Azərbaycan Respublikasının Əsir və
itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar
Dövlət Komissiyasının yaradılmasının 20-ci ildönümünə və 2012-ci
ilin yekunlarına həsr olunmuş iclas keçirilmişdir
Yanvarın
30-da Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş
vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət
Komissiyasının yaradılmasının 20-ci
ildönümünə və 2012-ci ilin yekunlarına həsr olunmuş iclas
keçirilmişdir.
Tədbirdə
Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin müavini Əli Həsənov,
Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin, BMT-nin Qaçqınlar
üzrə Ali Komissarlığının, ATƏT-in Azərbaycandakı
nümayəndəliklərinin rəhbərləri və təmsilçiləri
iştirak etmişlər.
Əvvəlcə
tədbir iştirakçıları Dövlət
Komissiyasının fəaliyyətini əks etdirən
fotostendlə, eləcə də Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin fəsadları
barədə müxtəlif dillərdə nəşr
edilmiş kitablar, fotoalbomlar, bukletlər və digər əyani
vəsaitlərlə tanış olmuşlar.
Tədbiri
giriş sözü ilə Dövlət Komissiyasının sədri
Eldar Mahmudov açmışdır. Baş nazirin müavini Əli
Həsənov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyevin Dövlət Komissiyasının
yaradılmasının 20 illiyi münasibətilə təbriklərini
çatdırmışdır. O, dövlət
başçısının daim milli maraqlar və dövlətçilik
mənafelərindən çıxış etmiş, əsir
və girov götürülmüş şəxslərin geri
qaytarılması, itkin düşmüşlərin taleyinin
müəyyənləşdirilməsi kimi yüksək
humanitar missiyanı aidiyyəti qurumlarla
qarşılıqlı əlaqədə layiqincə yerinə
yetirmiş, eləcə də informasiya mübarizəsi sahəsində
əzmlə çalışan Dövlət
Komissiyasının fəaliyyətini yüksək qiymətləndirdiyini
qeyd etmişdir.
Sədr
Eldar Mahmudov Əsir və itkin düşmüş, girov
götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar
Dövlət Komissiyasına və onun İşçi qrupuna
göstərilən yüksək etimada və təbrikə
görə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab
İlham Əliyevə dərin minnətdarlığını
çatdırmışdır. Dövlət
Komissiyasının sədri bildirmişdir ki, günahsız
insanların qurbana çevrilməsinə, əzab çəkməsinə
səbəb olan Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq
Qarabağ münaqişəsi Ermənistanın tutduğu
qeyri-konstruktiv mövqe nəticəsində hələ də
öz həllini tapmamışdır. Bu səbəbdən
qurbanların sayı hər gün artır.
Qeyd
olunmuşdur ki, ötən əsrin 80-ci illərinin sonu,
90-cı illərinin əvvəlində hadisələr o qədər
sürətlə baş verirdi ki, cəmiyyətdə
böyük çaşqınlıq var idi.
Yaxınlarını itirmiş insanlar onları harada
axtaracağını, kimdən soruşacağını
bilmir, əzabları dözülməz həddə
çatırdı. Yaranmış humanitar problemin həlli
üçün vahid və məqsədyönlü dövlət
siyasətinin həyata keçirilməsi zəruri idi.
1993-cü
ildə Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş
vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət
Komissiyası yaradıldı. Ən ağır bir dövrdə
ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycanda siyasi
hakimiyyətə qayıtması bütün sahələrdə
olduğu kimi, müharibə qurbanlarına münasibətdə
də özünü göstərdi. Bu iş sonralar da daim
dövlətin diqqət mərkəzində oldu. Fəaliyyətə
başladığı ilk günlərdən komissiya Beynəlxalq
Qızıl Xaç Komitəsi (BQXK) ilə əməkdaşlıq
çərçivəsində işləmişdir. Bu səmərəli
əməkdaşlıq indi də davam edir.
