2014-cü ilin dövlət büdcəsi
layihəsinin müzakirəsi davam edir
Noyabrın 13-də Milli Məclisdə Azərbaycan Respublikasının 2014-cü il dövlət büdcəsinin layihəsinin müzakirəsi davam etdirildi. Çıxış edən deputatlar büdcə layihəsini yüksək qiymətləndirməklə yanaşı, təkliflərini də bildirdilər. Xatırladaq ki, 2014-cü il dövlət büdcəsinin gəlirləri ümumi daxili məhsulun 31,4 faizi həcmində olmaqla, mütləq ifadədə 18 milyard 384 milyon manat nəzərdə tutulur. Gələn il Azərbaycanda dövlət büdcəsinin xərclərinin isə 20 milyard 63 milyon manat olması planlaşdırılır. Bu, ötənilki xərclərə nisbətən 1,1 faiz çoxdur.
Deputat Elton Məmmədov büdcə layihəsinin sosialyönümlü və investisiyatutumlu olmasını təqdir etdi. Gələn ildə də ekologiya və ətraf mühitin qorunması ilə bağlı tədbirlərin davam etdirilməsinin, eləcə də qaz və su təchizatı ilə bağlı məsələlərin layihədə öz əksini tapdığını deyən Elton Məmmədov qeyd etdi ki, 2014-cü il üçün nəzərdə tutulan vəzifələrin icrası ölkəmizin inkişafına təkan verəcək.
Deputat Qüdrət Həsənquliyev bəzi xərclərin - o cümlədən diaspor, hərbi məqsədlər, elm və təhsil üçün ayrılan vəsaitlərin bir qədər də artırılması təklifi ilə çıxış etdi.
"2014-cü ilin dövlət büdcəsi çox ehtiyatla tərtib olunub" - deyən deputat Vahid Əhmədovun sözlərinə görə, büdcə layihəsi makroiqtisadi sabitliyi qoruyan tədbirlər nəzərdə tutulmaqla hazırlanıb. Neftin 1 barelinin qiymətinin 100 ABŞ dolları səviyyəsində götürülməsi isə olduqca məqbuldur. Vahid Əhmədov bank faizləri ilə bağlı da fikirlərini bildirdi. Qeyd etdi ki, bu gün bank sektorunda kredit faizləri çox yüksəkdir. Bank depozitlərinin faizləri ilə kredit faizləri arasında olduqca böyük fərqin olduğunu deyən deputatın fikrincə, bu məsələ öz həllini tapmalıdır.
Deputat Xanhüseyn Kazımlı 2014-cü il dövlət büdcəsinin ölkəmizin inkişaf dinamikasına uyğun tərtib olunduğunu bildirdi. Onun sözlərinə görə, layihə Azərbaycanın davamlı inkişafı ilə bağlı bütün məsələləri tam ehtiva edir. Bu ali maliyyə sənədinin icrası respublikamızın iqtisadi gücünün artması, əhalinin həyat səviyyəsinin daha da yüksəlməsi istiqamətində qarşıda duran vəzifələrin həyata keçirilməsinə tam təminat yaradacaq.
Gələn il dövlət büdcəsinin layihəsi real proqnozlar əsasında tərtib olunub və populizmdən uzaqdır. Bunu deputat Astan Şahverdiyev bildirdi. Müxtəlif istiqamətlər üzrə büdcə xərclərinin artırılmasını yüksək qiymətləndirən Astan Şahverdiyev həmçinin layihəyə əsasən qaçqın və məcburi köçkünlərə verilən müavinətlərin artırılmasının nəzərdə tutulmasını təqdir etdi.
Deputat Qənirə Paşayeva büdcə layihəsi ilə bağlı bəzi təkliflərlə çıxış etdi. Təkliflərdən biri birinci qrup əlillərin təhsil haqqından azad olunması barədə idi. Onun sözlərinə görə, bu, əlillərə böyük dəstək olar. Deputat, həmçinin dövlət büdcəsində ipoteka kreditləri üçün nəzərdə tutulmuş vəsaitin bir qədər artırılmasını, tibbi sığorta məsələsinə diqqətlə yanaşılmasını, hepatit c xəstəliyi ilə mübarizə üçün xüsusi proqramın həyata keçirilməsini təklif etdi.
