III Qlobal Bakı Forumunun
rəsmi açılışı olub
Azərbaycan Prezidenti İlham
Əliyev açılışda iştirak edib
Aprelin
28-də Azərbaycanın paytaxtında III Qlobal Bakı Forumu
işə başlayıb.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Forumun rəsmi açılış mərasimində iştirak edib.
Misirin İsgəndəriyyə Kitabxanasının direktoru, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin həmsədri İsmail SERAGELDIN Forumu açaraq dedi:
- Zati-aliləri.
Xanımlar və cənablar sabahınız xeyir olsun.
Mən böyük şərəf hissi ilə Prezident İlham Əliyevin dəvətini qəbul edib buraya gəlmişəm.
Bugünkü görüşümüzün məqsədi yeni formalaşan dünya durumunda etimadın qurulmasına aiddir. Təbii ki, İkinci Dünya müharibəsindən sonra yaranmış vəziyyət və həmin vəziyyətdən sonrakı durum necə olmalıdır? Bizim qarşımızda problemlər var, çağırışlar mövcuddur, dövlətlər, xalqlar arasında etimad məsələləri gündəliyimizdə vacib yer tutur. Buna görə də, biz bu gün gündəlikdə duran həmin məsələləri fəal müzakirə etməliyik. Biz indi özümüz üçün müzakirələr aparmalıyıq ki, hansı yeni durum olmalıdır? Henri Kissincer əslində bu sahədə görüləcək tədbirlərin çərçivəsinin hüdudsuz olduğunu qeyd etmişdir. Biz müəyyənləşdirməliyik ki, bir siyasi sistemin digər siyasi sistemə mənfi təsirinin qarşısının alınması hansı tədbirlərə əsaslanmalıdır? Bu məsələ bu gün bizi narahat edir. Buna görə də aydınlaşdırmalıyıq ki, bu gün dünya durumunda məhz hansı yeni sərhədlər, üfüqlər açılır.
Bu gün Bakıya yüksək səviyyəli nümayəndələr, təmsilçilər təşrif gətiriblər. Bu, bizim üçün böyük şərəfdir. Biz Bakı Forumumuzu artıq illik əsaslarla keçiririk. Mən indi böyük məmnuniyyətlə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri cənab İlham Əliyevə söz vermək istəyirəm.
Dövlətimizin başçısı Forumun rəsmi açılışında nitq söylədi.
Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyevin nitqi
- Hörmətli xanımlar və cənablar.
Hörmətli qonaqlar.
Sizi Azərbaycanda salamlayıram, hər birinizə “Xoş gəldiniz!” deyirəm. Çox şadam ki, bu gün biz Bakıda 60-dan çox dövlətin nümayəndələrinin iştirakı ilə belə bir vacib, mühüm tədbir təşkil etmişik. Hazırkı və keçmiş prezidentlər, baş nazirlər, siyasətçilər, dövlət və ictimai xadimlər bu gün Bakıda dünya siyasəti ilə bağlı məsələləri nəzərdən keçirəcəklər. Onların baxışları dəyərli bilikləri və təcrübələrinə əsaslanır. Düşünürəm, bu nadir fürsətdir ki, burada bu dərəcədə yüksək səviyyəli qonaqların sayəsində bizi gələcəkdə hansı işlərin, hansı çağırışların gözlədiyini və bu gün dünyanın bütün yerlərində mövcud olan gərginliyin azaldılması üçün hansı tədbirlərin görülməli olduğunu müzakirə edək.