Sədr
Eldar Mahmudov qeyd etmişdir ki, 2004-cü ildə Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı
ilə Dövlət Komissiyasının tərkibi yeniləndikdən
sonra dövlət başçısının diqqət və
qayğısı sayəsində əsir-girov və itkinlər
probleminə yeni yanaşma baş vermişdir. Qeyd olunmuşdur
ki, Ermənistan tərəfindən azərbaycanlılara
qarşı həyata keçirilən soyqırımı və
etnik təmizləmə siyasəti barədə
hüquqi-tarixi sənədlərin, əsir və itkin
düşmüş, girov götürülmüş şəxslərlə
bağlı materialların dünya ictimaiyyətinə
çatdırılması işi daha da gücləndirilmiş,
ardıcıl xarakter və geniş miqyas almışdır.
Ermənistanın
Azərbaycana təcavüzü nəticəsində
yaranmış humanitar problemin həlli və itkinlərin
taleyinin aydınlaşdırılması üçün hələ
çox işləmək lazım olduğunu bildirən Eldar
Mahmudov mövcud status-kvonun dəyişmədikcə humanitar fəlakətin
tam aradan qaldırılmasının mümkün
olmadığını diqqətə
çatdırmışdır. Sədr Eldar Mahmudov ölkə
rəhbəri tərəfindən Dövlət Komissiyanın
qarşısına qoyulmuş vəzifələrin icrası və
müəyyən edilmiş strateji məqamların həlli
üçün bundan sonra da intensiv
çalışacaqlarını bildirmişdir.
Dövlət
Komissiyasının katibi Şahin Sayılov qurumun 20 illik fəaliyyəti
barədə məruzəsində qeyd etmişdir ki, 1988-ci ildən
başlayaraq Azərbaycanda dərinləşməkdə olan
ictimai-siyasi və hərbi böhran 1993-cü ilin yayında
özünün son həddinə çatdı və Azərbaycanı
parçalanma təhlükəsi, real vətəndaş
qarşıdurması ilə üz-üzə qoydu. Belə bir
vəziyyətdə narahatlıq doğuran daha bir ciddi məsələ
yaranmış humanitar fəlakətin ən qabarıq və dəhşətli
faktorlarından olan - əsir, girov və itkinlərin problemi
idi.
Həmin
dövrü xarakterizə edən əsas cəhət ondan ibarətdir
ki, münaqişə qızışdıqca qurbanlar
artır, ancaq yaxınları barədə məlumat almaq
üçün insanlar müraciət etməyə ünvan
tapa bilmirdilər. Erməni əsir-girovluğundan
qayıtmış vətəndaşların bir qismində
sonradan keçirilmiş tibbi müayinə zamanı yoluxucu xəstəliklər
də aşkar olunurdu. Münaqişə ilə bağlı
respublikada əhalinin miqrasiyasının xaotikliyi bu işi son
dərəcə çətinləşdirirdi. Münaqişənin
tarixi ilə yaşıd olan bu problemin həlli təxirəsalınmaz
məsələ olduğundan hökmən rəsmi
strukturların müdaxiləsi və məqsədyönlü
dövlət siyasətini zəruri edirdi.
Dövlət
Komissiyası yaradıldıqdan sonra öz işini
bütövlükdə müharibə qurbanlarının
müdafiəsinə dair 1949-cu il Cenevrə konvensiyalarının
tələblərinə uyğun surətdə
planlaşdırır və həyata keçirirdi. Erməni tərəfi
isə həmin beynəlxalq sənədlərə məhəl
qoymur və genosid, terror, etnik təmizləmə, əsir-girovlara
münasibətdə beynəlxalq humanitar hüquq
normalarının pozulması siyasətini genişləndirirdi.
Müharibə ilə əlaqəsi olmayan dinc adamların
girovluqda işgəncələrə məruz qalması, şəxsiyyətlərinin
tapdanması, şantaj, hədə-qorxu, alver vasitəsinə
çevrilməsinə dair xeyli faktlar
toplanılmışdır.
Lakin
ümid həmişə yaşayır. İndi də bir
çox vətəndaşımız həmin dövrdə
itkin düşmüş yaxınlarını axtarmaq və ya
düşmənin nəzarətində olan ərazilərdə
qalmış şəhidlərimizin meyitlərini almaqda
kömək göstərmək üçün o illərdə
Naxçıvan Muxtar Respublikasında yaşayan və işləyən
ümummilli lider Heydər Əliyevə müraciət etdiklərini,
onun diqqət və qayğısını, mümkün
yardımlarını minnətdarlıqla
xatırlayırlar.
