İllərdə qalan izlər

Son illər aparılan quruculuq işləri

Neftçalanın simasını büsbütün dəyişib

Hər günü, ayı, ili dəyərləndirən, mənalandıran insandır, onun əməlləridir. Yaxşı əməllər, xeyirxah işlər isə həyatda özündən sonra iz qoymaq deməkdir. Belə əməl sahibləri el-obanın, xalqın yaddaşında əsrlər boyu yaşayır. Bu baxımdan tikilən, qurulan, yaradılan nə varsa, bir nəsildən digərinə yadigardır. Bir xalq bayatısında deyildiyi kimi:

Əzizim bizim qala,

Həmişə bizim qala.

Tikmədim özüm qalam,

Tikdim ki, izim qala.

Bakıda, digər yerlərdə qədim, yaraşıqlı, zövqlə, milli üslubda tikilən binaları görəndə çoxumuz ayaq saxlayıb diqqətlə onlara baxırıq. Demək olar ki, onların hər birinin fasadında inşa edildiyi il həkk olunub. Belə nadir memarlıq nümunələrinə nəzər salarkən nə vaxtsa onları inşa etdirən və bu işdə əməyi olan insanların ruhuna rəhmət diləyirik. Gördükləri işlər, həyata keçirdikləri genişmiqyaslı tikinti-quruculuq, abadlıq işləri belə deməyə əsas verir.

Bütün bunlar isə bugünkü və gələcək nəsillər üçündür. İnşa edilən olimpiya idman kompleksləri, müalicə diaqnostika mərkəzləri, məktəblər, xəstəxanalar, çəkilən yollar, salınan körpülər və digər tikililər insanların həyat şəraitini yaxşılaşdırmaqdan ötrüdür. Dünyanın qabaqcıl təcrübəsinin öyrənilməsilə tikilən bu obyektlər uzun müddəti, bəlkə də azı yüz il öncəki dövrü nəzərə almaqla inşa edilir. Deməli, belə iş üsulu indiki nəslin rahatlığını təmin etməklə bərabər, gələcək nəsilləri bir çox problemlərdən, qayğılardan azad etmiş olur. Bizdən sonra dünyaya gələcək yeni-yeni nəsillər isə ölkəmizi, xalqımızı daha da irəli apara biləcək qlobal məsələlərlə məşğul olacaqlar.

Dünya gör-götür dünyasıdır, deyirlər. Yaxşı nə varsa öyrənmək, lazım gələndə onu tətbiq etmək müsbət haldır. Kim belə edirsə qazanır, itirmir. Bu mənada ölkə rəhbərinin göstərişinə əsasən rayonların icra hakimiyyəti başçıları mütəmadi olaraq qrup halında inkişaf etmiş ölkələrə ezam edilirlər. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə əlaqədar qəbul edilən dövlət proqramları, il ərzində görülən işlərə hər rüb yekun vurmaq, qarşıdakı dövr üçün vəzifələri müəyyənləşdirmək, əhali ilə Prezidentin yerlərdə keçirdiyi görüşlər Azərbaycanın dinamik inkişafını təmin edən başlıca şərtlərdir, düşünülmüş sosial-iqtisadi siyasətin məntiqi nəticəsidir.

“Məsləhətli don gen olar” deyiblər. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı dövlət proqramlarında nəzərdə tutulan tədbirlərdə əsasən əhali tərəfindən irəli sürülən təkliflər əsasında hazırlanıb həyata keçirilir. İqtidarla xalq arasında yaranan belə əlaqə forması demokratiya yolunda inamla addımlayan ölkəmizdə həlli vacib olan məsələlərin zamanında icrasına imkan yaradır. Bunun nəticəsidir ki, paytaxtla yanaşı, rayonlarımız da ildən-ilə inkişaf edir, abadlaşır. Belə inkişafı, tərəqqini Kürlə Xəzərin qovşağında yerləşən Neftçala rayonunun timsalında da aydın görmək olar.

Hər bir toponimdə müəyyən məna var. Neftçala da bu baxımdan istisna deyil. Hələ qədim zamanlardan neft layı qatlarının nisbətən üzdə olması və mazutun yerin səthinə çıxaraq çalalara dolması toponim olaraq Neftçala adının yaranması kimi göstərilir.

