Zirvədə duran alim

O təbiətin ən gözəl çağında - yaz fəslində dünyaya göz açıb. Ömrünü ləyaqətlə, şərəflə yaşayıb. İndi geridə qalan 75 illik ömür yoluna boylananda, "qürur hissi keçirməyə dəyər" - deyir Musa müəllim.

Tarix elmləri doktoru, professor Musa Nizam oğlu Quluzadə 1939-cu il mayın 20-də Masallı rayonunun Xıl kəndində dünyaya göz açıb. Həyatın çətin yollarından keçib, bu isə onun bütöv bir şəxsiyyət kimi formalaşmasına öz təsirini göstərib.

Orta məktəbin 7-ci sinfini əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra əvvəlcə Lənkəran Kənd Təsərrüfatı Texnikumunda, daha sonra isə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) iqtisadiyyat fakültəsində təhsil alıb.

Tələbə ikən kommunist partiyası sıralarına qəbul edilib. Yüksək göstəricilərlə təhsilini başa vurub, bir müddət partiya orqanlarında müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. Həmin dövrün sayılıb-seçilən müəssisələrindən olan Lenin muzeyində (indi Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Muzey Mərkəzi) elmi işçi kimi fəaliyyətə başlayıb, direktor müavini pilləsinə qədər yüksəlib. ADU-da tələbələrə tarix fənnini tədris edib. 1991-ci ildən Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının (əvvəlki Bakı Sosial İdarəetmə və Politologiya İnstitutu) tarix kafedrasında dosent kimi fəaliyyətə başlayıb. 1999-cu ildə aspirantura-dissertantura şöbəsinin müdiri vəzifəsinə təyin edilib. 15 il bu işdə çalışan Musa müəllim gənc alimlərin yetişməsinə xüsusi səy göstərib.

Musa müəllim çoxşaxəli fəaliyyəti olan ziyalılardandır. O, elmi işlə yanaşı, ədəbi yaradıcılıqla da məşğul olur. Ötən əsrin 80-ci illərində uşaqlar üçün yazdığı kiçik hekayələrlə ədəbiyyata gələn Musa Quluzadə artıq həmin dövrdə yazıları ilə ədəbi mühitin tanınmış nümayəndələrinin diqqətini özünə cəlb edir. Onlar bu vətənpərvər, geniş ürəyə malik gəncin istedadına inanırdılar. M.Quluzadə həqiqətən qələm əhlinin etimadını doğruldur. 1984-cü ildən Yazıçılar İttifaqının üzvü olan Musa müəllim bu gün artıq 15-dən çox bədii kitabın müəllifidir. Onun əsərlərinin ana xəttini Vətənə, ana yurda, adət-ənənələrə bağlılıq, təbiətə məhəbbət, incə, munis duyğulara sədaqət hissləri təşkil edir. Yazıçının gənclərin həyatından bəhs edən pyesləri teatrlarda oynanılmış, televiziya və radioda səslənmişdir. Bundan başqa onun yeni-yeni əsərləri, mənsur şeir və esseləri dövrü mətbuatda müntəzəm çap olunur.

1991-ci ildə Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə haqqında yazdığı sənədli povest geniş ictimaiyyət tərəfindən böyük maraqla qarşılanır. 50 min tirajla nəşr olunan bu əsər "Qızıl qələm" mükafatına layiq görülür. Bu əsər artıq dünyanın bütün müsəlman ölkələrində yayılmışdır.

Musa müəllim Qarabağ hadisələri ilə bağlı xeyli povest və hekayənin müəllifidir. Bu əsərlər dəfələrlə radioda da səslənmişdir.

M.Quluzadə həm də vətənpərvər ziyalıdır. Onun mərkəzi qəzetlərdə dərc etdirdiyi "Biz daha sıx birləşməliyik", "Vətən bölünməzdir", "İndi hansı yana əyilməliyik" kimi məqalələri, televiziyada vətənpərvər ruhlu ziyalı çıxışları cəmiyyətdə böyük əks-səda yaradırdı.

Azərbaycanda "Dövlət və din" mövzusunda doktorluq yazan Musa Quluzadənin bu sahədə 4 monoqrafiyası, 3 broşürası, 100-dən artıq məqaləsi ölkəmizdə və xaricdə dərc olunmuşdur.

Yüksək mənəvi, əxlaqi, intellektual səviyyəyə malik ziyalıların əməlləri, elmi-bədii yaradıcılıqları müasirləri, tanışları üçün həmişə örnək olur. Musa müəllim də ətrafındakılara örnək ola biləcək belə şərəfli ömür sahibidir. O, sözünü deməyi bacaran ziyalılarımızdandır.

