2014-cü ilin dövlət büdcəsi sosial-iqtisadi

inkişafın davamlı olmasına təminat yaradacaq

Noyabrın 6-da Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu, İnsan hüquqları, Elm və təhsil, Regional məsələlər, Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr və Mədəniyyət komitələrinin birgə iclası keçirildi. İclasda "Azərbaycan Respublikasının 2014-cü il dövlət büdcəsi haqqında" qanun layihəsi müzakirə olundu.

İclası aparan Elm və təhsil komitəsinin sədri Şəmsəddin Hacıyev dövlət büdcəsi layihəsinin müzakirəsinin ölkənin həyatında mühüm hadisə olduğunu bildirdi. Onun sözlərinə görə, gələn ilin dövlət büdcəsinin layihəsi qanunvericiliyə uyğun hazırlanıb və ona görə də bütün tələblərə cavab verir. Layihədə bütün proqnozlar tam əsaslandırılıb. Ötən dövrlərdə olduğu kimi 2014-cü ilin dövlət büdcəsində də sosialyönümlülük və investisiyatutumluluq priortet götürülüb ki, bu da davamlı inkişafa xidmət edən mühüm amildir.

Şəmsəddin Hacıyev onu da bildirdi ki, gələn ilin büdcə layihəsini fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri neft və qeyri-neft gəlirlərinin nisbətinin dəyişməsidir. Belə ki, gələn il dövlət büdcəsinə neft sektorundan daxilolmaların azalması, qeyri-neft sektorundan isə çoxalması proqnozlaşdırılır. Bu da ölkəmizin dinamik inkişafının göstəricisidir.

Büdcə layihəsi iqtisadi inkişafın meyilləri qiymətləndirilməklə tərtib edilib

Maliyyə naziri Samir Şərifov gələn ilin dövlət büdcəsinin layihəsi ilə bağlı ətraflı məlumat verdi. Bildirdi ki, 2014-ci il üçün dövlət büdcəsinin layihəsi "Büdcə sistemi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunundan, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrə müvafiq olaraq ölkənin əsas makroiqtisadi proqnoz göstəriciləri, mövcud sosial-iqtisadi vəziyyəti və ortamüddətli inkişafına təsir göstərən amillər və Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafının əsas meyilləri və nəticələri qiymətləndirilməklə tərtib edilib.

Qeyd olunan amillərlə yanaşı, 2014-cü ilin dövlət büdcəsinin layihəsinin tərtibi zamanı 2014-2017-ci illər üzrə ölkənin makroiqtisadi proqnoz göstəriciləri, o cümlədən növbəti ildə ümumi daxili məhsulun 5,2 faizlik, qeyri-neft sektorunda ümumi daxili məhsulun 10 faizlik artım sürəti əsas götürülmüşdür. Dövlət büdcəsi gəlirlərinin hesablanmasında 1 barel xam neftin satış qiyməti 100 ABŞ dolları səviyyəsində qəbul edilmişdir.

2014-cü ilin dövlət büdcəsinin gəlirləri ümumi daxili məhsulun 31,4 faizi həcmində olmaqla, mütləq ifadədə 18 milyard 384 milyon manat, 2012-ci ilin faktiki icra göstəricisinə nisbətən 6,4 faiz və yaxud 1 milyard 103 milyon manat çox nəzərdə tutulur.

Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə 9 milyard 337 milyon manat transfert müəyyən edilib. Bu, 2013-cü illə müqayisədə 2 milyard manat azdır. 2014-cü ildə Vergilər Nazirliyinin xətti ilə dövlət büdcəsinə 7 milyard 102 milyon manat daxilolma nəzərdə tutulur. Bu, cari ilin proqnozu ilə müqayisədə 702 milyon manat və ya 11 faiz çox olacaqdır. Dövlət Gömrük Komitəsi üzrə isə 1 milyard 510 milyon manat gəlir proqnozlaşdırılır. Bu da cari illə müqayisədə 9,4 faiz çoxdur.

