarixi müdrikliyinə söykəndi və son dərəcə düzgün qərar qəbul etdi: dünya şöhrətli siyasi şəxsiyyət, ümummilli lider Heydər Əliyevi respublika rəhbərliyinə dəvət etdi. Beləliklə də 20 il bundan öncə ulu öndər Heydər Əliyevin titanik siyasi kursu ətrafında sıx birləşən və Milli Qurtuluşa, dövlət müstəqilliyinin xilasına nail olan Azərbaycan xalqı bununla onu böyük gələcəyə, sosial firavanlığa, xoşbəxt gələcəyə aparan davamlı inkişaf yoluna səfərbər oldu.

Artıq dövlət müstəqilliyinin bərpasının 22-ci ilini yaşayan Azərbaycanın bu dövrdə əldə etdiyi dövlət müstəqilliyinin möhkəmlənməsi, beynəlxalq nüfuzunun artması, respublika iqtisadiyyatının dayanıqlı inkişafının təmin olunması, xalqın rifah halının mütəmadi olaraq yüksəlməsi və digər tarixi nailiyyətlər silsiləsi məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqın çağırışı ilə Azərbaycana rəhbərliyə qayıdışından başlanır.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsinin əsas prinsiplərindən biri "Xalq dövlət üçün deyil, dövlət xalq üçündür" tezisinə əsaslanmış, sosial firavanlığın təminatı ulu öndərin müdrik və uzaqgörən siyasi kursunun vacib tərkib hissəsi olmuşdur. Azərbaycanda həyata keçirilən sosial siyasət dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin xalqa bağlılığından, respublika əhalisinə qayğıkeş münasibətindən, onun mənsub olduğu xalqı daim firavan görmək arzusundan qaynaqlanmışdır.

Ümumiyyətlə, ümummilli lider Heydər Əliyev həmişə Azərbaycanın milli dövlət maraqlarına xidmət edərək respublikamızın iqtisadi, siyasi, sosial, mədəni inkişafının fundamental əsaslarını yaradıb. Eyni zamanda, həm sovet dönəmində, həm də müstəqillik illərində ulu öndərin Azərbaycana rəhbərliyi respublika əhalisinin rifah halının yüksəlməsinə birbaşa təsir edən sahələrin davamlı inkişafı ilə müşahidə edilmişdir.

Ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ilin iyununda yenidən ölkəyə rəhbərliyə qayıdışı dövlət müstəqilliyinin xilas edilməsi və bütün sahələri bürümüş tənəzzülün tərəqqi prosesləri ilə əvəz olunmasına gətirib çıxarmışdır.

İctimai-siyasi sabitliyin bərpa olunması və dövlət müstəqilliyinin bütün təhlükələrdən xilas edilərək möhkəmləndirilməsi, iqtisadi tənəzzülün qarşısının alınması və bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinə əsaslanan yeni iqtisadiyyatın qurulması kimi olduqca çətin və vacib bir tarixi missiyanı həyata keçirən ulu öndər Heydər Əliyev eyni zamanda əhalinin rifah halının yaxşılaşdırılmasını da diqqətdə saxlamışdır. Dahi şəxsiyyət iqtisadi islahatlarda sosialyönümlüyün təmin olunmasını daim ön plana çəkmiş, əhalinin yeni iqtisadi sistemə keçid dövrünün doğurduğu çətinliklərdən müdafiə edilməsini əsas vəzifə kimi qarşıya qoyaraq, "Biz islahatlarımızın sosial yönümünə xüsusi fikir veririk və bundan sonra da bu, bizim diqqət mərkəzimizdə olacaqdır", - deyə bəyan etmişdir.

Respublikada planlı təsərrüfatdan bazar iqtisadiyyatına müvəffəqiyyətlə keçid prosesinə, iqtisadiyyatın tarazlı inkişafının təmin olunması sahəsində kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsinə, bu proseslər fonunda əmək və sosial müdafiə sahəsində islahatlara başlanılmasına məhz ümummilli liderin həyata keçirdiyi uğurlu siyasət sayəsində nail olundu. Bu siyasət eyni zamanda artıq davamlı inkişaf yoluna qədəm qoymuş Azərbaycan iqtisadiyyatında sosialyönümlük prinsipinin ön plana çıxmasını şərtləndirdi, bu da aparılan islahatların, həyata keçirilən iqtisadi inkişaf proseslərinin paralel olaraq sosial problemlərin uğurlu həllinə yol açmasına zəmin yaratmışdır.

