Qızıl əyarından tanınar

"Gün var ki, ilə bərabərdir. İl də var ki, əsrə bərabərdir." Müdriklər yəqin ki, bu cür vaxt bənzətməsini müəyyən zaman kəsiyində görülən möhtəşəm işlərin miqyasını nəzərə alaraq söyləyiblər. Tarixdə belə möcüzələr az olmayıb. İnsan oğlunun bir gündə yaratdığını illərin, bəzən də əsrlərin çərçivəsinə sığışdırmaq mümkün olmayıb. Elə möcüzələrin şahidi olmaq bizim nəslin qismətindən də yan keçməyib.

Fikrimə bir qədər işıq salmaq istəyirəm. Ötən əsrin 70-ci illərində Bakıda ilk örtülü idman qurğusunun bünövrəsi qoyuldu. İndiki Tbilisi prospektində ("Avropa" hotelinin yaxınlığında) ucaldılan "İdman Sarayı" adlı "nəhənğ" qısa müddət ərzində (ən uzağı 3 ilə) tikilib istifadəyə verilməli idi. Çünki o paytaxtın yeganə əzəmətli "Sarayı" olmalı idi. Elə ona görə də hökumətin bütün qurumları yeni idman qurğusunun inşasını başa çatdırmaq üçün mümkün olanı edirdilər. Lakin... gözləyənlər gözlədiklərini görə bilmədilər. Bakının ilk idman nəhəngi düz 15 ilə tikilib qurtardı, o da ala-yarımçıq. Çünki tikinti işləri başa çatsa da içərisindəki avadanlığın alınmasına və quraşdırılmasına vəsait çatmadı. Odur ki, onu "idman kompleksi" siyahısından çıxararaq, adi sərgi salonu kimi istifadə etməli oldular...

Daha bir misal. Bir qonağımla Bakıdan Mərdəkana gedirdik. Dostum bir neçə il ərzində Bakıda olmadığından Heydər Əliyev prospekti və şose boyunca düzülən yenilikləri maraqla seyr edir, az vaxt ərzində baş verən dəyişikliklərdən heyrətini gizlədə bilmirdi. Nəhayət, düşündüklərini belə ifadə etdi: "Təkcə bu yolu (Aeroport yolunu) belə şəklə salmaq üçün sovet dövründə 100 ildən çox vaxt lazım gələrdi... Nədir bu sıçrayışın sirri?"

Qəlbimdə onunla razılaşdım. Ancaq qonağın dediklərinə bunları da əlavə etdim: - Bunun səbəbi Müstəqillikdir. Yalnız öz sərvətinin, öz iradəsinin sahibi olanlar belə möcüzə yarada bilərlər. Hazırda Azərbaycan bu durumdadır...

Bu giriş sözünü özümə bələdçi seçdim ki, yüksəliş sürətinə görə günü ilə, ili illərə çevirən və qocamanlar cərgəsində ön sıraya çıxan 20 yaşlı təhsil ocağını sizlərə lazımınca təqdim edə bilim...

Çətin başlanğıc

Müstəqilliyimizin bərpasının ilk dövründə bütün sahələrdə olduğu kimi, aviasiya kadrları hazırlığına da böyük ehtiyacımız vardı. Bunu nəzərə alan Azərbaycan hökuməti 15 iyun 1992-ci il tarixli qərarı ilə "Azərbaycan Hava Yolları" Dövlət Konserni ("Azərbaycan Hava Yolları" Qapalı Səhdar Cəmiyyəti) nəzdində Milli Aviasiya Mərkəzi yaratdı. Mərkəzin nəzdində "İxtisasartırma" fakültəsi və "Ümumi texniki fənlər", "Fizika, radioelektronika" və "Azərbaycan və xarici dillər" kafedraları təşkil olundu. 1993-cü ildə Mərkəzdə "Hava nəqliyyatının istismarı" fakültəsi yaradıldı və mövcud kafedralar bu fakültəyə daxil edildi. 1994-cü il fevralın 24-də isə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə Milli Aviasiya Mərkəzinin bazasında Milli Aviasiya Akademiyası (MAA) yaradıldı. Beləliklə, Milli Aviasiya Akademiyası bir fakültə, iki ixtisas, 80 tələbə ilə fəaliyyətə başladı...