Dövlət büdcəsi gəlirlərinin strukturunda müvafiq dəyişiklik edilməklə, 2014-cü ildən büdcə təşkilatlarının ödənişli xidmətlərindən daxilolmaları dövlət büdcəsinin gəlirlərinə aid edilmiş və bu mənbədən büdcəyə 400 milyon manat vəsaitin daxil olacağı nəzərdə tutulur.

2014-cü ildə dövlət büdcəsinin yerli gəlirləri (rayon və şəhərlərin öz yerli gəlirləri) 779 milyon manat proqnozlaşdırılır. Bu cari illə müqayisədə 83 milyon manat və ya 11,9 faiz, 2012-ci ilin faktiki icra göstəricisi ilə müqayisədə isə 246 milyon manat və ya 46,1 faiz çoxdur.

Gələn il büdcə xərcləri müstəqillik dövründə ən yüksək səviyyəyə çatacaq

Mütləq ifadədə dövlət büdcəsinin xərcləri müstəqilliyimiz dövründə hələlik ən yüksək həddə çatmaqla, 20 milyard 63 milyon manat olacaq. Bu da 2013-cü ilə nisbətən 1,1 faiz və ya 213 milyon manat çoxdur. 2012-ci ilin faktiki icra göstəricisi ilə müqayisədə isə bu məbləğ 2 milyard 647 milyon manat və yaxud 15,2 faiz çox deməkdir.

2014-cü il üçün dövlət büdcəsi xərclərinin strukturuna uyğun olaraq cari, əsaslı və dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclərin optimal hədləri müəyyən edilib. Dövlət büdcəsi xərclərinin 10 milyard 882 milyon manatı cari xərclərə (2013-cü ilə nisbətən 8,9 faiz çox), 8 milyard 401 milyon manatı əsaslı xərclərə, 781 milyon manatı dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclərə yönəldiləcək. Ümumiyyətlə isə bu ilə nisbətən 2014-cü ildə sosial müdafiə və sosial təminat xərcləri 14 faiz, kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq xərcləri 13,9 faiz, elm xərcləri 12,5 faiz, səhiyyə xərcləri 8,4 faiz, təhsil xərcləri 8 faiz, mədəniyyət, incəsənət, informasiya və idman xərcləri 7,5 faiz, müdafiə xərcləri 7,1 faiz, iqtisadi fəaliyyət xərcləri 19 faiz, nəqliyyat və rabitə xərcləri 8,7 faiz, mənzil və kommunal təsərrüfatı xərcləri 14,6 faiz artımla proqnozlaşdırılır.

2013-cü ildə dövlət büdcəsindən maliyyələşən və maliyyə yardımı alan təşkilatlarda çalışan işçilərin əməkhaqlarının, ölkə üzrə bir sıra sosial ödənişlərin, bəzi təşkilatlarda ştat sayının artırılması, yeni təşkilatların fəaliyyətə başlaması, yeni dövlət proqramlarının təsdiq və fondların təsis edilməsi, dövlət borcu üzrə öhdəliklərin yerinə yetirilməsi və digər zəruri məsələlərin həlli üçün vəsaitin nəzərdə tutulması hesabına 2014-cü il dövlət büdcəsinin xərcləri artırılıb.