Nəsirəddin Tusi nəzəriyyələrinə görə, elm adamlarında iki növ kamillik: elmi və əməli kamillik olur. Unutmaq olmaz ki, "elm əməlsiz məhv olar, əməl isə elmsiz mümkün deyildir. Deməli, elm səbəb, əməl nəticədir". Və təbii ki, elmi və əməli kamillik bir-birilə vəhdət təşkil edəndə tam bir ziyalı, əsl vətəndaş obrazı formalaşır. M.Quluzadə məhz elmi və əməli kamilliyi özündə birləşdirən yüksək mənəviyyata malik əsl vətəndaş ziyalılarımızdandır. Daim sözünü mərdliklə, cəsarətlə ifadə edən alim Qarabağ hadisələri başlanan ilk gündən təqiblərə, təzyiqlərə məruz qalsa da, ağa qara demədi. 1989-1991-ci illərdə dövlət radiosunda aparıcısı olduğu "Qan yaddaşı" verilişində bu xalqın başına gətirilən bütün müsibətləri, tarixi həqiqətləri, erməni həyasızlığını efir vasitəsilə açıq şəkildə dünya ictimaiyyətinə bəyan etməyə çalışdı. "Qan yaddaşına" qulaq asanlar bilirlər ki, Musa müəllim hələ o vaxt ulu öndər Heydər Əliyevin vətənə qayıdışının zəruriliyini hər verilişdə səsləndirirdi.

75 illik yubileyini qeyd etdiyimiz dəyərli elm adamı M.Quluzadənin sözü ilə əməli daim vəhdət təşkil edib.

Musa müəllim uzun illər "Ziyalılar cəmiyyəti"ndə sədr müavini vəzifəsində çalışıb, elmi, siyasi çıxışları, məruzələri həmişə maraqla qarşılanıb. Bu gün də o, ziyalıların cərgəsində Azərbaycanın tərəqqisi yolunda fəaliyyətini davam etdirir.

Qırx ildən artıq ali məktəb auditoriyalarında tələbələr qarşısında mühazirələr oxuyan Musa Quluzadə dəyərli alim kimi iki yüzdən artıq elmi məqalənin müəllifidir. Əslində ali məktəbdə işləmək də, tələbələrə dərs demək də mümkündür. Ancaq önəmli olan bu dərsin kim tərəfindən tədris edilməsidir. O, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında "Azərbaycan tarixi", "Azərbaycanın diplomatiya tarixi" və "Azərbaycanın dövlətçilik tarixi" fənnlərini tədris edir. Alimin "Bu da bir ömürdür" kitabı artıq çap olunmuşdu. Kitabda povestlər, hekayələr, mənsur şeirlər, pyeslər toplanmışdır. Burada ümummilli lider Heydər Əliyevə həsr olunmuş "Kəhkəşanda parlaq ulduz" sənədli hekayəsi də verilmişdir. Əsər Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin 2004-cü ildə elan etdiyi müsabiqədə birinci mükafata layiq görülmüşdür.

Deyirlər ki, ot kökü üstündə bitər. Musa müəllimin övladları bu mənada öz valideynlərinin davamçılarıdır. M.Quluzadə ocağında üç övlad boya-başa çatıb. Onun iki qızı BDU-nun filologiya, oğlu isə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin kino rejissorluğu fakültəsini bitirib. Artıq tanınmış rejissorun - Elçin Musaoğlunun bu günlərdə "40-cı qapı" filmi Amerikada "Qızıl mükafata" layiq görülüb.

Yubileyi ərəfəsində Musa müəllimə belə bir sualla müraciət etdim: Özündən, tale yolundan razısanmı? Musa Quluzadə isə çox mənalı tərzdə "mən həyatda daim alnıaçıq yaşamışam və taleyimdən razıyam" cavabını verdi.

Bu, adi söz deyildir. Bu, ömrünün müdriklik çağını yaşayan və yaradıcılığının daha çoşqun mərhələsinə qədəm qoyan bir ziyalının etirafı idi.

Musa müəllim 40 ildən artıqdır ki, ali məktəblərdə səmərəli pedaqoji fəaliyyət göstərir. Bu günlərdə Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Musa Quluzadəyə əməkdar müəllim fəxri adı verilmişdir. Müəllim üçün bundan böyük şan-şöhrət ola bilməz.

Bu il Musa müəllimin əsəri əsasında oğlu Elçin Musaoğlu tərəfindən tammetrajlı bədii film çəkilmişdir.

M.Quluzadə səmimi, xeyirxah insan, gözəl ailə başçısıdır. Hələ arzuları, xoş niyyətləri çoxdur. Onları həyata keçirmək üçün çalışmaq, yorulmadan işləmək lazımdır.

Görkəmli elm adamı, dəyərli ziyalı Musa Quluzadəyə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, uğurlar arzulayırıq.

Elman NƏSİROV,

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Siyasi Araşdırmalar İnstitutunun direktoru, siyasi elmlər doktoru, professor

Azərbaycan.- 2014.- 18 may.- S.7.