Azadlığımızın nurlu günəşinin doğduğu gün

Yaxud istiqlaliyyətə aparan qanlı şənbə gecəsindən 24 il keçir

20 Yanvar - tariximizin qanla yazılan şərəfli səhifəsi, milli azadlıq yolunun başlandığı müqəddəs gün! Qara Yanvar da adlandırıldı! Qanlı şənbə gecəsi də dedik o qanlı-qadalı, ah-naləli günlərə! Qədrini qədərincə bilməmişik onda! Bugünkü azadlığımızın nurlu günəşini doğacaqmışsan! Bunu anlayan, duyuq düşən imperiya vassalları və cəlladları o gecə sabahının azadlıq günəşi ilə açılmasından vahimələnib azadlıqsevər bir xalqı boğmağa çalışdı, amma bacarmadı. Şəhid olan ərlərin, ərənlərin yerinə yüzlərlə oğul dünyaya gətirdi o gecə. Azadlığa, hürriyyətə sinə açan, meydan verən qanlı şənbə gecəsi, 24 ildir ki, sənin zülmətdən necə sıyrılıb çıxdığından danışılır...

Yox, analar daha sənə qarğımır, sonalar nakam məhəbbətlərinə ağlamırlar! Bu gün səninlə fəxr edirik! Qürurumuza çevrilib bayraq kimi dalğalanırsan, ucalırsan!!! Demək, müdrikləşirsən, əbədiləşdikcə möhtəşəmlik simvoluna çevrilirsən!

Bu da 24 yaşlı Şəhidlər xiyabanı... Yenə də al-əlvan geyinib, lap bəy-gəlin libaslı, amma, yaralı-yaslı... Axı, burada uyuyan igidlərimizin çoxunun bəy taxtı qurulmadı, bəyaz libaslı gəlinlər qız evindən "Vağzalı" ilə köçüb ana-bacılarını kövrəltmədilər...

Bu il yenə də Şəhidlər xiyabanı ziyarətçilərini qürur və iftixarla qarşıladı. Nənələr, babalar nəvələrinin əllərindən tutub Vətənin azadlıq aşiqlərinin qərənfil libaslı müqəddəs məzarlarını ziyarətə gəldilər. Neçə-neçə qoca ilə qarının 24 il bundan öncə bura gələndə saçları belə ağarmamış, belləri bükülməmişdi, amma bu gün bir-birindən yapışıb gəlmişdilər. Ziyarətinə gəldikləri şəhid balalar isə elə həmin yaşda qalıblar - partası boş qalan İlqarla çiçək tək solan Larisa kimi...

24 ildir ki, 20 Yanvar şəhidlərinin müqəddəs məzarlarını ziyarət etmək üçün Şəhidlər xiyabanına axan insan seli Azərbaycandan çox-çox uzaqlarda, "dünyanın o başında" da əcnəbiləri heyrətə gətirir. Bu, yalnız övladını itirmişlərin o qanlı gecənin dəhşətlərini unutmaması deyil, həm də azadlığın qan bahasına alındığını gələcək nəsillərə göstərmək deməkdir. 24 yaşlı 20 Yanvar da əvvəlkilər kimi, müqəddəsliyi ilə yaddaşlara yazıldı. O gün Şəhidlər xiyabanına gələnlər yenə də müxtəlif yaşlılar idi: qoca-cavan, uşaq-yeniyetmə, hətta körpələr... 20 Yanvar xalqımızın qan yaddaşına yalnız faciə deyil, qürur və iftixar tarixi kimi də yazılıb. Xiyabanı ziyarət edənlərdən eşitdiklərimiz də bunu təsdiqlədi.

Təhsil nazirinin müşaviri Ağababa İbrahimov 20 Yanvara gələn yolun şahidlərindən biri kimi bunları bildirdi: "...18 yanvar 1990-cı il tarixində Mərkəzi Komitənin bunasının qarşısına on minlərlə insan yığışmışdı. Mən də orada idim. Çoxlu çıxışlar oldu. Bura yığışanlara binanı tutmaq üçün təhrikedici çıxışlar səslənirdi. Primakov da çıxış etdi, lakin mitinqçilər ona qulaq asmadılar, çünki mənasız fikirlər ifadə edirdi. O gün qırğın başlaya bilərdi. Hiddətlənmiş insan seli binanı tutmaq qərarından dönmürdü. Gərginlik getdikcə artırdı. Təhrikçilər isə aranı qızışdırmaqda davam edirdilər. Bu, imperiyanın öz oyunu idi, təhrikçiləri, təxribatçıları qızışdırıb aranı qatmağa çalışırdı. Elə bu zaman bir milis zabiti (deyəsən, polkovnik-leytenant idi) təklif irəli sürdü və mitinqçilərə müraciət etdi: "Ay sizə qurban olum, biz də sizlərdənik, sizinləyik. Bu təhrikə aldanmayın. Biz Azərbaycan milisləri (o, bunu deyərək, əli ilə özündən arxada sıra ilə düzülmüş milis işçilərini göstərdi) sizinləyik. Bizi tərksilah ediblər. Mərkəzi Komitənin binası əlisilahlı əsgərlərlə doludur. Onlar əmr alıblar, sizi, bizi qırmağa hazırdırlar. Əgər milisə hücum eləsəniz, ya da binanın şüşələrini sındırsanız, burada qırğın olacaq. Biz də sizə kömək edə bilməyəcəyik".