Dünya iqtisadiyyatında tənəzzül meyillərinin davam etdiyi, avrozonada və digər inkişaf etmiş ölkələrdə iqtisadi artımın zəiflədiyi bir dövrdə, ölkə əhalisinin sosial rifahının yaxşılaşdırılması və sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində Prezident İlham Əliyev öz məqsədyönlü kursuna sadiq qalaraq, sərəncamları ilə 2013-cü ilin sentyabr ayından dövlət büdcəsindən maliyyələşən və maliyyə yardımı alan elm və elmi-tədqiqat, təhsil, səhiyyə, sosial təminat, mədəniyyət, gənclər və idman, kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı, meliorasiya və su təsərrüfatı, müdafiə və hüquq-mühafizə orqanlarında çalışanların əməkhaqlarını, pensiyaları, bir sıra müavinət və təqaüdləri orta hesabla 10 faiz artırıb. Həmin artımların maliyyə təminatı üçün 2014-cü il dövlət büdcəsində tələb olunan məbləğdə vəsait nəzərdə tutulmuşdur. Tətbiq olunmuş artımlar təxminən 3 milyona yaxın əhalinin yaşayış səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına zəmin yaradacaq.

Azərbaycan Prezidentinin müvafiq sərəncamı ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan təhsilinin inkişaf istiqamətlərini özündə birləşdirən "Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"ndan irəli gələn vəzifələrin icrası üçün 2014-cü ilin dövlət büdcəsində məqsədli olaraq müvafiq məbləğdə vəsait nəzərdə tutulur.

Elm, təhsil, səhiyyə, sosial təminat, mədəniyyət sahələrinin xərcləri artacaq

Maliyyə naziri bildirdi ki, gələn il sosialyönümlü xərclərin məbləği 5 milyard 337 milyon manat təşkil edəcəkdir. Bu da 2013-cü ilə nisbətdə 299 milyon manat və yaxud 5,9 faiz, 2012-ci ilin faktiki icra göstəricisinə nisbətdə isə 597 milyon manat və yaxud 12,6 faiz artım deməkdir.

2014-cü il dövlət büdcəsindən elm, təhsil, səhiyyə, sosial təminat, mədəniyyət, idman sahəsinə və gənclər siyasətinə ayrılan xərclər üst-üstə 4 milyard 910 milyon manat olacaqdır ki, bu da 2013-cü illə müqayisədə 10,7 faiz və yaxud 476 milyon manat çoxdur. 2012-ci ilin faktiki icra göstəricisi ilə müqayisədə isə 17,2 faiz və yaxud 720 milyon manat artım nəzərdə tutulur. Bütövlükdə, bu sahələr üzrə nəzərdə tutulmuş xərclərin dövlət büdcəsi xərclərinin tərkibində xüsusi çəkisi 24,5 faiz təşkil edir. Bu da 2013-cü illə müqayisədə 2,2 faiz çoxdur.

Növbəti ildə investisiya xərclərindən ölkənin nəqliyyat, energetika, kənd təsərrüfatı, sənaye və digər infrastrukturların, sosial-mədəni təyinatlı müəssisələrin tikintisinə, əsaslı təmirinə, yenidən qurulmasına və bərpasına, əsas vəsaitlərin alınmasına, regionların, Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramlarının maliyyələşdirilməsinə vəsait ayrılacaqdır.

2014-cü ilin dövlət büdcəsindən ölkədə, əsasən də regionlarda sahibkarlara güzəştli kreditlərlə maliyyə dəstəyinin genişləndirilməsi üçün 150 milyon manat, "Aqrolizinq"in inkişafı üçün 35 milyon manat, fermerlərə mikrokreditlərin verilməsi üçün 5 milyon manat vəsait nəzərdə tutulur. Sosial ipotekanın tətbiqi üçün 2014-cü il dövlət büdcəsində 2013-cü il səviyyəsində, yəni, 40 milyon manat, Naxçıvan Muxtar Respublikasının büdcəsində 500 min manat vəsait nəzərdə tutulur. Bələdiyyələrə maliyyə köməyinin davam etdirilməsi üçün 2014-cü ilin dövlət büdcəsindən 5,2 milyon manat, beynəlxalq fəaliyyət və beynəlxalq təşkilatlara üzvlük haqları ilə bağlı xərclər üçün 205 milyon manat vəsait ayrılacaq.