Dövlət
Komissiyasında olan faktlar göstərir ki, erməni əsirliyində
insanlara qarşı əsil genosid siyasəti həyata
keçirilmiş, yüzlərlə həmvətənimiz
öldürülmüş, dəhşətli əzab və
işgəncələrə məruz qalaraq şikəst
edilmişlər. Son illər apardığımız
araşdırmalar nəticəsində əsir və girovluqda
553 soydaşımızın qətlə yetirildiyi və ya
müxtəlif səbəblərdən vəfat etdiyi müəyyən
olunmuşdur.
Hazırda
BQXK-nın rəsmi qeydiyyatında olan bir azərbaycanlı əsir
Yerevanda saxlanılır. Bu, 1992-ci ildə Bakı şəhərində
anadan olmuş, 2012-ci il iyul ayının 26-da Ermənistan hərbçiləri
tərəfindən əsir götürülmüş Azərbaycan
ordusunun əsgəri Fərəcov Firuz Mirzə oğludur. Erməni
tərəfinin bildirdiyinə görə, guya F.Fərəcov
Vətənə qayıtmaqdan imtina edir. Ümumiyyətlə,
azərbaycanlı əsirlərin qayıtdıqdan sonra
repressiyalara, təzyiqlərə məruz qalması, incidilməsi,
cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması ilə əlaqədar
Vətənə qayıtmaqdan imtina etmələri barədə
ermənilər tərəfindən xeyli böhtan xarakterli məlumatlar
yayılmışdır. Bu iftiraların ortaya
atılmasının əsas səbəblərinin ictimaiyyətə
çatdırılması, mahiyyətinin
açıqlanması Dövlət Komissiyasının vacib vəzifələrindən
biri olmuş, bunların erməni tərəfinin siyasi oyunu
olduğu, təxribat xarakteri daşıdığı dəfələrlə
bəyan edilmişdir. Əsirlərimiz saxlanma yerlərində
mənəvi-psixoloji təzyiqlərə, guya Vətənə
qayıtdıqda həbs olunacaqları, incidiləcəkləri
barədə yalan və böhtanlara məruz qalmışlar.
Əslində,
əsirlikdən azad olunmuş 1042 vətəndaşımızdan
cəmi 31 nəfəri heç də əsir
düşdüklərinə görə deyil, məhz konkret
cinayət əməllərinə görə məhkum
olunmuşlar. 1994-cü il iyulun 3-də Bakı Metropoliteninin sərnişin
qatarında xeyli insan tələfatı ilə nəticələnmiş
partlayış törədən, əsirlikdə məxfi əməkdaşlığa
cəlb edilmiş vətən xaini Azər Aslanov, erməni əsirliyində
olarkən öz həmvətənlərinə işgəncələr
verən, onları alçaldan İlham Qurbanov, "ağ
bayraq" qaldıraraq əlində silah düşmənə
könüllü təslim olmuş, satqınlıq etmiş
Nizaməddin Bayramov və başqaları bu qəbildəndir.
Çoxsaylı faktlar göstərir ki, erməni xüsusi
xidmət orqanları Azərbaycan Respublikasına qarşı
kəşfiyyat-təxribat fəaliyyətində azərbaycanlı
əsir və girovlardan fəal istifadə edir, onlar vasitəsilə
terror və digər düşmənçilik əməllərini
həyata keçirirlər. Belə ki, 107 nəfərin erməni
əsirliyində olarkən məxfi əməkdaşlığa
cəlb olunması faktları aşkar edilmişdir. Onların
böyük əksəriyyəti hər hansı düşmənçilik
hərəkəti etmədiyi üçün cinayət məsuliyyətinə
cəlb olunmamışlar.
