Qədim, yeni turizm diyarı - Qazax

Dilboz atının qalaüstü abidəsi önündən keçəndə istər-istəməz “Kitabi Dədə Qorqud”un 12 boyunu əks etdirən kompleksin qarşısında ayaq saxlayırsan. Milli-mənəvi dəyərlərdən xəbər verən bu ecazkar guşəyə baxdıqca heyran qalırsan. Bura ulu tariximizin canlı yadigarı Qazaxdır!

Ətrafı seyr edə-edə geniş prospekt boyunca irəliləyirsən. Sanki ecazkar bir diyara düşmüsən. Şəhərin mərkəzində ölməz Səməd Vurğunun möhtəşəm heykəli ucalır. Abidənin önündə göz işlədikcə uzanan “Fəxri qazaxlılar” parkı diqqəti cəlb edir.

Bu yerlər Azərbaycan tarixinə neçə-neçə unudulmaz şəxsiyyət bəxş edib. Çox dəyərli bir iş görülüb. Geniş bir sahədə, yaşıllıqların qoynundakı fəvvarələrin ətrafında onlarca mərd insanın barelyefləri cərgələnib. Azərbaycanın ilk topoqraf generalı İbrahim Ağa Vəkilov, artilleriya generalı Əlağa Şıxlinski, ilk hərbi təyyarəçi Fərrux Qayıbov, İtaliyanın Milli Qəhrəmanı, partizan Tahir İsayev, ədəbiyyatımıza ölməz əsərlər bəxş etmiş yazıçı və şairlərdən Mehdi Hüseyn, Osman Sarıvəlli, Mirvarid Dilbazi, Yusif Səmədoğlu... Ən baxımlı yerdə Molla Vəli Vidadi və Molla Pənah Vaqif qoşa dayanıb. Bir qədər aralıdakı yaraşıqlı bağda böyük söz ustası, istiqlal carçısı İsmayıl Şıxlı mərmər postament üzərindən doğma diyara boylanır. Parkın başında da hələlik ölkədə yeganə olan “Ədəbiyyat muzeyi”. Qazax möcüzələr məskənidir. Hara gedirsən sanki torpaq üzərində tarix yazılıb.

Söz-sənət ustaları, ziyalılar, sərkərdələr diyarı, Azərbaycanın qərb qapısı sayılan Qazax həmişə müstəqil dövlətimizin diqqət mərkəzindədir. Ölkədə ilk Olimpiya İdman Kompleksi, Müalicə-Diaqnostika Mərkəzi, Qafqazda yeganə planitari məhz Heydər Əliyev elm mərkəzi Qazaxda istifadəyə verilib.

Son illər neçə-neçə istehsal, emal müəssisəsi açılıb, onlarca məktəb binası, uşaq bağçası tikilib. Avey dağının ətəyində illik gücü bir milyon ton olan Sement zavodu istifadəyə verilib. Sərhəd bölgəsində yerləşən Qazax dövlətin qayğısı və diqqəti sayəsində beləcə aybaay, ilbəil inkişaf edir, gözəlləşir, tanınmaz olur. Bu da turizmin inkişafına güclü təkan verir.

Göyəzən dağının ətəyi ilə gedirsən. Yolun hər iki tərəfində milli memarlığın ən dəyərli nümunələri - qalalar, tağlar, bürclər, keçidlər, min bir bəzəkli istinad divarları... Sanki açıq havada canlı sərgidir. Azərbaycan memarlığının, qədim tariximizin ən önəmli nümunələri toplanıb. Yuxarı Salahlı kəndində ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə ucaldılmış “Səməd Vurğun poeziya evi” əsaslı surətdə yenidən qurulub. Hara baxırsan ulu tariximizin gur səsi eşidilir. Müdrik poeziyanın, ölməz söz-sənət aləminin isti nəfəsi duyulur.

Qazax qədim və qiymətli abidələr diyarıdır. Burada on ikinci yüzilliyin yadigarı Sınıq körpü, tunc dövründən qalan Babadərviş və neolit-tunc dövründən xəbər verən Göytəpə yaşayış yerləri kimi dünya əhəmiyyətli abidələr mövcuddur. Respublika və yerli əhəmiyyətli 112 arxeoloji, memarlıq və monumental abidə, habelə dekorativ tətbiqi sənət nümunəsi qeydə alınıb. Yuxarı Əskipara və Şəkərqala kəndlərindəki məbədlər, Qıraq Kəsəməndəki dairəvi qüllə, Poylu kəndindəki məqbərələr Qızılhacılı və Kazım körpüləri, Qırmızı körpü, habelə Qızıl qaya abidəsi baxanları valeh edir. Bunların ən məşhurlarından, ən çox diqqəti cəlb edənlərdən biri də Damcılı bulağıdır.

Rayon Mədəniyyət və turizm şöbəsinin müdiri Valeh Vəliyev deyir ki, Qarayazı meşələri, Ceyrançöl düzləri, Göyəzən və Avey dağları, Pəri, Bayram və Damcılı bulaqları yaxın-uzaq ellərdən gələnlərin diqqətini cəlb edir: “Ona görə də biz burada muzey yaratmaq fikrindəyik. Bu yerlər hər an insanları xoş əhvallara, ülvi duyğulara aparır. Qazaxın ecazkar guşələri həmişə söz-sənət yurdu, igidlər məskəni “zülfü pərişan, siyah tellər” oylağı olub. Burada Aşıq Ələsgər saz çalıb, Vurğun xəyala dalıb, Kərəm at oynadıb. Əsrlərdən-əsrlərə, nəsillərdən-nəsillərə keçən saz və söz sərraflarından çoxunun adları və ünvanları zamanın yaddaşında illərin, əsrlərin toranında ilişib qalıb. Bu unudulanları yada salmaq və sirli-sehrli Damcılı bulağın səliqə-sahmanlı yaşaması üçün burada muzey yaratmaq istəyirik”.

Damcılı bulağı Avey dağının döşündə yerləşir. İlin hər vaxtında, günün hər çağında çat-çat olmuş qayalardan, lay-lay süxurlardan, yaşıl otlardan, mamır basmış daşlıqlardan süzülüb damcı-damcı tökülən, hər biri mirvari dənələrini xatırladan damcıların sehrinə valeh olursan. Bu yerlərin tarixini, taleyini oxuculara çatdırmaq, turistlərə yetirmək üçün Tofiq Salehin “Avey və Göyəzən dağlarının möcüzələri” adlı kitabı nəşr edilib. V.Vəliyev bildirdi ki, təbiətin geniş imkanlarından istifadə edərək Avey dağlarında atlı turizm mərkəzi yaratmaq niyyətindədirlər.

Qazaxın tarixi qədim, təbiəti gözəl, florası-faunası zəngindir. Bir cəhət də əlamətdardır ki, məşhur İpək Yolu məhz bu yerlərdən gəlib keçir. XII əsrin yadigarı sayılan Qırmızı körpü yaxın-uzaq elli müsafirləri qarşılayır, yola salır. Qazax Azərbaycan torpağından dünyaya açılan pəncərədir.

Əhməd İSAYEV,

Azərbaycan.-2015.- 28 aprel.- S.10.