İlk illər çox çətin keçdi. Yeni təhsil ocağının maddi-texniki bazası, təlim-tədris vəsaiti, kadr-müəllim heyəti aşağı səviyyədə idi. Məktəbin ərazisi şiddətli hücuma məruz qalmış döyüş meydanını xatırladırdı. Vaxtilə bu məkanda yerləşən hərbi hissə ərazini tərk edərkən özündən sonra ağır texnika tullantıları, təhsil üçün yaramayan uçuq-sökük kazarmalar qoyub getmişdi. Buranı təmizləmək, təhsil üçün yararlı hala salmaq üçün çox vəsait lazım idi. Verilən vəsait isə kifayət etmirdi. Çünki məktəbi maliyyələşdirən, ixtisasa uyğun mütəxəssislərlə təmin edən AZAL-ın özünün vəziyyəti də o zaman ürəkaçan deyildi.

Bununla belə müstəqilliyimizin ab-havası insanlarda, o cümlədən aviatorlarımızda və təhsil işçilərində ayağa qalxmaq, yüksəlmək hissiyatını hədsiz dərəcədə coşduran güclü amil yaratmışdı. Hamı ucalmaq üçün təkan nöqtəsi axtarırdı. Və arzu olunan həmin təkan nöqtəsi özünü çox gözlətmədi...

Təkan nöqtəsi

İnkarolunmaz həqiqətdir ki, müasir Azərbaycanın bir dövlət kimi möhkəmlənib inkişaf etməsi ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. "Azərbaycanın mülki aviasiyasının əsas vəzifəsi uçuşların təhlükəsizliyini təmin etməkdir" - deyən ulu öndər hələ hakimiyyətinin birinci mərhələsində bu sahənin inkişafına xüsusi diqqət yetirirdi. Mülki aviasiyamızın dirçəlişi üçün yerli hava limanlarının tikilib istifadəyə verilməsi ilə yanaşı, həm də milli kadrların yetişməsi üçün təsirli tədbirlər həyata keçirilirdi. Tələbə gənclərin bir çoxu təhsil almaq üçün SSRİ-nin müxtəlif ali məktəblərinə, o cümlədən təyyarəçilik məktəblərinə göndərilirdi. Məhz həmin gənclər müstəqilliyə qovuşduğumuz ilk illərdə düşmənlə döyüşlərdə qəhrəmanlıq nümunəsi göstərdilər, Azərbaycanı qorumaq üçün canlarını əsirgəmədilər...

İnamla demək olar ki, Heydər Əliyev həm də Milli Aviasiya Akademiyasının memarıdır. O, Azərbaycanda ilk olan mülki aviasiya məktəbini - Milli Aviasiya Akademiyasını dünya standartlarına cavab verə biləcək unikal təhsil ocağı səviyyəsində görmək istəyirdi və bu istəyini həyata keçirmək üçün çoxlu sayda tədbirlər görürdü. Bu tədbirlərdən biri də ulu öndərin 1996-cı ildə imzaladığı sərəncamla AMEA-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Arif Mir Cəlal oğlu Paşayev Milli Aviasiya Akademiyasının rektoru vəzifəsinə təyin edilməsi oldu. Bu, adi kadr dəyişikliyi deyildi. Yeni rektor dünya şöhrətli alim, bir sıra Beynəlxalq Akademiyaların üzvü olmaqla yanaşı, həm də yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə, xüsusilə aviasiya sahəsinə olan sevgisi ilə seçilən yaradıcı şəxs idi. Bütün bu keyfiyyətlər A.Paşayevin MAA-ya rəhbərlik etdiyi 16 il ərzində bariz şəkildə özünü sübuta yetirmişdir.