Olduqca məmnunam və fəxr edirəm ki, qısa bir zaman kəsiyində çox mühüm beynəlxalq təsisata çevrilmiş bu Mərkəz dahi azərbaycanlı Nizami Gəncəvinin adını daşıyır. Nizami ilə fəxr etməyən azərbaycanlı tapmaq çox çətindir və mən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin həmsədrləri - xanım Prezident Vayra Vike-Freyberqaya və cənab Serageldinə dünya səviyyəli beynəlxalq təsisatın yaradılması ilə bağlı diqqətəlayiq fəaliyyətləri və töhfələrinə görə minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Əminəm ki, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi gələcəkdə dünya siyasətinin mühüm məsələlərinə müraciət edəcək və irəli getmək yollarının müəyyənləşdirilməsində, gərginliyin azaldılmasında, əməkdaşlıq və qarşılıqlı anlaşma mühitinin yaradılmasında daha da vacib rol oynayacaq.
Eyni zamanda, şadam ki, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi vaxtaşırı tədbirlərini Azərbaycanın qədim şəhəri və Nizaminin vətəni olan Gəncədə təşkil edir. Mərkəz əsasən humanitar məsələlərlə məşğul olan təsisatdan bu gün dünya siyasətinə aid bütün məsələləri – iqtisadi inkişafla, sosial problemlərlə, münaqişələrin həlli ilə bağlı məsələləri müzakirə edən bir təşkilata çevrilmişdir. Əlbəttə, humanitar aspekt də burada vacib rol oynayır.
Əsrlər boyu Azərbaycan sivilizasiyaların bir araya gəldiyi məkan olmuşdur. Bizim coğrafi yerləşməmiz və xalqımızın tarixi irsi Azərbaycanda xüsusi ab-hava yaratmışdır. Azərbaycan Avropa və Asiya arasında təbii coğrafi körpüdür. Əminəm ki, Azərbaycan hazırda Avropa ilə müsəlman dünyası arasında mədəni və siyasi körpü rolunu oynayır. Bizim cəmiyyətdə multikulturalizm ənənələri dərin köklərə malikdir. Siyasi quruluşdan asılı olmayaraq, Azərbaycanda müxtəlif millətlərin, dinlərin və etnik azlıqların nümayəndələri hər zaman sülh və ləyaqət şəraitində yaşamışlar. Müstəqil olandan sonra Azərbaycan bu səbəbdən dünya multilkulturalizm mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. Gələn ay biz III Beynəlxalq Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumuna ev sahibliyi edəcəyik.
Biz hər
il Beynəlxalq Humanitar Forum təşkil
edirik. Bu tədbir əsasən sülh şəraitində
birgə yaşayış, etimadın artırılması və
dünyada müxtəlif dövlətlər arasında
mövcud olan gərginliyin azaldılması məsələlərini
müzakirə edir. Ancaq böyük tarix və
mədəniyyətimizə baxmayaraq, Azərbaycan 20 ildən
bir qədər çoxdur ki, müstəqildir və bu illər
diqqətəlayiq transformasiya illəri olmuşdur.
Bugünkü
nailiyyətlərimiz aydın nümayiş etdirir ki, yalnız
müstəqil olduğumuz illərdə bizim insanlar
böyük uğur əldə edə bilər, öz gələcəyini
müəyyən edə bilər, planlar qura bilər və
dünyadakı mövqelərini müəyyən etməklə
böyük iqtisadi transformasiya və uğura nail ola bilər.
Bəli, Azərbaycan hər zaman enerji resursları ilə
zəngin ölkə olmuşdur. Ancaq, eyni zamanda,
xatırlayırıq ki, Azərbaycan müstəqil olmayan
dövrdə biz bu resursların bəhrəsini görə
bilmirdik. XX əsrin əvvəlində Azərbaycan
bütün dünyada hasil olunan neftin yarısından
çoxunu istehsal edirdi. Siz o vaxtkı mənzərəyə
baxsanız çiçəklənmə, bərabərlik və
sosial firavanlıq görə bilməzsiniz. Sovet dövründə, xüsusilə də
İkinci Dünya müharibəsi zamanı Azərbaycan nefti
faşizmlə mübarizədə çox mühüm rol
oynamışdır. Sovet
İttifaqının neftinin 70 faizini Azərbaycan təmin
etmişdir. Lakin müstəqil olandan sonra
biz ekoloji fəlakət, neft sənayesinin dağılması,
iqtisadi və sənaye tənəzzülü ilə üzləşdik.