2004-cü
ildən etibarən komissiyanın fəaliyyətində yeni
dövr başlandı və köklü dəyişikliklər
baş verdi. Prioritet təşkil edən məsələlərin
müəyyənləşdirilməsi, kadr probleminin həlli
və maddi-texniki bazanın yaradılması əsas amil kimi
önə çəkildi. Bu dövrdə başlıca vəzifə
itkinlərlə bağlı Dövlət
Komissiyasındakı siyahıda dəqiqləşmənin həlli
və bu siyahı ilə BQXK-da olan analoji siyahıdakı fərqin
aradan qaldırılması idi. Bu həm də humanitar problemin
miqyasının dəqiqləşməsi üçün əhəmiyyətli
idi. Bu işin mühüm nəticəsi 2008-ci ilin aprel
ayında BQXK və Dövlət Komissiyası arasında
"Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi ilə bağlı itkin
düşmüş şəxslər haqqında Ante Mortem məlumatların
toplanması və mərkəzləşdirilmiş şəkildə
idarə olunması üzrə" çərçivə
sazişinin imzalanması oldu.
Beləliklə,
siyahılarda dəqiqləşmə işinin
başlanmasından keçən müddətdə 1045 nəfərin
taleyinə aydınlıq gətirilərək adları itkin
düşmüş şəxslərin siyahısından
çıxarılmışdır. Onlardan 386 nəfərinin
sağ, 312 nəfərin hərbi əməliyyatların
gedişində həlak olduğu və meyitlərinin
tanınaraq dəfn edildiyi, 332 nəfərin adının
siyahıdan təkrar keçdiyi, 15 nəfərin isə
münaqişə bölgəsindən kənarda itkin
düşdüyü müəyyənləşdirilmişdir.
Bundan başqa, 2280 itkin barədə komissiyanın
İşçi qrupu tərəfindən toplanmış və
dəqiqləşdirilmiş məlumatlar BQXK-ya göndərilmişdir.
Hazırda siyahılarda dəqiqləşmə işi demək
olar, başa çatmaq üzrədir. Ancaq münaqişənin
xarakteri elədir ki, hər gün yeni-yeni məlumatların
ortaya çıxması mümkündür. Təsadüfi
deyil ki, bu müddət ərzində yaxınlarının və
aidiyyəti qurumların komissiyaya müraciət etmədiyi 147
nəfərin hərbi əməliyyatların gedişində
itkin düşməsi faktı aşkarlanmış və
qeydiyyata götürülmüşdür.
İtkin
düşmüş 4031 nəfərdən 877 nəfərinin,
o cümlədən 22 uşaq, 99 qadın və 133 qocanın əsir-girov
götürülməsi, lakin ermənilərin bunu gizlətməsi
barədə Dövlət Komissiyasında konkret faktlar
vardır. Erməni əsirliyindən azad edilmiş vətəndaşlarımızın
şahid ifadələri əsasında həmin şəxslərin
siyahısı tərtib edilmiş, onların ilkin saxlanma yerləri
və digər faktlar dəqiqləşdirilmişdir. Dəlil-sübutlara
baxmayaraq, erməni tərəfi bu şəxslərin onlara əsir
düşməsi faktını yenə də inkar edir.
Çərçivə
sazişi imzalandıqdan sonra zəruri olan ilk iş itkinlər
barədə məlumatların toplanması idi. Bu iş
Dövlət Komissiyasının İşçi qrupunun və
BQXK-nın köməyi ilə Azərbaycan Qızıl Aypara
Cəmiyyətinin könüllüləri tərəfindən
həyata keçirilmişdir. 26 yanvar 2011-ci il tarixdə BQXK və
Dövlət Komissiyası arasında imzalanmış
"AnteMortem/PostMortem məlumat Bazasının istifadəsi"
üzrə Proqram Təminatı Müqaviləsinə
uyğun olaraq, artıq 850 nəfər barədə
toplanmış məlumatlar elektron məlumat bazasına daxil
edilmişdir.
Lakin
qeyd olunan işlər qarşıda duran vəzifənin həyata
keçirilməsinin ilkin mərhələsidir. Çərçivə
sazişinə əsasən, sonrakı mərhələlərdə
itkin düşmüş şəxslərin yaxın
qohumlarından qan nümunələrinin götürülməsi
və müvafiq qan bankının yaradılması, bankın
və naməlum sümük qalıqlarının beynəlxalq
aləmdə qəbul olunmuş qaydada saxlanması
üçün müasir tələblərə uyğun
laboratoriyası olan xüsusi mərkəzin
yaradılmasıdır. Dövlət Komissiyasının qərarına
uyğun olaraq bu məsələ ilə bağlı 2011-ci
ilin aprel ayında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab
İlham Əliyevə müraciət
ünvanlanmışdır. Dövlət
başçısı bununla əlaqədar Azərbaycan
Respublikasının Nazirlər Kabinetinə göstəriş
vermiş və məsələnin icrası Səhiyyə
Nazirliyinə tapşırılmışdır. Yeni mərkəzin
Səhiyyə Nazirliyi Məhkəmə-Tibbi Ekspertiza və
Patoloji Anatomiya Birliyinin bazasında yaradılacağı
planlaşdırılır.