Yüksəliş

1996-cı ildən başlayaraq, MAA özünün yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu. Az müddət ərzində Akademiyada "Uçuş fənləri", "Aviasiya radiotexnikası və elektrotexnikası", "Avtomatika və aviasiya cihazları", "İngilis dili", "Hava naviqasiyası və havada hərəkətin idarə olunması", "Mülki aviasiya iqtisadiyyatı", "Texniki fizika", "Riyazi təminat və mexanika" kafedraları, təcrübə-sınaq istehsalatı və qiyabi fakültə yaradıldı. Azərbaycanda mülki aviasiyanın inkişafı ilə əlaqədar olaraq 1997-1998-ci tədris ilindən MAA-ya qəbul olan tələbələrin sayı sürətlə artmağa başladı. Əgər 1992-1997-ci illərdə MAA-ya qəbul olan tələbələrin sayı 50-97 nəfər təşkil edirdisə, 1998-ci ildə bu rəqəm 219-a çatdı. Sonrakı illərdə bu göstərici yüksələn xətlə dəyişdi. Qəbul olan tələbələrin sayının artması Akademiyanın strukturuna və inkişafına çox müsbət təsir etdi.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 15 iyun 1999-cu il tarixli sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində islahat proqramı" təsdiq olunduqdan sonra MAA-da bir sıra struktur dəyişiklikləri aparıldı. Əlavə olaraq, "Avianəqliyyat istehsalatı" fakültəsi, onun nəzdində "Avianəqliyyat istehsalatı", "Riyaziyyat və mexanika" kafedraları, "İqtisadiyyat və hüquq" fakültəsi və onun tabeliyində "Hüquqşünaslıq" kafedrası təşkil olundu. Hazırda Akademiyanın tədris strukturuna 5 fakültə, 22 kafedra, Aviasiya Personalının Hazırlığı Mərkəzi (APHM), Trenajor mərkəzi və digər bölmələr daxildir. MAA-da ali ixtisas təhsilinin 3 ixtisas qrupunun (1-ci, 2-ci və 3-cü) "diplomlu mütəxəssis", "bakalavriat" və "magistratura" səviyyələri üzrə mütəxəssis hazırlanır.

MAA-da baş verən yeniliklərdən ən önəmlisi bu yaxınlarda istifadəyə verilən Trenajor mərkəzidir. Bu unikal qurğu öz təchizatı və funksional səviyyəsinə görə MDB məkanında və Şərqi Avropada ən müasir və böyük mərkəzlərdəndir. MAA-nın nəzdində qurulmuş yeni trenajorlar Azərbaycan aviasiyasının müasir hava gəmiləri parkının nomenklaturasını əhatə edir. 2011-ci il 18 oktyabr tarixində "Azərbaycan Hava Yolları" QSC-nin və Milli Aviasiya Akademiyasının ABŞ-ın "Boeing" şirkəti ilə imzaladığı müqaviləyə əsasən, MAA-nın Trenajor mərkəzində "Boeing" şirkətinin tövsiyələri ilə bir çox xarici aviasiya şirkətlərinin "Boeing 757/767" hava gəmilərinin uçuş heyəti üzvlərinin hazırlıq keçməsi nəzərdə tutulmuşdur. Trenajor mərkəzi pilotların məqsədyönlü, davamlı, fasiləsiz ilkin və yenidən hazırlığı, həmçinin uçuş heyəti üzvlərinin istehsalatdan ayrılmadan ixtisaslarını artırmalarına xidmət edir.

2005-ci ildən MAA-da Hesablama Mərkəzi (HM) fəaliyyət göstərir. HM-in əsas fəaliyyəti MAA-nın tədris prosesində, həmçinin elmi-tədqiqat, inzibati idarəetmə və təsərrüfat fəaliyyətində müasir kompyuter texnologiyalarının tətbiqinə yönəlmişdir. Hazırda MAA-nın tədris prosesində 350-dən artıq kompyuter istifadə olunur. Tədris prosesində istifadə edilən kompyuter proqramlarının sayı 20-dən artıqdır. MAA-nın Hesablama Mərkəzinin son 4 ildə yerinə yetirdiyi məsuliyyətli və vacib işlərdən biri tələbələrin və dinləyicilərin imtahanlarının kompyuter-test üsulu ilə keçirilməsidir. Testlərin hazırlanması, tələb olunan formata salınması, yerləşdirilməsi və yoxlanılması, imtahanların təşkili və keçirilməsi HM-in əməkdaşları, fakültələr və kafedralar tərəfindən peşəkarlıq, obyektivlik və şəffaflıq şəraitində yerinə yetirilir.