Milli Məclisin Aqrar siyasət komitəsinin sədri Eldar İbrahimov da 2014-cü ilin dövlət büdcəsinin layihəsi ilə bağlı fikirlərini bölüşdü. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan dinamik inkişaf yolundadır. 2014-cü ilin dövlət büdcəsinin layihəsi də bunu əyani təsdiq edir. Layihəyə əsasən neftdən gələn gəlirlərin azalması və qeyri-neft sektorundan gələn gəlirlərin çoxalması ölkəmizin inkişafının göstəricisidir. Bütün bunlar həm də onu təsdiq edir ki, neft kapitalı qeyri-neft sektorunun inkişafına böyük təkan verir.
Eldar İbrahimov daha sonra dedi ki, qeyri-neft sektorunun prioritet istiqamətlərindən olan aqrar sahənin də inkişafı daim diqqət mərkəzindədir. Fermerlərin torpaq vergisindən azad edilməsi, həmçinin kənd təsərrüfatı sahəsinə hər il subsidiyaların ayrılması göstərir ki, dövlət aqrar sferanın inkişafı üçün bütün imkanlardan istifadə edir. Gələn ilin dövlət büdcəsinin layihəsində isə bu xərclər bir qədər də artırılıb.
Komitə sədri təkliflərini də bildirdi. Qeyd etdi ki, kənd təsərrüfatına investisiya qoyuluşuna da diqqət artırılmalı, yeni emal müəssisələri yaradılmalıdır. Bu, həm məhsul itkisinin qarşısını alar, həm də fermerlərin xarici bazarlara çıxış imkanlarını artırar.
Deputat
Abel Məhərrəmovun təklifləri əsasən elm və
təhsil məsələlərini əhatə etdi. Elmi
innovasiyaların maliyyələşdirilməsinə diqqət
yetirilməsini vacib sayan Abel Məhərrərmov dedi ki, bu, Azərbaycanın
inkişaf etmiş ölkələrin cərgəsinə
qoşulması istiqamətində olduqca mühüm məsələdir.
Abel Məhərrəmov onu da bildirdi ki, hazırda ən vacib məsələlərdən
biri universitetlərin yataqxana problemidir: "Hər il xaricdən
oxumaq üçün minlərlə müraciət daxil olur,
ancaq yataqxanamız olmadığından imtina edirik. Digər tərəfdən
yataqxananın olmaması Bakı Dövlət Universitetinin
dünyada reytinqini aşağı salır. Bu gün BDU dünyada 20 min
universitet arasında 602-ci yeri tutur. Yataqxana olsa, BDU
dünya universitetləri sırasında ilk 500-lüyə
düşə bilər".
Deputat Rafael Cəbrayılov bildirdi ki, büdcə layihəsi
gələn ilin iqtisadi mənzərəsini əks etdirir. Əvvəlki
illərdə olduğu kimi, büdcə layihəsi indi də
investisiyatutumlu və sosialyönümlüdür. Büdcə xərclərinin üçdə
ikisinin bu məsələlərə yönəldilməsi
olduqca müsbət haldır. Rafael Cəbrayılov qeyd
etdi ki, büdcənin formalaşması zamanı Dövlət
Neft Fondundan gələn gəlirlərin azalması, 5 inzibati ərazi
vahidinin dotasiyadan azad edilməsi, habelə büdcə xərclərinin
20 milyard manatı ötməsi 2014-cü ilin dövlət
büdcəsi layihəsinin diqqəti çəkən
mühüm tərəfləridir.
2014-cü ilin dövlət büdcəsinin layihəsi
"Büdcə sistemi haqqında" qanuna uyğun
hazırlanıb. Layihənin tərtibi zamanı dünyada
gedən iqtisadi proseslər və Azərbaycanın inkişaf
reallıqları nəzərə alınıb. Bunu isə deputat Musa Quliyev bildirdi. Onun sözlərinə görə, layihəyə əsasən
gələn ildə də sosial sahə diqqət mərkəzində
olacaq. Mütləq ifadədə
sosialyönümlü xərclərin məbləği 5
milyard 337 milyon manat təşkil edəcəkdir ki, bu da
2013-cü ilə nisbətdə 299 milyon manat çoxdur.
