İqtisadi müstəqilliyi müəyyən edən uğurlu siyasətin bəhrələri

Azərbaycan iqtisadiyyatı müstəqillik dövrünün ilk illərində həm SSRİ dövründən miras qalmış tənəzzül içində idi, həm də səriştəsiz və məsuliyyətsiz idarəçilik nəticəsində daha sürətlə geriləməkdə davam edərək dərin böhran keçirirdi.

Dağlıq Qarabağ problemi və bununla əlaqədar olaraq Azərbaycanın zorla müharibəyə cəlb edilməsi, torpaqlarımızın 20 faizinin erməni qəsbkarları tərəfindən işğal olunması, 1 milyona qədər qaçqın və məcburi köçkün, respublikada siyasi sabitliyin olmaması nəticəsində iqtisadiyyat ağır böhran keçirirdi.

Xalqın təkidli tələbi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə gələn Heydər Əliyev respublikanı ağır fəlakətdən qurtarmaq üçün onun tarixi inkişaf xüsusiyyətlərini, milli-mənəvi dəyərlərini, qlobal dünyada baş verən prosesləri milli maraqlar baxımından obyektiv qiymətləndirərək Azərbaycanın uzun bir gələcəyə hədəflənən inkişaf strategiyasını hazırladı. 1994-cü ildə Bakıda dünyanın ən iri transmilli şirkətləri ilə "Əsrin müqaviləsi" neft kontraktı imzalandı. Bu müqaviləni imzalamaqla sübut etdi ki, Azərbaycan müstəqil dövlətdir və onun ərazisində olan bütün təbii sərvətlərin sahibidir, bu sərvətlərdən xalqın naminə istifadə etmək onun müstəqil hüququdur.

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin istifadəyə verilməsi Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya olunmasına, dövlətimizin iqtisadi qüdrətinin, maliyyə imkanlarının artmasına güclü təkan verdi. 1999-cu ildə neftin satışından daxil olan gəlirlərin səmərəli istifadə olunması məqsədi ilə Azərbaycan dövləti özünün Neft Fondunu yaratdı. Bu, Heydər Əliyevin ölkəmizin uzun illər dinamik inkişafına xidmət edəcək bir strateji xətti idi. Neft Fondunun cəmi 14 yaşı var. Bu dövr ərzində Neft Fondunun gəlirləri əhəmiyyətli dərəcədə artmış, onun gəlirləri hesabına dövlətin vacib ehtiyacları ödənilmiş, ölkəmizin milli təhlükəsizliyi gücləndirilmiş, iqtisadiyyatımızın davamlı inkişafı, iqtisadi-maliyyə imkanları möhkəmlənmişdir. İlham Əliyev demişdir: "Biz haqlı olaraq neft strategiyamızla fəxr edirik. Çünki Azərbaycanın uğurlu iqtisadi inkişafı, siyasi çəkisinin artması və dünya proseslərində fəal iştirakı ölkəmizin iqtisadi imkanları ilə bilavasitə bağlı məsələdir. İqtisadi imkanları bizə məhz neft strategiyamız yaratmışdır. O da həqiqətdir ki, biz bu imkanlardan bəzi başqa ölkələrdən fərqli olaraq səmərəli şəkildə istifadə etdik - neft kapitalını qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəltdik. Beləliklə, infrastruktur layihələrinin icrası və digər iqtisadi islahatlar əslində, imkan verdi ki, biz bugünkü reallıqlar haqqında xalqa qürur hissi ilə danışa bilək".

