Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitlərinin yaxşılaşdırılması istiqamətində ötən il görülmüş işlərə yekun vuruldu

Bununla bağlı Nazirlər Kabinetində keçirilən müşavirədə sözügedən sahə üzrə cari il qarşıda duran vəzifələrdən də söhbət açıldı

Dünən Nazirlər Kabinetində Prezidentin 2004-cü il 1 iyul tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı"nda və həmin proqrama Prezidentin 2007-ci il 31 oktyabr və 2011-ci il 21 fevral tarixli sərəncamları ilə təsdiq edilmiş əlavələrdə nəzərdə tutulan tədbirlərin icrası ilə əlaqədar 2012-ci ildə görülmüş işlər və 2013-cü ildə nəzərdə tutulan tədbirlərlə bağlı müşavirə keçirilmişdir.

Əlaqədar dövlət qurumlarının nümayəndələrinin və tikinti təşkilatlarının rəhbərlərinin iştirak etdikləri müşavirədə Baş nazirin müavini, Qaçqın və Məcburi Koçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Əli Həsənov müzakirə olunan məsələ ilə bağlı geniş məruzə etdi. Öncə Ə.Həsənov xatırlatdı ki, Prezident İlham Əliyev 2012-ci il yanvarın 21-də Goranboy rayonu ərazisində 525 məcburi köçkün ailəsi üçün salınmış 9 beşmərtəbəli yaşayış binasından ibarət yeni salınan məhəllənin, sentyabrın 9-da Şəki şəhəri ərazisində 423 məcburi köçkün ailəsi üçün salınan qəsəbənin, dekabrın 27-də isə Qaradağ rayonu, Müşfiqabad qəsəbəsinin ərazisində 1440 məcburi köçkün ailəsi üçün yeni salınmış məhəllənin açılış mərasimlərində iştirak etmişdir.

"İl ərzində Ağcabədi şəhərində bütün zəruri sosial-texniki infrastruktur obyektlərinə malik 560 ailəlik 10 beşmərtəbəli yaşayış binasından ibarət məhəlləyə məcburi köçkün ailələrinin köçürülməsi başa çatdırılmışdır. Bununla yanaşı, Bərdə rayonu ərazisindəki fin tipli qəsəbədə müvəqqəti məskunlaşan 195 məcburi köçkün ailə üçün yeni yaşayış qəsəbəsi salınmış və məcburi köçkünlərin köçürülməsi təmin edilmişdir", - deyən Ə.Həsənov İmişli rayonunun ərazisindəki fin tipli qəsəbələrdə müvəqqəti məskunlaşan 550 məcburi köçkün ailəsindən birinci mərhələdə 325 ailə üçün yeni qəsəbə salınaraq məcburi köçkünlərin istifadəsinə verilməsini də nəzərə çatdırdı.

Dövlət qaçqınkomun sədri həmçinin bildirdi ki, Mingəçevir şəhəri ərazisindəki fin tipli qəsəbədə və məktəb binalarında müvəqqəti məskunlaşan 502 məcburi köçkün ailəsi üçün yeni yaşayış məhəlləsi və Abşeron rayonunun Masazır qəsəbəsi ərazisində 760 məcburi köçkün ailəsi üçün təzə qəsəbə salınmışdır: "Bununla yanaşı, 2012-ci ildə Maliyyə Nazirliyi tərəfindən ayrılmış vəsait hesabına 871 məcburi köçkün ailəsi dövlət ehtiyacları ilə əlaqədar dövlət mülkiyyətinə alınmış və yaşayış üçün hər cür zəruri şərtlərə cavab verən mənzillərə köçürülmüşdür. Həmçinin dövlət büdcəsində nəzərdə tutulan investisiya xərcləri vəsaiti hesabına Axısxa türklərinə məxsus tikintisi yarımçıq qalmış 28 evin tikintisi başa çatdırılmışdır. Bundan əlavə, Göygöl rayonu ərazisində Laçın rayonundan olan 7 məcburi köçkün ailəsi üçün fərdi yaşayış evləri tikilmişdir", - deyə Ə.Həsənov qeyd etdi.