Dövlət
Komissiyasının səyləri nəticəsində
2004-2012-ci illər ərzində əsir və girov
götürülmüş 22 nəfər BQXK-nın vasitəçiliyi
ilə azad edilmişdir. Bundan başqa, aparılmış
araşdırmaların nəticəsi olaraq adları
2004-cü ilə qədər Dövlət Komissiyasının
siyahısına düşməmiş 54 nəfərin əsir
və girov götürülməsi və azad edilməsi
faktı müəyyən edilərək qeydiyyata
alınmışdır. Bu müddətdə həmçinin
Azərbaycan ərazisində saxlanılmış 21 erməni
və 1 meyit də qarşı tərəfə
qaytarılmışdır.
Məlumdur
ki, Ermənistanın danışıqlarda tutduğu
qeyri-konstruktiv mövqe ilə bağlı münaqişənin
həllinin uzanması, eyni zamanda, Ermənistan hərbçilərinin
mütəmadi şəkildə atəşkəsi pozması
nəticəsində Azərbaycan hərbçilərinin və
mülki şəxslərin, o cümlədən
uşaqların həlak olması halları davam edir. Komissiya
2004-cü ildən ötən müddət ərzində həlak
olaraq düşmən nəzarətində qalmış 3 hərbçinin
və 2 mülki şəxsin meyitini alaraq yaxınlarına təhvil
vermişdir.
Böyük
ictimai rezonans doğurmuş hadisə 2010-cu ilin yayında Ermənistan
hərbçilərinin hücumunu dəf edərkən şəhid
olmuş hərbçilərimizin meyitlərinin uzun müddət
Ermənistan tərəfindən qaytarılmaması
olmuşdur. Onlara qarşı qeyri-insani hərəkətlərə
yol verilməsi isə daha çox narahatlıq
yaratmışdır. Bu faktlar Ermənistanın beynəlxalq
humanitar hüquq normalarına əməl etmədiyini bir daha təsdiqləyir.
Bu
hadisələr baş verən andan məsələ Azərbaycan
Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı
cənab İlham Əliyevin daim diqqət mərkəzində
olmuşdur. Şəhid hərbçilərimiz - Mübariz
İbrahimov və Fərid Əhmədovun meyitlərinin
alınması ilə bağlı dövlət
başçısı tərəfindən bütün
göstəriş və tapşırıqlar verilmişdir.
Beləliklə, Həştərxan bəyannaməsinə
uyğun olaraq, eyni zamanda Dövlət Komissiyasının və
beynəlxalq təşkilatların birgə səyləri,
aparılan müntəzəm danışıqların nəticəsində
2010-cu ilin noyabr ayının 6-da şəhid hərbçilərimizin
meyitləri Ermənistandan alınaraq cənab Prezidentin
göstərişi ilə Bakı şəhərindəki
İkinci Şəhidlər xiyabanında dəfn olunmuşdur.
Humanizm
prinsiplərini əsas götürərək Azərbaycan Respublikasının
Dövlət Komissiyası itkin düşdüyü bildirilən
və BQXK tərəfindən siyahısı təqdim olunan
416 erməninin də axtarışını diqqət mərkəzində
saxlayır. Bu şəxslərdən 211 nəfəri
Dağlıq Qarabağ bölgəsində yaşamış
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları olmuşdur.
Araşdırmalar zamanı onlardan 27 nəfərinin,
ümumiyyətlə, münaqişəyə aid
olmadığı və hərbi əməliyyatların
getdiyi Azərbaycan Respublikasının ərazisində itkin
düşmədiyi, 25 nəfər Ermənistanda, 2 nəfər
isə Gürcüstanda aşkarlanmışdır.