Ölkənin davamlı iqtisadi inkişafından irəli gələn imkanların ilk növbədə əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə yönəldilməsini diqqət mərkəzində saxlayan ulu öndər demişdir: "Müstəqil dövlət olan Azərbaycan hüquqi demokratik dövlət quruculuğu yolu ilə, iqtisadiyyat sahəsində islahatlar aparılması, bazar iqtisadiyyatının bərqərar edilməsi və dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiya yolu ilə gedir. Hamımızın məqsədi insanların rifah halını yaxşılaşdırmaq, insanların gündəlik tələbatını ödəmək, insanlara yaxşı həyat tərzi yaratmaqdan ibarətdir".

1994-cü il 15 iyun tarixli "Əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və iqtisadiyyatın maliyyə vəziyyətinin sabitləşdirilməsi tədbirləri haqqında" fərman həmin dövrdə Azərbaycanda mövcud olan inflyasiyanın qarşısının alınmasına xidmət etmişdir. Bundan sonra fərmanın icrası işlərinin daha effektiv yerinə yetirilməsi üçün "Əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında" növbəti sənədin imzalanması respublika əhalisinin etibarlı sosial müdafiəsi mexanizminin qurulmasında mühüm addımlardan biri oldu. Bununla da 1994-cü il oktyabrın 15-dən minimum əməkhaqqı artırılmaqla, pensiya, təqaüd və müavinətlərin məbləğləri əməyin ödənilməsinin minimum məbləğinə uyğunlaşdırıldı.

Həmçinin bu dövrdə sosial və işləməyən pensiyaçılara, ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinin əyani şöbələrində oxuyan tələbələrə və texniki peşə məktəblərinin şagirdlərinə, adambaşına aylıq gəliri minimum əməkhaqqının iki mislindən az olan ailələrdə 16 yaşınadək uşaqlara pul kompensasiyasının təyin olunması, inflyasiyanın qarşısının alınması prosesinin sürətlənməsi, Mərkəzi Bank tərəfindən büdcə kəsirinin maliyyələşdirilməsi praktikasına son qoyulması sosial inkişafın təmin edilməsində mühüm rol oynayan tədbirlər oldu.

Dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi, azad sahibkarlığın inkişafına şərait yaradılması, iqtisadi islahatların ən mühüm tərkib hissələrindən olan digər məqsədyönlü proseslər əhalinin maddi rifah halının və sosial təminatının daha da güclənməsinə təkan verdi.

Ümummilli liderin rəhbərliyi altında hazırlanaraq 1995-ci ilin 12 noyabrında referendum yolu ilə qəbul olunan müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası demokratik dəyərləri özündə birləşdirməklə, xalqın rifahının yüksəldilməsini dövlətin məqsədi kimi özündə təsbit etdi. Konstitusiyanın 16-cı maddəsinin 1-ci bəndində deyilir: "Azərbaycan dövləti xalqın və hər bir vətəndaşın rifahının yüksəldilməsi, onun sosial müdafiəsi və layiqli həyat səviyyəsinin qayğısına qalır".

Əsas Qanunun 35-ci maddəsinin müddəalarına görə, hər bir şəxsin əmək qabiliyyəti əsasında sərbəst surətdə özünə fəaliyyət növü, peşə, məşğuliyyət və iş yeri seçmək hüququ vardır, heç kəs zorla işlədilə bilməz, hər kəsin təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək, heç bir ayrı-seçkilik qoyulmadan öz işinə görə dövlətin müəyyənləşdirdiyi minimum əməkhaqqı miqdarından az olmayan haqq almaq hüququ vardır. Bu ali sənədin 37-ci və 38-ci maddələrinə əsasən, hər kəsin istirahət, sosial təminat hüququ təsbit olunur, əmək müqaviləsi ilə işləyənlərə qanunla müəyyən edilmiş, lakin gündə 8 saatdan artıq olmayan iş günü, istirahət və bayram günləri, ildə azı bir dəfə 21 təqvim günündən az olmayan ödənişli məzuniyyət verilməsi təmin edilir.