Musa Quliyev təkliflərini də diqqətə
çatdırdı. Gələn il uşaqların məcburi
dispanserizasiyası üçün büdcə layihəsində
5 milyon manatın nəzərdə tutulduğunu deyən Musa
Quliyev bu vəsaitin artırılmasını təklif etdi. Həmçinin
qeyd etdi ki, təhsilə
ayrılan xərclərdən uşaqların yay istirahətinin
təşkilinə də vəsait ayırmaq olar.
Deputat Çingiz Qənizadə kənd yerlərində
yaşayanların da ipoteka kreditləri ilə təmin
olunmasına diqqət yetirilməsini vacib bildi. Deputat Fəzail
Ağamalı isə elm və təhsillə bağlı səslənən
təklifləri bölüşdüyünü dedi. Gələn ilin dövlət büdcəsinin layihəsində
sosial-iqtisadi inkişafla bağlı bütün detalların
incəliklə öz əksini tapdığını deyən
Fəzail Ağamalı kənd təsərrüfatı,
artezian quyuların enerji təminatı və digər məsələlər
ilə bağlı təkliflərini də diqqətə
çatdırdı.
Günün ikinci yarısında dövlət büdcəsi
layihəsi ilə bağlı müzakirələr davam
etdirilib. Deputat Sahibə Qafarova bildirib ki, gələn ilin
dövlət büdcəsi Azərbaycanın iqtisadi qüdrətini
real olaraq ifadə edir, o cümlədən uzun illərdir həyata
keçirilən proqramlar çərçivəsində
işlərin davamını şərtləndirir. Deputat Elmira Axundova isə hesab edib ki, büdcənin
müasir dövrün şərtləri və Azərbaycanın
iqtisadi inkişaf dinamikasının yaratdığı
imkanları çərçivəsində hazırlanması
ölkəmizdə düzgün büdcə siyasətinin həyata
keçirildiyini bir daha göstərir. Prezident
İlham Əliyevin müəllifi olduğu inkişaf modeli Azərbaycanın
son illər davamlı yüksəlişini təmin edib və
yeni nailiyyətlərə zəmin yaradıb. Deputat Asim Mollazadə isə təhsil və səhiyyə
sahəsində islahatların aparılmasının vacibliyini
söyləyib. Eyni zamanda, mədəniyyət
sahəsinə ayrılan vəsaitin artırılmasını
təklif edib.
"Gələn ilin dövlət büdcəsi mükəmməl
hazırlanıb, real iqtisadi proqnozlara və rəqəmlərə
əsaslanır"- bu fikri isə Milli Məclisin Elm və təhsil
komitəsinin sədr müavini Bəxtiyar Əliyev söyləyib. B.Əliyev də
elm, təhsil və səhiyyə sahəsində
çalışanların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi
məsələsinə toxunub. Deputat deyib ki, proqnozlar nəinki
bu ili, eyni zamanda qarşıdakı 2-3 ili əhatə
edir: "Bu da çox müsbət haldır. Ən
başlıca istiqamətlərdən biri müxtəlif sahələrə
investisiya qoyulmasıdır. İndiyədək
iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinə
böyük həcmdə investisiya yatırılıb və
bu da müsbət nəticələr verir, iqtisadiyyat
inkişaf edir, ölkə güclənir".
