Paraddan parada!

Azərbaycan Silahlı Qüvvələri

"Biz hər an öz torpaqlarımızı azad etməyə hazır olmalıyıq və bu məqsədlə biz güclü ordu yaratmışıq."

İlham ƏLİYEV

Azərbaycan ordusunun tarixində bir neçə hərbi parad olub. Onun üçü müstəqilliyimizin son 20 ilinə təsadüf edir. Sonuncu - 2011-ci il 26 iyun tarixdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin yaranmasının 93-cü ildönümünə həsr olunan hərbi parad isə bir çox parametrinə görə onlardan fərqlənirdi. Bu, Azərbaycanın dünyada artıq söz sahibi olduğu, bölgədə lider dövlətə çevrildiyi bir dövrün paradı, güc nümayişi idi. Artıq bu ordunun maddi-texniki bazası hər bir azərbaycanlının sinəsini qürur hissi ilə doldurur. Bunu paradın keçirildiyi həmin gün daha yaxşı hiss etmək mümkün idi. Şəhərin müxtəlif yerlərinə toplaşmış insanlar, maşınlarını yol kənarında saxlayıb başımız üstdən, lap aşağıdan uçan təyyarə və vertolyotları seyr edən sürücülər bu ordunun - uçan, yeriyən güclü atəş açmağa qadir olan texnikanın, bu əsgərin ona nə qədər yaxın olduğunu bir daha göstərdi. Növbəti parad isə daha möhtəşəm və qalibiyyətə yaxın olacaq. Azərbaycan əsgəri 1920-ci ildə Səməd bəy Mehmandarovun başçılığı ilə Qarabağda göstərdiyi şücaəti bir daha nümayiş etdirmək əzmindədir. O döyüşdən sonra Səməd bəy üzünü əsgərlərə tutub fəxrlə demişdi: "Övladlarım, mən rusların apardığı çox döyüşdə olmuşam. Port-Arturda döyüşmüşəm, amma belə qəhrəmanlıq, belə şücaət görməmişəm".

Bu parad bir daha göstərəcək ki, belə bir vaxta, belə bir günə çox az qalıb.

Bütün münaqişələrin tarixi elə ordunun tarixidir. Bizdə də əsgər adını şərəflə daşıyan Azərbaycan oğullarına ehtiyac həmişə olub. Əldə silah düşmən üstünə yeriməkdən, eli-obanı düşməndən qorumaqdan şərəfli nə ola bilər ki? 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ilə erməni-rus müdaxilələri, demək olar ki, üst-üstə düşdü və Azərbaycan xalqı növbəti dəfə Vətənini, torpağını qorumaq üçün öz ordusunu yaratdı. Qarşıya qoyulan məqsəd qısa və aydın idi - 1919-cu ilin əvvəllərində 25 min, 1920-ci ildə isə 40 minlik ordu yaratmaq. Ordunu peşəkar kadrlarla təchiz etmək məqsədilə elə həmin il Gəncədə hərbi məktəb yaradıldı və məktəbin üç şöbəsində - ümumi, mühəndislik və topçuluq şöbələrində ilk vaxtlarda 250 dinləyici vardı. Böyük Üzeyir bəy hələ 1918-ci ildə yenicə təşəkkül tapmağa başlayan dövlətimizin qarşısında duran ən mühüm məsələlərdən danışarkən ordu quruculuğunu, təhlükəsizlik məsələlərini önə çəkirdi: "Biz hər halda özümüzü qorumalıyıq və hüdudumuzu elə möhkəm bir vəziyyətə salmalıyıq ki, hər dəli, qudurmuş soxulub bildiyini, istədiyini yapa bilməsin. Ümumi əhalimizin baxüsus hüdud və yaxınlığında olanların müdafiə və mühafizəsi üçün əlimizdə vasitələr lazımdır ki, hərəkətcə sürətə və fəaliyyətcə də qüvvətə malik olmaqla xalqımızı məinülqəlb etsin".

O dövrdə ordunun tərkibinə iki artilleriya briqadası, bir yüngül artilleriya diviziyası, üç bronlu poezd, beş aeroplan, bir neçə hidroaeroplan, altı ağır və yüngül bronlu avtomobil daxil idi. Qısa müddətdə yaranan bu ordunun gücünü düşmənlər dərhal hiss etdilər. 1920-ci ildə Qarabağda baş qaldıran erməni qiyamı ordumuzun xüsusi bölmələri tərəfindən dərhal yatırıldı, qiyama başçılıq edən Dəli Qazar məhv edildi.

Bolşevik Rusiyasına zorla qatıldıqdan sonra Azərbaycanın ordu hissələri tədricən ləğv edildi. Yalnız İkinci Dünya savaşında hər iki cəbhədə vuruşan Azərbaycan diviziyaları yenidən meydana çıxır, lakin qısa bir müddətə. Müharibənin bitməsi ilə bu proses dayanır, 1991-ci ilə SSRİ-nin çökməsi və Qarabağda başlayan separatçı erməni hərəkatı güclü ordu məsələsini bir daha gündəmə gətirdi. İlk illərdə əsasən könüllülərdən təşkil olunan ordu hissələri amansızlıqla mübarizə aparsa da, düşmənin yaxşı təşkil olunmuş, silahlanmış qüvvələri qarşısında çətinliklə dayanırdı. Yüksək peşəkarlığa malik kadr çatışmazlığı, maddi-texniki bazanın zəifliyi də bura əlavə olunsa, o dövrkü mənzərə tam aydın olar.