Eyni zamanda Konstitusiyanın müddəalarına əsasən, dövlətin sosial-iqtisadi hüquqlar sahəsində həyata keçirilən siyasətlə vətəndaş cəmiyyətinin yaradılmasına, bazar iqtisadiyyatında insanın dövlət tərəfindən sosial müdafiə olunmasına və sosial ədalət prinsipinə xidmət etməyi öz üzərinə götürməsi əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində qanunvericilik bazasının güclənməsi baxımından ən mühüm addımlardan biri kimi diqqəti cəlb edir.

Ulu öndərin rəhbərliyi altında iqtisadi yüksəliş dövrünə qədəm qoyan müstəqil Azərbaycanda həyata keçirilən tədbirlər maaşların, pensiyaların, digər sosial müavinətlərin dinamik artımına səbəb olmuş, sənət adamlarına, alimlərə, hətta tələbələrə xüsusi prezident təqaüdləri təyin edilmişdir.

1997-ci ildə pensiya qanunvericiliyinə edilmiş dəyişikliklər, 1998-ci ilin avqust ayının 1-dən pensiyaların yeni hesablanma mexanizminin tətbiqi, minimum pensiya ilə daha yüksək pensiya alanlar arasında uyğunsuzluğun aradan qaldırılması üçün 1 yanvar 2000-ci ildən pensiya sahəsində görülən işlər, 29 dekabr 2000-ci il tarixli "Əlil olmuş və digər kateqoriyadan olan bir qrup aztəminatlı vətəndaşa dövlət yardımının artırılması haqqında" sərəncamla ölkəmizi erməni təcavüzündən müdafiə edərkən və 1990-cı il 20 Yanvar hadisələri zamanı əlil olmuş şəxslərə verilən aylıq müavinətlərin artırılması, növbəti ildə bu kateqoriyadan olan insanlara hesablanan aylıq müavinətlərin orta hesabla yenidən 50 faizə qədər çoxaldılması və s. tədbirlər ulu öndərin sosial müdafiə sahəsinə xüsusi diqqət və qayğısının bariz ifadəsi olmaqla, sosial sahədə müsbət dəyişiklikləri şərtləndirdi.

Bundan sonrakı dövrdə də bu sahədə tədbirlər uğurla davam etdirildi və dövlət büdcəsinin xərclərinin sosial xarakterli olması ilbəil ənənəvi hala çevrildi. Məsələn, 1997-2005-ci illərdə büdcədən xərclənən vəsaitlərin orta hesabla 50 faizdən çoxu əməkhaqqı, pensiya və müavinətlərin verilməsinə yönəldilmişdir.

Ulu öndərin müdrik strategiyasının əsas məqsədlərindən biri ölkəmizdə yoxsulluq probleminin aradan qaldırılması olmuşdur. Nyu-Yorkda BMT-nin təşkilatçılığı ilə 2000-ci ilin sentyabrında Minilliyin sammiti keçirilmişdir. Sammitdə 147 ölkənin qoşulduğu Minilliyin Bəyannaməsini Azərbaycan Respublikası adından xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyev imzalamışdır. Bəyannamədə göstərilən və 18 hədəfi, 48 göstəricini özündə əks etdirən 8 qlobal məqsəddən birincisi məhz ifrat yoxsulluq və aclıq içində yaşayan dünya əhalisinin sayının yarıyadək azaldılmasından ibarətdir.

Bəyannaməyə qoşulan bir ölkə kimi Azərbaycan Respublikasında da bu öhdəliyin ölkə şəraitinə uyğun şəkildə icrasını təmin etmək məqsədilə 2003-cü il 20 fevral tarixində ulu öndər Heydər Əliyev 854 nömrəli Fərmanla "2003-2005-ci illər üçün Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramı"nı təsdiq etmişdir.

Sənəddə Azərbaycan hökumətinin yoxsulluğun azaldılması üzrə strategiyasının altı əsas strateji məqsədlərindən biri kimi həssas qrupların daha səmərəli sosial müdafiəsi üzrə ən mühüm və ilkin islahat işi olaraq ünvanlı sosial yardım sisteminin yaradılması qərara alınmışdır. Bununla da müvafiq qanunvericilik bazası formalaşdırılmış və respublikada ünvanlı yardım sisteminə keçidin əsası qoyulmuşdur.