Ölkəmizdə aviasiyanın son illərdə sürətli inkişafı, aviasiya müəssisələrinin infrastrukturunun genişləndirilməsi, yeni hava limanlarının inşası və mövcud aeroportların bərpası, müasir naviqasiya sistemlərinin qurulması, hava gəmiləri parkının sayının artırılması və yeniləşdirilməsi, Milli Aviasiya Akademiyasında müasir Trenajor mərkəzinin yaradılması və vahid təhsil standartlarına keçid məzunlara olan tələbatı artırmışdır. 2010-2011-ci tədris ilində MAA-nı 515 nəfər bitirmişdir. Onlardan 463 nəfəri diplom və buraxılış işi müdafiə etmiş, 52 nəfəri isə dövlət imtahanı vermişdir. Ümumi keyfiyyət göstəricisi 79,6 faiz təşkil etmişdir. MAA-nın məzunları "Azərbaycan Hava Yolları" QSC-nin və Azərbaycanda fəaliyyət göstərən digər mülki aviasiya şirkətlərinin və müəssisələrinin, habelə Azərbaycan Respublikasının dövlət qurumlarının aviasiya xidməti strukturlarında, dövlət orqanlarında, ali təhsil müəssisələrində, elmi-tədqiqat institutlarında, ölkəmizdə fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərdə, MDB-nin və xarici dövlətlərin aviasiya şirkətlərində, banklarda, maliyyə və vergi idarələrində, habelə digər xidmət sahələrində çalışırlar. Son beş ildə MAA məzunlarının sayı 2001 nəfər olmuşdur. Onlardan 1673 nəfəri (83,6 faiz) işlə təmin olunmuşdur. İşə düzəlmək üçün növbədə dayananların sayı 328 nəfərdir (16,4 faiz). Müqayisə üçün deyək ki, MAA-da ilk buraxılış 1994-1995-ci tədris ilində olmuş və məzunların sayı cəmi 39 nəfər təşkil etmişdi.

MAA-nın tədris prosesinə Akademiyanın yüksək ixtisaslı professor-müəllim və təlimatçı heyəti, "Azərbaycan Hava Yolları" QSC-nin, aviaşirkətlərin və aviasiya müəssisələrinin aparıcı mütəxəssisləri cəlb olunurlar. Akademiyada 2011-2012-ci tədris ilində ştatda olan professor-müəllim heyətini 147 nəfər təşkil edir. Onlardan 3 nəfəri AMEA-nın akademiki, 3 nəfəri AMEA-nın müxbir üzvü, 23 nəfəri elmlər doktoru, professor, 54 nəfəri dosent, elmlər namizədidir. Son beş ildə MAA-nın müəllimləri tərəfindən 6 elmlər doktoru və 17 fəlsəfə doktoru dissertasiyaları müdafiə edilmişdir.

Milli Aviasiya Akademiyasında əməkdaşların elmi-tədqiqat fəaliyyəti geniş vüsət almışdır. Elmi işlərin perspektiv planı Akademiyanın Elmi Şurasında qəbul olunduqdan sonra "Azərbaycan Hava Yolları" Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin prezidenti tərəfindən təsdiq edilir və planauyğun şəkildə həyata keçirilir. Əsasən kafedralarda və MAA-nın Elmi-Tədqiqat Nəqliyyat və Aviakosmik Problemləri İnstitutunda görülən elmi-tədqiqat işləri tədrisin və kadr hazırlığının profilinə uyğun aparılır. Əldə edilən nəticələr tədris prosesində, habelə digər sahələrdə tətbiq olunur. Əməkdaşların uğurlu elmi işləri nəşrinə 1999-cu ildən başlanmış "Elmi Məcmuələr" jurnalında və "Elmi Əsərlər toplusu"nda çap olunur. MAA-nın əməkdaşları son üç ildə 181-i xarici ölkə mətbuatında olmaqla 420 elmi məqalə, 60 dərs vəsaiti, 32 dərslik, 16 monoqrafiya nəşr etdirərək, 9 patent almışlar.

