Naftalan beynəlxalq müalicə və kurort şəhərinə çevrilir

Ölkəmiz sürətlə inkişaf edir. Həyatın hər sahəsində misilsiz işlər görülür. Fabriklər, zavodlar tikilir, körpülər, yollar çəkilir, məktəblər, mədəniyyət ocaqları açılır, qəsəbələr, parklar salınır, Olimpiya idman kompleksləri, müalicə-sağlamlıq müəssisələri inşa olunur. Bütün bunlarla yanaşı, kurort-sanatoriya bazasının inkişafına da xüsusi diqqət yetirilir. O cümlədən Naftalan tamamilə yenidən qurulur, onun ilkin şöhrəti qaytarılır.

Naftalan nefti xalqımızın əvəzsiz sərvəti, misilsiz müalicə vasitəsidir. Bu möcüzəli neftin hikməti hamıya bəllidir. Onun müalicəvi əhəmiyyəti hələ neçə yüz il bundan əvvəl insanlara məlum idi. Ona görə də tuluqlarda karvan yolu ilə nefti uzaq Asiya ölkələrinə, xüsusən Ərəbistana daşıyırdılar. Mütəxəssislər deyirlər ki, dünyada analoqu olmayan Naftalan neftindən 70-dən çox xəstəliyin müalicəsində istifadə edilir. Xüsusən hərəkət-istinad, nevroloji, damar, uroloji, ginekoloji və dəri xəstəliklərinin müalicəsində onun böyük faydası var.

Naftalan həm də ölkəmizin abad şəhərlərindəndir. Bu günlər şəhərdə keçirilən təntənəli görüşlər, müxtəlif obyektlərin açılışı, Naftalan şəhərinə dövlət tərəfindən göstərilən diqqət bu barədə bir qədər geniş söhbət açmağa imkan yaradır. Əvvəlcə bir neçə kəlmə möcüzəli neftin və adı dillərdə gəzən Naftalan şəhərinin tarixi, taleyi barədə. Naftalan neftindən müalicə məqsədilə istifadə olunmasına dair ilk yazılı məlumat XII əsrə aiddir. Neft quyularının texniki istismarı isə XIX əsrin 70-ci illərindən başlanır. 1892-ci ildə alman mühəndisi Y.Egerbu bu yerlərə gələrək ilk dəfə neft çıxarmaq üçün quyular qazdırmışdı. O, hətta bu neftdən maz almaq üçün kiçik zavod da tikdirmişdi. Həmin zavodda "Naftalan" və "Kojelon" adlı dərman preparatları hazırlanmış, Yaponiyaya, Amerikaya, İngiltərəyə, Hollandiyaya və başqa ölkələrə satılmışdı. 1904-1905-ci illərdə rus-yapon müharibəsi zamanı əsir düşən yapon əsgərlərinin təcili yardım çantalarında Naftalan mazı ilə dolu bankalar tapılmışdı. O zaman belə bir zərbi - məsəl də yaranmışdı: "Kim naftalana malikdirsə, deməli, onun hər şeyi var".

Ötən əsrin əvvəllərində ölkəmizdə neft sənayesinin inkişafı ilə əlaqədar Naftalan neftinin də qazma üsulla çıxarılmasına başlanılmışdır. 1928-ci ildən isə Naftalan neftinin müalicəvi əhəmiyyətini öyrənmək üçün tədqiqat işləri aparılmışdır. Keçən yüzilliyin 30-cu illərində artıq Naftalan kurortu fəaliyyət göstərirdi. 1938-ci ildə Naftalan eksperimental laboratoriyası yaradılmış, neftin bioloji və müalicəvi təsiri sistemli surətdə öyrənilməyə başlanmışdır. Naftalan neftinin tərkibinin tədqiqində akademik Yusif Məmmədəliyevin, professorlar Tağı Paşayevin, Sarı Səmədovun, Sima Quliyevanın və tibb elmləri doktoru Tanrıverdi Hüseynovun böyük xidmətləri olmuşdur.

Amma bu dəyərli sərvətdən kütləvi şəkildə istifadənin təşkili ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Otən əsrin 70-ci illərində ümummilli lider Heydər Əliyevin köməyi ilə Naftalan kurortu sürətlə inkişaf etməyə başlamışdır. 1982-ci il fevralın 19-da ulu öndərin təşəbbüsü ilə Naftalan kurort şəhərini daha da inkişaf etdirmək tədbirləri haqqında geniş qərar qəbul olunmuşdur. Məhz həmin qərarın nəticəsində "Azərbaycan", "Şirvan", "Çinar", "Goran" sanatoriyaları tikilmiş, Naftalan kurort şəhəri kimi şöhrət qazanmışdır. Ardıcıl surətdə həyata keçirilən çoxsaylı tədbirlər nəticəsində keçən əsrin 80-ci illərində Naftalan kurortuna müalicəyə gələnlərin sayı 40 mindən 70 min nəfərə qədər artmışdır. Dünyada yeganə bir xatirə muzeyi yaradılmışdır. Qoltuq ağacları ilə gələnlər müalicədən sonra qoltuq ağaclarını həmin muzeyə qoyub gedirdilər.