Konkret olaraq qeyd etmək lazımdır ki, müstəqil ölkəmizdə sosial sahədə inkişafın təmin olunması məqsədilə ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən 60-dan artıq sənəd imzalanmışdır ki, həmin sənədlərin hər biri ölkə əhalisinin sosial rifahının yüksəlməsində mühüm rol oynamışdır.

Müharibə əlillərinin və şəhid ailələrinin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması işlərinin əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş və bu proses ilbəil sürətlənmişdir. Əgər 1997-ci ildə 81 əlil və şəhid ailəsi mənzillə təmin olunmuşdusa, 2003-cü ildə bu göstərici təxminən 2,5 dəfə artaraq 200-ə çatmışdır.

Eyni zamanda ulu öndərin diqqət və qayğısı əlilliyi olan vətəndaşların avtomobillə, müxtəlif reabilitasiya avadanlıqları ilə təminatının, əlillərin tibbi-sosial reabilitasiyasına yönələn tədbirlərin ilbəil yüksələn xətlə davam etməsini şərtləndirmişdir. Mənzillərin və avtomobillərin təqdimat mərasimlərində, eləcə də ayrı-ayrı sosial müdafiə tədbirlərinin bir çoxunda ulu öndər Heydər Əliyevin dəfələrlə iştirakı aztəminatlı insanlara yüksək səviyyədə diqqətin real nümunəsi olmuşdur.

1995-ci il yanvraın 17-də Respublika Protez-Ortopedik Bərpa Mərkəzinin kollektivi ilə görüşən, müəssisənin fəaliyyəti ilə yaxından tanış olan ümummilli lider 6 noyabr 1997-ci il tarixdə Əlillərin III Respublika yaradıcılıq sərgi-müsabiqəsinin, 15 noyabr 1997-ci il tarixdə Bakının 6-cı mikrorayonunda əlil və şəhid ailələri üçün inşa edilmiş 81 mənzilli binanın, 30 noyabr 1998-ci il tarixdə Əlillərin I Ümumrespublika bədii yaradıcılıq baxış müsabiqəsi qaliblərinin yekun konsertinin, 10 oktyabr 1999-cu il tarixdə Naxçıvanda Ticarət-tədris Mərkəzinin, 2 noyabr 2000-ci il tarixdə "Bakı Sos-Uşaq Kəndi"nin açılışlarında, 30 iyun 2001-ci il tarixdə Bakının Mehdiabad qəsəbəsində əlil və şəhid ailələrinə 50 mənzilin təqdim olunması mərasimində və digər sosial müdafiə əhəmiyyətli tədbirlərdə şəxsən iştirak etmişdir.

30 noyabr 1998-ci ildə Əlillərin I Ümumrespublika yaradıcılıq sərgi-müsabiqəsinin açılışı zamanı çıxışında ümummilli lider "Azərbaycan dövləti, Azərbaycan hökuməti, Azərbaycanın bütün dövlət xidmət orqanları əlillərə, xüsusən döyüşlərdə əlil olmuş insanlara bundan sonra da bütün qayğıları göstərəcəklər" deyə bildirmişdir. Ulu öndərin 15 noyabr 1997-cil tarixdə Binəqədi rayonunda 81 mənzilli binanın əlil və şəhid ailələrinə verilməsi mərasimində dediyi "Biz sosial cəhətdən köməyə ehtiyacı olan insanların yaşayışını nəzarət altında saxlamalıyıq, onların hər birinin sosial təminatını gündən-günə yaxşılaşdırmağa çalışmalıyıq" fikri isə müstəqil Azərbaycan dövlətinin daim güclənən sosial siyasətinin əsas məramına çevrilmişdir.

Azərbaycan əhalisinin rifah halının yüksəlməsinə xidmət edən sosial siyasət 2003-cü ildən ulu öndərin layiqli davamçısı, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən dövrün tələblərinə adekvat şəkildə, həm forma, həm də məzmun etibarilə zənginləşdirilərək yeni keyfiyyət mərhələsinə daxil olmuş və daha da güclənmişdir. Bu gün ölkəmizin ümumi daxili məhsulun artım tempinə görə dünya dövlətlərinin reytinq cədvəlinə başçılıq etməsi, yoxsulluğun azaldılması, regional və konkret sahəvi inkişafın təmin edilməsi istiqamətində qəbul olunan çoxsaylı dövlət proqramları, aparılan iqtisadi islahatlar nəticəsində ötən illərlə müqayisədə son 10 ilə yaxın müddətdə əhalinin maddi rifah halının və yaşayış, eləcə də məşğulluq səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldilməsi özünü göstərir.

