Demoqrafik siyasətdə

Heydər Əliyev ənənələrinin rolu

Müasir dövrün mühüm qlobal məsələlərindən biri də demoqrafik problemdir. Demoqrafik siyasət əhaliyə və onun inkişaf dinamikasına aid bütün problemləri əhatə etdiyindən onun qorunub saxlanması dünyanın bütün ölkələrində dövlət səviyyəsində həyata keçirilir.

Məlum olduğu kimi, demoqrafik proseslər bir çox sosial və iqtisadi proseslərlə bağlıdır. Sosial və iqtisadi proseslərdən irəli gələn kəmiyyət və keyfiyyət xassələri ayrı-ayrı ərazilərdə ümumi və fərqli cəhətlərə malik olur. Bu fərqli cəhətlər də demoqrafik siyasətə təsir göstərir.

Yenicə dövlət müstəqilliyni qazandığımız dövrdə Azərbaycanda demoqrafik siyasət demək olar ki yox idi. Yalnız ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində demoqrafik proseslər sahəsində bir sıra müsbət dəyişikliklər baş verdi. Əhalinin həyat və məişət şəraitinin tədricən yaxşılaşdırılması demoqrafik siyasətə təsirini göstərdi.

Ulu öndər Heydər Əliyev ölkəmizdə həyata keçirilən digər islahatlarla yanaşı, demoqrafik proseslərin kompleks tətbiqi sahəsində də böyük işlər gördü. Ulu öndərin təşəbbüsü ilə respublikamızda demoqrafik siyasət sahəsində ilk növbədə insanlar haqqında, ailə haqqında elmlər sistemi yarandı. Bu sistem respublika əhalisinin bir toplum kimi yaşamasını, formalaşmasını öyrənir. Bunlar da öz növbəsində əhali probleminin dərindən araşdırılması üçün böyük elmi əsas yaradır. Əhalinin sayının və tərkibinin dəyişməsi qanunauyğunluqları öyrənilir, eyni zamanda əhalinin təkrar istehsal prosesinin yayılma xüsusiyyətləri, onlara təsir göstərən amillər və nəticələr müəyyənləşdirilir.

Cəmiyyətin əsas özəyi kimi ailə dövlətin xüsusi himayəsindədir. Bu baxımdan Azərbaycanda ailənin sosial vəziyyətinə xüsusi diqqət yetirilir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında işlənib hazırlanmış Azərbaycan Konstitusiyasında ailələrin hərtərəfli inkişaf etməsinə dövlət qayğısı göstərilməsi təsbit edilmişdir.

Bu istiqamətdə vacib məsələlərdən biri əhalinin siyahıya alınmasıdır. Keçmiş SSRİ-də əhalinin siyahıya alınması 10 ildən bir keçirildiyi üçün sonuncu dəfə Azərbaycanda siyahıyaalınma 1989-cu ildə keçirilmişdi. O zaman Azərbaycan əhalisinin sayı 7 milyon, 21 min 200 nəfər olmuşdu. Müstəqil Azərbaycanda əhalinin siyahıya alınması üçün ilk dəfə ulu öndər Heydər Əliyev 22 fevral 1996-cı ildə fərman imzalamışdır. Həmin fərmanda qeyd edilirdi ki, əhalinin demoqrafik və say tərkibi, onun yerləşməsi barədə habelə respublikada sosial-siyasi proqramların aparılması üçün lazım olan digər təlimatların əldə edilməsi məqsədi ilə 1999-cu il yanvarın 27-dən fevralın 3-dək Azərbaycanda əhalinin siyahıya alınması keçirilsin.

1999-cu ildə əhalinin siyahıya alınmasının nəticələrinə görə, respublika əhalisi 10 il ərzində 932 min nəfər və ya 13 faiz artaraq 7953,4 min nəfərə çatmışdı. Bu müddətdə şəhər əhalisinin sayı 4119,6 min nəfər, kənd əhalisi isə 3834 min nəfər olmuşdu.

9 dekabr 1999-cu il tarixində ulu öndər Heydər Əliyev "Azərbaycan Respublikasının demoqrafik inkişaf konsepsiyası"nı təsdiq etmişdir. Konsepsiyada bildirilirdi ki, demoqrafiya sahəsində dövlət siyasətinin əsas məqsədi demoqrafik proseslərdə yaranmış neqativ meyilləri aradan qaldırmaq və ölkənin uzunmüddətli inkişaf strategiyasına uyğun olaraq əhalinin kəmiyyət və keyfiyyət artımını təmin etməkdən ibarətdir.

Bundan irəli gələrək demoqrafik siyasət sahəsində əsas vəzifələr əhalinin kəmiyyət və keyfiyyətnin normal təkrar istehsalı üçün zəruri olan doğum səviyyəsini təmin edə biləcək hərtərəfli şəraitin yaradılması, ölüm səviyyəsinin azadılması, əhalinin sağlamlığının və həyatının yaxşılaşdırılması hesabına orta ömrün uzadılması, nikah və boşanma proseslərinin bütünlükdə cəmiyyətin və ayrılıqda hər bir ailənin mənafeyinə uyğun nizamlanması kimi müəyyənləşdirilmişdi. İctimai tərəqqinin həm yaxın, həm də uzaq gələcəyə perspektivləri nəzərə alınmaqla miqrasiya proseslərinin tənzimlənməsi, respublikanın sosial, iqtisadi, siyasi və demoqrafik mənafelərini rəhbər tutaraq ölkə ərazisində, o cümlədən sərhəd rayonlarında və işğal edilmiş rayonlarda əhalinin məskunlaşmasının yaxşılaşdırılması üçün şəraitin yaradılması, ailə institutunun mənəvi-əxlaqi dəyərlərinin təbliği və müdafiəsi, sağlam həyat tərzinin formalaşmasının normalara uyğun tənzimlənməsi və digər vacib məsələlərə diqqət yetirilməsi də bu vəzifələr sırasındadır.

Bu gün respublikamızda demoqrafik siyasət uğurla həyata keçirilir. Son 10 ildə Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi islahatlar nəticəsində 1 milyon 200 min yeni iş yeri açılması, yoxsulluq səviyyəsinin 5,5 faizə düşməsi, yüzlərlə yeni məktəblərin, xəstəxanaların tikilməsi, əməkhaqlarının, pensiyaların dəfələrlə artırılması həm də demoqrafik siyasətin mühüm tərkib hissəsidir.

Prezident İlham Əliyev ötən il andiçmə mərasimində demişdir: "Azərbaycanda son 10 il ərzində əhali artmışdır. 10 il əvvəl əhalimiz 8,3 milyon idi. Hazırda 9,4 milyondur. 10 ildə 1 milyon 100 min artmışdır. Demoqrafiya özlüyündə gələcəkdə böyük rol oynayacaqdır. Demoqrafik inkişaf, eyni zamanda güclü iqtisadiyyatla tamamlanmalıdır."

Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə respublika əhalisinin tibbi müayinədən keçirilməsi qarşıya qoyulmuşdur. Respublika əhalisinin sağlamlığının qorunması da Azərbaycanda demoqrafik proseslərin düzgün həyata keçirilməsində mühüm rol oynayır.

İsmayıl EYYUBOV,

BDU-nun dosenti

Azərbaycan.- 2014.- 9 may.- S.8.