Çar Rusiyası zamanında buradakı neft əcnəbi mütəxəssislərin diqqətini özünə cəlb edir və onlar burada qazıntı-tədqiqat işləri aparırlar. 1930-cu illərdən isə kütləvi halda neft hasilatına başlanılır. Elə həmin illərdə neft quyusu qazarkən yerin təkindən çıxan suyun tərkibində yodun olduğu müəyyən edilir və bundan sonra yod istehsalına başlanılır. İndiki Neftçala şəhərinin təməli də həmin vaxtlar qoyulub. Tikinti işlərini aparmaq üçün Trest adlı xüsusi idarə yaradılır. Hətta sonralar Neftçala şəhəri el arasında “Trest” kimi də adlanır. 1939-cu ildə əsası qoyulan şəhərdə tikinti işləri İkinci dünya müharibəsi dövründə xeyli zəifləsə də, müharibə başa çatdıqdan sonra şəhərin tikintisi davam etdirilir. Neft, yod istehsalı artır, balıqçılığın inkişafı üçün tədbirlər görülür. Buradakı qara kürü dünyada ən keyfiyyətli məhsul olduğundan Moskvaya və xarici ölkələrə göndərilir. Pambıqçılıq, taxılçılıq, heyvandarlıq sahələrində də yüksək nailiyyətlər əldə edilir.

Neftçalanın daha sürətli inkişafı isə 1969-cu ildən - ulu öndər Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra başlayır. İstər sənayedə, istərsə də kənd təsərrüfatında sıçrayış yaranır. Neftçalanın şan-şöhrəti hər yana yayılır. O illərdə iqtisadiyyatla yanaşı, sosial məsələlər də mərhələ-mərhələ öz həllini tapmağa başlayır. Bu günün özündə Neftçala şəhərinə yaraşıq verən, onun hüsnünə gözəllik gətirən mədəniyyət sarayı, şahmat məktəbi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, Kür çayı üzərində salınan iki körpü, bir çox məktəb binası, rayon mərkəzi xəstəxanasının binası, digər müalicə ocaqları, bir sıra müəssisələr, çoxmərtəbəli yaşayış evləri, sosialyönümlü digər tikililər və s. o illərin yadigarlarıdır. Ümummilli lider o zaman dəfələrlə Neftçalaya gəlmiş, sənaye müəssisələrində, kolxoz və sovxozlarda olmuş, zəhmət adamlari ilə görüşmüşdür. Bu gün tarix-diyarşünaslıq muzeyində, icra hakimiyyətinin binasında, məktəb, idarə və müəssisələrdə təşkil edilmiş guşələrdə həmin illərin müəyyən anlarını yaşadan, göz önünə gətirən fotoşəkillər nümayiş etdirilir. Onların sırasında müxtəlif illərdə rayona rəhbərlik etmiş Kamran Hüseynov, Təvəkkül Xankişiyev, İbrahim Qurbanov, Vilayət Seyidov, Aslan Süleymanov, Seyfəddin Məmmədov kimi Neftçalanın yüksəlişində əməyi olan insanların da şəkilləri var.

Müstəqilliyimizin bərpasından sonrakı ilk illər isə hər yerdə olduğu kimi, Neftçalada da ağrılı-acılı olmuşdur. Ciddi sovet rejimindən sonra baş alıb gedən özbaşınalıq, xaos, anarxiya iqtisadiyyatı iflic vəziyyətinə salmış, adamlar qruplara bölünərək qarşı-qarşıya dayanmışdı. Bu dəfə də respublikanı məhv olmaq təhlükəsindən Heydər Əliyev xilas etdi. Xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra hər yerdə olduğu kimi, Neftçalada da vəziyyət məcrasına düşdü. Aparılan islahatlar sayəsində adamlar dinc həyata qayıtdılar. Hər kəs ailəsini dolandırmaq üçün iş-güclə məşğul olmağa başladı.