Möhtərəm Prezident İlham Əliyevin imzaladığı sərəncam və fərmanlarda, təsdiq etdiyi digər sənədlərdə çoxlu sayda yeni iş yerlərinin açılmasına şərait yaradılması, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, sosial xidmətlərin həcminin, keyfiyyətinin və ünvanlılığının əhəmiyyətli dərəcədə artırılması, yoxsulluğun azaldılması kimi vəzifələr daim ön planda dayanır. Respublikanın iqtisadi potensialının daha da gücləndirilərək onun kompleks şəkildə səmərəli reallaşdırılması nəticəsində əməkhaqları və pensiyaların, digər sosial müavinətlərin mütəmadi artırılması, yeni iş yerlərinin yaradılması və bunun daha çox qeyri-neft sektorunu əhatə etməsi vətəndaşların sosial müdafiəsinin daha da güclənməsinə səbəb olmuşdur. Dövlət başçısının 2003-cü il 15 oktyabr seçkilərindən sonra imzaladığı ilk fərmanlardan biri olan "Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi inkişafın sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında", həmçinin "Azərbaycan Respublikası regionları sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı" (2004-2008-ci illər)nın təsdiq edilməsi haqqında" sənədlər ölkə iqtisadiyyatının daha sürətlə inkişafını təmin etməklə yanaşı, ölkə əhalisinin sosial müdafiəsinin getdikcə güclənməsinə imkan yaratmışdır.

Təkcə 2004-cü ildə ümumilikdə ölkə vətəndaşlarına dövlət qayğısını artırmaq və onların sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə möhtərəm Prezident tərəfindən 10-dan çox fərman və sərəncam imzalanmış, nəticədə maaşların, pensiya və müavinətlərin həcmi əhəmiyyətli şəkildə artmışdır. Sonrakı illərdə də dövlət başçısı tərəfindən əhalinin etibarlı sosial müdafiəsinə xidmət edən çoxsaylı fərman və sərəncamlar verilmiş, qəbul olunmuş bir çox dövlət proqramlarında bu məsələ hər zaman diqqətdə saxlanılmışdır.

"Azərbaycan Respublikasının məşğulluq strategiyası (2006-2015-ci illər)", "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı", "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı", "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı" və digər vacib sənədləri buna misal kimi göstərmək olar.

Möhtərəm Prezident İlham Əliyev 2005-ci il may ayının 12-də Bakıda yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramının icrasına dair keçirilən illik konfransda demişdir: "Azərbaycanda heç kim yoxsulluq şəraitində yaşamamalıdır. Yoxsul insan olmamalıdır". 2008-ci il sentyabrın 15-də isə Prezident tərəfindən "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı" təsdiq edilmişdir. Proqramda əhalinin gəlir əldə etmək imkanlarının genişləndirilməsi, yoxsul əhalinin sayının əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına nail olunması, səmərəli sosial müdafiə sistemini inkişaf etdirməklə yaşlı əhalinin, aztəminatlı ailələrin və sosial cəhətdən xüsusilə həssas qrupların sosial riskinin azaldılması, qaçqınların və məcburi köçkünlərin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması tədbirlərinin sistemli şəkildə davam etdirilməsi də əksini tapıb.

Ölkədə son 9 ildə əksəriyyəti daimi olan 1 milyon 200 mindən artıq yeni iş yeri yaradılmışdır ki, onların böyük hissəsi regionların payına düşür. Görülən tədbirlər nəticəsində işsizlik səviyyəsi 5,2 faizədək azalmışdır. Azərbaycan dünya iqtisadiyyatını bürümüş böhranlı vəziyyətdən minimum itkilərlə çıxa bilmişdir. MDB üzvü olan bir çox ölkələrdə 2009-cu ildə iqtisadi tənəzzül 6 faizdən yüksək olduğu halda, Azərbaycan iqtisadiyyatı 9,3 faizlik artıma nail olmuş və keçid iqtisadiyyatı dövrünü uğurla başa vuraraq keyfiyyətcə yeni tərəqqi mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Qlobal maliyyə-iqtisadi böhranı şəraitində hətta inkişaf etmiş ölkələr sosial proqramları təxirə saldığı halda, Azərbaycanda bütün sosial layihələr uğurla və yüksələn templə davam etdirilmişdir.