Bir məqamı da qeyd etmək istərdik. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan dünyada istifadə edilən neftin 50%-ni verirdi. Azərbaycan 70 il SSRİ kimi nəhəng dövlətin mühüm yanacaq bazası hesab edilirdi. Bakı nefti olmasaydı, faşizm üzərində qələbə çalmaq da mümkün olmazdı! Amma xalqımızın bu tarixi xidmətləri nə çar Rusiyası, nə də SSRİ dövründə lazımınca qiymətləndirilmədi. Bu gün isə vəziyyət tamamilə başqadır. Son 20 ildə Azərbaycan dünyada yenə də neft sahəsində sözünü deyən müstəqil bir dövlət kimi tanınır, onun inkişafındakı uğurlu nəticələri hamı, o cümlədən dünyanın aparıcı dövlətləri, nüfuzlu siyasətçilər də etiraf edirlər. Dövlətimiz ərazisində olan bütün təbii sərvətlərin sahibidir, milli maraqları qorumağa xidmət edən müstəqil siyasət yeridir. Məhz belə bir siyasətin nəticəsidir ki, müstəqilliyimizin ilk illərində ağır böhran şəraitində yaşayan, onilliklər ərzində böyük zəhmət hesabına yaradılan iqtisadi potensialının yarıdan çoxunu itirən Azərbaycan ulu öndər Heydər Əliyevin müəyyən etdiyi inkişaf strategiyasının uğurla reallaşması nəticəsində bu gün nəinki regionda, eləcə də dünyada böyük nüfuzu, iqtisadi gücü olan dövlət kimi tanınır. Neft strategiyasının reallaşdırılması nəticəsində dünyanın aparıcı şirkətlərinin Azərbaycanın neft sənayesinə milyard dollarla vəsait qoyması, birgə səmərəli əməkdaşlıq ölkəmizin beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artmasına, onun demokratik, azad bazar münasibətlərinə əsaslanan yeni iqtisadi sisteminin formalaşmasına, bütövlükdə ölkənin sürətli inkişafına güclü dəstək oldu.

Artıq bütün dünya etiraf edir ki, müstəqilliyinin 22-ci ilini arxada qoyan Azərbaycan dövləti qısa zaman kəsiyində böyük inkişaf yolu keçmiş, özünün iqtisadi təhlükəsizliyini təmin edən, güclü iqtisadiyyata malik olan dövlətə çevrilmişdir. İnkişafın Azərbaycan modelinin uğurla reallaşması ölkədə azad bazar münasibətlərinə əsaslanan yeni iqtisadi sistemin formalaşmasını, iqtisadiyyatda keçid dövrünün başa çatmasını təmin etmiş, xalqın daha firavan yaşaması üçün güclü əsaslar yaratmışdır.

Son 10 ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafında baş verən kəmiyyət, keyfiyyət dəyişiklikləri miqyası və nəticələrinə görə, sözün əsl mənasında, müstəqilliyimiz tarixində analoqu olmayan nailiyyətlər kimi qiymətləndirilə bilər. Bu dövrdə ölkənin ÜDM-i 3,4 dəfə artmış, inkişaf səviyyəsini xarakterizə edən bütün əsas göstəricilər əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmış, Azərbaycan regionda ən güclü iqtisadi potensiala malik olan ölkəyə çevrilmişdir.

Azərbaycan qlobal dünya böhranı illərində də öz dinamik inkişafını davam etdirmişdir. Bu, təkcə neft amili hesabına olmamışdır. Düşünülmüş, qabaqlayıcı tədbirlər, qanunvericilik bazasının möhkəmləndirilməsi, milli maraqların qorunması istiqamətində atılan cəsarətli addımlar ölkə iqtisadiyyatının ahəngdar fəaliyyəti üçün mühüm rol oynamışdır.

Bir neçə fakta müraciət edək: SSRİ-nin dağılması ərəfəsində və müstəqilliyin ilk illərində Cənubi Qafqazın üç respublikasının ümumi daxili məhsulunda Azərbaycanın payı 49% idi. Hazırda Cənubi Qafqazda istehsal olunan ÜDM-in 80 faizi Azərbaycanın payına düşür. 2013-cü ildə ölkə əhalisinin hər nəfərinə düşən ÜDM-in həcmi 7000 ABŞ dollarını ötmüşdür. Bizim hesablamalara görə, yaxın 4-5 ildə respublikamızın ÜDM-nin həcmi 100 milyard ABŞ dolları, onun əhalinin hər nəfərinə düşən həcmi isə 10 min ABŞ dollarını ötəcəkdir.

Biz bu gün böyük qürur hissi ilə qeyd edirik ki, müstəqil Azərbaycanın ahəngdar fəaliyyət göstərən yanacaq-energetika kompleksinə malik olması daimi kapital, daimi siyasi mövqe, daimi məşğulluq, daimi gəlir mənbəyidir.