Samir Şərifov icmal büdcənin göstəriciləri barədə də qısa məlumat verdi. Bildirdi ki, 2014-cü il icmal büdcəsinin gəlirləri 21 milyard 986 milyon manat olmaqla, cari ilə nisbətən 1 milyard 257 milyon manat və ya 6,1 faiz çox, xərcləri 24 milyard 444 milyon manat məbləğində nəzərdə tutulur. İcmal büdcəyə aid olan Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinin gəlir və xərcləri bərabər olmaqla, 2 milyard 929 milyon manat təşkil edəcəkdir. Bu, 2013-cü ilə nisbətən 296 milyon manat və ya 11,2 faiz artım deməkdir. Fondun xərclərinin 1 milyard 142 milyon manatı dövlət büdcəsindən verilən transfert hesabına örtüləcək ki, bu da 2013-cü illə müqayisədə 6 faiz və ya 65 milyon manat çoxdur.

Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin xərcləri 11 milyard 292 milyon manat və yaxud 2013-cü ilə nisbətən 17 faiz az (2 milyard 308 milyon manat) nəzərdə tutulur. Dövlət büdcəsinə ayrılan 9 milyard 337 milyon manat transfert nəzərə alınmadan 2014-cü ildə Dövlət Neft Fondunun büdcəsindən digər əhəmiyyətli investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsi üçün 1 milyard 921 milyon manat, o cümlədən qaçqınların və məcburi köçkünlərin sosial-məişət və məskunlaşma məsələləri ilə bağlı bəzi tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə 300 milyon manat vəsait ayrılacaq.

İcmal büdcənin tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası büdcəsinin gəlir və xərcləri bərabər olmaqla, 351 milyon manat proqnozlaşdırılır. Bu, 2013-cü illə müqayisədə 5,4 faiz və ya 18 milyon manat çoxdur.

Müzakirələr zamanı Milli Məclisin Regional məsələlər komitəsinin sədri Arif Rəhimzadə bələdiyyələr üçün dotasiyaların, deputat Fəzail Ağamalı kənd təsərrüfatı, o cümlədən aqrolizinq üçün nəzərdə tutulan xərclərin artırılması təklifi ilə çıxış etdilər.

Deputat Bəxtiyar Əliyevin təklifi orta peşə təhsilinə diqqətin artırılması ilə bağlı oldu. Qeyd etdi ki, bu, ölkəmizdə ixtisaslı işçilərin formalaşması və məşğulluğun təmin edilməsi istiqamətində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bəxtiyar Əliyev həmçinin tibbi sığorta siyasətinin də həyata keçirilməsinin vacibliyini vurğuladı. Bəxtiyar Əliyev regional inkişaf, cəbhə rayonlarının inkişafı ilə də bağlı fikirlərini bildirdi.

Deputat Abel Məhərrəmov elm və təhsillə bağlı bəzi məsələlərə toxundu. Qeyd etdi ki, hazırda ən vacib məsələlərdən biri universitetlərin yataqxana probleminin həll edilməsidir. Universitetlərdə çalışan alimlərə də elmi işlərin həyata keçirilməsi üçün vəsait ayrılmasını təklif edən Abel Məhərərmov həmçinin elmi innovasiyaların maliyyələşdirilməsinə diqqət yetirilməsini vacib saydı.

İclasda deputatlardan Çingiz Qənizadə, Asim Mollazadə, Rövşən Rzayev, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının insan hüquqları üzrə müvəkkili (ombudsman) Elmira Süleymanova gələn ilin dövlət büdcəsi ilə bağlı fikirlərini bildirdilər.

Yekunda maliyyə naziri Samir Şərifov söylənən fikirlərə və suallara münasibət bildirdi və gələn ilin dövlət büdcəsinin layihəsi Milli Məclisin plenar iclasının müzakirəsinə tövsiyə olundu.

Rəşad CƏFƏRLİ,

Azərbaycan.-2013.- 7 noyabr.- S. 2,3.