O gün, yəni, yanvarın 18-i xalqımızın ən qanlı tarixinə çevrilə bilərdi. Orada minlərlə insan var idi. Azərbaycanlı milis zabitinin o gün öz həyatını təhlükəyə ataraq etdiyi çıxış Qanlı Yanvarı ertələdi və həmin gün daha dəhşətli, kütləvi qırğının qarşısını ala bildi. Sonra eşitdik ki, həmin zabiti tutduğu vəzifədən kənarlaşdırıblar, hətta həbs etmək istəyiblər. Bu, ittifaq mərkəzində cızılmış qanlı terrorun ssenarisinin bir "səhnəsi" idi. Ondan sonra Azərbaycan torpaqlarının işğalı başlayırdı. Qoşun birləşmələrinin sonralar törətdiyi terror və qətliamlar əsl soyqırımı olsa da, ölçü götürülmədi, dünyanın ikili standartlarla idarə olunması təcavüzkarın daha da geniş əl-qol açmasına şərait yaratdı. Lakin bir məlum həqiqət var ki, milli azadlığa nail olmağı kimlərinsə adına yazmaq doğru olmazdı. 20 Yanvar müstəqillik uğrunda xalqımızın və millətimizin oyanışı idi".

Ziyarətə gələnlərdən biri - Eşitmə və nitq problemli uşaqların reablitasiya və əyləncə klubu - "Mənim dünyam"ın rəhbəri Cəmilə Abdulova o gecənin dəhşətlərini 12 yaşlı məktəbli kimi gözləri ilə görüb və yaşayıb. Elə həmin həyəcanın da qurbanına çevrilib: "Qanlı şənbə gecəsini yaşayanların "bağrı yarılıb" - desək, daha doğru olardı. O gecənin həyəcanı çoxlarını şikəstə və ya xəstəyə çevirdi. Paytaxtın altıncı mikrorayonunda yaşayırdıq. Qardaşım Kazım yanğınsöndürmə sahəsində işlədiyindən, o gecə iş yerində növbədəydi. Ata-anama tapşırdı ki, balaca qardaşım Farizi küçə-bayıra buraxmasınlar, çünki gecə şəhərə qoşun yeridiləcəkdi. Televiziyalar qəfildən söndüyündən, hamımız çaş-baş qalmışdıq. Fariz ailəmizdən gizlicə getmişdi. Getməyə bilməzdi. Dostlarını küçədə yandırdıqları (Guya ki, barrikada düzəltmişdilər. Tonqalla da barrikada qurmaq olar?) ocağın yanında qoyub gəlmişdi. Dostu Zaur da orada idi. Ona söz vermişdi ki, evə dəyib gəlirəm. Bilirsiz hansı Zauru deyirəm? Odey, bir ağsaçlı qız ki məzarının üstündə ağlayır haa!!! Həmin Ələsgərov Zaur Rasim oğlunu deyirəm. Şəhid Zaur, ömrünün sonuna kimi 21 yaşında qalacaq, nişan aparılmayacaq, gəlini gətirilməyəcək, toy mağarı qurulmayacaq Zauru deyirəm. Atası 42 yaşında dünyasını dəyişdiyindən, Zaur evin həm də kişisi idi... Hə, qardaşım o gecə səhərə kimi yaralıların və meyitlərin arasında Zauru axtarır... Səhər onu indiki 20 Yanvar (o vaxtkı XI Qızıl Ordu meydanı) dairəsindən tapmışdılar. Onu iki ay əvvəl sıralarında qulluq etdiyi Sovet Ordusunun əsgərləri güllələmişdilər...

20 Yanvar mənim yaddaşıma bax beləcə, ağrı-acılı yazılıb. Sonralar öyrəndim ki, xalqımızın imperiya caynaqlarından qurtulması üçün apardığı azadlıq mübarizəsi 20 Yanvarda özünün zirvəsinə yüksəlmişdi. Xalqımızın azadlıq aşiqlərini o gecə qanlarına qəltan eləsələr də, Bakı dəhşətli şənbə gecəsindən mübariz ruhlu çıxdı. Azərbaycan itirdiyi müstəqilliyini bərpa etdi. Ona görə də 20 ildən artıqdır ki, biz 20 Yanvar şəhidlərinə ağlayıb yas tutsaq belə, onlarla fəxr edirik. Qürur duyuruq ki, xalqımız azadlığa layiqdir".

