İkili standartlarla problemi həll etmək olmaz

Beynəlxalq ictimaiyyət Ermənistanın təcavüzkar siyasətinə laqeyd yanaşmasa və işğalçı ölkəyə qarşı sanksiyalar tətbiq etsə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə son qoyular

Ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına iddiaları onların "böyük Ermənistan" yaratmağa yönəlmiş planlarının tərkib hissəsidir. Əlverişli şərait yaranan kimi bu planı həyata keçirməyə çalışan erməni millətçiləri keçmiş SSRİ-yə M.Qorbaçovun rəhbərlik etməsindən sonra yenidən fəallaşdılar. Onlar 1988-ci ildən başladıqları terrorçu-separatçılıq fəaliyyətləri ilə Azərbaycan torpaqlarının işğalı planını işə saldılar.

1991-ci ilin sonlarında SSRİ-nin dağılması ilə keçmiş sovet məkanında yeni geosiyasi şərait yaranmasından sonra Ermənistan, faktiki olaraq, Azərbaycana qarşı açıq və ədalətsiz müharibəyə başladı. 1992-ci ilin yayında Azərbaycanın əsasən könüllülərdən olan hərbi hissələri cəbhə bölgəsində müdafiəni təşkil etməyə çalışsalar da, bu proses sona qədər davam etmədi. Hakimiyyət çəkişmələri və AXC-Müsavat iqtidarının yarıtmaz siyasəti cəbhədəki məğlubiyyətlərə yol açdı.

1993-cü ildə xalqın istəyi ilə hakimiyyətə qayıdan ulu öndər Heydər Əliyev səriştəsiz iqtidarların Azərbaycana "miras" qoyub getdikləri çox ciddi problemləri həll etməyə başladı. Ölkənin müstəqilliyinin qorunub saxlanılması, ictimai-siyasi sabitliyin yaradılması istiqamətində mühüm addımlar atıldı. Bütün bunlarla paralel olaraq Heydər Əliyevin 1993-cü ilin noyabrında ordu ilə bağlı müraciəti ölkəmizdə ordunun formalaşdırılması prosesinin start nöqtəsi kimi tarixə düşdü. Çox keçmədi ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Horadiz istiqamətində, Murovda erməni ordusunun mövqelərinə əhəmiyyətli zərbə endirdi. Nəticədə işğal olunmuş 20-dən çox kənd azad edildi. Horadiz əməliyyatı Azərbaycan Ordusunun Qarabağ müharibəsi dövründə qazandığı ən böyük qələbə idi və bu, artıq Ermənistanda ciddi təşviş doğurmuşdu. Azərbaycanda hərbi quruculuğun çox sürətlə getməsi qarşı tərəfi işğalçılıq planlarını davam etdirmək arzusundan çəkindirdi və 1994-cü ilin may ayında Ermənistanın dövlət başçısı atəşkəs haqqında sazişin imzalanmasına razılıq verdi. Atəşkəsdən sonra aparılan sülh danışıqlarında ATƏT-in Minsk qrupu hamı tərəfindən tanınan yeganə vasitəçidir.

ATƏT-in Minsk qrupuna həmsədrlik edən dövlətlər - ABŞ, Rusiya və Fransa problemin sülh yolu ilə həllinə tərəfdar olduqlarını, Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazilərinin işğaldan azad edilməsinin, qaçqın və məcburi köçkünlərin öz torpaqlarına qayıtmalarının vacibliyini ötən 20 ildə dəfələrlə bəyan ediblər. Hətta bunu rəsmi sənədlərdə də təsdiqləyiblər. Məsələn, Rusiya Prezidenti tərəfindən belə sənəd təsdiqlənmiş və bu ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi saytında yerləşdirilmiş "Rusiya Federasiyasının xarici siyasət konsepsiyası"nda yer alıb. Konsepsiyada da göstərilir ki, Rusiya MDB məkanındakı münaqişələrin siyasi-diplomatik həlli üçün fəal rol oynamağa, o cümlədən Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ATƏT-in Minsk qrupunun digər həmsədr ölkələri ilə birlikdə Rusiya, Fransa və ABŞ prezidentləri tərəfindən verilmiş bəyanatlarda əksini tapmış prinsiplər əsasında həllinə dəstək verməyə davam edəcək. ATƏT-in Minsk qrupuna həmsədrlik edən digər dövlətlərin də xarici siyasətlərində Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması prioritet məsələlərdən biri kimi nəzərdən keçirilir. Bu ölkələrin rəhbərlərinin, xarici siyasət idarələrinin bəyanatlarında torpaqların sülh yolu və beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri ilə həllinin vacibliyi öz əksini tapıb.

Atəşkəsdən sonra münaqişənin sülh yolu ilə bağlı danışıqlar başladı. Lakin ATƏT-in Minsk qrupu vasitəsilə aparılan danışıqları atəşkəs razılaşmasından bəri nəticəsiz qalıb. İndiyədək problemin həlli ilə bağlı bir neçə variant nəzərdən keçirilsə də, Ermənistanın qeyri-konstruktivliyi ucbatından heç biri baş tutmayıb.