Ölkə əhalisinin sosial müdafiəsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər silsiləsi də 2003-cü ildən etibarən möhtərəm Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam və inkişaf etdirilmiş, beləliklə, müstəqil Azərbaycan iqtisadi-sosial inkişafın təminatı, əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində böyük tarixi nailiyyətlər əldə etmişdir. Son 9 ildə milli iqtisadiyyatın 3 dəfədən çox artdığı, Cənubi Qafqaz iqtisadiyyatında 80 faizdən çox paya malik olan ölkədə yoxsulluq səviyyəsi kəskin şəkildə azalaraq 6 faizə enmişdir.

BMT İnkişaf Proqramının 2013-cü ilə dair "İnsan İnkişafı Hesabatı"na əsasən, ölkə insan inkişafı indeksinin orta illik artım tempinə görə MDB məkanında ilk yerə layiq görülmüşdür. Ümumiyyətlə, 2003-2012-ci illərdə İnsan İnkişafı İndeksinin artım sürətinə görə Azərbaycan orta dünya göstəricisini iki dəfə qabaqlayaraq planetin top-15-liyinə daxil olmuşdur. BMT yanında İnkişaf və Artım Komissiyasının son məruzəsinə görə, 1950-ci ildən sonra yalnız 13 ölkədə belə sürətli inkişaf müşahidə edilmişdir.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ümummilli lider Heydər Əliyevin sosial firavanlığın təmin olunması ilə bağlı ideyalarının və möhtərəm Prezident İlham Əliyevin uğurlu sosial siyasət kursunun yüksək səviyyədə icrası istiqamətində məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirir.

Məlum olduğu kimi, 2006-cı ilin iyul ayının 1-dən etibarən respublikamızda ünvanlı dövlət sosial yardımı sisteminin tətbiqinə başlanılmışdır. Həmin yardımların verilməsi insanların aztəminatlı təbəqəsinin maddi rifah halının yüksəlməsində mühüm rol oynayır və ildən-ilə bu yardımın verilmə mexanizmi daha da təkmilləşdirilir. Yardımların təyinatı işlərində daim ünvanlılıq, şəffaflıq, bərabərlik və ədalətlilik prinsiplərinin təminatına ciddi nəzarət göstərilmişdir. Eyni zamanda ünvanlı yardım sisteminin təkmilləşdirilməsi işləri həyata keçirilmiş, yardımların təyinat müddəti 6 aydan 1 ilədək uzadılmış, ünvanlı yardımın əhatə dairəsi genişləndirilmiş, yardım üçün təqdim olunan sənədlərin sayı azaldılmışdır.

Eyni zamanda, potensialları olan aztəminatlı ailələrin özünütəminetmə imkanlarına malik olması və sosial reabilitasiyası üçün 2011-ci ilin aprel ayından etibarən Tovuz, Masallı, İsmayıllı, Xaçmaz, Daşkəsən, Ağstafa, Qazax, Ağcabədi, Beyləqan, Füzuli, Ağdam, Bakının Nizami rayonlarında və Sumqayıt şəhərində birdəfəlik sosial yardım - "Özünədəstək" pilot proqramının sınaqdan keçirilməsinə başlanılıb. İxtisaslaşmış QHT və vətəndaş cəmiyyəti institutlarının iştirakı ilə həmin rayonlar üzrə ümumlikdə 271 ailə seçilərək bu proqrama cəlb edilib.

Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün müdafiəsi uğrunda döyüşlərdə fiziki sağlamlıqlarını itirmiş insanlar və şəhid ailələrinin mənzillə təminatı işləri uğurla davam etdirilir. 2012-ci ildə Sumqayıt şəhərində 12 mərtəbəli 96 mənzilli, Suraxanı, Sabunçu rayonlarında və Gəncə şəhərində hər biri 9 mərtəbəli 81 mənzilli, Şəki və Şəmkir rayonlarında hər biri 4 mərtəbəli 36 mənzilli yaşayış binaları, ümumilikdə 411 mənzil müharibə əlilləri və şəhid ailələrinin istifadəsinə verilmişdir.

