Zülmətdən azadlığa

20 Yanvar şəhidlərini torpağa tapşırdığımız gündən 23 il ötdü. Bizi qorxutmaq, qırmaq, sındırmaq istədilər, alınmadı, əksinə, daha mətin olduq, xarici təcavüzə barışmazlıq nümayiş etdirdik, dərd içində boğulsaq belə, azadlığımızı əldən vermədik, şəhid qardaş və bacılarımızın arzularını gerçəkləşdirdik. Bir daha yüksələn bayrağı daha yüksək ucalıqlara, azadlığın səmalarına qaldırdıq.

Hər il yanvarın 20-də bu hadisələrin canlı şahidi kimi yuxum ərşə çəkilir, səbirsizliklə səhərin açılmasını gözləyirəm, müxtəlif səhnələr gözümün önündə canlanır, telekanallara baxıram, o müdhiş gecənin vəhşətlərini sanki təkrar yaşayıram. Dəniz kimi çalxalanıb ayağa qalxdıq, xalq kimi əzəmətimizi, möhtəşəmliyimizi və gücümüzü hiss etdik. Birləşdik, ucaldıq, imperiyanın ambisiyaları, mərkəzin ədaləti, böyük qardaşın qüdrəti, Sovetlər kimi möhtəşəm dövlətin dünyanı səksəkədə saxlayan nüfuzu sovet qoşunu Bakını işğal edən gecə sabun köpüyü kimi partladı. Azadlıq sinəmizdən qopub çıxan, başımızın üstündə nur saçan atəşə bənzəyirdi. Qaranlıq gecələrdə belə bu odun atəşinə söykənib gedirdik. Biz özümüzü ayrı-ayrılıqda gəzən insanlar kimi yox, qaynayıb-qarışan və coşan təlatümlü dəniz, qarşısına çıxan hər şeyi kökündən qoparıb atan, cilovlanması mümkün olmayan sel kimi hiss edirdik. Əmin idik ki, qarşımızda kimsə duruş gətirməyəcək, vahimələnəcək, ordu belə geri çəkiləcək. Bir də o ordunu yad bilmirdik, hamımız sovet ordusunda qulluq etmişdik. Əliyalın idik, silahsız-sursatsız idik. Ömrümüz boyu içimizdə nağıl kimi dillənən əfsanəvi azadlığın dadını hiss edib ona sarı cumurduq, pərvanələr odun işığına gedən kimi.

Telekanallardan birində İlhamla Fərizədən veriliş gedir. Onların ailə üzvləri danışır. İlhamın qardaşı Elxanı 20 ildən artıqdır ki, tanıyıram, birinci dəfədir onun ağladığını görürəm. Möhkəm, iradəli insandır, ancaq aradan bir qərinə ötməsinə baxmayaraq, xatirələr onu kövrəldir. Yenə də o müdhiş gecənin səhəri minlərlə ağlayan kişi, yas içində olan bir ölkə yadıma düşür. Bir də Qorbaçovun Berlin hasarını və Sovet İttifaqını dağıtdığına görə Nobel Sülh mükafatını alması. Berlin divarı uçurdulanda alman xalqı birləşdi, Sovet İttifaqı dağılanda isə bu məkanda müharibə ocaqları alışdı.

Xatirələrin ağırlığından geyinib bayıra çıxıram, işığa bələnən sakit şəhərin Xəzərin qucağında uyumasına inanmaq olmur. Bakı bütün əzəməti və gözəlliyi ilə acı hadisələrin izini hörümçək toru kimi qırıb atıb. Göydələnləri, saysız-hesabsız işıqları, alışıb-yanan yolları ilə bərq vuran Bakı dünyanın ən gözəl və dinc şəhəridir. Dan yeri söküldükcə, binaların silueti tədricən aydınlaşır, bütün gözəlliklər doğan günəşin və şəhərin küçələrinə hamıdan tez çıxan sakinlərin üzünə açılır. Zamanın çarxını geri fırladıb bu günə 23 il əvvəlin qanlı yanvarından baxanda verilən qurbanların, tökülən qanların nə qədər əziz və müqəddəs olduğunu dərk edirsən. Ölkənin bugünkü dincliyinə, əmin-amanlığına, azadlığına sevinir, şəhidlərimizin ucaltdığı bayraqların şəhərin sinəsində və ölkənin hər yerində necə vüqarla dalğalandığını qürurla seyr edirsən.

23 il əvvəl o müdhiş günlərdə isə zülmətin içində dolaşırdıq. Xoflu bir qaranlıq ruhumuza hakim kəsilmişdi. Hər gün dan yeri qızarıb günəş doğsa da, sonu bilinməyən qaranlıqların vahiməsi ölkəni əbədi zülmətin ağuşuna almışdı. Qiyamət günündə olduğu kimi, heç kim sübhün açılacağını, günəşin üfüqlərə nur çiləyəcəyini gözləmirdi. Həyat bitmişdi, tükənmişdi. Qaranlıqların hökmranlığına rəvac verilmişdi. Yaşamaq, sağ qalmaq və şəhidlərin qisasını almaq, səhərləri qarşılayıb, gecələrin ürək didən sıxıntılarından qurtarmaq üçün böyük qüvvə və əzm lazım idi. Keçmiş İttifaqda ən güclü sima sayılan Heydər Əliyevin Moskvada bu hadisələrə etiraz edərək, bəyanat verməsi xalqın gücünü birə on artırdı, bütünlükdə azadlıq hərəkatına təkan verdi.