Dövlət başçısı xüsusi olaraq vurğulayır ki, xarici siyasətlə bağlı təşəbbüslərimiz, eyni zamanda, bizim iqtisadi imkanlarımızı da artırır. Çünki hazırda Azərbaycanın iqtisadi inkişafı, o cümlədən xaricə qoyulan investisiyaları ilə də bağlı olacaqdır. Belə olan halda, dünyada nə qədər çox dostlarımız olsa, bizim iqtisadi inkişafımız o qədər də uğurlu olacaqdır.

2012-ci il TANAP layihəsinə, 2013-cü il Trans-Adriatik boru kəməri layihəsinə start verildi. Azərbaycanın təşəbbüskarlığı ilə həyata keçirilən bu layihələr dünyamiqyaslı, strateji əhəmiyyətə malik olan layihələrdir ki, onlar da Azərbaycan dövlətinə və xalqına onilliklər bundan sonra da xidmət edəcək, bizim iqtisadi müstəqilliyimizi daha da möhkəmləndirəcəkdir".

2013-cü ilin dekabrında Azərbaycanın müstəqilliyinin, o cümlədən iqtisadi müstəqilliyinin daha da möhkəmləndirilməsi üçün çox vacib olan "Şahdəniz-2" layihəsi ilə bağlı kontrakt bağlandı. Bu möhtəşəm imzalanma mərasimində Prezident İlham Əliyev qeyd etdi ki, "Şahdəniz-2" dünyanın ən iri enerji layihələrindən biridir: "Bu layihə ölkəmizin uzunmüddətli və dayanıqlı iqtisadi inkişafını təmin edəcək, Azərbaycanın enerji siyasəti iqtisadiyyatımızın transformasiyasına və şaxələndirilməsinə imkan yaradacaqdır. Bu səbəbdən enerji siyasəti, beynəlxalq təsisatlarla sıx əməkdaşlıq, şaxələndirmə və şəffaflıq uğurlu inkişafın əsas elementlərindəndir. Biz beynəlxalq əməkdaşlığı yüksək qiymətləndiririk, çünki xarici şirkətlərin bilik və təcrübəsi bizim üçün çox əhəmiyyətlidir.

Bu tarixi layihədə iştirakçı dövlət və şirkətlərin geniş əməkdaşlığı təmin ediləcəkdir. Biz buna ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin müdrikliyi və uzaqgörənliyi nəticəsində hazırladığı Azərbaycanın enerji strategiyası əsasında nail olmuşuq. Müstəqillik əldə etdikdən sadəcə, 3 il sonra Azərbaycan xarici tərəfdaşları ilə birlikdə "Əsrin müqaviləsi"ni imzalamışdır. Bu hadisə ilk dəfə Xəzər dənizini xarici sərmayələrə açmışdır və ölkəmizin uğurlu iqtisadi inkişafını təmin etmişdir. Həmin müqavilə XX əsrin müqaviləsi adlandırılmışdır. "Şahdəniz" isə heç şübhəsiz ki, XXI əsrin müqaviləsi olacaqdır. Bu, müstəqil Azərbaycanın enerji sahəsinin inkişafında mühüm tarixi hadisədir.

Yeni layihə regionun və Avropanın enerji xəritəsini dəyişdirəcəkdir. Azərbaycanın qaz ehtiyatları bu sərvəti gözləməkdə olan bazarlara nəql ediləcəkdir. Bizim hesablamalarımıza görə, Azərbaycanın qaz ehtiyatı 3 trilyon kubmetrə bərabərdir.

"Şahdəniz-2", TANAP və TAP dünyanın ən iri enerji layihələrindəndir. Layihəyə 45 milyard dollar məbləğində sərmayə cəlb ediləcək, marşrut boyu yerləşən ölkələrdə 30 mindən çox yeni iş yeri yaradılacaqdır. Hər bir ölkənin enerji təhlükəsizliyi onun milli təhlükəsizliyinin tərkib hissəsidir. Enerji təhlükəsizliyinin əsas elementlərindən biri təbii qazdır. Bu səbəbdən enerji təhlükəsizliyi və enerjinin şaxələndirilməsi Azərbaycan kimi istehsalçı, həmçinin tranzit və istehlakçı ölkələr üçün eyni dərəcədə vacibdir.

Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqı qarşısında misilsiz xidmətlərindən biri də qədim İpək Yolu nəqliyyat dəhlizində respublikamızın aktiv iştirakını təmin etməsidir. Çünki bu dəhlizin fəaliyyəti respublikamızın sosial-iqtisadi dirçəlişinə böyük təsir göstərəcəkdir.

İpək Yolu kimi beynəlxalq əhəmiyyətli nəqliyyat dəhlizində Azərbaycanın aktiv iştirakı ölkəmiz üçün əsrlər boyu faydası olacaq bir vasitədir. Çünki qloballaşan dünyada əlverişli nəqliyyat dəhlizlərinə yiyələnmək, bu mümkün olmadıqda isə alternativ yollar axtarmaq istiqamətində böyük mübarizələr gedir.

Qədim İpək Yolu kimi dünya əhəmiyyətli nəqliyyat dəhlizində fəal iştirakı Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyinin qorunması, iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün çox vacibdir.

Bütün dünya dövlətləri Azərbaycana son dərəcə əlverişli coğrafi mövqeyi, daxili bazarın böyük potensialı və zəngin təbii sərvətləri baxımından xüsusi diqqət ayırır. Böyük və Kiçik Qafqaz sıra dağlarının yamacları arasında, Kür-Araz və Lənkəran ovalıqlarında, Avropa - Mərkəzi Asiya və Skandinaviya - Rusiya - Ön Asiya nəqliyyat oxlarının kəsiyində mərkəzi mövqe tutan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun da istifadəyə verilməsi bütövlükdə nəqliyyat sisteminin qlobal rəqabət mübarizəsində ahəngdar fəaliyyət göstərəcəyinə əminliyimizi bir daha artıracaqdır. Bu, həqiqətən, Azərbaycan üçün mühüm tarixi nailiyyətdir.

Biz qloballaşan dünyada yaşayırıq. Bu gün etiraf edilməlidir ki, qloballaşmanın üstünlükləri ilə yanaşı, mənfi nəticələri də vardır. Bu barədə çox misallar göstərmək olar. Real həyat onu sübut edir ki, transmilli şirkətlərin çoxsaylı ölkələrdə fəaliyyəti genişləndikcə beynəlxalq maliyyə bazarı, dünya ticarəti qlobal xarakter aldıqca ölkələrin iqtisadi təhlükəsizliyi, iqtisadi müstəqilliyini təmin etmək işində bir sıra problemlər yaranır. Dünyanın aparıcı alimlərinin, professional mütəxəssislərinin fikrincə, davamlı və keyfiyyətli inkişaf üçün təkcə makroiqtisadi sabitlik, az inflyasiya, minimal büdcə kəsiri kifayət deyil.

İqtisadi inkişafda əsas məsələlərdən biri iqtisadi maliyyə sektoru ilə real sektor arasında tarazlığın təmin edilməsidir. Artıq çoxları belə hesab edir ki, məhz bu tarazlığın pozulması qlobal dünya iqtisadi böhranını şərtləndirən ən mühüm amillərdən biridir.

Ona görə də gündən-günə sərtləşən qlobal rəqabət mübarizəsində uduzmamaq, mütərəqqi inkişafdan qalmamaq üçün real sektorun inkişafı ön plana çəkilməli, ən qabaqcıl İKT-yə nail olmalı, müasir texnologiyaya əsaslanan məhsul və xidmətlərin istehsalı genişləndirilməli, insan kapitalından səmərəli istifadə etmək üçün bütün işlər yüksək sürətlə və keyfiyyətlə görülməlidir.

Son illərdə Azərbaycan hökuməti innovasiyalı iqtisadiyyatın qurulması istiqamətində çox mühüm addımlar atır. Bununla əlaqədar təkmil qanunvericilik bazası yaradılır, texnoparklar, sənaye zonalarının formalaşması prosesi sürətlənir. Dövlət Azərbaycan iqtisadiyyatının keyfiyyətli inkişafı üçün ilkin mərhələdə bu mühüm layihələrə sanballı, təşkilati maliyyə dəstəyi verir, özəl sektorun da bu işə getdikcə daha aktiv cəlb edilməsini vacib sayır.