Yəni, çox qısa bir zamanda - yalnız taleyimiz öz əlimizdə
olanda biz uğura nail ola bilmişik. Bu çox çətin dövr idi, çünki
biz yalnız dövlət və dövlətçiliyin əsaslarını
yaratmaqla kifayətlənməli deyildik. Biz,
eyni zamanda, bütün sistemi transformasiya etməli idik – həm
siyasi, həm də iqtisadi. Biz planlı
iqtisadiyyatdan bazar iqtisadiyyatına, təkpartiyalı sistemdən
çoxpartiyalı sistemə, totalitarizmdən demokratiyaya
keçməli idik.
Düşünürəm ki, siyasi və iqtisadi
islahatların paralel aparılması, sürətli
transformasiya, sabitlik proqnozlaşdırıla bilən iqtisadi və
sosial inkişafı təmin etmişdir. Bu gün Azərbaycan
bütün azadlıqlardan faydalanır, bizim cəmiyyət
azaddır, bizdə bütün azadlıqlar təmin edilir -
media azadlığı, azad, senzurasız internet, ifadə və
toplaşma azadlığı, din azadlığı var. Siyasi
transformasiya davam edir. Biz bundan sonra da hüquq
sistemimizin təkmilləşdirilməsi üzərində
çalışmalıyıq. Çünki
ədalət - cəmiyyətdə ədalət, ailədə
ədalət və ümumiyyətlə, hər yerdə ədalət
istənilən cəmiyyətin normal inkişafı və
sabitliyi üçün ən əsas elementlərdəndir.
Həmçinin Azərbaycan özünün
dünya xəritəsindəki yerini müəyyən edə
bilmişdir. Bizim ölkəmiz həm
Avropa Şurasının, həm də İslam Əməkdaşlıq
Təşkilatının üzvüdür. Biz
dünyada çox az sayda dövlətlərdənik
ki, hər iki təsisatın üzvüyük.
Azərbaycanın bu təşkilatlarda güclü
mövqeyi var və biz fərqli tarixə, ənənəyə
və mədəniyyətə sahib olan ölkələri daha
da yaxınlaşdırmaqda mühüm rol oynayırıq. Azərbaycan həm
də Qoşulmama Hərəkatının üzvüdür.
Bu da bizim prioritetlərimizin göstəricisidir.
Biz bir neçə il əvvəl 155
ölkənin dəstəyi ilə BMT Təhlükəsizlik
Şurasına üzv seçilməyimizlə fəxr edirik. Bu da aydın göstərir ki, beynəlxalq ictimaiyyətin
mütləq əksəriyyəti Azərbaycanı dəstəkləyir,
Azərbaycana etibar edir və belə bir vacib səsvermə
prosesində öz mövqeyini ifadə edir.
Dünyanın ən aparıcı beynəlxalq qurumu olan
BMT Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçiləndə
biz aydın şəkildə bildirdik ki, ədaləti və
beynəlxalq hüququ müdafiə edəcəyik. Təəssüf
ki, beynəlxalq hüquq artıq heç də bütün
dövlətlər tərəfindən hörmət olunan məfhum
deyil. Bir daha təəssüf edirəm ki,
artıq bu, reallıqdır. Belə bir təsəvvür
yaranır ki, beynəlxalq hüquq yalnız kifayət qədər
güclü olmayan ölkələrə mütləq
şamil edilir və onlar digər vasitələrlə məqsədlərinə
nail ola bilmirlər. Biz bunu
aydın görürük ki, ara-sıra dünyanın
aparıcı dövlətləri beynəlxalq hüquq
normalarını kobud şəkildə pozur və bu da
müharibədən sonrakı beynəlxalq münasibətlər
sisteminin bütün konstruksiyasına xələl gətirir.