Əlil və şəhid ailələri üçün mənzil tikintisinin sürətlənməsinin nəticəsi olaraq 1997-ci illə müqayisədə əlil və şəhid ailələri üçün inşa olunan mənzillərin illik sayı son illərə 10 dəfəyə yaxın artmışdır. Məsələn, 1997-ci ildə 81 mənzil inşa olunduğu halda, 2010-cu ildə bu rəqəm 715 olmuşdur. Ümumiyyətlə, 1997-ci ildən 2012-ci ilin sonuna qədər 5 minədək əlil və şəhid ailəsi dövlət hesabına mənzillə təmin olunmuşdur.

Minik avtomobili ilə təmin olunan imtiyazlı əlillərin sayı da ilbəil artır. Təkcə ötən il 325 minik avtomobili Qarabağ müharibəsi və Böyük Vətən müharibəsi əlillərinə verilmiş, indiyədək 3525 nəfər bu təbəqələrdən olan vətəndaş dövlət hesabına minik avtomobili ilə təmin olunmuşdur. Mənzillərin və avtomobillərin təqdimat mərasimlərində Prezident İlham Əliyevin dəfələrlə şəxsən iştirak etməsi bu qəbildən olan insanlara qayğıkeşliyin real nümunəsidir.

Azərbaycan Prezidentinin təsdiqlədiyi "2011-2013-cü illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı"nın icrasına töhfə olaraq Bakının Sabunçu rayonunun Zabrat qəsəbəsində Gözdən əlillər üçün Tədris Bərpa Mərkəzi, yetkinlik yaşına çatmayanlar üçün Sosial Reabilitasiya Mərkəzi və sosial sığınacaq inşa edilir. Eyni zamanda, Bilgəhdə yerləşən Müharibə və əmək əlilləri üçün pansionatda əsaslı təmir və yenidənqurma işləri yerinə yetirilməklə, pansionat üçün beşmərtəbəli 170 yerlik ikinci korpus inşa olunur. Ramana Gənc əlillər Evində də əsaslı təmir və yenidənqurma işləri aparılmaqla burada yaşayan əlillərin peşə hazırlığının təşkili üçün də münasib şərait yaradılır.

Son illərdə Şağan 3 saylı, Saray 7 saylı, Buzovna 9 saylı internat evlərində nümunəvi yaşayış şəraiti yaradılmışdır. Eyni zamanda, yaxın vaxtlarda Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkmiş şəxslər üçün Qobustan rayonunda 50 yerlik Sosial Adaptasiya Mərkəzinin tikintisinə, Respublika Əlillərin Bərpa Mərkəzinin təmirinə başlanılacaqdır.

Bakı şəhərində səfillər üçün 50 yerlik müvəqqəti Sosial Sığınacağın və İnsan Alveri Qurbanlarına Yardım Mərkəzinin inzibati binasının, Gəncə, Şəki və Masallı şəhərlərində əlillərin texniki vasitələrinin təmiri üçün xüsusi emalatxanaların, Mingəçevir şəhərində Çernobıl əlilləri üçün İxtisaslaşmış Reabilitasiya Mərkəzinin, Gəncə şəhərində, Ağcabədi, Quba, Masallı, Şəki, Tovuz, İsmayıllı və Salyan rayonlarında yetkinlik yaşına çatmayan kimsəsiz uşaqlar üçün hər biri 30 yerlik ixtisaslaşdırılmış reabilitasiya mərkəzlərinin və hər biri 25 yerlik sosial sığınacaqların tikintisi üçün, habelə 1 nömrəli Şamaxı ixtisaslaşdırılmış ruhi-əsəb internat evinin əsaslı təmiri və yeni korpusunun tikintisi, Gəncə Pensiyaçılara Ərazi Sosial Xidmət Mərkəzinin, 8 nömrəli Göygöl ixtisaslaşdırılmış ruhi-əsəb internat evinin, Şağan müharibə əlilləri üçün müalicə pansionatının, Mərdəkan Müalicə Pansionatının əsaslı təmiri üçün layihə-smeta sənədləri hazırlanmışdır.

