Mirzə Cəlilin usta Zeynalı Moskvada “Politbüro”da

1988-ci il fevralın 22-də Sov.İKP MK-nın baş katibi M.Qorbaçov MK-da məsul şöbələrdən birində işləyən erməni Karen Nersesoviç Brutensə şəxsən zəng edib deyir: “Karen, sən gərək Stepanakertə gedəsən. Orada xalq coşub”. Əslən bakılı, qəlbən şovinist-daşnak, əməlcə hiyləgər və riyakar, Azərbaycanı, onun xalqını gözü götürməyən Karen, özünün yazdığı kimi: “Fevralın 25-də biz - mənim dəvət etdiyim Marksizm-Leninizm İnstitutunun direktor müavini, professor Mçedlov, “Novosti” Xəbərlər Agentliyinin sədr müavini K.Xaçaturov və mən təyyarə ilə Bakıya yola düşdük. Burada Sov.İKP MK tərəfindən DQMV-yə göndərilmiş bir qrup alimin hazırladığı materiallarla tanış olduq”. Həmin günün axşamı Karenin dəstəsi təyyarə ilə Ağdama uçur. Görün o, Ağdamda onları qarşılayan və yedizdirənlər barədə əclafcasına nə yazır: “Biz Ağdamda təyyarədən düşdük. Oradan maşınlara minib Stepanakertə getməli idik. Lakin rayon partiya komitəsinin katibi israrla “toqqanın altını bərkitməyi” təklif etdi və mən Şərq adətlərinə bələd olduğum üçün razılaşdım. Qonaq evində “xidmət heyəti”ndən olan iki nəfərin televizor qarşısında əyləşdiyini gördüm. Ekranda Xomeynini göstərirdilər (ikinci təəssürat!)” (Bu Xomeyni işarəsinə diqqət verin!). Karenin Stepanakertdə xoşuna gəlməyən növbəti məsələ SSRİ daxili işlər nazirinin müavini general B.Elisovun erməni daşnak dəstəsinə dediyi açıq sözlər olur: “Bu küçə tamaşaları nə vaxt başa çatacaq?”

Karen erməni “ziyalıları” ilə söhbətlərindən müəyyən “seçmələri” yadında saxlayıb qələmə alır. Məsələn, yazır ki, “Pedaqoji İnstitutun dosenti azərbaycanlıları “çuçmek” (avam kəndli) adlandırır və ermənilərin üstünlüyünü sübut edərək bildirirdi ki, onlar “dünyada ilk dəfə - 301-ci ildə xristianlığı dövlət dini elan etmiş və elə həmin əsrdə öz əlifbasını yaratmışlar”.

Karen M.Qorbaçovun köməkçisi A.Çernyayevlə əlaqəyə girir, rəhbərliyə daşnakpərəst məlumat verir və nəticədə ondan belə bir göstəriş alır: “Qorbaçov mənə “xeyir-dua verir” və tapşırır ki, mitinq keçirənlərə deyim: a) Qarabağda nümayişləri və bütün hərəkatı “millətçi” və “ekstremist” kimi qiymətləndirən əvvəlki qərar ləğv edilir; b) Qarabağlıların arzu və iddialarına baxmaq üçün komissiya yaradılacaq və bu komissiyaya aparat işçiləri deyil, özlərinin qərəzsiz mövqeyi ilə tanınmış nüfuzlu ictimai xadimlər daxil olacaqdır”.

Karenin oyunları tam baş tutmasa da, əlindən gələni öz daşnak həmkarlarından əsirgəmədən Azərbaycanı tərk edib gedir. O yazır: “Faktiki olaraq heç bir nəticə əldə edilməmiş, lakin çox ibrətamiz səfərdən Moskvaya qayıdandan sonra mən bu səfərin yekunları və öz təəssüratlarım barədə M.Qorbaçova məruzə etdim”. Karen baş katibə 12 maddədən ibarət yazılı hesabat da təqdim edir. Məhz bu hesabatda Mirzə Cəlilin usta Zeynalından da söhbət açılır. K.N.Brutensin 1998-ci ildə Moskvanın “Mejdunarodnıe otnoşeniya” nəşriyyatı tərəfindən çap edilmiş “Otuz il Köhnə meydanda” adlı avtobioqrafik kitabında həmin hesabat və C.Məmmədquluzadənin hekayəsi barədə oxuyuruq.