Düşünürəm ki, bu, bizim çox
açıq və aydın şəkildə müzakirə
etməli olduğumuz bir məsələdir. Biz
imkanlarımızdan, intellektual potensialımızdan və beynəlxalq
nüfuzumuzdan istifadə etməyə
çalışmalıyıq ki, bu gün mövcud olan beynəlxalq
münasibətlər sistemini gücləndirə bilək.
Beynəlxalq hüquqa hörmət etməliyik.
Beynəlxalq təşkilatların qətnamələrinə
hörmətlə yanaşmalıyıq. Çünki bəzi
hallarda qətnamələr dərhal icra olunur, - mən BMT Təhlükəsizlik
Şurasının qətnamələrini nəzərdə
tuturam,- digər hallarda isə onlar illər,
onilliklər boyu icra edilmir.
O zaman,
beynəlxalq hüquq, siyasi maraqlar və siyasi prioritetlər
arasında ziddiyyət yaranır. Bu isə məyusluğa
gətirib çıxarır. Belə bir vəziyyətin
yaranmasına səbəb olur ki, ikili standartlar istisna deyil, bir
qaydaya çevrilir. Bir ölkə olaraq biz
bunun nə qədər ağrılı olduğunu
yaxşı bilirik, çünki biz ikili standartlardan, beynəlxalq
hüququn kobud şəkildə pozulmasından əziyyət
çəkirik.
Bildiyiniz kimi, Azərbaycanın tarixi və beynəlxalq səviyyədə
tanınmış ərazilərinin Ermənistan tərəfindən
işğalı uzun illərdir ki, davam edir. Baxmayaraq, BMT Təhlükəsizlik
Şurası dörd qətnamə qəbul etmişdir ki, onlar
Ermənistan qoşunlarının Azərbaycan ərazisindən
dərhal və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını
tələb edir. Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın
tarixi, ayrılmaz parçasıdır və dünyanın
heç bir ölkəsi “Dağlıq Qarabağ
Respublikası” adlanan bu qanunsuz qurumu müstəqil olaraq
tanımamışdır.
Biz işğaldan əziyyət çəkirik. Bizim ərazimizin
20 faizdən artıq hissəsi hələ də işğal
altındadır və bir milyondan artıq azərbaycanlı
öz torpağında qaçqın və məcburi
köçkün vəziyyətinə
düşmüşdür. Biz etnik təmizləmədən
əziyyət çəkmişik, bizə qarşı
Xocalı soyqırımı törədilib və bu
soyqırımı artıq dünyanın 10 ölkəsi tərəfindən
tanınıb və həmin proses davam edir.
Ərazi bütövlüyü beynəlxalq hüququn
fundamental prinsipidir. Bu, BMT Nizamnaməsində əks olunub, bu,
Helsinki Yekun Aktında da beynəlxalq hüququn fundamental
prinsipi kimi təsbit edilib. Burada heç
bir ziddiyyət olmamalıdır və aydın başa
düşülməlidir ki, müqəddəratın müəyyən
edilməsi hüququ dövlətlərin ərazi
bütövlüyünü pozmamalıdır və istənilən
dövlətin ərazi bütövlüyü ölkənin
hökuməti və xalqının razılığı
olmadan dəyişdirilə bilməz. Azərbaycanın
ərazi bütövlüyü digər dövlətlərin ərazi
bütövlüyü qədər dəyərlidir. Təəssüflər ki, dünyanın müxtəlif
yerlərində aqressiv separatçılıq parçalanma
siyasətini həyata keçirməyə
çalışır. Ərazi
bütövlüyünün pozulması münaqişələrin
yaranmasına səbəb olur və Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi bu vaxta qədər həll edilsə idi, bəlkə
də digər münaqişələrin şahidi olmazdıq.
