Təhsilə dövlət qayğısı bəhrələrini verir

Müasir qloballaşma əsrində Azərbaycanda milli tərəqqinin yeganə yolu elm və təhsilin, yeni biliklərin, intellektual əməyin inkişafından, habelə kompyuter və informasiya texnologiyalarının bütün idarəetmə səviyyələrində geniş tətbiqindən keçir. Bu reallıq nəzərə alınaraq dövlətin uğurlu elm və təhsil siyasəti, bu sahədə özünü göstərən bir sıra problemlərin həlli mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bir faktı da qeyd edək ki, ölkədə təhsilə xüsusi diqqət yetirilməsi respublikamızın sürətli iqtisadi inkişaf yolunda olması, geniş maliyyə imkanları qazanması ilə şərtlənir. Ona görə də təhsilin bütün istiqamətlər üzrə proporsional inkişafı ciddi investisiya tələb edən məsələ olduğundan dövlətin son illərdəki maliyyə imkanları bu sahədə qlobal layihələrə başlamağa münbit şərait yaratmışdır.

Dövlət büdcəsində təhsilə ayrılan xərclərin ildən-ilə artırılması da bu sahənin keyfiyyətcə yeniləşməsi üçün ardıcıl və sistemli fəaliyyət göstərildiyini təsdiqləyir. Belə ki, 2004-cü ildən 2011-ci ilə qədər dövlətin təhsilə ayırdığı büdcə vəsaiti 6 dəfə artmışdır. 2013-cü ildə isə təhsil xərcləri üçün 1milyard 530 milyon manatdan çox, yəni 2012-ci illə müqayisədə 1,2 faiz artıq vəsait ayrılmışdır.

2012-2013-cü tədris ilində ölkədə 4515 (onlardan 4495-i dövlət, 20-si qeyri-dövlət) ümumtəhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərmişdir. Həmin müəssisələrdə 1287599 şagird təhsil almış, 150998 müəllim çalışmışdır. Bakı şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin tabeliyində isə 331 tam orta, 3 ümumi orta, 7 xüsusi, axşam (qiyabi), 4 sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün təhsil ocağı mövcuddur. Həmin məktəblərdə 29949 müəllim 318750 şagirdin təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olur. Azərbaycanda 108 ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisəsi var. Həmin müəssisələrdə 28587 şagird oxuyur, 4062 nəfər rəhbər və mühəndis-pedaqoji işçi, 1453 nəfər istehsalat təlimi ustası fəaliyyət göstərir. Bu il ölkənin ümumtəhsil və ilk peşə ixtisas məktəblərinə 1474 nəfər müəllim işə qəbul olunub.

2012/2013-cü dərs ilinin yekunlarına görə ümumi təhsili xüsusi nailiyyətlərlə başa vuran 248 şagird qızıl və gümüş medalla təltif olunub. Qeyd edək ki, Təhsil Nazirliyi ötən dərs ilində qızıl və gümüş medal alan şəxslərin qəbul imtahanlarında göstərdiyi nəticələrinin təhlilini aparmışdır. Belə ki, 248 medalçıdan 3 nəfəri (1 faiz) 700 bal, 145 nəfəri (58 faiz) 600-699 bal, 49 nəfəri (20 faiz) 500-599 bal, 22 nəfəri (9 faiz) 400-499 bal, 12 nəfəri (5 faiz) 200-399 bal, 1 nəfəri 140 bal toplamışdır.

16 nəfər (6,5 faiz) isə xarici ölkələrin - ABŞ, Türkiyə və Niderlandın nüfuzlu ali məktəblərinin tələbəsi adına layiq görülmüşdür.

Məlum olduğu kimi, ötən tədris ilində ilk dəfə olaraq orta məktəblərin bütün 11-ci sinif şagirdlərinə buraxılış imtahanının qiymətindən asılı olmayaraq yekun dövlət attestasiyasının nəticələrinə görə attestat verilməsi qərara alınmışdır. Təhsil Nazirliyi 2012/2013-cü dərs ilinin və təhsilalanların yekun dövlət attestasiyasının nəticələrini də araşdıraraq müəyyən etmişdir ki, bu il buraxılış imtahanlarında 2 qiymət almış 128 məzun qəbul imtahanlarında yaxşı bal toplayıb ali məktəblərə qəbul olunmuşdur. Onların arasında I ixtisas qrupu üzrə 350, II ixtisas qrupu üzrə 301, III ixtisas qrupu üzrə 559, IV ixtisas qrupu üzrə 330 bal toplamış abituriyentlər də var.

Bu bir daha nümayiş etdirir ki, ölkə rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə qəbul olunmuş müvafiq qərar hər bir məzun üçün ali məktəblərə qəbul prosesində bərabər imkanların yaradılması baxımından düzgün qərar olmuşdur. Ali məktəblərlə yanaşı, həmin şəxslərin orta ixtisas və ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinə qəbul olunmaq şanslarının olduğunu da nəzərə alsaq, bununla da həmin gənclərin sosial həyata aktiv şəkildə qoşulmaq imkanları xeyli artmış olur.

