Hər daşında tarix yaşadan abidələr

Bərdə çox zəngin tarixə malikdir. Alimlərin qənaətinə görə, Bərdə şəhərinin yaşı 3000 ildən də çoxdur. Bu qədim yaşayış məskəni strateji cəhətdən mühüm əhəmiyyətə malik bir ərazidə, İpək yolu üzərində yerləşdiyindən həmişə yadelli işğalçıların diqqət mərkəzində olmuşdur. Zaman-zaman odlara qalanıb viran qoyulsa da, var-dövləti talan olunsa da, gözəl sarayları yerlə yeksan edilsə də, bu diyarın yurdsevər övladları özlərində güc tapıb doğma şəhəri yenidən tikir, tarixin sirlərini daşında, divarında yaşadan möhtəşəm qalaları, hər biri sənət əsəri olan yaraşıqlı sarayları yenidən bərpa edirlər.

İndi Azərbaycanın bütün bölgələri kimi, Bərdə də sürətlə inkişaf edir. Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə Bərdəyə həmişə xüsusi qayğı və diqqət göstərmişdir. Bu isti münasibətin göstəricisidir ki, ulu öndər bu bölgəyə 14 dəfə səfər etmişdir. Təbii ki, hər səfər Bərdənin yüksəlişinə yeni təkan vermiş, onun simasında, adamların yaddaşında unudulmaz izlər qoymuşdur. Prezident İlham Əliyevin davamlı qayğısı buranı yeni intibah dövrünə qovuşdurmuşdur. 2012-ci il oktyabrın 7-də Bərdəyə səfəri zamanı yeni salınmış Nüşabə parkında rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşündə ölkə rəhbəri demişdir: “Bərdə bizim tarixi şəhərimizdir, qədim şəhərdir. Bərdə qədim xəritələrdə vardır. Bu, reallıqdır. Əlbəttə, biz hər bir rayonun inkişafı üçün bütün işləri görürük. Ancaq Azərbaycanın tarixində xüsusi yeri olan şəhərlər, rayonlar, diyarlar üçün xüsusi proqramlar da hazırlanmalıdır”.

Bu gün abad küçə və prospektləri, park və xiyabanları, milli memarlıq üslubunda inşa edilmiş yaraşıqlı binaları ilə göz oxşayan Bərdə bir də ona görə daha çox diqqət çəkir ki, burada qədimliklə müasirlik üzvi şəkildə birləşmişdir. Əsl vətəndaş mövqeyindən yaranan, torpağa sonsuz məhəbbətdən qaynaqlanan bu ecazkar vəhdət Bərdənin müasir görkəminə qeyri-adi bir möhtəşəmlik verir. Bölgədə bir tərəfdə bir-birindən yaraşıqlı yeni binalar inşa olunursa, digər tərəfdə şöhrətli və qüdrətli bir dövlətin şanlı keçmişini özündə yaşadan tarixi abidələr, milli mədəniyyət nümunələri qayğı ilə qorunur, təmir edilir, bərpa olunur.

Bərdə Rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsinin müdiri İlyas Hacıyev söhbət zamanı dedi ki, bu yaxınlarda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının bir qrup əməkdaşı rayonda oldu. Ərazidəki tarixi mədəniyyət abidələrinin vəziyyəti ilə yaxından maraqlanan tədqiqatçı alimlər rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə keçirilən geniş tərkibli görüşdə bir daha qeyd etdilər ki, Bərdənin yaşı 3 min ildən az deyil. Prezident İlham Əliyevin tapşırıq və tövsiyələrinə əsasən qüvvə və bacarığımızı səfərbər edərək çalışırıq ki, rayon ərazisindəki bütün tarixi abidələri göz bəbəyi kimi qoruyaq. Əslində, bu abidələr bizim milli kimliyimizi, soy-kökümüzü təyin edən tarixi sənəddir. Bərdədə diqqət çəkən xeyli tarixi abidə var. Onların bir çoxu hazırda dövlət vəsaiti hesabına təmir olunur.

İ.Hacıyev söhbət zamanı rayon ərazisindəki bir çox tarixi abidələr haqqında da ətraflı məlumat verdi. Qeyd etdi ki, Antik dövrə aid olan Şortəpə nekropolu rayonun Şatırlı kəndinin şimal-şərqindədir. İlk yaşayış məskəni olan nekropolda arxeoloji qazıntı işləri davam etdirilir. Eramızdan əvvəl tikilən Torpaq qala Bərdənin mərkəzindədir. Mühafizə xarakteri daşıyan qala şəhəri yadellilərdən qorumaq məqsədilə inşa olunmuşdur. Yüz illərin küləyinə, qarına, yağışına sinə gərən qala bu günə kimi salamat qalmışdır.

Rayonda daha çox diqqət çəkən tarixi abidələrdən biri də memar Əhməd ibn Əl-Hafiz Naxçıvani tərəfindən hicri-qəməri təqvimi ilə 1322-ci ildə inşa edilmiş Bərdə türbəsidir. Silindrik gövdədən, konusvari günbəzdən ibarət olan bu möhtəşəm abidənin bütün səthi üzərinə firuzə rəngli kaşı çəkilmiş kərpiclərlə naxışlanmışdır. Bu naxışlarda “Allah” sözü mütənasib surətdə təkrarlanır. Bərdə türbəsini ilkin görkəminə qaytarmaq üçün təmir-bərpa işləri uğurla davam etdirilir.

VII-IX əsrlərə aid olan Tərtər çayı üzərində körpünün qalıqları da tarixin yadigarı kimi qayğı ilə qorunur. Tikintisi təxminən 1200 ildən əvvələ aid edilən İbrahim (İmamzadə) məscidi İmam Cəfər Sadiq Əleyissəlamın qız nəvəsi Şahzadə İsmayılın qəbri-şərifidir. Şahzadə təqibdən qaçaraq Bərdədə yaşamışdır. O zaman Bərdə böyük ticarət mərkəzi kimi məşhur idi. İbrahim adlı tacir imam övladının qəbri üzərində günbəz tikdirir. O vaxtdan bu türbə-ziyarətgah İbrahim məscidi kimi şöhrət qazanır. Dövrünün məşhur memarlarından olan Kərbəlayi Səfi xan Qarabaği 1868-ci ildə İmamzadəni əsaslı şəkildə bərpa etmişdir. Bərdə İmamzadəsinə bu gün də ölkənin müxtəlif bölgələrindən çoxsaylı ziyarətçilər gəlir.

Lazım QULİYEV,

Azərbaycan.-2014.- 30 dekabr.- S.7.