Dağlıq Qarabağ probleminin həlli üçün hüquqi və siyasi addımlar beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə, ATƏT-in, Avropa Şurasının və digər beynəlxalq təşkilatların müvafiq sənəd və qərarlarına əsaslanır. Həmsədr ölkələrdən verilən bəyanatlarda beynəlxalq təşkilatların Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı qəbul etdikləri sənədlər və ərazi toxunulmazlığı ilə bağlı beynəlxalq hüququn normaları əsas götürülür. Bütün sənədlər işğalçı Ermənistan qoşunlarının Azərbaycanın zəbt edilmiş ərazilərindən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb etsə də, rəsmi Yerevan bütün dünyanın gözü qarşısında bunlara məhəl qoymur. Beynəlxalq ictimaiyyət, əsasən də Qərb ölkələri və ayrı-ayrı beynəlxalq təşkilatlar Ermənistanın beynəlxalq hüququn normalarını tapdalamasına göz yumurlar. Həmsədr dövlətlər, o cümlədən beynəlxalq təşkilatlar indiyədək təcavüzkar Ermənistanı Azərbaycan ərazilərinin işğalını dayandırmağa məcbur etmək üçün bircə addım belə atmayıblar. Əksinə, müxtəlif vasitələrlə - susqunluqla, ikili standartlar nümayiş etdirməklə Ermənistanın beynəlxalq hüququn normalarına məhəl qoymamasına göz yummaqla bu işğalçı ölkənin təcavüzkar siyasətinə dəstək vermiş olublar. Bununla da münaqişənin sülh yolu ilə həlli məsələsində qeyri-səmimi olduqlarını ortaya qoyublar.

İkili standartların və təcavüzkarın beynəlxalq miqyasda müxtəlif vasitələrlə dəstəklənməsinin nəticəsidir ki, ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına təcavüz etməsindən 26 il keçir, amma problem həllini tapmır. Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Dağlıq Qarabağ bölgəsində yaradılan qondarma və separatçı rejim regionda təhlükə mənbəyi olaraq qalır. Beynəlxalq nəzarətdən kənar olan bu ərazilər Ermənistanın dəstəyi ilə terrorçuların hazırlanması, silah qaçaqmalçılığı, narkotik maddələrin becərilməsi və ticarəti məqsədilə istifadə olunur. Bütün dünya, xüsusən Avroatlantik məkanda təmsil olunan dövlətlər, beynəlxalq təşkilatlar bunu bilir və görür. Lakin susmaqla erməni təəssübkeşliyini nümayiş etdirirlər.

Bu günlərdə qoşunların təmas xəttində baş verənlər, ermənilərin Azərbaycan Ordusunun mövqelərinə basqını, hətta mülki şəxslərə atəş açması bir daha göstərdi ki, terror və işğalçı ölkə olan Ermənistan region üçün təhlükə mənbəyidir. Beynəlxalq ictimaiyyətin və xüsusən dünyanın aparıcı siyasi dairələrinin münaqişə ocaqlarının yaranmasına səbəb olan təhlükə mənbələrinə qarşı hansı sərt addımları atdığı yaxşı məlumdur. Bu, hərbi müdaxilə də ola bilər, siyasi-iqtisadi sanksiyaların tətbiqi də. Elə Avropanın özündə bununla bağlı zəngin praktik təcrübə var. Belə olan halda sivil Avropanın təhlükəsizlik prinsipləri ilə bir araya sığmayan siyasət həyata keçirən Ermənistana qarşı hansısa siyasi və iqtisadi sanksiyaların tətbiq olunmaması sadəcə təəssüf doğurur. Ermənistanın beynəlxalq sənədlərə məhəl qoymadığını, eləcə də Azərbaycanın dünyanın və Avropanın təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələlərə mühüm töhfələr verdiyini bildikləri və gördükləri halda Qərb siyasi dairələrinin, ayrı-ayrı təşkilatların ikili standartlardan çıxış etməsi beynəlxalq səviyyədə etimadsızlıq mühitinin formalaşmasına, Ermənistanın işğalçılıq siyasətinin daha da ayaq açmasına səbəb olur. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatında bu barədə deyilir: "Danışıqlarda qeyri-konstruktiv mövqe nümayiş etdirən, status-kvonun qorunub saxlanmasında maraqlı olan və həmçinin Madrid Sülh Planından boyun qaçıran işğalçı Ermənistanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq qətnamələrinə əməl etməməsi, qanlı etnik təmizləmə siyasəti həyata keçirməsi, bir milyondan artıq insanı öz yurdundan qovması və sonunda sülh prosesinə xələl gətirən bu cür təxribatçı addımlar atması bu ölkəyə qarşı beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən ciddi sanksiyaların tətbiq edilməsi üçün əsas verir".

İşğalçılıq siyasətinin qarşılığında Ermənistan barədə ölçü götürülməməsi vasitəçilərin fəaliyyətinin və bütövlükdə Dağlıq Qarabağ probleminin həllini arzulayan beynəlxalq ictimaiyyətin bu niyyətinin səmimiliyinə şübhə salır. İşğal faktı və bir neçə gün öncə cəbhədə baş verənlər bu ölkəyə qarşı ciddi sanksiyaların tətbiq olunmasına tam əsas yaradır. Əgər beynəlxalq ictimaiyyət Ermənistanın təcavüzkar siyasətinə laqeyd yanaşmasa və işğalçı ölkəyə qarşı sanksiyalar tətbiq etsə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə son qoyular.

Rəşad CƏFƏRLİ

Azərbaycan. - 2014.- 8 avqust.- S. 3.