Bu
illərdə Əsir və itkin düşmüş, girov
götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar
Dövlət Komissiyasının beynəlxalq əlaqələri
də nəzərəçarpacaq dərəcədə
inkişaf etmişdir. Azərbaycan reallıqlarının,
Qarabağ münaqişəsi və onun fəsadları ilə
bağlı həqiqətlərin beynəlxalq aləmə
çatdırılması üçün geniş işlər
aparılmışdır. Ümumiyyətlə, 2004-2012-ci illər
ərzində Dövlət Komissiyasının təşəbbüsü
və iştirakı ilə 20-dən çox dildə
hazırlanmış 200 mindən artıq təbliğat vasitəsi
respublikamızın xarici ölkələrdəki səfirlik
və nümayəndəliklərinə, diaspor təşkilatlarına,
dünyanın tanınmış elm ocaqlarına və
kitabxanalarına, politoloq və konfliktoloqlara, xarici dövlət
və ictimai xadimlərinə göndərilmiş,
keçirilmiş tədbirlərdə
yayılmışdır. Materialların yayılma
coğrafiyası dünyanın aparıcı dövlətlərinin
demək olar ki, hamısını əhatə edir.
Ermənistanın
təcavüzü ilə birlikdə yaranmış əsir-girov
və itkinlər problemi daim ölkə rəhbərliyinin diqqət
mərkəzindədir. Ona görə də vətəndaşlarımız
əmindirlər ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq
Qarabağ münaqişəsi nəticəsində itkin
düşmüş hər bir vətəndaşımızın
sonrakı taleyi aydınlaşana qədər komissiya Vətən
və dövlət tərəfindən onun
qarşısında qoyulmuş missiyanı layiqincə həyata
keçirəcəkdir.
İclasda
çıxış edən Azərbaycan Respublikası
Baş nazirinin müavini, Qaçqınların və Məcburi
Köçkünlərin İşləri üzrə
Dövlət Komitəsinin sədri Əli Həsənov
bildirmişdir ki, Ermənistanın hərbi təcavüzü
ən ağır problemlərdən biri - əsir, girov və
itkinlər problemi kimi humanitar fəlakət
yaratmışdır. Artıq 20 ildir ki, Dövlət
Komissiyası fəaliyyət göstərir. Bu illər ərzində
geniş dövlət və ictimai təbəqələri təmsil
edən komissiya insanlarımızın ümidlə
baxdığı bir ünvan olmuşdur. Bütün bu
müddət ərzində komissiyanın fəaliyyəti
ölkə rəhbərliyinin daim diqqət mərkəzində
olmuş, günün tələbləri səviyyəsində
fəaliyyət göstərməsi üçün
bütün zəruri şərait yaradılmış,
maddi-texniki baza ildən-ilə möhkəmləndirilmişdir.
Bu iş gələcəkdə də davam etdiriləcəkdir.
Çünki Ermənistanın tutduğu qeyri-konstruktiv
mövqe nəticəsində münaqişə hələ də
davam edir. Hələ də Ermənistan-Azərbaycan sərhədində
və qoşunların təmas xəttində atəşkəsin
pozulması nəticəsində insanlarımız həlak
olur, əsir və girov götürülür. Odur ki, Dövlət
Komissiyasının fəaliyyəti önəmlidir və onun
məqsədyönlü surətdə davam etdirilməsi zəruridir.
Baş
nazirin müavini Əli Həsənov qeyd etmişdir ki, Ermənistanın
təcavüzkar və terrorçu dövlət kimi
tanıdılması, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi
barədə məlumatların dünya ictimaiyyətinə
çatdırılması, Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində
ölkə rəhbərliyinin həyata keçirdiyi siyasi
kursa əlverişli şəraitin yaradılması
üçün Dövlət Komissiyası son illər daha səmərəli
və məqsədyönlü fəaliyyət göstərmişdir.
Bu istiqamətdə hərtərəfli tədbirlər
görülməklə təbliğat işi gücləndirilmiş,
informasiya mübarizəsinin effektivliyi yüksəlmişdir.