Təəssüf ki, 90-cı illərin burulğanında çox şey sıradan çıxdı. Naftalan kurortunun fəaliyyəti, demək olar, tamamilə dayandı. Xalqın təkidli tələbi ilə ulu öndər Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra isə hər şey tədricən nizama düşməyə başladı. Sahibkarlıq inkişaf etdikcə Naftalanda "Şəfa vannaları", "Müalicə sağlamlıq mərkəzi", "Möcüzəli Naftalan", "Sehirli naftalan" və s. sağlamlıq turizm mərkəzləri yaradıldı. Ardınca, xüsusən son illər Regionların sosial iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının icrası çərçivəsində Naftalan şəhərinin küçələri, yolları abadlaşdırıldı, bağlar, parklar salındı, təbii qaz və elektrik enerjisi problemləri həll olundu. Binaların dam örtükləri və liftlər təzələndi, divarları bəzədildi. Ən baxımlı yerdə Bayraq meydanı yaradıldı. Beləliklə, Naftalan əsl kurort şəhəri görkəmi aldı. Ən əsası isə budur ki, "Çinar" və "Qaşaltı" kimi müasir quruluşlu sanatoriya kompleksləri istifadəyə verildi. Onlar dünyanın ən yüksək standartlarına cavab verir. Həm mehmanxana, həm müalicə mərkəzi, həm də istirahət mərkəzi kimi bütün şərait vardır. Burada insanlar naftalan kimi nadir müalicəvi neftdən istifadə edir, müalicə olunurlar.

İndi daha bir dəyərli obyekt - "Qarabağ" adlı iri müalicə-sağlamlıq kompleksi inşa olunur. Ümumi sahəsi 5 hektardır. Bünövrəsi keçən il qoyulub. Sanatoriyanın binası beşmərtəbəli olacaq. Burada 264 yerlik 132 nömrənin yaradılması nəzərdə tutulur. Müasir quruluşlu bu sağlamlıq ocağında yaxın-uzaq ellərdən gələn qonaqların istirahəti üçün hər şərait yaradılacaq.

Naftalanın yeni obyektlərindən biri də Heydər Əliyev Mərkəzidir. İkimərtəbəli yaraşıqlı binanın ümumi sahəsi 722 kvadratmetrdir. İşıqlı-yaraşıqlı otaqlarda ulu öndərin həyat və fəaliyyətinin müxtəlif məqamlarını əks etdirən fotostendlər diqqəti cəlb edir. Mərkəzdə müxtəlif tədbirlərin keçirilməsi üçün 120 nəfərlik konfrans zalı, elektron kitabxana, internet otağı, rəsm qalereyası və s. yaradılıb.

Şəhərin infrastrukturu da yenidən qurulur. Ən böyük nigaranlıq su sarıdan idi. Naftalanda su təchizatı və kanalizasiya sistemləri 1970-ci ildə yaradılmışdı. Kanalizasiya şəbəkəsi şəhərin kiçik bir hissəsini əhatə edir və əslində, istismara yaramırdı. Şəhər əhalisinə sutkada cəmi 4-5 saat su verilirdi. Bütün bunlar nəzərə alınaraq Azərbaycan hökuməti ilə Yaponiya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyinin birgə maliyyələşdirdiyi layihə çərçivəsində sistemli işlər görülməyə başlandı. Həmin layihə 2035-ci ilə kimi perspektiv inkişafı nəzərə alınmaqla hazırlanmışdır. Layihəyə əsasən, şəhərə içməli su yeni mənbədən - Ballıqayadan verilir (əvvəllər Naftalanın su mənbəyi Çəkil kəhrizləri və artezianlar idi). Bu məqsədlə Ballıqaya-Goranboy kəmərindən 8 kilometr uzunluğunda magistral su xətti çəkilib. Həcmi 3 min kubmetr olan 2 anbar tikilib. İndi şəhərə kifayət qədər su verilir. Bununla yanaşı, 33 kilometr uzunluğunda kanalizasiya şəbəkəsinin yaradılması nəzərdə tutulur. Artıq şəbəkənin 10 kilometrlik hissəsində işlər başa çatıb, çirkli suları təmizləmək üçün müvafıq qurğular inşa edilib.

Yaxın vaxtlarda digər infrastruktur layihələri də icra olunacaq. Çünki dövlətin qarşıya qoyduğu vəzifə belədir. Naftalanın keçmiş şöhrəti daha yüksək, daha müasir və daha keyfiyyətli səviyyəyə qaytarılmalı, Naftalan dünya səviyyəli müalicə və kurort şəhərinə çevrilməlidir.

Naftalan Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Natiq Aslanov isə buna şübhə etmir: "Yeni-yeni layihələrin icrası, dövlətin dəstəyi sayəsində görülən işlər inam yaradır ki, möcüzəli Naftalan yaxın vaxtlarda öz ilkin şöhrətini tamamilə qaytaracaq, əhalinin müalicə-sağlamlıq və istirahət mərkəzinə çevriləcək".

Əhməd İSAYEV,

Azərbaycan.-2013.- 24 sentyabr.- S.7.