Hesablamalar göstərir ki, 2020-ci ilə qədər proqnozlaşdırılan ÜDM-in artım sürəti region, Avropa və dünya üzrə olan göstəricilərdən yüksək olacaqdır ki, bu da Azərbaycanın iqtisadi inkişaf səviyyəsinə görə qabaqcıl ölkələrin səviyyəsinə çatması üçün möhkəm baza yaradacaqdır. Qarşıdakı dövrdə qeyri-neft sektrorunda ÜDM-in 2 dəfə artırılması nəzərdə tutulmuşdur. Bu hədəfə çatmaq üçün kifayət qədər imkanlar var. Belə bir dinamika yaxın onillikdə ÜDM-in artımının tamamilə qeyri-neft sektoru hesabına olmasını təmin edəcəkdir. Qeyri-neft sektorunun ÜDM-də xüsusi çəkisi 2011-ci ildəki 48,6%-dən 2014-cü ildə 61,5%-ə yüksələcəkdir. 2017-ci ildə bu rəqəm 72,4% olacaqdır. Bu rəqəmlər iqtisadiyyatın neft sektorundan asılılığının azaldılması barədə müəyyən edilmiş dövlət siyasətinin uğurla həyata keçirilməsini əyani surətdə sübut edir.

Ölkə iqtisadiyyatında özünü göstərən müsbət meyillər, geniş təkrar istehsal üçün yaradılmış güclü əsaslar, yaxın və uzaq gələcək üçün mühüm strateji vəzifələrin daha əsaslı müəyyən edilməsi vəzifəsi idarəetmə strukturunun təkmilləşməsini zəruri edir.

Bu baxımdan, Prezident İlham Əliyevin İqtisadiyyat və Sənaye, Energetika nazirliklərinin yaradılması barədə sərəncamları mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Şübhəsiz ki, yeni yaradılan İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi daha təkmil funksiyalara malik olacaq, ölkə iqtisadiyyatının sürət və proporsiyalarının optimallığının təmin edilməsi üçün zəruri olan iqtisadi metod və mexanizmlərdən səmərəli istifadə olunmasına, iqtisadi strukturlar arasında koordinasiyanın təkmilləşdirilməsinə əhəmiyyətli dərəcədə müsbət təsir edəcəkdir. Çünki qloballaşan dünya iqtisadiyyatı, rəqabət mübarizəsinin kəskinləşdiyi şəraitdə ölkənin gələcəyə hədəflənmiş inkişaf strategiyasının hazırlanması daha dəqiq metodologiyaya, elmi araşdırmaların nəticələrinə əsaslanmalıdır.

Yeri gəlmişkən, bir məsələni də qeyd etmək istərdim. Son illərdə regional inkişaf proqramlarının hazırlanması sahəsində əldə olunan təcrübə bütövlükdə respublika üzrə məhsuldar qüvvələrin inkişafı və yerləşdirilməsi sxeminin hazırlanmasını, bizim fikrimizcə, obyektiv reallığa çevirir. Bu sxemi, heç də sovet sistemində hazırlanan müvafiq sənədlə eyniləşdirmək olmaz. Çünki azad bazar münasibətləri şəraitində idarəetmənin regional prinsipləri, tətbiq edilən iqtisadi mexanizmlərin mahiyyəti tamamilə fərqlidir.

Dünya maliyyə-iqtisadi böhranı təsdiqlədi ki, azad bazarı fetişləşdirmək olmaz. Dövlətin iqtisadi siyasətinin reallaşdırılması prosesində bu kimi incə, eyni zamanda, taleyüklü məqamların nəzərə alınması ölkənin iqtisadi müstəqilliyi üçün son dərəcə vacib olan əsasları əhəmiyyətli dərəcədə möhkəmləndirdi.