Məktubda mənim hesabatımla birlikdə Qorbaçova göndərdiyim kitabçanın (C.Məmmədquluzadənin hekayələr məcmuəsinin) adı çəkilir. Qorbaçov 1988-ci il martın 3-də Siyasi Büronun iclasında bu kitabça barədə danışmışdı. 1983-cü ildə Bakıda buraxılmış bu kitabçanın 1989-cu ildə kütləvi tirajla təkrar nəşr edilməsi nəzərdə tutulmuşdu. “Saqqallı uşaq” hekayəsində erməni Muğdusi Akopun mənzilini təmir edən azərbaycanlı usta Zeynal (master Zeynal) və onun köməkçisi azərbaycanlı Qurban arasında belə bir dialoq olur:

“Ustalar yetişdülər Muğdusi Akopun evinə və yarım saatdan sonra usta Zeynal çıxdı taxtanın üstünə. Qurban başladı gəc qayırmağı və söhbəti.

- Usta, bizim xozeyin yaxçı adama oxşayır.

Usta Zeynal gəci ləyəndən sağ əli ilə götürüb cavab verdi:

- Yaxçı adam olmağına yaxçı adamdı, Allah dinə gətirsin, amma nə fayda?!.

- Usta, mən bir şeyə mat qalıram, yaxçı, ermənilər bu aşkarlıqda zadı görmürlər? Bunlar niyə bəs dönüb musurman olmullar?

Usta Zeynal gəci mala ilə səqfə vurub dedi:

- Qurban, bu işlər hamısı sirdir. Bunları heç başa düşmək olmaz. Bunlar hamısı Allah yanındadır, çünki belə fərz elə, ermənilərin hamısı çönüb müsəlman oldu, onda cəhənnəmi Allah kimdən ötrü xəlq edib və kimi ora göndərəcək? Bu işlərin hamısının bir səbəbi var, yoxsa ermənilər çox yaxşı bilir ki, bizim məssəbimiz onlarınkından yaxçıdı. Xüdayi-əzz və cəll...

- Usta, sözünü də kəsirəm, hələ deyək ki, musurman olmasınlar, mən bilmirəm bunlar hələ necə donuz ətindən irgənmirlər?

Usta Zeynal malanı qoydu taxtanın üstünə, çubuğu götürüb başladı doldurmağa və alçaq səslə dedi:

- Mən deyirəm ki, ermənilər özləri də görürlər ki, donuz ətində bir ləzzət yoxdu, amma boyunlarına düşüb, ta əl çəkə bilmirlər. Nə eləsinlər yazıqlar? Adamın adam xörəyi olar, heyvanın da heyvan xörəyi. Və bir də bunlar hamısı Allahındır. Gəl ləyəni götür, gəc qayır!

Qurban çıxdı nərdivana və başladı:

- Bəli, qıl körpüdən keçəndədi tamaşa!..

Usta Zeynal çubuğunu tüstülədib başladı:

- Qurban, bilirsən nə var? İşin əsli haqq yolu tanımaqdadır, insan ki, haqq yolu tapdı, insan ki Xudayi-taalanın...

Muğdusi Akop içəri girib dinməz-söyləməz baxdı usta Zeynalın üzünə. Usta Zeynal üzünü Muğdusiyə tutub soruşdu:

- Ay xozeyin, səni and verirəm “İncil”ə, bir mənə de görüm: o zəhrimarda nə ləzzət görübsünüz ki, yeyirsiz?

Muğdusi Akop hirslənib, iki əlini yuxarı qalxızıb qayımdan dedi:

- Ay kişi, bir mənə de görüm, sən bura mollalığa ki gəlməmisən?

- Xozeyin, qadan alım, ta niyə hirslənirsən? Bir sözdü ağzıma gəldi, soruşdum. Qurban, gəc qayır!..