Yaranan sabitlik, əldə olunan atəşkəs, həyata keçirilən islahatlar, bağlanılan müqavilələr səmərəsini göstərdi. Ölkə büdcəsinə daxil olan gəlirlər artdı, yeni yüksəliş dövrü başladı. 2004-cü il fevralın 11-də regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə əlaqədar Prezident İlham Əliyevin imzaladığı Birinci Dövlət Proqramı bu inkişafın lokomotivi rolunu oynadı. Ay aydan, il ildən uğurlu gəldi. Arzular, xəyallar gerçəkləşdi. Adamların əhvali-ruhiyyəsi, həyatı dəyişdi, yaxşılaşdı. Evi olmayan ev, maşın arzusunda olan maşın aldı. Baş verən dəyişikliklər bizi ən yeni tariximizin səhifələrini vərəqləməyə, olanları xatırlamağa, göz önünə gətirməyə sövq edir. 2003-cü ilin oktyabr ayının əvvəllərində cənab İlham Əliyev prezidentliyə namizəd kimi Neftçalada oldu, onunla görüşə gələnlər qarşısında çıxış etdi, Xıllı Nərə Balıqartırma Zavodunun istifadəyə verilməsi lentini kəsdi. Bu müəssisə son 11 ildə 50 milyona yaxın müxtəlif növ nərə cinsli balıq körpəsi yetişdirib Xəzər dənizinə buraxmışdır.

On bir il ərzində rayonda ümumi məhsul istehsalı 2 dəfə, sənaye məhsulu istehsalı 34,2, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı 33,1 faiz, pərakəndə ticarət dövriyyəsi 31,1, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin həcmi 4,7, iaşə xidmətinin həcmi 5,7 dəfə artmışdır. Orta aylıq əməkhaqqı 5,3, pensiyaların orta məbləği 5,8 dəfə yüksəlmişdir. Sahibkarlara qayğı diqqət mərkəzində saxlanılmış, onların 151 nəfərinə 5,5 milyon manat məbləğində güzəştli kreditlər verilmişdir. Əhalinin elektrik enerjisinə, təbii qaza, içməli suya olan tələbatının ödənilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilmişdir.

Müasir dövrün başlıca göstəricilərindən sayılan və hər bir ailənin gündəlik həyat tərzinə daxil olan internet istifadəçilərinin sayı 7,6, internetə çıxışı olan evlərin sayı 4,8, kompüter istifadəçilərinin sayı 5,4, mobil telefon istifadəçilərinin sayı 12,3 dəfə çoxalmışdır.

Məlum olduğu kimi, təhsilə diqqət və qayğı dövlət başçısının fəaliyyətində prioritet sahə kimi həmişə gündəmdədir. Görülən işlər, həyata keçirilən tədbirlər bunun əyani nümunəsidir. Yeni məktəblər tikilmiş, köhnələri əsaslı təmir edilmiş, onların maddi-texniki bazası yaxşılaşmış, müəllimlərin əməkhaqları artmışdır. Ən yaxşı müəllimlər, məktəblər vaxtaşırı olaraq mükafatlandırılır. Məktəb tikintisi, təhsillə bağlı digər məsələlər bu gün də diqqət mərkəzindədir.

Neftçala rayonunda son 11 ildə 1232 şagirdlik 8 məktəb, o cümlədən Heydər Əliyev Fondunun “Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəb” layihəsi çərçivəsində 320 şagird yerlik 2 məktəb binası tikilmiş, 2 min 352 şagirdlik 2 məktəb binası əsaslı təmir edilmişdir. 360 şagirdlik Yuxarı Qaramanlı kənd orta məktəbinin yeni binası cari dərs ilinin başlandığı gün - Bilik günündə qapılarını şagirdlərin üzünə açmışdır. Çəkilən zəhmət itməmişdir. Görülən işlər tədrisin keyfiyyətinə, təlim-tərbiyə işlərinə, şagirdlərin dərsə davamiyyətinə müsbət təsir etmiş, ali və orta ixtisas məktəblərinə qəbul olunan məzunların sayı ildən-ilə artmışdır.

Körpələr evi və uşaq bağçaları hələ kiçik ikən uşaqlara birgə yaşayış qaydalarına hörmət hissi aşılamaqla yanaşı, onların fiziki və əqli cəhətdən inkişafına da müsbət təsir edir. Elə bu məqsədlə də rayonda hər biri 45 yerlik 2 uşaq bağçası-körpələr evi tikilmiş, Neftçala şəhərindəki 140 yerlik 2 saylı bağça əsaslı şəkildə təmir edilmişdir.

Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi birinci dövrdə respublikanın bütün rayonlarında uşaqların və gənclərin zehni inkişafında böyük rol oynayan şahmat məktəblərinin tikilməsi üçün göstəriş vermişdi. Rayon rəhbərləri də bu tapşırığın icrasına yaradıcılıqla yanaşmışdılar. Biri binanı şahmat fiqurları olan şah, digər at, başqa birisi top və s. formasında tikdirmişdi. Bu gün Prezident İlham Əliyevin qayğısı ilə idmanın digər sahələrində olduğu kimi, şahmatda da inkişaf var. Vaxtilə tikilən şahmat məktəbləri əsaslı təmir edilmiş, bəzi rayonlarda yeniləri inşa edilmişdir. Neftçaladakı şahmat məktəbi də əsaslı təmirdən sonra 2007-ci ildə istifadəyə verilmişdir. Bütün zəruri inventar və avadanlıqlarla təchiz edilən məktəbdə 20 qrupda 250 nəfərə yaxın uşaq şahmatın sirlərini öyrənir. Burada eyni vaxtda 120 nəfərin iştirakı ilə yarışlar keçirmək mümkündür.

Ulu öndər hakimiyyətinin birinci dövründə hər bir rayonda tarix-diyarşünaslıq muzeyinin yaradılması ideyasını həyata keçirdi. Bu ideyanın mənası, məzmunu dərindən də dərin idi. Ümummilli lider istəyirdi ki, hər bir azərbaycanlı gənc vətəninin, rayonunun, el-obasının tarixini, mədəniyyətini, adət-ənənələrini, təbiətini yaxından bilsin, öyrənsin. İndi böyük uğurla həyata keçirilən “Azərbaycanı tanıyaq” layihəsi çərçivəsində məktəblilərin respublikamızın müxtəlif bölgələrinə səyahət etməsi bu mənada müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Neftçaladakı tarix-diyarşünaslıq muzeyinə gəldikdə isə o da əsaslı təmir edilmişdir. Muzeydə 16 mindən çox eksponat saxlanılır. Rayon mədəniyyət və incəsənət sarayı da əsaslı təmir edilmiş, burada bir çox adlı-sanlı rəssamların yetişməsində rolu olmuş dövlət rəsm qalereyası yaradılmışdır.

“Azər-Yod” MMC son 11 ildə həyata qaytarılan, istehsal fəaliyyəti bərpa edilən müəssisələrdəndir. Ən müasir texnika və texnologiyalarla təchiz edilmiş zavodun birinci mərhələsi 2007, ikinci mərhələsi 2009 və üçüncü mərhələsi 2011-ci ildə istifadəyə verilmişdir. 260 nəfərin çalışdığı müəssisənin məhsulları xarici ölkələrə ixrac olunur.

“Dizayn Glass” MMC isə yeni yaradılan istehsal sahələrindəndir. Bu şüşə emalı zavodu 2011-ci ildə istifadəyə verilmişdir. İtaliya, Macarıstan və Çin istehsalı olan avadanlıqlarla işləyən müəssisədə keyfiyyətli şüşə məhsulları hazırlanır.

Kənd təsərrüfatı rayon iqtisadiyyatında mühüm yer tutur. Taxıl, pambıq, digər kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına subsidiyaların verilməsi, mineral gübrələrin alınmasında edilən güzəştlər, kəndlilərin torpaq vergisindən azad edilməsi və digər amillər fermerləri, torpaq mülkiyyətçilərini daha yaxşı işləməyə ruhlandırır. Onların hər biri dövlətin qəbul etdiyi ərzaq təhlükəsizliyi proqramının icrasında yaxından iştirak etməyi özünə borc bilərək daha çox və ekoloji cəhətdən təmiz məhsul yetişdirməyə çalışır. “Texnika əkinçinin sağ əlidir” deyirlər. 2011-ci ildən rayonda “Aqrolizinq” ASC-nin filialı fəaliyyət göstərir. İdarə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarını lazımi texnika və mineral gübrələrlə təmin edir.

Artıq 2014-cü il başa çatmaq üzrədir. Bu il neftçalalılar üçün də uğurlu olmuşdur. Neftçala şəhəri inkişaf etmiş, daha da abadlaşmışdır. Tikintisi başa çatmış neçə-neçə obyekt istifadəyə verilmişdir. Ucaldılan hər bina, görülən hər iş xüsusi layihələr əsasında zövqlə həyata keçirilmişdir. Onların hər biri şəhərə yaraşıq və gözəllik verir.