Belə bir vaxtda ölkəyə qayıdan ümummilli lider Ali Baş Komandan kimi bütün məsuliyyəti öz üzərinə götürdü və cəbhənin müxtəlif sahələrində - Füzulidə, Beyləqanda qısa müddət ərzində düşmən layiqli cavabını alaraq xeyli geri oturduldu. Ümummilli liderlə xalq, ordu arasında bu birlik, yaxınlıq hələ də davam edir, Azərbaycan xalqı, ordusu durduqca bu mənəvi varislik əlaqələri yaşayacaqdır.

O vaxtlar xocavəndli iki şəhid anası Sevil Əliyeva yazırdı: "Yaxşı xatırlayıram, Qarabağda, əzəli torpaqlarımızda itirdiklərimiz, qeyb etdiklərimiz o qədər oldu ki, bütün bu müsibətlərdən sonra bir də yaşayacağıma, yaşamaq istəyəcəyimə inana bilmirdim. Mən tək deyildim, eyni ağrını və itkini, eyni taleyi mənimlə bölən həmvətənlərim çox idi. O illərdə həm cəmiyyətdə, həm də hakimiyyətdəki xaos və özbaşınalıq isə ümidsizliyimizi daha da artırır, sanki dərd üstə dərd gətirirdi. Şəhidlər vermişdik, qanı yerdə idi. Torpaqlar itirmişdik - yağı əlində idi, o, nə vaxt qayıdacaq, necə qayıdacaq - nə deyən vardı, nə sanki bu barədə düşünən vardı. Hara baxırdın üzlərdə sərtlik və ümidsizlik, ürəklərdə boşluq vardı... Yəqin bu, tarixin hökmüdür: xalqın həyatının ən ağır günündə elə xalqın öz bağrından doğan oğulları köməyə gəlir. 1993-cü ildə ümummilli liderin hakimiyyətə gəlişi tarixin hökmü idi - desək yanılmarıq..."

Bu sözlərdəki həqiqət çox böyükdür. Çünki o gəlişlə hər şey dəyişdi - ölkə də, ordu da, vətəndaşlar da. Onda ordunun özünə kömək lazım idi... Elə həmin il - 1993-cü il noyabrın 18-də Prezident Heydər Əliyevin təcili göstərişi ilə Milli Məclisdə müdafiə və təhlükəsizlik məsələləri müzakirə edildi, bir sıra qanunlar qəbul olundu, ordu quruculuğunda, demək olar ki, yeni bir dövr başladı. "Silahlı Qüvvələr haqqında", "Hərbi xidmət haqqında", "Müdafiə haqqında", "Hərbi qulluqçuların statusu haqqında" və sair qanunlar dərhal qüvvəyə mindi. Ordu sürətlə qurulmağa başladı.

Bu dövrdən başlayaraq, eyni zamanda, Azərbaycan iqtisadiyyatı əmin-amanlıq şəraitində güclənməyə və ordunun problemləri də ölkənin artan gücünə və nüfuzuna uyğun olaraq sürətlə öz həllini tapmağa başladı. Bu inkişaf dinamikasını müşahidə etmək üçün yalnız bir fakta nəzər salmaq kifayətdir. Əgər 2003-cü ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə ayrılan vəsait 150 milyon dollar idisə, artıq indi dövlət büdcəsində bu rəqəm milyard dollarla ölçülür. Bir sözlə, bölgənin hərtərəfli inkişaf etmiş ən güclü, ən müasir, ən çevik ordusu Azərbaycandadır. Bunu iki il əvvəl təşkil olunan, 26 iyun Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin yaranmasının 93-cü ildönümünə həsr olunmuş hərbi parad bir daha nümayiş etdirdi. Bu, artıq reallıqdır, tarixi faktdır. Sevinən sevinsin, sevinməyən başının çarəsini qılsın. Azərbaycanla əvvəlki illərdə olduğu kimi, artıq heç bir dövlət zor dili ilə danışa bilməz, xüsusilə Ermənistan və onu dəstəkləyən qüvvələr. Dövlətimizin başçısının apardığı maraqlı bir müqayisəyə nəzər yetirmək kifayətdir: "Azərbaycanın bugünkü büdcə xərcləri Ermənistanın büdcə xərclərindən 10 dəfə artıqdır. Azərbaycanın müdafiə büdcəsi Ermənistanın bütün büdcəsini üstələyir. Reallıq belədir. Zaman keçdikcə də iki ölkə arasındakı bu fərq yalnız artacaqdır. Düşünürəm ki, bu da "münaqişə həll olunmalıdır" anlayışının yaranması üçün möhkəm rol oynayır. Status-kvo bundan sonrakı illər ərzində davam edə bilməz".

Bəxtiyar QARACA

Azərbaycan.-2013.- 26 iyun.- S.5.