Sözsüz ki, Dövlət Komissiyasının uğurlu fəaliyyətində
beynəlxalq təşkilatlarla səmərəli əməkdaşlıq
mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Daha
sonra Dövlət Komissiyası tərəfindən ötən
ildə görülmüş işlərin yekunlarına dair
çıxış edən İşçi qrupunun rəhbəri
Firudin Sadıqov bildirmişdir ki, "Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə
bağlı itkin düşmüş şəxslər
haqqında Ante Mortem məlumatların toplanması və mərkəzləşdirilmiş
şəkildə idarə olunması üzrə" çərçivə
sazişindən irəli gələn öhdəliklərin
yerinə yetirilməsi, xüsusən də itkin ailələrindən
götürüləcək DNT nümunələrin və
onların saxlanması barədə təşkilati məsələlər,
itkinlərin siyahıları arasındakı fərqin aradan
qaldırılması, əməkdaşlığın daha da
səmərəli qurulması üçün təkliflər
BQXK ilə müzakirə olunmuş, görülmüş
işlər nəzərdən keçirilmiş, o cümlədən
əsir və girov götürülmüş azərbaycanlıların
və ermənilərin azad olunması istiqamətində
danışıqlar aparılmışdır.
Dövlət
Komissiyasının beynəlxalq təşkilatlarla
apardığı müntəzəm və səmərəli
danışıqların nəticəsində 30 noyabr 2012-ci
il tarixdə Qazax rayonu, Bala Cəfərli kəndi istiqamətində,
Azərbaycan - Ermənistan sərhədində,
qoşunlarının təmas xəttində növbəti
humanitar aksiya həyata keçirilmişdir. Prosesdə həmin
il noyabrın 12-də Qazax rayonu, Alpoud kəndi istiqamətində
Ermənistan hərbçiləri tərəfindən girov
götürülmüş Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı,
1972-ci il təvəllüdlü Alıyev Telman Cavanşir
oğlu azad edilmişdir.
Ötən
il itkinlərin axtarışı istiqamətində
aparılmış araşdırma zamanı 20 nəfərin də
döyüşlərin gedişində itkin düşməsi
faktı aşkar edilərək Dövlət Komissiyasında
qeydiyyata alınmış və adları müvafiq
siyahıya salınmışdır. 38 itkinin isə taleyi
müəyyənləşdirildiyi üçün adları
siyahıdan çıxarılmışdır. 38 nəfərdən
5 nəfərinin həlak olduğu, 5 nəfərinin itkin
düşmədiyi, 26 nəfərin adının siyahıda təkrar
keçdiyi, 2 nəfərin isə münaqişə bölgəsindən
kənarda itkin düşməsi faktı müəyyənləşdirilmişdir.
13 nəfərin də axtarış siyahısından
çıxarılması üçün tədbirlər
davam etdirilir. 1 dekabr 2012-ci il tarixə olan məlumata görə,
4031 nəfər itkin düşmüş, 1402 nəfər əsir
və girovluqdan azad olunmuş şəxs kimi Dövlət
Komissiyasında qeydiyyatdan keçir.
Araşdırmalar
nəticəsində Dövlət Komissiyasında itkin
düşmüş şəxs kimi qeydiyyata
alınmış 33 nəfərin Ermənistan silahlı
qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş
ərazilərdə sağ-salamat qalması və əsir-girov
götürülməsi ehtimalını yaradan faktlar müəyyənləşdirilmişdir.
Bu faktlar, o cümlədən itkin düşmüş şəxslərlə
bağlı aparılmış axtarış-araşdırma
tədbirlərinin nəticəsi olaraq 125 şəxs barədə
ümumiləşdirilmiş arayışlar tərtib
edilmişdir.
Dövlət
Komissiyasında olan məlumatların dəqiqləşdirilməsi
və itkin düşmüş şəxslərin
axtarışı ilə əlaqədar müxtəlif
dövlət orqanlarına və beynəlxalq təşkilatlara
606 nəfər barədə 961 sorğu göndərilmişdir.
1567 itkin barədə toplanmış əlavə məlumat və
materiallar onların işlərinə əlavə
olunmuşdur.
