Neft Daşlarında polad avtoqraf

Azərbaycanın görkəmli neftçilərinin bir pleyadası da var ki, onsuz "Möcüzələr adası" adını almış Neft Daşlarının tarixindən söhbət açmaq mümkün deyil. Bunlar geoloq Ağaqurban Əliyev, neft təşkilatçısı Sabit Orucov, mühəndis Yusif Səfərov, qazma ustaları Mixail Koveroçkin, Qurban Abbasov və başqalarıdır. Bu dəstəyə Xanoğlan Bayramov da daxildir. İnşaatçı Xanoğlan Bayramov.

66 illik ömründə bir çox fəxri adlara və mükafatlara layiq görülüb yüksək vəzifə və titullar qazansa da, onu elə inşaatçı Xanoğlan kimi tanıyırdılar. Maraqlıdır ki, bu günün özündə də onun haqqında söhbət düşəndə çoxsaylı fəxri adlarına ehtiyac duymadan sadəcə olaraq "Neft Daşlarını tikən Xanoğlan" deyirlər.

Bəli, hər kəs həyatda bir ad qoyub gedir... Xanoğlan Bayramov da bu adla yaddaşlarda qalıb. Daha dəqiq desək, Azərbaycanın tarixinə "Neft Daşlarını tikən Xanoğlan" kimi daxil olub.

1949-cu il noyabrın 7-də Xəzərin qoynunda, "Qara daşlar" adlanan ərazidə ilk neft quyusu fontan vurdu. Bu, dünyanın səkkizinci mözücəsi sayılan, dənizin ortasında polad dirəklər üstündə salınan bir şəhərin - Neft Daşlarının ad günü və dünyada dəniz neftinin erasının başlandığı tarix idi.

O zaman Xanoğlanın 16 yaşı vardı, fabrik-zavod məktəbinə (texniki peşə məktəbi) təzəcə qəbul olunmuşdu. Eşitdikləri ona möcüzə təsiri bağışlayırdı. Bir il sonra məktəbi bitirib elektrik qaynaqçısı kimi "Orconikidzeneft"in (sonralar "Suraxanıneft" NQÇİ oldu) tikinti-quraşdırma idarəsində işə düzəldi. Amma heç ağlına belə gətirməzdi ki, bir neçə ildən sonra həyat yolları onu məhz möcüzə saydığı şəhərə aparacaq.

1953-cü ildə Xanoğlan Bayramovu köçürmə yolu ilə "Azərdənizneftinşaat" trestinin Neft Daşlarında fəaliyyət göstərən 6 nömrəli tikinti-quraşdırma idarəsinə işə göndərirlər. Xanoğlan Bakıda böyüsə də, kökü- soyu Lerikin Niməkeş kəndindən idi. Daxilində dağlar oğlunun dözümü-dəyanəti qərar tutmuşdu. Yoxsa o da bəziləri kimi Xəzərin dəli dalğalarından vahiməyə düşər, elə birinci qasırğanı görəndən sonra dənizi həmişəlik tərk edərdi...

"Möcüzələr adası" Xanoğlan üçün həyatın bir sınağımı idi? Yoxsa daxilindəki qurub-yaratmaq eşqini, qəhrəmanlıq ruhunu realizə etmək üçün verilmiş bir şans?

Xanoğlan o vaxt bütün bunlar barədə düşünmürdü və heç romantik duyğulara qapılıb baş verənlərə məna da axtarmırdı. Çətinə düşəndə öz-özünə "qeyrət yeridir, geriyə dönmək olmaz" deyirdi. Canla-başla işləyirdi. İş isə adi iş deyildi. Onlar fırtınalar qoynunda şəhər salırdılar, estakadalar inşa edir, meydançalar tikirdilər. Hamısı da dənizin ortasında, polad dirəklərin üstündə...

İllər keçdikcə estakadalar 10 kilometrlərlə dənizin qoynuna addımlayırdı. 1957-ci ildə 24 yaşlı elektrik qaynaqçısının əlini sıxıb ona respublika Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanını verdilər. Bir il sonra isə eşitdiyinə az qala inanmadı. Bütün qəzetlər, radio, televiziya Xanoğlan Vəli oğlu Bayramova Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı verilməsi barədə xəbər yaydılar. 25 yaşında əmək cəbhəsində bu yüksək adı alanlar bütün sovet məkanında tək-tək olurdu.

