Zirvələrə söykənən kənd - Havuş

Havuş Naxçıvan MR-in ucqar kəndlərindən biridir. Bu kənd öz bənzərsiz və nadir gözəlliyi ilə sanki Tanrı möcüzəsidir. Şərur rayonunun inzibati ərazisinə daxil olan və dəniz səviyyəsindən 2016 metr yüksəklikdə yerləşən Havuş, muxtar respublikanın əksər dağ kəndləri kimi, düşmənlə üz-üzədir. Boz və sərt zirvələrin ovcunda bir boşqab səməni kimi görünür. Bəlkə elə buna görə kəndin adının etimologiyası "ovuc" mənasını ifadə edir. Ovuc-avuc-avuş söz dəyişmələrindən sonra kənd indiki Havuş adını alıb.

Havuş kəndi rayon mərkəzindən 35 kilometr şərqdə, Dərələyəz silsiləsinin yamacında, Ermənistanla sərhəddə yerləşir. 1992-ci ilin mayında Ermənistanın quldur dəstələrinin aramsız hücumları nəticəsində kənddəki bir çox evlər, eyni zamanda məktəb, klub, kitabxana tamamilə dağıdılmışdı.

O zaman erməni silahlıları muxtar respublikaya bütün sərhəd boyu hücuma keçmişdi və ən ağır döyüşlər Sədərək və Şərur istiqamətində gedirdi. Amma ulu öndər Heydər Əliyevin məharəti nəticəsində erməni həmlələrinin qarşısı alındı. Türkiyə ilə Azərbaycan arasında körpünün açılışı da təyin olunmuş vaxtda baş tutdu.

Havuşlular da öz ev-eşiklərini, yurd-yuvalarını mərdliklə qoruyub saxladılar: nə bir addım geri çəkildilər, nə də kəndi tərk etdilər. Əslinə qalsa, bu kənd zirvələrin əhatəsində bir az da qalaya bənzəyir. Bu "qala"da doğulmusansa, bu zirvələrin arasında böyümüsənsə, buraları atıb getmək sakinlərin ağlına belə gəlməz. Muxtar respublikanın ayrı-ayrı rayon və kəndlərindən köməyə gələnlər də havuşlularla çiyin-çiyinə verərək düşmənə qarşı qətiyyətlə vuruşdular.

Artıq o qanlı döyüşlərdən 22 il keçib. Şərur rayonundan Havuşa doğru irəlilədikcə Şərur-Dərələyəz silsiləsinin özünəməxsus gözəllikləri, uca dağları, xoş təbiəti, təravətli havası səni sanki sehrli bir aləmə aparır.

Çünki bu müddət ərzində kənd xeyli dəyişilib. Hazırda 200-ə yaxın əhalinin yaşadığı Havuşda hələ 2001-ci ildə inzibati ərazi dairəsi üzrə nümayəndəlik və məktəb tikilərək istifadəyə verilib. Nümayəndəlik binasında kənd bələdiyyəsi və tibb məntəqəsi də fəaliyyət göstərir. Kənd icra nümayəndəsi Mehbalı Məmmədov söhbət əsnasında dedi ki, sovetlər dönəmində bizimlə üz-üzə olan Ermənistanın kəndlərində yaşayış Havuşdakından yaxşı idi. O vaxtlar onların evlərində mavi yanacaq alovlanarkən biz təzək və odun yandırırdıq. Amma müstəqilliyimizin bərpasından sonrakı ilk illərdəki erməni təcavüzünü nəzərə almasaq, bu gün Allahımıza şükür edirik. İndi qapımıza qədər yollarımız asfaltlanıb, yeni məktəb, Kənd mərkəzi tikilib, tibb məntəqəsi istifadəyə verilib. Muxtar respublikanın yenidən qazlaşdırılması zamanı ilk olaraq ucqar dağ və sərhəd kəndləri mavi yanacaqla təmin olundu. Havuşlular da bu sevinci ilk yaşayanlardandır. Bu gün eşidirik ki, bir vaxtlar həsədlə baxdığımız qonşu düşmən kəndlərində vəziyyət acınacaqlıdır, əhali köçür. Bir zamanlar bizim yaşadıqlarımızı bu gün onlar yaşayırlar. Müstəqilliyin biz havuşlulara ən böyük töhfələrindən biri elə bu həsədə son qoyulmasıdır.

Bu gün havuşlular əsasən heyvandarlıq və arıçılıqla məşğul olurlar. Həmin sahələrin inkişaf etdirilməsi üçün kənd sakinlərinə dövlət tərəfindən güzəştli kreditlər verilir. İndiyədək 10 ailənin hər biri 2000 manat belə kredit alıb.

Havuş kənd tam orta məktəbinin direktoru Mehman Həsənov isə bildirdi ki, yeni dərs ilində bu tədris ocağında 22 şagird təhsil alacaq, onların təlim-tərbiyəsi ilə 10 müəllim məşğul olacaq. Bəzi ixtisas müəllimlərinin çatışmadığını xatırladan məktəb direktoru bu il həmin fənlər üzrə də ixtisaslı müəllimlərlə təmin olunacaqlarına ümid etdiklərini bildirdi. Tədrisin keyfiyyətini artırmaq üçün məktəbdə elektron lövhəli sinif, kompüter otağı, yüzlərlə bədii ədəbiyyat və dərsliklə təmin edilən kitabxana var. Bunun nəticəsidir ki, ötənilki dərs ilində məktəbi bitirən 4 məzunun 4-ü də ali məktəblərə qəbul olunub. Bu il isə məktəbi bitirən 3 şagirddən 1-i ali məktəbə sənəd verib və indi o, Naxçıvan Dövlət Universitetinin tələbəsidir.

Beləcə, Havuş insanlarının mərdliyi, qorxmazlığı, çalışqanlığı sayəsində əhatəsində olduğu dağlardan da böyük görünür.

Elxan MƏMMƏDOV

Azərbaycan. - 2014.- 21 avqust.- S.4.