Anna ŞAHBAZQIZI: "Əslən Mehri rayonundanam. Xalqımızın taleyinə yazılan o qanlı gecə mənim həyatımda ən dəhşətli bir tarixə çevrildi. İki körpə uşaqla bayırda qalıb tir-tir əsirdim. Elə bil əsir düşmüşdük balalarımla. Qardaşım da getmişdi, onun yolunu gözləyirdik. Şəhərə soxulan tanklar bizim həyətimizdən keçirdi. Yer-göy titrəyirdi. Binalar atəşə tutulmuşdu. Haradan işıq gəlirdisə, oranı hədəf seçirdilər. Bakıda fövqəladə vəziyyət tətbiq olunması haqqında SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 19 yanvar 1990-cı il tarixli fərmanı isə yanvarın 20-də səhər saat 6-da zirehli maşınlardan elan edildi, küçələr ağır hərbi texnikanın altında qalan insan cəsədlərinin dolu olduğu bir vaxtda.

Aradan 24 il keçir o qanlı gecədən. Xalqımızın öz şəhidlərinə bu qədər müqəddəs yanaşmasından qürur duyuram. Hər bir xalq öz azadlığı və müstəqilliyi uğrunda siyasi mübarizə aparıb və əlbəttə, bu yolda canlarından, qanlarından keçməyi özlərinə şərəf biliblər. Amma mavi ekranlardan da görürük ki, dünyanın heç bir yerində şəhidlər məzarlığına bu qədər diqqət göstərilmir. Bizim Şəhidlər xiyabanında isə hər gün mərmər daşların üzərində tər qərənfillər olur. Bura elə bir xiyabandır ki, hamını çəkir. Bu, dövlətimizin şəhidlərə verdiyi qiymətdir. Rayonlarda da şəhidlər xiyabanı var, orada daha çox Qarabağ uğrunda gedən savaşlarda şəhid olanlar dəfn ediliblər. Bölgələrimizdə də insanlar gül-çiçəklə şəhidlər xiyabanlarına gedir, onların məzarlarını ehtiramla ziyarət edirlər. Şəhidlərimiz heç zaman unudulmayacaq və xatirələri daim əziz tutulacaq".

Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin əməkdaşı, YAP Yasamal rayon təşkilatının fəalı Gülnar ƏMİRASLANOVA: "20 Yanvar Azərbaycan tarixində qəhrəmanlıq səhifəsidir. Keçmiş sovet dövlətinin hərb maşınının həmin gün Azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirdiyi təcavüz insanlığa qarşı törədilmiş ən ağır cinayətlərdən biridir. Bu tarix Azərbaycanın müstəqilliyinin qazanılması üçün canlarını qurban verən şəhidlərimizin qanı ilə yazılmışdır. Bilirik ki, həmin dövrdə Azərbaycan informasiya blokadasında olmuşdur. O zaman müasir və müstəqil Azərbaycanın yaradıcısı, qurucusu və memarı olan ulu öndər Heydər Əliyev Moskvada ailəsi ilə birlikdə Azərbaycanın daimi nümayəndəliyinə gəlib ölkəmizə qoşun yeridilməsinə, o cümlədən SSRİ-nin rəhbəri M.Qorbaçova etiraz bəyanatını bildirmişdir. Ulu öndərin bu bəyanatından sonra Azərbaycanda baş verən hadisə bütün dünyaya çatdırıldı. Ulu öndərin siyasi kursunun layiqli davamçısı möhtərəm Prezident İlham Əliyev şəhidlərın hər birinin ailəsinə diqqətlə yanaşır, onların üzləşdiyi sosial problemlərin həlli bilavasitə dövlətin nəzarətində olur. 20 Yanvar faciəsi xalqımızın qan yaddaşında əbədi həkk olunmaqla yanaşı, həm də insanlığa qarşı törədilmiş ən dəhşətli və ağır cinayətlərdən biridir".