Baş nazirin müavini onu da vurğuladı ki, qaçın və məcburi köçkünlərin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün tikilən qəsəbələrin infrastrukturunun yaradılması da diqqət mərkəzindədir: "Belə ki, il ərzində 238,5 min kvadratmetr sahəsi olan 6 yeni yaşayış kompleksi salınmışdır. Yəni, həmin ərazilərdə 6 məktəb, 6 uşaq bağçası, 4 tibb məntəqəsi, 5 klub - icma mərkəzi, 5 inzibati bina tikilib istifadəyə verilmiş, 42 kilometr yol, 60 kilometr su, 129 kilometr elektrik, 92,5 kilometr qaz, 3,4 kilometr istilik, 7,4 kilometr kanalizasiya xətləri çəkilmiş, müxtəlif həcmə malik 12 su anbarı, 5 nasos stansiyası, 32 komplekt transformator yarımstansiyası inşa edilmiş, yüksəkgərginlikli 22 transformator quraşdırılmışdır".

Ə.Həsənov qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitlərinin yaxşılaşdırılması istiqamətində son 12 ildə görülmüş işləri bir daha nəzərə çatdırdı: "Ümumiyyətlə, 2001-2012-ci illər ərzində 25.221 ailə və ya 126.105 nəfər daimi məskunlaşmamış qaçqın və məcburi köçkünlər üçün 1 milyon 474 min kvadratmetr sahəsi olan 77 qəsəbə və çoxmərtəbəli evlərdən ibarət məhəllə və fərdi evlər inşa edilmiş, 134 məktəb, 5 musiqi məktəbi, 48 uşaq bağçası, 51 tibb müəssisəsi, 43 klub icma mərkəzi, 37 rabitə evi, 32 hamam, 56 inzibati bina, 8 baytarlıq məntəqəsi, 12 yanğınsöndürmə deposu, 2 olimpiya idman kompleksi tikilmiş, 628 kilometr yol, 781 kilometr su, 1333 kilometr hava elektrik, 288 kilometr qaz, 61,5 kilometr kanalizasiya, 13 kilometr istilik xətləri çəkilmiş, 671 müxtəlif gücə malik elektrik transformatoru quraşdırılmışdır. Həmçinin Maliyyə Nazirliyi tərəfindən ayrılmış vəsait hesabına 6740 nəfər məcburi köçkün (1348 ailə) dövlət ehtiyacları ilə əlaqədar dövlət mülkiyyətinə alınmış mənzillərə köçürülmüşdür. Beləliklə, indiyədək 31 min ailə və ya 140 min nəfərin mənzil-məişət şəraiti yaxşılaşdırılmışdır".

Baş nazirin müavini daha sonra qeyd etdi ki, qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasına ayrılan vəsait hər il artırılır: "Təkcə keçən il Dövlət Neft Fondundan 300 milyon manat vəsait ayrılmışdır ki, bu da 2011-ci illə müqayisədə 160 milyon və ya 2,2 dəfə, 2003-cü ilə nisbətən isə 15 dəfə çoxdur".

Ə.Həsənovun sözlərinə görə, il ərzində həmçinin dövlət proqramının və ona əlavələrin icrası ilə əlaqədar Gəncə şəhəri ərazisində 1500, Qazax rayonunda 300, Bərdə rayonunda 866 məcburi köçkün ailəsi üçün yeni yaşayış məhəlləsinin, İsmayıllı rayonunda 45, Hacıqabul rayonunda 101, Saatlı rayonunda 230, Füzuli rayonunda 612, Sabirabad rayonunda 440, Ağdam rayonunda 932, Beyləqan rayonunda 466, Göygöl rayonunda 600 ailəlik qəsəbələrin, Bakı şəhərinin yataqxanalarında və digər obyektlərdə müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkün ailələrinin köçürülməsi məqsədilə Abşeron rayonunda Qobu şəhərinin salınması, Qəbələ rayonunda 155, Balakən rayonunda 43, Abşeron rayonunun Ramana qəsəbəsində 80 mənzilli yaşayış binalarının tikilməsi ilə bağlı layihələndirmə, layihə-smeta sənədlərinin hazırlanması və s. üzrə müvafiq tədbirlər həyata keçirilmişdir.