Azərbaycan bu münaqişənin beynəlxalq hüquq
normaları və BMT Təhlükəsizlik
Şurasının qətnamələrinə əsasən,
sülh yolu ilə həll edilməsinə olduqca sadiqdir. Yeri gəlmişkən, digər
vacib beynəlxalq təsisatlar – Avropa Parlamenti, Avropa
Şurasının Parlament Assambleyası, İslam Əməkdaşlıq
Təşkilatı və Qoşulmama Hərəkatı buna bənzər
qətnamələr qəbul etmişdir ki, münaqişə
beynəlxalq hüquq prinsipləri və Azərbaycanın ərazi
bütövlüyü çərçivəsində həll
olunmalıdır.
Əlbəttə, bu, bizim ölkəmiz
üçün ən böyük problem,
inkişafımız üçün ən böyük maneədir. Lakin buna baxmayaraq, Azərbaycanın
inkişafı çox uğurlu olmuşdur və son on il ərzində bizim iqtisadiyyatımız
üç dəfədən çox artmışdır. Biz iqtisadiyyatımızın şaxələndirilməsi
və enerji sektorundan asılılığı azaltmağa
müvəffəq olmuşuq. Bu gün
enerji sektoru ümumi daxili məhsulun təqribən 30 faizini təşkil
edir. Beləliklə, şaxələndirmə
siyasəti böyük tərəqqiyə səbəb
olmuşdur və hətta bu gün neftin qiymətinin
aşağı düşdüyü bir vaxtda, ilin birinci
rübündə Azərbaycan iqtisadiyyatı 5 faizdən
çox artmışdır.
Biz şaxələndirmə siyasəti, sərmayələr
və müasir infrastrukturun, əlverişli işgüzar
mühitin yaradılması sayəsində
özümüzü neftin qiymətinin qeyri-sabitliyindən
qoruya bilmişik. Azərbaycan xarici sərmayələr
üçün açıq ölkədir. Müstəqillik illəri ərzində Azərbaycana
200 milyard ABŞ dollarından çox xarici sərmayə
yatırılmışdır. Ötən il 27 milyard, yəni, 30 faiz birbaşa xarici sərmayə
qoyulmuşdur. Beləliklə, Azərbaycan xarici
investorlar üçün cəlbedici ölkədir. Çünki bizdə çox yaxşı
işgüzar və sərmayə mühiti var. Davos Dünya
İqtisadi Forumunun qiymətləndirilməsinə görə,
rəqabət qabiliyyəti baxımından Azərbaycan
iqtisadiyyatı 38-ci yerdədir.
Yəni, bir daha qeyd edirəm ki, bu, enerji resursları sayəsində
deyil, islahatlar və son illər ərzində görülən
işlər nəticəsində mümkün olmuşdur. Biz demək
olar ki, işsizliyi tam aradan qaldıra bilmişik və
hazırda bu göstərici 5 faizdən azdır. Yoxsulluq kəskin şəkildə azalaraq, 2003-cü
ildə 49 faiz olduğu halda, 2013-cü ildə 5 faizə
enmişdir. Hesab edirəm ki, iqtisadi və
siyasi islahatlar, eyni zamanda, çox fəal sosial siyasət və
insanların sosial müdafiəsi, enerji sektorunun
inkişafından əldə edilən gəlirlərin
toplanması, dövlət vəsaitinin xərclənməsində
şəffaflıq bizim inkişafımız
üçün, həmçinin vacib rol
oynamışdır.
Növbəti illərdə biz daha çox saxələndirməyə
diqqət yetirməliyik və bizim hökumətimizin diqqət
yönəltdiyi sahələr müasir texnologiya və kənd
təsərrüfatıdır. Azərbaycan artıq
kosmik sənayeyə malik ölkədir, bizim iki peykimiz var və
kosmik sənayenin sürətli inkişafı bizim
planlarımızın göstəricisidir. Çünki əhalimiz artır,
iqtisadiyyatımız da artmaqdadır. İqtisadiyyat
əhalinin artımından daha sürətlə inkişaf etməlidir.