Bu il də Şəhidlər xiyabanına üz tutmuş ziyarətçilərin üzlərində kədərlə yanaşı, qürur ifadəsini də sezməmək mümkün deyildi. Qərənfil libaslı xiyaban bu il də ziyarətçilərin and yerinə çevrildi. O gün xiyabana kollektiv halda gələnlərdən biri də əczaçılardan ibarət idi. Şərafət Həmidova, Səbinə Cəbrayılova, Telli Əliyeva və Mahir Əzizovun 3-cü mikrorayon dairəsində fəaliyyət göstərən "Teymur" aptekində çalışmaları gətirdikləri əklildən də məlum idi. Şərafət Həmidova dedi ki, iyirminci yüzilliyin sonlarında xalqımıza qarşı xəyanətkar mövqe tutan, düşmənçilik siyasəti bəsləyən sovet imperiyasının və dünyada terrorizmin mənşəyi hesab olunan Ermənistanın əməlləri millətimizi meydanlara çıxarmışdı: "Məqsəd cənnət Qarabağı Azərbaycan xalqının bağrından qoparmaq cəhdinə etiraz etmək idi. Ədalətsizliyə dözməyən xalqımız gecə-gündüz meydanlarda haqq səsini dünyaya yayırdı. Hadisələr qarşısıalınmaz məcraya gəlmişdi. Əsrin əvvəlindən sonunadək Azərbaycanı susduran imperiya cəlladları çıxış yolunu yenə də millətimizi qan gölündə boğmaqda görürdü. O gecə yalnız haqqını tələb edən insanlar yox, yaralıların köməyinə özünü yetirmək istəyən həkim və tibb işçiləri də güllə-barana tutuldu. Hətta təcili yardım maşınları tankların tırtılları altında qalıb xıncım-xıncım oldu. Bu, dəhşət idi"E

"Aşıq Pəri" məclisinin üzvlərindən Rəna Mərzili, Pərvanə Şəm, aşıq Minayə İlməzli də o gün xiyabana tələsənlərin arasında idi. Aşıq-şairələrin sinəsi söz körüyünə bənzəsə də, misraları haylı-haraylı olsa da, qəhərdən boğulurdular. Onların fikrincə, 20 Yanvar azadlığımızın və müstəqilliyimizin parlaq günəşini doğacaqdı. Doğdu da! Xalqımızın və millətimizin birliyini imperiya xislətli dünyaya göstərmək üçün sanki o gün yol gəlirdi, 70 illik bir zaman məsafəsini qət edirdi. Belə çətin, mürəkkəb, dramatik bir dövrdə öz həyatını qurban verməyə hazır olan xalq azadlığın nə demək olduğunu yaxşı anlayırdı. Meydana da ona görə çıxmışdı. İmperiya cəlladları bu qırğını törətməyə bəhanə axtarırdı. Bu, xalqımız üçün isə illərdən bəri sinələrdə alovlanan azadlıq təşnəsi idi! Onu söndürməksə mümkün deyildi. İnsanları o gün xiyabana gətirən də məhz xalqımızın vətənpərvərlik hisslərinin gücünün, qüdrətinin nümayişi idi! Məclisin rəhbəri Pərvanə Zəngəzurlu o gecənin zülmətini belə ifadə etmişdi:

...Sipərə dönsə də, gen sinələri,

Onlar məsləkindən dönmədi geri.

Vətənin qeyrətli ər igidləri,

Torpağa şəhidlik əkdi bu gecə.

Səadət Buta isə o gecənin təsiri altında qələmə aldığı şeirin misralarını illərdir ki, ana laylası kimi səsləndirir:

Aman Allah, bu nə işdi Bakımda,

Əsdi yellər, boran oldu, qalam, oy!

Qış qar yağar, güllə yağdı üstünə,

Şəhid oldu neçə igid balam, oy!

...Xiyabana tələsən hər kəsin baxışlarında bu dəfə qəm-qüssə, kədər deyil, düşmənə nifrətlə yanaşı, bir qürur, əzmkarlıq ifadələri də hiss olunurdu. 20 Yanvar miqyasına görə faciədirsə, mahiyyətcə mübarizlik və tariximizin şanlı səhifəsidir. O dəhşətli gün bir daha təsdiqlədi ki, xalqımızın milli azadlıq duyğularını, qətiyyətini hər hansı imperiyanın nə tankı, nə topu, nə də digər ağır hərbi texnikası ilə sındırmaq olar! Təbii ki, 20 Yanvar öz dəhşətləri ilə yaddaşımıza yazılıb. Çünki çürüməkdə olan, müvazinətini itirmiş sovet imperiyasının əli qanlı cəlladları o müdhiş gecədə daşnaklarla birləşərək Bakını qan çanağına döndərmişdi. SSRİ-nin sonuncu prezidenti M. Qorbaçov nəinki milli azadlıq mübarizlərinin qətlinə, əslində, insanlığa qarşı fərman vermişdi. Lakin o dəhşətli gecədən qan içində çıxan xalqımızın mərd, qorxmaz, mübariz övladları öz şəhidlikləri ilə imperiya xislətli, erməni qiyafəli ölümə qələbə çaldılar.

Məhəmməd NƏRİMANOĞLU

Azərbaycan.-2014.- 22 yanvar.- S.11.