20 yanvar yaddaşlarda günahsız insanların qətlə yetirildiyi gecə kimi qaldı. Bakıya yeridilən sovet ordusu iblis sürüsü, Qorbaçov xallı qatil titulunu qazandı. O gecə haqqın, ədalətin, vicdanın və gələcək Azərbaycan dövlətçiliyinin çarmıxa çəkildiyi bir gecə idi. Bu gün də bizə israrla demokratiya dərslərini verən Avropa Qorbaçovu qucağına aldı, onun törətdiyi cinayətləri Nobel mükafatı ilə qiymətləndirdi.

İnsana da, xalqa da güclü olmaq üçün öz keçmişinə, kökünə güvənmək lazımdır. Bizi özümüzdən savayı kimsə güclü və qüdrətli etməyəcək, əksinə, müasir dünya elə qurulub ki, içindən zəifləyən və qarşıdurmaların girdabına yuvarlanan istənilən dövləti didib-parçalayırlar.

20 yanvar gecəsi də belə gecələrdən biri idi. Səmavi kitablardan birində deyilir ki, əvvəl Söz olub, Tanrı gündüz olsun deyib, gündüz yaranıb, gecə olsun deyib, gecə yaranıb. Yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə güllələnən yüzlərlə insan, dağım-dağım edilən şəhərlə bərabər, Tanrının ən müqəddəs kəlamı da qətlə yetirilmişdi. Sözlə kimsəni kiritmək, kiməsə baş verənləri izah etmək olmurdu. Adamların gözlərinə baxırdın, içlərini görürdün. Hərə elə bil ki, əlinə bel, külüng alıb Çəmbər kənd məzarıstanında şəhidlərə yox, sərgərdan ruhunun viran qalan xarabalıqlarında dolaşaraq heç kimi, heç nəyi görmədən özünə məzar qazırdı. Qan-tər və göz yaşları içində. Kişilər ağlamaz, deyirlər. Lakin o gün ağlayan kişiləri kimsə qınamadı. Çünki o kişilər qorxularından, dərddən, ölənləri itirmələrindən daha çox özlərinə, sağ qalmaqlarına ağlayırdılar. Ölənlərin ömür yükünü necə çəkəcəklərinə ağlayırdılar.

Biz bu gün misilsiz faciələrdən qalib çıxaraq güclü dövlətə çevrilən xalq kimi öyünə bilərik. Bu, bizim haqqımızdır. Yadıma o qanlı günlərdə şəhərin yollarına tökülüb aqibətinə ağlayan qərənfillər düşür. 20 Yanvar hadisələri zamanı Bakıya ezam olunan tələbə dostum, "Komsomolskaya pravda" qəzetinin müxbiri Volodya Medvedevin Bakıda insanların nəcibliyinə, ləyaqətinə heyran qalmasını indi də unutmur: "Üzümüzə tüpürə bilərdilər, çörək verməyə bilərdilər. Amma elə böyük faciənin içində insanlar diqqətli və qayğıkeş idilər". Onun yazısı dərc olunmadı. Moskvaya qayıtdıqdan sonra Puşkin meydanında yenə də qərənfillərin satıldığını görmüşdü. Amma Bakıda illər boyu qərənfil satılmadı. Ona görə ki, bütün ölkə "qərənfil gözləri" ilə qan ağlayırdı. Maşına minib Bakı kəndlərindən birinə qərənfillərin bugünkü aqibəti ilə maraqlanmağa gedirəm. Maştağada siması ürək açan ağsaqqalla salamlaşıram, adını, nə sənətin sahibi olduğunu soruşuram.

- Muradxan Azadov, - deyib özünü təqdim edir. - Müxtəlif işlərdə işləmişəm, Abşeron rayonunda baş aqronom da olmuşam. İndi təqaüdçüyəm, Şəhidlər xiyabanına gedirəm.

Qərənfilləri soruşuram. Muradxan kişi danışır ki, 1990-cı ildə Zabratda yaşayırdı, torpaq sahəsi də var idi.

- Qərənfil əkmişdim. Yanvar hadisələrində 850-yə yaxın qərənfili dərib Bakıda pulsuz payladım. Ondan sonra da bir neçə il belə etdim. İndi qocalmışam, torpağım da yoxdur. Ancaq düşünürəm ki, biz bu ənənəni davam etdirməliyik, yaşatmalıyıq. Şəhidlərimizin ruhuna, keçmişimizə bir ehtiram kimi.

Bahadur İMANQULİYEV

Azərbaycan.-2013.- 23 yanvar.- S.7.