Əks təqdirdə, müəyyən mərhələdə
biz çətinliklərlə üzləşə bilərik.
Bu səbəbdən islahatlar davam etməlidir.
Biz heç zaman özümüzü arxayın hiss etməməliyik.
Biz çox çalışmalıyıq,
dövlətçiliyimizi və müstəqilliyimizi gücləndirməliyik.
İqtisadi müstəqillik bizə müstəqil
xarici siyasət yürütmək imkanı verir. Zəif və asılı olduqda, sən təsir
altına düşürsən, fərq etməz kimdən,
ancaq yenə də təsir altına düşürsən.
Güclü iqtisadiyyat qurmaqla biz özümüzü
istənilən xarici təsirdən qorumuş olduq. Biz istədiyimiz
kimi yaşamaq istəyirik. Əsrlər
boyu Azərbaycan imperiyaların, digər dövlətlərin
tərkibində olub. Bu gün biz azadıq
və bizim insanlar müstəqillikdən həzz alır və
onun üstünlüklərini görürlər. Biz öz seçimimizi müdafiə etməliyik və
seçimimizi müdafiə edəcəyik. Bizim seçimimiz demokratiya, sosial firavanlıqdır.
Bizim seçimimiz Azərbaycan xalqı daxilində
sülhdür, multikulturalizm, dinlərarası dialoq,
dünyanın bütün ölkələri ilə əməkdaşlıq,
habelə regional və hamımız üçün
faydalı qitə əhəmiyyətli layihələrin həyata
keçirilməsidir.
Enerji təhlükəsizliyinə gəldikdə, enerji təminatının
şaxələndirilməsində Azərbaycan öz vacib
rolunu oynayır. 20 il ərzində biz elə bir neft
strategiyası yürütmüşük ki, onun sayəsində
regionda yeni enerji xəritəsi yaranmışdır. Biz bir
neçə neft boru kəməri vasitəsilə Xəzər
dənizini Qara və Aralıq dənizləri ilə birləşdirə
bilmişik və bu gün Xəzər dənizinin nefti - təkcə
Azərbaycanın resursları deyil, Xəzərin şərq
sahillərinin nefti də beynəlxalq bazarlara məhz Azərbaycan
vasitəsilə nəql edilir.
Hazırda biz Avropanın ən iri infrastruktur layihəsini
həyata keçiririk. Azərbaycan burada da təşəbbüs
irəli sürmüş və aparıcı rol oynamağa
başlamışdır. Bu layihə “Cənub”
Qaz Dəhlizi adlanır və o, 4 hissədən ibarətdir.
Birincisi, dünyanın ən böyük qaz yataqlarından
olan “Şahdəniz” yatağının işlənilməsi,
növbəti mərhələ Azərbaycan və
Gürcüstanı birləşdirən boru kəmərləri
sisteminin inşasını nəzərdə tutan Cənubi
Qafqaz Boru Kəməri, Trans-Anadolu Boru Kəməridir ki, onun
inşası nəzərdə tutulmuşdur. Hazırda
artıq bütün Türkiyə ərazisində - ölkənin
şərq sərhədindən qərb sərhədinədək
tikinti işləri başlayıb və Trans-Adriatik Boru Kəməri
– TAP-dır ki, Türkiyə-Yunanıstan sərhədindən
başlayaraq inşa ediləcək və Albaniya ərazisindən
İtaliyaya uzanacaq.