Bu il may ayının 28-də ölkə rəhbəri rayona növbəti səfər etdi. Heydər Əliyev Mərkəzinin, rayon icra hakimiyyətinin yeni binasının açılışında iştirak etdi, Bayraq meydanı ilə, yeni bulvarla tanış oldu, Neftçala rayonu ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşdü. “Neftçalada gedən abadlıq-quruculuq işləri, rayonun inkişafındakı müsbət dəyişikliklər məni sevindirir” deyən dövlət başçısı bu Muğan rayonunda baş verən yeniliklərə yüksək qiymət verdi.

Kürlə Xəzərin qovuşağında yerləşən bu şəhərdəki yeniliklər bunlarla bitmir. Şəhərin girəcəyindən tutmuş Heydər Əliyev prospektinə, oradan başlamış şəhərin axırına qədər yol boyunca irəlilədikcə zövqlə çəkilən hasarlar, əkilən ağaclar, yaşıllıqlar, şəhidlərin xatirəsinə ucaldılan abidə, damları, fasad hissələri yeniləşdirilən çoxmərtəbəli binalar, asfaltlanan küçələr görülən işlərin göz önündə olanıdır. Quraşdırılan elektrik lampaları bu şəhərin gecələrini çıraqban edir. Kür çayında bərq vuran həmin işıqlar ata-anaları, baba-nənələri ilə bulvara gələn uşaqlardan ötrü bir nağıl dünyası mənzərəsinı yaradır. Onlar üçün bulvarda əyləncə guşəsi də yaradılmışdır.

Heydər Əliyev Mərkəzi gənclərin ən çox sevdiyi məkandır. Onlar hər gün dəstə-dəstə bura gəlir, dərnəklərdə böyük həvəslə iştirak edir, ayrı-ayrı peşələrin sirlərini öyrənirlər. Mərkəzdə nikah mərasimlərinin qeyd edildiyi otaq da var. Ailə quran oğlan və qızlar nikah mərasimindən öncə ulu öndərin abidəsi önünə gül dəstələri qoyur, mərkəzin binasında bu sabitliyi, firavanlığı, xoş günləri xalqımıza bəxş edən dahi insanın ömür yolunu əks etdirən maraqlı fotoşəkillərə baxırlar.

Rayonda aparılan işlər səngimir. Axmaz deyilən ərazidə olimpiya idman kompleksinin tikintisi üçün hazırlıq işləri görülür. Ərazidə avarçəkmə yarışlarını keçirmək üçün süni göl olacaq. Rayon mərkəzi xəstəxanasında əsaslı təmir başa çatmaq üzrədir. Qəsəbə və kəndlərdə aparılan abadlıq-quruculuq işləri davam edir.

Qarşıdan gələn ildə isə yaradılacaq sənaye məhəlləsi əhaliyə göstərilən xidmət növlərinin sayını artıracaq, yeni iş yerlərinin açılmasına imkan verəcək. Bu məqsədlə rayon icra hakimiyyəti tərəfindən 10 hektar torpaq sahəsi ayrılmışdır. Bundan əlavə, dövlət başçısının müvafiq sərəncamına əsasən, Şorkənd-Beşdəli-Şirvanlı avtomobil yolu və rayondaxili digər yolların bir hissəsi yenidən qurulacaq, məktəblərin, tibb və mədəniyyət ocaqlarının, kəndlərdəki sosial obyektlərin tikintisi, yenidən qurulması, abadlıq işləri davam edəcək. Kür çayından Xol zonasına su kanalı çəkiləcək, sənaye və kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artırılması üçün tədbirlər həyata keçiriləcək.

“Niyyətin hara, mənzilin ora” - deyiblər. Nəzərdə tutulan işlərin həyata keçirilməsi üçün Neftçala əhalisində kifayət qədər təcrübə və yüksək əhvali-ruhiyyə var. Ən azı, yola salmağa hazırlaşdığımız 2014-cü ildə əldə olunan nailiyyətlər belə deməyə əsas verir. Neftçalalılar isə ən yeni tariximizin şanlı-şöhrətli səhifələrini yazanlar sırasındadırlar. Mənalı, məzmunlu keçən illər haqqında bu məqaləni yazarkən qəlbimdən misralar qopdu:

İllər də insan tək gəlib dünyaya,

İllər də insan tək qocalıb gedir.

İllər var, zəfəri gəlməyir saya,

İl də var, dünyadan borc alıb gedir.

Bir sözlə, bu gün Azərbaycan tamam başqa ölkədir. Bütün bunlarda neftçalalıların da öz payı, öz izi var.

Seyran CAVADOV,

Azərbaycan.-2014.- 19 dekabr.- S.9.