Bəxtiyar
Əliyev bildirib ki, parlamentdə, mətbuatda Azərbaycan səhiyyəsi
və təhsili haqda səsləndirilən bəzi fikirlərin
əsası yoxdur: "Kimsə iddia edir ki, Azərbaycanda səhiyyə,
təhsil inkişaf etməyib, yaxşı həkim, müəllim
yoxdur, bu, tamamilə səhv yanaşmadır. Azərbaycanda
çox gözəl həkimlər, müəllimlər,
iqtisadçılar, mühəndislər var. Eyni zamanda,
başqa sahələrdə də yaxşı mütəxəssislərimiz
formalaşıb. Səhiyyə, təhsil
sahəsinə böyük həcmdə investisiyalar qoyulub və
uğurlu nəticələr əldə olunub. Bütün bunlarla yanaşı, səhiyyə və
təhsil sahəsində çalışanların sosial
müdafiəsi gücləndirilməlidir və bu,
günün ən vacib məsələsidir. Proqramlar hazırlanmalı, islahatlar həyata
keçirilməli və məsələ bu formada həll
edilməlidir". Komitə sədrinin
müavini, həmçinin hesab edir ki, Azərbaycanda insan
kapitalının formalaşdırılmasına böyük həcmdə
investisiya yatırılmalıdır. Çünki
insan kapitalının formalaşdırılması elm, təhsil,
səhiyyə və innovasiyaların inkişafı deməkdir.
İclasda Mərkəzi Bankın idarə heyətinin sədri
Elman Rüstəmov çıxış edib. E.Rüstəmov
bildirib ki, XXI əsrin əvvəllərindən başlayaraq
yüksək inkişaf sürəti götürmüş Azərbaycan
iqtisadiyyatı cari ildə sabitlik nümayiş etdirir.
Son 10 ildə milli iqtisadiyyatımız 3,4
dəfə artıb və 70 milyard ABŞ dollarına
çatıb. Bu, təkcə neftin hesabına
baş verməyib. Bütövlükdə,
qeyri-neft sektoru da 3 dəfədən çox artıb. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan bu
dövrdə milli iqtisadiyyatın artım tempinə görə
dünyada lider dövlətlərdən biri olub.
2003-cü ildə adambaşına düşən ÜDM 3 min
150 dollar idisə, bu rəqəmin cari ildə 11 min dollara
çatması gözlənilir. Bu göstərici
ilə ölkə son 10 ildə dünya reytinqində 100 pillə
irəliləyərək orta gəlirli ölkələr
klubuna daxil olub. Bu dövrdə ölkənin
tədiyyə balansı 2 milyardlıq defisitdən 15 milyard
profisitə qədər yüksəlib.
Qeyd edilib ki, strateji valyuta ehtiyatlarımız 29 dəfə
artaraq 50 milyard dollara çatıb. İşsizlik səviyyəsi 5,1 faizə endirilib. Yoxsulluq 8 dəfə
azalaraq 6 faizə enib. 3 milyon insan yoxsulluq səviyyəsindən
azad olub. Azərbaycan 1563 ölkə
arasında yoxsulluğun səviyyəsi ən aşağı
olan 20 ölkədən biridir. Dünya
Bankının məlumatına görə, milli gəlirin ədalətli
bölgüsünə əsasən, Azərbaycan dünyada
ilk 25-ci sırada qərarlaşıb. Ölkəmiz
makroiqtisadi sabitliyə görə dünyada 148 dövlət
arasında ilk səkkizlikdədir.
Elman
Rüstəmov diqqətə çatdırıb ki, son 10 ildə
bank sektorunun aktivləri 24 dəfə artaraq 1 milyard dollardan 24
milyarda çatıb. Kreditlər 24 dəfə, bank
kapitalı 16 dəfə, əmanətlər 17 dəfə
artaraq 6 milyard manatı ötüb. Ölkədə
3 milyondan çox əmanətçi var. Cari ildə sovet
dövründən qalan əmanətlərin
qaytarılması davam etdirilib. 2013-ci ilin oktyabr
ayının əvvəlinə 1,6 milyondan
çox əmanət hesabı üzrə 600 milyona yaxın vəsait
ödənilib. Regionlara yönəlmiş
kreditlərin həcmi daha sürətlə artır. Bu rəqəm təxminən
30 faizdən artıqdır.
Elman
Rüstəmovun sözlərinə görə, ötən 10
ildə dövlət büdcəsi 19 dəfə artıb:
"Milli iqtisadiyyatımız 3,4 dəfə
artıb. Büdcəmiz bu dövrdə milli
iqtisadiyyatımızı təxminən 6 dəfə üstələyib.