Ümumilikdə qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həllinə 2004-2012-ci illərdə 2,8 milyard manat həcmində vəsaitin, o cümlədən 1,481 milyard manatın dövlət büdcəsindən, 1,099 milyard manatın Dövlət Neft Fondundan, 219 milyon manatın isə beynəlxalq humanitar təşkilatlar tərəfindən xərcləndiyini deyən sədr keçən il bir nəfər məcburi köçkünə xərclənən vəsaitin həcminin təxminən 1040 manat təşkil etdiyini bildirdi və qeyd etdi ki, bu rəqəm 2003-cü illə müqayisədə 8,6 dəfə çoxdur və dünyanın digər münaqişə zonaları ilə müqayisədə ən yüksək göstəricidir: "Məhz bu qayğının nəticəsidir ki, məcburi köçkünlər arasında yoxsulluq həddi 2006-cı ildə 75 faiz idisə, hazırda 15 faizdir".

Ölkəmizin keçən il daha bir nüfuzlu beynəlxalq təşkilata - BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının İcraiyyə Komitəsinə tamhüquqlu üzv seçildiyini xatırladan Əli Həsənov sözügedən sahədə ölkəmizin beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığının yüksək səviyyədə qurulduğunu söylədi. Bildirdi ki, hazırda fəaliyyətləri Beynəlxalq Humanitar Yardım üzrə Respublika Komissiyası tərəfindən əlaqələndirilən 49 beynəlxalq, 43 yerli humanitar təşkilatların xətti ilə müxtəlif layihələr həyata keçirilir: "Həmin təşkilatların tam sərbəst, azad və şəffaf fəaliyyətləri üçün nümunəvi şərait yaradılmışdır. Bu, beynəlxalq maliyyə qurumları, donorlar, humanitar təşkilatların rəhbərləri tərəfindən səsləndirilən rəydir".

Baş nazirin müavini vurğuladı ki, cari ildə də qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün muhum işlər görüləcək. İl ərzində 3941 min ailə üçün ümumi sahəsi 260 min kvadratmetr, eləcə də bütün zəruri sosial-texniki infrastruktur obyektləri olacaq 8 qəsəbə və məhəllənin, o cümlədən Gəncə şəhərində 1500 məcburi köçkün ailəsi üçün 5 mərtəbəli 25 binadan, Bərdə rayonunda 866 məcburi köçkün ailəsinə 5 mərtəbəli 15 binadan ibarət yeni yaşayış məhəllələrinin, Abşeron rayonunun Masazır qəsəbəsində 758, İmişli rayonunda 225, Qaradağ rayonunun "Ümid" qəsəbəsinə yaxın ərazidə 200, İsmayıllı rayonunda 45 ailəlik qəsəbələrin, Qəbələ rayonunda 155, Balakən rayonunda 43 ailə üçün 5 mərtəbəli yaşayış binalarının, 2013-cü ilin dövlət büdcəsində nəzərdə tutulan investisiya xərcləri vəsaiti hesabına Axısxa türkləri üçün Saatlı rayonunda 97, Oğuz rayonunda 32, Beyləqan rayonunda 13, Göygöl rayonunda 7 evin tikintisi nəzərdə tutulur.

Rüstəm KAMAL

Azərbaycan.-2013.- 12 yanvar.- S.2.