Növbəti illərdə məktəb proqramı ilə qəbul imtahanlarının məzmun və metodologiyalarının uyğunlaşdırılması istiqamətində də ciddi işlər aparıldığı bildirilir. Bu da təhsilalanların biliklərinin qiymətləndirilməsi prosesində keyfiyyətin yüksək səviyyəyə çatdırılmasına səbəb olacaq. Təhsil Nazirliyi bu sahədə Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası ilə sıx əməkdaşlıq edir. Ümumiyyətlə, bu il ölkənin ali təhsil müəssisələrinə və tam orta təhsil bazasından orta ixtisas məktəblərinə qəbul imtahanlarında iştirak üçün 100 min 675 abituriyent ərizə vermişdir. 2013/2014-cü tədris ili üçün respublikanın ali təhsil müəssisələrinə ayrılmış 36 min 537 plan yerinə 33 min 745 gənc qəbul olunmuşdur. İmtahanlarda üçüncü ixtisas qrupu üzrə 4 nəfər, dördüncü ixtisas qrupu üzrə isə iki nəfər maksimal nəticə -700 bal toplamışdır.

Bir faktı da qeyd edək ki, hazırda respublikada "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı"nın icrasına xüsusi diqqət yetirilir. Artıq Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Təhsil üzrə Komissiya tərəfindən 2013/2014-cü tədris ilində xarici ölkələrin ali məktəblərində təhsil almaq üçün sənəd vermiş namizədlərdən 231-i barəsində müsbət qərar qəbul olunmuşdur. Dövlət proqamında əsas məqsəd azərbaycanlı gənclərin ölkə üçün zəruri ixtisaslar üzrə təhsil almasını və onun inkişafında yaxından iştirakını təmin etməkdir.

Bu günlərdə Bakı şəhəri təhsil işçilərinin ənənəvi konfransı keçirilmişdir. Burada təhsil müəssisələrinin işinin daha səmərəli təşkili üçün qarşıda duran vəzifələrdən geniş danışılmışdır. Ümumtəhsil məktəbi müəllimlərinin dərs yükü normasının yuxarı həddinin 24 saatdan 36 saata qaldırılması, məktəb direktorlarının maaşının müvafiq meyarlar üzrə artırılması, ingilis dilinin tədrisinin gücləndirilməsi, müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi, məktəblərin dayanıqlı internetlə təmin olunması istiqamətində nəzərdə tutulumuş dəyişikliklər və digər zəruri məsələlər haqqında məlumat verilmişdir. Bundan başqa, məktəb idarəçiliyinin müasir tələblərə uyğunlaşdırılması, orta ümumtəhsil müəssisələrində günüuzadılmış qruplar, formativ qiymətləndirmə jurnallarının dəyişdirilməsi, müəllim əməyinin stimullaşdırılması ilə bağlı islahatlar keçirilməsi barədə geniş müzakirə aparılmışdır.

Yeni tədris ilində ilk dərslər vətənpərvərlik mövzusuna həsr olunacaqdır. Bu il ölkənin ümumtəhsil məktəblərinin birinci siniflərinə 141166 şagirdin gedəcəyi gözlənilir. Onlardan 74998 nəfəri oğlan, 66168 nəfəri isə qızdır. Xatırladaq ki, 2012/2013-cü dərs ilində ümumtəhsil məktəblərində birinci sinif şagirdlərinin sayı 135541 nəfər olmuşdur. Bu il Bakı şəhəri üzrə xüsusi istedada malik 2400-ə yaxın uşaq birinci sinfə qəbul olunmuşdur.

Son 8 ildə İKT sahəsində icra olunmuş "Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı (2005-2007-ci illər)" və "2008-2012-ci illərdə Azərbacan Respublikasında təhsil sisteminiin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı" çərçivəsində respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 83 faizi, ilk peşə ixtisas təhsili müəssisələrinin 84 faizi, dövlət orta ixtisas təhsili müəssisələrinin və ali məktəblərin hamısı kompyuter avadanlığı ilə təmin olunmuşdur. Belə ki, hazırda respublikanın ümumtəhsil məktəblərində V-XI siniflər üzrə 16 şagirdə, dövlət ali məktəblərində isə hər 28 tələbəyə bir kompyuter düşür.

Təhsil müəssisələrinin informasiya-kommunikasiya üzrə maddi-texniki bazasının təkmilləşdirilməsi, kompyuter avadanlığı və digər zəruri rəqəmsal avadanlıqla təminatı işinin yaxşılaşdırılması məqsədilə Məlumat və Resurs Mərkəzi yaradılmış, 1700 təhsil müəssisəsi Azərbaycan Təhsil Şəbəkəsinə (ATŞ) və İnternetə qoşulmuşdur.

Hər il olduğu kimi, bu il də ənənəvi olaraq 4 milyondan artıq yeni dərslik çap olunmuşdur. VI sinif dərslikləri ilk dəfə olaraq kurikulum əsasında hazırlanmışdır. Artıq dərsliklərin respublikanın təhsil müəssisələrinə paylanması işi başa çatmışdır.