Bir çox ölkələrin "hər şeyi bazar həll edir" şüarını Qərbdə olan hakim ideologiyanın məhsulu kimi ön plana çəkməsi, dövlətin mühüm strateji vəzifələrdən uzaqlaşdırılması həmin ölkələrin iqtisadiyyatında ciddi uyğunsuzluqların baş verməsi, cəmiyyətdə sosial gərginliklərin artması ilə nəticələndi. Bu barədə cənab İlham Əliyev deyir: "Bəzi hallarda Azərbaycanda maliyyə sektorundakı müəyyən konservativ meyillər beynəlxalq maliyyə qurumları tərəfindən tənqid edilirdi. Bəzən bizə tövsiyə olunurdu ki, inteqrasiya meyillərinə daha da sürətlə qoşulaq, beynəlxalq ticarət qurumlarına inteqrasiya edək. Ancaq bizim mövqeyimiz bütün zamanlarda çox ehtiyatlı idi. Çünki Azərbaycan iqtisadiyyatı özünü təmin edən iqtisadiyyatdır. Bəzi başqa ölkələr kimi, biz xarici yardımlardan asılı deyilik. Bizim böyük, zəngin neft-qaz yataqlarımız, əlverişli coğrafi mövqeyimiz var. Artıq çox müasir və möhkəm enerji və nəqliyyat infrastrukturumuz var. Biz neft gəlirlərindən səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatımızı böyük dərəcədə şaxələndirə bilmişik və Azərbaycanda iqtisadi artım sürəti bunun bariz nümunəsidir. Ona gorə biz beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq məsələlərinə həmişə öz mövqeyimizdən yanaşmışıq.

Böhran onu göstərdi ki, elə ölkələr var onlar öz hesabına yaşaya bilmir, başqa ölkələrin yardımına möhtacdır və bu yardımları alırlar. Bəzi hallarda beynəlxalq maliyyə qurumlarından kreditlər şəklində yardımlar alırlar. Ancaq o da həqiqətdir ki, bu kreditlər gec-tez qaytarılmalıdır və bu yardımı edənlər də müəyyən şərtlər irəli sürür. Azərbaycan o nadir ölkələrdəndir ki, nəinki heç kimə yardım üçün müraciət etməyib, eyni zamanda, bizə dəfələrlə başqa yerlərdən kreditlərin verilməsi ilə əlaqədar müraciətlər daxil olmuşdur".

Azərbaycan dövləti bu yolla getmədi, yəni, azad bazarı fetişləşdirmədi, özünün müstəqil inkişaf modelini seçdi, iqtisadi inkişafa təsir edən xarici və daxili amilləri ölkənin spesifik xüsusiyyətləri, milli maraqlarını nəzərə alaraq qiymətləndirdi, malik olduğu strateji resursları, ilk növbədə təbii ehtiyatları dövlət mülkiyyətində saxladı, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətini özəlləşdirmədi.

Prezident İlham Əliyev andiçmə mərasimində demişdir: "Biz ətrafda baş verən hadisələrə baxırıq, izləyirik, dünyada baş verən hadisələrə biganə qalmırıq. Görürük, o ölkələrdə ki, iqtisadi müstəqillik yoxdur, o ölkələr şantaj obyektinə çevrilir, o ölkələrə təzyiqlər göstərilir və o təzyiqlər nəticə verir. O ölkələr demək olar ki, xahiş edən ölkələr sırasındadır. Azərbaycan heç kimdən heç nə xahiş etməmişdir, etmir və etməyəcəkdir. Biz müstəqil siyasət aparırıq. Müstəqil siyasətin təməlində iqtisadi müstəqillikdir. İqtisadi müstəqilliyin yaradılması mənim üçün Prezident kimi ən vacib məsələlərdən biri idi. Çünki mən 10 il bundan əvvəl çox yaxşı başa düşürdüm ki, əgər biz buna nail olmasaq, Azərbaycan gələcəkdə böyük problemlərlə üzləşə bilər. Dünyada ikili standartlar təcrübəsi artıq heç kimə sirr deyildir. Bu barədə daha danışmağa da dəyməz. Çünki bu, bir aksiomadır.

Təsəvvür edin, əgər iqtisadi müstəqilliyimiz olmasaydı, bizə hansı qərarları qəbul etdirərdilər. İqtisadi müstəqillik, güclü ordu potensialı, cəsarətli, birmənalı siyasət, milli maraqlarımızın qorunması - bu amillər bizi problemlərdən qoruya bildi. Azərbaycanın gələcəkdə uğurlu inkişafı üçün bütün bu amillər daha da güclənməlidir".