"Qızıl Ulduz"lu, Lenin ordenli (bunlar o dövrün ən yüksək mükafatları idi) gənc isə başını aşağı salıb yenə də öz işi-gücü, sadə peşəsi ilə məşğul idi. Məsuliyyətini, səriştəsini, işə yenilikçi münasibətini nəzərə alıb onu usta, sonra iş icraçısı təyin etdilər. 1967-ci ildə Bolqarıstana bir mütəxəssis ezam etmək lazım gələndə dərhal Xanoğlan Bayramov yada düşdü. Beləliklə, Xanoğlan dəst-xətti Qara dənizdə də göründü. O, Qara dənizin Bolqarıstan şelfində hidrotexniki qurğuların ilk quraşdırıcısı oldu.

Vətənə qayıdandan sonra Xanoğlan Bayramov 6 nömrəli tikinti-quraşdırma idarəsinin rəisi təyin edilir. Daha sonra isə "Xəzərdəniznefttəmirtikinti" trestinin müdiri vəzifəsinə irəli çəkilir. Bu trest ləğv olunandan sonra X.Bayramov "Azərdənizneftinşaat" trestində rəis müavini vəzifəsində çalışır. Lakin Xəzər öz fatehini yenidən dalğalar qoynuna çəkdiyindən o, sözügedən trestin 1 nömrəli ixtisaslaşdırılmış təmir-tikinti idarəsinin rəisi vəzifəsinə keçərək dənizə qayıdır.

Xanoğlan Bayramov sözün əsl mənasında, zəhmətkeş bir insan idi. O, istehsalatda işləyə-işləyə neft texnikumunu bitirmiş, onlarla səmərəli təkliflər irəli sürmüşdü. Estakadaların "ömrünü" uzatmaq, onları korroziyadan qorumaq üçün alimlərlə birlikdə xüsusi metod işləyib hazırlamışdılar. Bütün bunlara görə Azərbaycanda aldığı mükafat və fəxri fərmanlardan əlavə, müxtəlif illərdə Moskvada fəaliyyət göstərən Ümumittifaq Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisinin medallarına layiq görülmüşdü.

Ev quran, yol çəkən, körpü salan babalarımız "tikdim ki, izim qala" deyiblər. Xanoğlanın izi isə Xəzərin qoynunda qalıb. Bunlar kilometrlərlə uzanan polad estakadalar, kompressor stansiyaları, gəmilər üçün yanalma körpüləri, neft və qaz daşıyan sualtı kəmərlər, "Günəşli" yatağındakı dərin özüllər və daha neçə-neçə dəniz obyektləridir.

25 il Neft Daşlarında çalışmış neftçi-şair Zaməddin Ziyadoğlu bunları "Xanoğlanın polad avtoqrafı" adlandırır. O deyir:

- Dəniz neftçilərinin dostluğu çox möhkəm olur. Biz onunla həm çiyin-çiyinə işləmiş, həm də ürək və çörək dostu olmuşuq. Xanoğlan Bayramov ciddi və məsuliyyətli bir insan idi, rəhbər vəzifədə çalışdığı zaman tabeliyində olan işçilərə böyük tələbkarlıqla yanaşırdı. Bununla bərabər, dostluqda da əvəzi yox idi. Bu dostluq sanki indi də davam edir. Əziz dostum və ustadım Xanoğlan müəllim artıq 14 ildir həyatda olmasa belə... Bu yaxınlarda Lerik dağlarına da elə qəlbimdəki Xanoğlan sevgisi ilə getmişdim. Orada yaşı 90-nı, hətta 100-ü ötmüş ağsaqqal və ağbirçəklərlə söhbət etdim. Çox təəssüf ki, Xanoğlana dağlar diyarının insanlarına xas olan bu uzunömürlük qismət olmadı. Elə orada da yadıma düşdü ki, əgər yaşasaydı, Xanoğlanın indi cəmi 80 yaşı vardı...

Xanoğlan Bayramov 1999-cu il sentyabr ayının 20-də dünyasını dəyişib. Bu da bir təsadüf. Axı, ölkəmizdə hər il sentyabrın 20-si Azərbaycanın yeni neft erasının başlanğıcının - "Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasının növbəti il dönümü, neftçilərin peşə bayramı kimi qeyd olunur. Amma "hər təsadüf zərurətdən doğur" deyiblər. Xanoğlanın dünyaya gəlişi də, yaşadığı şərəfli ömür də, son nəfəsinədək Azərbaycanın neft həyatı ilə bağlılığı da bir zərurət idi...

Flora SADIQLI

Azərbaycan. - 2013.- 14 sentyabr.- S. 10.