Ölkədə bərpa-müalicə və sosial xidmət şəbəkəsinin daha da genişləndirilməsi üçün İsmayıllı və Quba rayonlarında da əlillərin bərpa mərkəzlərinin, Xəzər rayonunda ruhi-əsəb internat evinin tikintisi üçün layihə-smeta sənədləri hazırlanmışdır. Digər sahələrdə də nazirlik tərəfindən ölkənin ümumi inkişaf dinamikasına uyğun işlər görülür. Bütün bunlar ölkə rəhbərinin Azərbaycanda sosial müdafiə sisteminin daim təkmilləşdrilməsinə göstərdiyi diqqət və qayğının real təcəssümüdür.

Göründüyü kimi, möhtərəm Prezident İlham Əliyevin apardığı uğurlu siyasət sayəsində ölkəmizdə əhalinin sosial müdafiəsinin davamlı olaraq gücləndirilməsi təmin edilir. Həmçinin sosial siyasətin hüquqi bazasının təkmilləşdirilməsi istiqamətində beynəlxalq təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq davam etdirilir, əhalinin sosial müdafəisi sahəsində qəbul edilmiş qanunlar, beynəlxalq öhdəliklər, milli normaların beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırılması prosesi uğurla həyata keçirilir.

Hazırda möhtərəm Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan bütün sahələrdə olduğu kimi, sosial firavanlığın təmin olunması istiqamətində də böyük nailiyyətlərə imza atan bir ölkədir. Əldə olunan nailiyyətlər xalq-Prezident birliyinin daim möhkəmlənməsi ilə müşahidə olunur ki, bu da respublikanın gələcəkdə həyatın bütün sahələrdə daha möhtəşəm uğurlar qazanması üçün ən mühüm stimuldur.

İndi respublika ictimaiyyətinin bütün təbəqələri cari ildə keçiriləcək prezident seçkilərində məhz cənab Prezident İlham Əliyevin namizədliyini yekdilliklə dəstəkləyir. Azərbaycan xalqının Prezident İlham Əliyevə inam və etimadı sonsuzdur. Son on ilə yaxın müddətdə müstəqil dövlətimizin möhkəmlənməsinə, dayanıqlı iqtisadi tərəqqinin təmin olunmasına, ölkəmizin dünya birliyində mövqeyinin güclənməsinə və dünyada nüfuzunun xeyli artmasına, xalqımızın sosial rifah halının yüksəlməsinə xidmət edən mühüm tarixi nailiyyətlər qazanılmışdır.

Eyni zamanda, son 10 ilə yaxın müddətdə respublikanın sosial həyatında böyük irəliləyişlərə nail olunmuş, sosial müdafiə sistemi xeyli gücləndirilmiş, aztəminatlı vətəndaşlara dövlət qayğısı dəfələrlə artırılmış, yoxsulluq səviyyəsi 6 faizədək azaldılmış, ölkədə keyfiyyətcə yeni inkişaf mərhələsinə və müasir dövlət quruculuğuna uyğun olaraq aztəminatlı vətəndaşların yoxsulluq vəziyyətindən biryolluq çıxmalarına, onların sosial reabilitasiyasına yönələn aktiv sosial müdafiə tədbirlərinə başlanılmışdır.

Məhz möhtərəm Prezident İlham Əliyevin ölkəni daim irəliyə aparmaq, dünyanın inkişaf etmiş ölkələri sırasına çatdırmaq üçün nümayiş etdirdiyi siyasi iradənin, yüksək əzmkarlığın, həyata keçirdiyi məqsədyönlü tədbirlərin nəticəsidir ki, bu gün Azərbaycan bütün sahələrdə olduğu kimi, sosial müdafiə sahəsində də artıq inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsini, mütərəqqi dünya praktikasını bölüşən, qabaqcıl texnologiyalara, müasir yanaşma və iş üsullarına yiyələnən bir ölkədir.

Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, bu ilki prezident seçkilərinin mütləq qalibi ulu öndər Heydər Əliyevin layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyev olacaqdır. Bu isə o deməkdir ki, cənab İlham Əliyev növbəti illərdə də Azərbaycan Prezidenti kimi ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən başlanan, ölkəmizi böyük perspektivlərə doğru aparan uğurlu inkişaf strategiyasını davam etdirəcək və müstəqil Azərbaycan dövləti yeni-yeni zirvələr fəth edəcək, xalqımızın rifah halı daim yüksələcək.

Fizuli ƏLƏKBƏROV,

Azərbaycan Respublikasının əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri

Azərbaycan.-2013.- 14 iyun.- S.5.