Yeni 10 illikdə iqtisadi inkişaf dinamikası
başqa faktorlara arxalanacaq. Əsas məqsədimiz
2014-cü ildə makroiqtisadi sabitliyin qorunub
saxlanmasıdır. Biz yenə də
inflyasiyanı aşağı həddə saxlamağı hədəf
kimi götürmüşük. Mərkəzi
Bankın imkanları var ki, manatın sabitliyi qorunub
saxlanılsın. Manat artıq sabitlik
statusunu qazanıb".
İpoteka
siyasətindən də danışan Elman Rüstəmov qeyd
edib ki, bu məsələ həm Azərbaycan hökumətinin,
həm də Mərkəzi Bankın daim diqqətindədir:
"Bununla bağlı ipoteka strategiyası da hazırlanıb.
Dövlət büdcəsindən ipoteka kreditləri
üçün ayrılan vəsaitləri artırmaq istəyi
düzgün deyil. Bu, təbii ki, bazar
iqtisadiyyatına uyğun olmazdı. İpotekanın
mühüm göstəricilərindən biri də ucuz mənzillərin
tikilməsidir. Bunun iki yolu var: mənzilləri ya dövlət
tikə, ya da xüsusi bölməni stimullaşdıra bilər.
Burada da, təbii ki, bir çox dövlətlərin
təcrübəsindən istifadə olunur. Hökumətlə birlikdə bu təcrübələri
öyrənirik. Xüsusi bölmə
üçün şərait yaratmaq lazımdır ki, onlar da
ipoteka kreditləri verməkdə maraqlı olsunlar. Banklara uzun müddətlik qoyulmuş pullar
lazımdır ki, ipoteka kreditləri 20-25 illik müddətə
verilə bilsin. Biz də həmin
pulların mənbələrini axtarırıq. Sosial ipoteka üçün dövlət
yardımı tələbatı ödəmir. Bununla bağlı Maliyyə Nazirliyi ilə
danışıqlar gedir. Əhalinin öz
yığımları hesabına ipoteka kreditləri alması
məsələsini də düşünürük.
Yaxın vaxtlarda hazır olan strategiyanın müzakirəsinə
başlayacağıq. Faiz dərəcələrinə
daha geniş mənada baxmaq lazımdır. Faiz dərəcəsi bazarda pulun dəyəridir.
Hər bir əmtəənin dəyəri var və
təbii ki, pul da bir əmtəədir. Azərbaycan
bazarında bankların təklif etdiyi faiz dərəcələri
də pulun dəyəridir. Faiz dərəcələrinin
yüksək olması artıq mifləşib. Düzdür, faizlər yüksəkdir. Lakin bu, narahatçılıq
doğurmamalıdır".
Müzakirələr zamanı çıxış edən deputatlardan Aqiyə Naxçıvanlı, Ceyhun Osmanlı, Mirkazım Kazımov, Əhliman Əmiraslanov, Yevda Abramov, Azər Badamov və Gövhər Baxşəliyeva bildiriblər ki, layihə həmişəki kimi peşəkar komanda tərəfindən hazırlanıb. Qeyd edilib ki, bu gün Azərbaycanın inkişafının əsas səbəbi məhz düşünülmüş iqtisadi strategiyanın həyata keçirilməsidir. Bu gün ölkəmizdə hökumətin apardığı siyasət xalq tərəfindən dəstəklənir, iqtidarın həyata keçirdiyi islahatlar vətəndaşların milli mənafelərinə, sosial vəziyyətlərinə cavab verir və ona görə xalq-iqtidar birliyi daha da möhkəmlənib. Oktyabrın 9-da keçirilən prezident seçkiləri də bir daha məhz bu reallığı təsdiq edib.
Bununla yanaşı, deputatlar elm və təhsil sahəsinə ayrılan vəsaitlərin artırılmasının vacibliyini söyləyiblər. Qeyd edilib ki, bu gün elmi işçilərin əməkhaqları günün tələblərinə cavab vermir. Təhsil Fondunun yaradılması isə bu sahənin inkişafına çox böyük təkan olacaq.
Rəşad
CƏFƏRLİ,
Rəşad
BAXŞƏLİYEV,
Azərbaycan.-2013.- 14 noyabr.- S.5.