Hazırda Cənubi Qafqazın 3 respublikasının dövlət büdcələri həcminin 80%-i Azərbaycanın payına düşür. Müstəqilliyin ilk illərində Azərbaycan iqtisadiyyatına o qədər böyük zərbələr vurulmuşdu ki, əhalinin hər nəfərinə düşən büdcə xərcləri, o cümlədən sosial xərclərə görə biz xeyli geri qalırdıq. Bu gün isə Azərbaycanda əhalinin hər nəfərinə düşən sosial xərclər qonşu respublikalar üzrə orta səviyyədən 2 dəfə çoxdur.

Azərbaycan dövləti ölkədə investisiya, biznes mühitini yaxşılaşdırmaq, sahibkarlığı inkişaf etdirmək üçün iqtisadi müstəqilliyin daha da güclü olmasına xidmət edən irimiqyaslı infrastruktur layihələri həyata keçirir.

Emal sənayesinin, onun strukturunun təkmilləşməsinə xidmət edən müasir zavodlar istifadəyə verilir, güclü neft-kimyası kompleksi yaradılır, investisiyalı iqtisadiyyatın, İKT-nin sürətli inkişafı istiqamətində cəsarətli addımlar atılır.

Son 10 ildə Azərbaycan iqtisadiyyatına 150 milyard dollar sərmayə qoyulmuşdur. Bu proses getdikcə qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəldilir.

Ölkəmizin dinamik inkişafını, iqtisadi müstəqilliyini təmin edən vacib amillərdən biri sahibkarlıqdır. Bu barədə çox danışmaq olar. Ancaq inkaredilməz bir həqiqətdir ki, bu gün Azərbaycan sahibkarlığı ölkənin strateji resursu kimi çıxış edir. Özəl sektorun payına ÜDM-in 80%-dən çoxu düşür. Heç şübhəsiz ki, bu rəqəmin arxasında müstəqil Azərbaycanın azad bazar münasibətlərinə əsaslanan yeni iqtisadi sisteminin yaradılması, onunla bağlı təşkilati-hüquqi-iqtisadi tədbirlər sistemi durur. Eyni zamanda, onu da qeyd etmək lazımdır ki, sahibkarlığın inkişafı üçün yaradılmış bütün imkanlardan səmərəli istifadə olunmalı və sahibkarlığın ölkənin inkişafının strateji resursu kimi daha güclü çıxış etməsi istiqamətində qarşıdakı illərdə də xeyli iş görülməlidir.

2012-ci ilin məlumatlarına görə respublika iqtisadiyyatının bütün sahələrində 248 min kiçik sahibkar çalışmışdır ki, onun da 90%-ni fərdi sahibkarlar təşkil etmişdir. Kiçik sahibkarların fəaliyyəti nəticəsində yaradılan məhsul və xidmətin dövriyyəsinin həcmi 5,2 milyard manat təşkil etmişdir. Təhlil onu da göstərir ki, kiçik sahibkarlar tərəfindən yaradılan əlavə dəyərin həcmi 1,4 milyard manat, əldə edilən mənfəət 122,3 milyon manat olmuşdur. Ölkə iqtisadiyyatında kiçik sahibkarlığın xüsusi çəkisi illik dövriyyə göstəricisinə görə 9,6%, qeyri-neft sektoru üzrə 19,5%, işçilərin orta illik sayına görə 6,4% təşkil edir. Əlbəttə, bu rəqəmlər sahibkarlığa edilən diqqət, qayğı baxımından daha yüksək ola bilərdi. Bizim fikrimizcə, müvafiq qurumlar kiçik sahibkarlığın səmərəlilik göstəricilərinin səviyyəsini, ona təsir edən amilləri ətraflı təhlil etməli, sahibkarlığın inkişafına əlavə dəstəklər vermək məqsədilə iqtisadi mexanizmlərin təkmilləşməsi ilə bağlı konkret tədbirlər görməlidir.

(Ardı var)

Ziyad SƏMƏDZADƏ,

Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsinin sədri, akademik

Azərbaycan.-2014.- 28 fevral.- S.6.