Tələbələrin elmi-tədqiqat işlərinə cəlb olunması da yüksək səviyyədədir. Bu iş əsasən Tələbə Elmi Cəmiyyəti (TEC) vasitəsilə həyata keçirilir. 2010-2011-ci tədris ilində MAA-da təhsil alan 2200 tələbə və dinləyicidən 830 nəfəri TEC-in üzvü olmuşdur ki, bu da tələbələrin ümumi sayının 38 faizini təşkil edir. Məqsəd tələbələrin elmə meylini, öz ixtisasları üzrə elmi biliklərini artırmaqla yüksək ixtisaslı, elmli, peşəkar kadr kimi formalaşdırmaqdır. Cəmiyyətin əsas vəzifəsi fənn olimpiadalarında tələbələrin iştirakını, yarışların, viktorinaların, intellektual oyunların keçirilməsini, konfrans və seminarların təşkilini təmin etməkdir. Bütün bunlar öz nəticəsini verir. 2011-ci ildə MAA-nın II kurs tələbəsi Emil Vahablı Rusiya Federasiyasında keçirilən A.F.Mojayski adına VIII Aviasiya və Aeronavtika Tarixinə həsr olunmuş Beynəlxalq Olimpiadada qalib gələrək, qızıl medal qazanmışdır.

MAA-da tədrisin inkişafına təkan verən amillərdən biri də tədris və tədris-metodiki informasiyanın əsas mənbəyi olan zəngin kitabxana sistemidir.Əsaslı kitabxananın ümumi sahəsi 563 m2 olmaqla, 400 m2 sahəsi olan oxu zalları, 15 kompyuteri, surətçıxaran aparatı, 2 kitab skaneri var. Akademiyanın kitabxana fondunda 55000 nüsxə ədəbiyyat mövcuddur ki, ondan 46500-ü tədris, 380-i elmi, 8000-i bədii ədəbiyyat, 120-si isə xarici nəşrə aiddir. Son beş ildə kitabxanaya orta hesabla hər il 4689 nüsxə kitab, 71 adda elmi, elmi-texniki və ictimai-siyasi jurnal, 17 adda qəzet alınmışdır. Hazırda 83 adda informasiya xarakterli jurnal və 20 adda qəzet alınır. Göstərilən müddət ərzində kitabxanaya 23445 nüsxə kitab daxil olmuşdur. 2011-ci ilin oktyabr ayınadək kitabxananın oxucularının sayı 2565 nəfər olmuşdur ki, bunların 494 nəfəri professor-müəllim, 2000 nəfəri tələbələr, qalanları isə digər kateqoriyalı şəxslərdir. Fondda olan ümumi kitabların sayına görə hər tələbəyə 23, ixtisas üzrə isə 19 kitab düşür. MAA-nın Poliqrafiya mərkəzində 2006-2011-ci illərdə 124 adda dərslik və dərs vəsaiti, 23 adda monoqrafiya, 630 adda jurnal məqalələri, 135 adda konfrans materialları, 171 adda proqramlar və metodik materiallar nəşr edilib kitabxanaya verilmişdir. Akademiyada hazırda ümumi sahəsi 80 m2 olan müasir tipli elektron kitabxana fəaliyyət göstərir. M.F.Axundzadə adına Milli Kitabxana ilə birgə layihə əsasında MAA-nın Əsaslı kitabxanası bütünlüklə elektron kataloq sisteminə keçməyə hazırlaşır.

Tələbələrin təlim-tərbiyəsində və təhsilin keyfiyyətində mühüm xidməti olan qurumlardan biri də 2008-ci ildən fəaliyyət göstərən Mülki Aviasiya Muzeyidir. MAA-nın IV tədris binasında 255 m2 sahəsi olan muzey 7000-dən artıq nadir eksponatlardan və müxtəlif materiallardan ibarət fond və ekspozisiya şöbələrindən ibarətdir. Muzeyin fondunun zənginləşdirilməsi üzrə işlər mütəmadi olaraq davam etdirilir.

(Ardı var)

Yusif KƏRİMOV,

əməkdar journalist

Azərbaycan.-2013.- 22 yanvar.- S.8.