Dövlətin xüsusi qayğısı sayəsində təhsil sahəsində ən diqqətçəkən nəticələr ölkədə məktəb tikintisinin geniş vüsət alması ilə bağlıdır. Bu problemin həlli - məktəblərdə əsaslı təmir-tikinti işlərinin aparılması, müasir tipli yeni təhsil ocaqlarının inşası regionların sosial-iqtisadi inkişafı dövlət proqramlarında, ölkə başçısının fərman və sərəncamlarında öz əksini tapmışdır. Qeyd edək ki, son illərdə təkcə təhsil sahəsində 16 inkişafyönümlü xüsusi proqramın icrası təmin edilmişdir. Yeni dərs ilinə hazırlıq işləri çərçivəsində Bakı şəhəri və respublikanın regionlarında 144 yeni məktəb binası və 13 mövcud məktəbdə əlavə tədris korpuslarının tikintisi, 115 təhsil ocağında isə əsaslı təmir və yenidənqurma işləri həyata keçirilmişdir.

Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti tərəfindən "2011-2013-cü illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı"na əsasən 157 ümumtəhsil orta məktəbdə, körpələr evi və uşaq bağçalarında, uşaq-gənclər yaradıcılıq mərkəzlərində, peşə liseylərində, uşaq-gənclər idman məktəblərində, şahmat məktəblərində, texniki yaradıcılıq, məktəbdənkənar tərbiyə işi mərkəzlərində əsaslı təmir və ehtiyacı olan tədris müəssisələrində yeni sinif otaqlarının tikintisi, idman və akt zallarının, bəzi məktəblərdə isə yeni korpusların inşası aparılmışdır. Artıq Nardaran, Ramana, Pirşağı, Sabunçu, Zabrat, Bakıxanov, Keşlə, Balaxanı, Suraxanı və s. qəsəbələrdə onlarla təhsil ocağı, körpələr evi-uşaq bağçaları müasir standartlara uyğun inşa olunub və yaxud əsaslı təmir edilərək istifadəyə verilib. Bu günlərdə Buzovna qəsəbəsindəki 26 nömrəli orta məktəbin yeni tədris korpusunun açılışı olmuşdur. 40 sinif otağından ibarət yeni korpusda tikinti işləri qısa vaxt ərzində yüksək keyfiyyətlə həyata keçirilmişdir. Əsaslı təmir və yenidənqurma işlərindən sonra 2340 şagird yerlik məktəbdə dərslər əsasən birnövbəli olacaq.

2011-2013-cü illəri əhatə edən Bakı şəhəri və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramında tikintisi və təmiri nəzərdə tutulmayan, lakin bu işlərin aparılmasına ehtiyacı olan 164 ümumtəhsil müəssisəsində də təmir və yenidənqurma işləri həyata keçirilmişdir. Ötən dərs ilində Bakı şəhərində 880 və 640 yerlik 4 yeni məktəb binası inşa edilmiş, 76 təhsil ocağında təmir işləri aparılmış, şagird sıxlığının aradan qaldırılması məqsədilə 20 məktəbdə əlavə tədris korpusu tikilib istifadəyə verilmişdir. Həmçinin 5 məktəbin idman və akt zalları yenilənmişdir. Regionlarda da tikinti-quruculuq işləri sahəsində ciddi işlər aparılmışdır. Sabirabad rayonunda 1200 şagird yerlik M.Ə.Sabir adına 1 nömrəli orta məktəbin, Zaqatalada Bəhmətli kənd tam orta məktəbinin, Qaxda Güllük kənd orta məktəbinin, Şəkidə 1 nömrəli peşə məktəbinin, Bakı Oksford məktəbinin Şəmkir filialı üçün 80 yerlik Uşaq Akademiyasının, Oğuzda 2 nömrəli körpələr evi-uşaq bağçasının, Siyəzəndə, Qobustanda Gənclər Mərkəzinin, Qazaxda Uşaq Əyləncə Mərkəzinin, Şirvanda Olimpiya İdman Mərkəzinin və s. yeni üslubda tikilən binaları artıq öz sakinlərini gözləyir. Regionların 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramının icrasının üçüncü ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfransda xüsusi vurğulanmışdır ki, birinci proqram qəbul olunandan sonra ölkəmizdə 2300-dən çox yeni məktəb binası tikilmişdir. Bu iş hazırda uğurla davam etdirilir.

Azərbaycanda təhsilin inkişafı və xalqımızın gələcəyi üçün sağlam vətəndaşların yetişdirilməsi ümummilli məsələyə çevrilmişdir. Bu, ilk növbədə dövlətin müəyyənləşdirdiyi təhsil strategiyasının tələbidir. Hansı sahədə fəaliyyət göstərməyimizdən asılı olmayaraq hər birimiz bu ali məqsədin reallaşmasında yaxından iştirak etməliyik. Çünki xalqımızın gələcəyi və sivilizasiyalı dünyaya inteqrasiyasının yeganə yolu məhz təhsilin inkişafından asılıdır.

İradə ƏLİYEVA

Azərbaycan. - 2013.- 15 sentyabr.- S. 7.