... - Qurban, görürsən bu erməni millətini! İstəyirsən yüz min dəfə imama, peyğəmbərə and iç, qəsəm elə, heç vaxt sənin sözünə inanmayacaq. De ki, ay kafir oğlu kafir, burada nə bir o qədər iş var...

... - Usta, birisi Allahı dandı, laməzhəb oldu, heç bir şeyə qayıllığı olmadı, çətindi onu inandırmaq.

Daha sonra Qurban bir az fıkir edib çıxdı balqona və əlində bir küpə su gətirdi.

Usta Zeynal işi dayandırıb dedi:

- Qurban, Allah sənə lənət eləsin! Erməninin küpəsində su gətirib gəc qayırdın və dünya-aləmi murdar elədin. Allah sənə lənət eləsin!

Qurban dinməyib mat-mat baxırdı usta Zeynalın üzünə. Usta Zeynal üzünü turşudub iki dəfə tüpürdü yerə, bir dəfə Qurbanın üzünə və həyətə çıxıb getdi, oturdu arxın kənarında və başladı əllərini yumağa və sonra otağa gəlib Qurbana dedi ki, şeyləri yığışdırsın və aqoşkanın içindən paltarını götürüb yenə Qurbanın üzünə bır dəfə tüpürdü və üz qoydu çıxıb getməyə.

Bu gün axşama kimi usta Zeynalın arvadı ərinin paltarlarını yuyub qurutmağa məşğul oldu. Usta Zeynal çıplaq oturmuşdu evində və gözləyirdi ki, paltarları quruyandan sonra getsin hamama və təmizlənsin”.

Karen adıçəkilən kitabında (səh.525) naşıcasına oxucuları ermənisayaq aldadaraq yazır ki, guya “bu hekayənin Bakıda (1932-ci və 1966-cı illərdə) və Moskvada (1940-cı və 1959-cu illərdə) buraxılmış əvvəlki nəşrlərində bu odioz yerlər ixtisar edilmişdi. 80-ci illərdə - rəsmi versiyaya görə “xalqlar dostluğu” yeni zirvələrə çatdığı dövrdə isə növbəti Bakı nəşrində (yeri gəlmişkən, kitabın çıxış məlumatlarında onun guya 1959-cu il Moskva nəşrindən təkrar nəşr edilməsi barədə saxta məlumat verilir-Ş.H.) həmin kupyuralar, nədənsə, bərpa edilmişdir”.

Bu böhtançı, riyakarcasına təhriflərdən məlum olur ki, Karen C.Məmmədquluzadənin “Usta Zeynal” hekayəsini özü, deyəsən, oxumamış, üzünü də görməmişdir. Erməni saxtakarlardan kimsə hekayənin adını dəyişik salıb, yuxarıda təsvir olunan usta Zeynalla Qurbanın söhbətinin guya “Saqqallı uşaq” (rusca “Borodatıy rebyonok”) hekayəsində olduğunu ona yazıb vermişdir. C.Məmmədquluzadənin adıçəkilən hekayəsində isə nə usta Zeynal var, nə də adıçəkilən əhvalat. Bu hekayələrə isə heç vaxt əl gəzdirilməyib.

Deməli, daşnak, riyakar Karen Brutens Qorbaçova, Siyasi Büroya kəf gəldiyi kimi, 10 il sonra Moskvanın nüfuzlu bir nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilən kitabında da bu saxtakarlığı təkrar edir. Məqsəd aydındır, Ağdamda teleekranda Xomeynini, Stepanakertdə azərbaycanlılara qarşı müsəlman olduqları üçün qızışdırılan nifrəti, “Usta Zeynal”da iranlı usta Zeynalla yerli Qurban arasındakı söhbəti Karen islam-xristian davası, qarşıdurması kimi təqdim etməyə və oxucuları bu cəfəngiyata inandırmağa çalışır. Doğrudan da, vicdanını itirənlərdən bundan artıq şey gözləmək də olmaz!

Şirməmməd HÜSEYNOV,

Professor

Azərbaycan.-2015.- 8 aprel.- S. 7.