Azərbaycan
Respublikasının təşəbbüsü ilə BMT
İnsan Hüquqları Komissiyasının və Baş
Assambleyanın müvafiq sessiyalarında qəbul edilmiş
"İtkin düşmüş şəxslər"
adlı qətnamənin icrası barədə Baş katib tərəfindən
İnsan Hüquqları Şurası və Baş
Assambleyanın 67-ci sessiyasında hesabatın təqdim edilməsi
ilə bağlı Xarici İşlər Nazirliyindən daxil
olmuş sorğuya əsasən, geniş məlumat
hazırlanaraq göndərilmişdir.
Dövlət
Komissiyasında və BQXK-da itkin düşmüş şəxs
kimi qeydiyyata alınmış 232 şəxslə
bağlı verilmiş sorğulara əsasən, daxil olmuş
cavablar, əldə olunmuş digər məlumatlar təhlil
edilmiş və sistemləşdirilərək müvafiq
bazalara əlavə edilmişdir. İtkin düşmüş
və əsirlikdən azad olunmuş şəxslərlə
bağlı müxtəlif dövlət orqanlarından və
beynəlxalq təşkilatlardan daxil olmuş 67 sorğu icra
olunmuşdur. Dövlət
Komissiyasına müraciət etmiş 758 itkinin yaxın
qohumları İşçi qrupunda qəbul olunmuş, onlara
yaxınlarının axtarışı ilə əlaqədar
görülmüş işlər barədə ətraflı
məlumatlar verilmiş, itkin düşmə şəraitləri
barədə əlavə məlumatlar alınaraq sənədləşdirilmiş,
anket vərəqələri doldurulmuşdur.
Ermənilər
tərəfindən törədilmiş terrorçuluq əməlləri
və soyqırımı cinayətləri, əsir-girovlara
münasibətdə beynəlxalq humanitar hüquq
normalarının pozulması barədə həqiqətlərin
beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması və
insanlığa qarşı cinayət olan Xocalı
soyqırımının 20-ci ildönümü ilə əlaqədar
"Xocalıya ədalət" kampaniyası çərçivəsində
Dövlət Komissiyası beynəlxalq silsilə tədbirlərin
keçirilməsinə yardımçı olmuşdur.
Ötən
il keçirilmiş tədbirlərdə 1300 nüsxə Azərbaycan,
rus, ingilis dillərində Dövlət Komissiyasının
materiallar toplusu, 6317 ədəd "Erməni terroru",
"Prestuplenie armənskix terroristiçeskix i banditskix
formiravaniy protiv çeloveçestva", "Bizi əsirlikdən
qurtarın", "QSM-7 təsdiq edir", "Qarabağ:
dünən, bu gün fotoşəkillərdə" adlı
kitablar, 18127 ədəd isə kitabların DVD versiyası yayılmışdır.
Bu işdə komissiyanın üzvləri, dövlət və
qeyri-hökumət təşkilatları yaxından iştirak
etmişlər.
Çıxışlar
bitdikdən sonra məruzələr ətrafında müzakirələrdə
komissiyanın üzvləri Yaqub Mahmudov, Rəbiyyət
Aslanova, Xələf Xələfov, İsmayıl Ömərov
və başqaları çıxış edərək 20 il
yol qət etmiş, ağır və eyni zamanda şərəfli
bir missiyanı həyata keçirən bu qurumun fəaliyyətini
yüksək qiymətləndirdiklərini, görülən
işlərin mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini,
cəmiyyətdə böyük rəğbətlə
qarşılandığını və beynəlxalq ictimaiyyətdə
maraq doğurduğunu bildirmişlər. Prezident İlham Əliyevin
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin Azərbaycanın yeganə problemi
olması, bununla əlaqədar reallıqların dünya
ictimaiyyətinə çatdırılıması barədə
göstərişləri üzrə fəaliyyətin daha səmərəli
və məqsədyönlü həyata keçirilməsi
üçün səylərin və koordinasiya işinin
gücləndirilməsinin vacibliyi qeyd olunmuşdur. İclasda
müzakirə olunan məsələlərlə bağlı
müvafiq qərarlar qəbul edilmişdir.
Tədbirin
sonunda Əsir və itkin düşmüş, girov
götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar
Dövlət Komissiyasının yaradılmasının 20-ci
ildönümünə həsr olunmuş "Tarixi humanitar
missiya" sənədli filmi nümayiş edilmişdir.
Azərbaycan.-2013.- 31 yanvar.- S.2.