Bundan əlavə, Bolqarıstan da bizim enerji siyasətimizin
bir hissəsidir. Biz görürük ki, Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə
üçtərəfli formatı daha böyük formata
çevrilmişdir. Əminəm ki,
qarşıdan gələn illərdə Balkan ölkələri
bizim boru kəmərləri sistemimizə qoşulacaq,
xüsusilə nəzərə alsaq ki, hazırda Avropada əlaqələndirici
kəmərlər inşa edilir. Biz bunu tam
dəstəkləyirik, çünki Azərbaycan nəhəng
qaz ehtiyatlarına və tikilməkdə olan infrastruktura
malikdir. Bizim planlarımıza görə,
2018-2020-ci illərdə mənim adını çəkdiyim
bütün bu layihələr yekunlaşmalıdır. Bu, 45 milyard dollarlıq sərmayədir, texniki
baxımdan olduqca mürəkkəbdir. Əlbəttə,
bizim geniş əlaqələndirməyə və əməkdaşlığa
ehtiyacımız var. Bu məqsədlə Azərbaycan “Cənub”
Qaz Dəhlizinin Məşvərət Şurasını təsis
etmiş və cari ilin fevral ayında onun ilk iclasını
keçirmişdir.
Həmin iclas mənim sadaladığım ölkələrin,
eləcə də Birləşmiş Ştatlar və Avropa
Komissiyasının yüksək rütbəli nümayəndələrinə
bu məsələni müzakirə etmək imkanını
yaratdı. Biz mətbuat üçün birgə bəyanat da qəbul
etdik ki, orada Azərbaycanın aparıcı rolu aydın şəkildə
müəyyən edilmişdir. Bu, bizim
Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığımızın
bir hissəsidir, ancaq əməkdaşlığımız
bununla bitmir. Bununla yanaşı, biz
anlayırıq ki, Avropa İttifaqı üçün
enerjinin şaxələndirilməsi deyərdim, milli təhlükəsizlik
məsələsidir və biz həmin məsələyə
məhz bu şəkildə yanaşmalıyıq. Enerji təhlükəsizliyi milli təhlükəsizlikdən
ayrıla bilməz. Daha bir vacib məsələ
mənbələrin şaxələndirilməsidir. Marşrutların şaxələndirilməsi də
vacibdir. Ancaq mənbə eynidirsə,
şaxələndirilmənin heç bir mənası yoxdur.
Bizim halda, söhbət mənbələrin
şaxələndirilməsindən gedir və Avropa
üçün yeganə yeni qaz mənbəyi Azərbaycandır.
Əlbəttə, mən demək istəmirəm
ki, digər mənbələr əhəmiyyətli deyil və
biz heç kimlə rəqabət aparmağa
çalışmırıq. Lakin digər
mənbələr artıq istifadə olunur və yeganə
yeni mənbə Xəzərdir, Azərbaycandır. Hesab edirəm ki, biz burada vacib rol oynayırıq və
bu, davam edəcəkdir.
Bununla
yanaşı, bizim Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıq
formatımız mövcuddur və gələn ay Riqada “Şərq
Tərəfdaşlığı”nın
növbəti Zirvə toplantısı keçiriləcəkdir.
Azərbaycan bu proqramın fəal
iştirakçısıdır və demək istərdim ki,
biz, eyni zamanda, Avropa İttifaqının üzv dövlətləri
ilə ikitərəfli əlaqələrimizi gücləndiririk.
Bu günədək Azərbaycan artıq ittifaqın
7 ölkəsi ilə Strateji Tərəfdaşlığa dair
saziş imzalamış və ya birgə bəyanat qəbul
etmişdir. Bu, Avropa İttifaqı üzvlərinin
dörddəbiridir və düşünürəm ki,
növbəti illərdə Avropa İttifaqı tərəfindən
“Şərq Tərəfdaşlığı” Proqramına
üzv olan dövlətlərə qarşı daha da fərqləndirilmiş
yanaşma olmalıdır. Çünki
bunlar fərqli ölkələrdir, fərqli hədəflərə
və fərqli iqtisadi inkişafa malik dövlətlərdir.
Bu səbəbdən bizim üçün ən
münasib format strateji tərəfdaşlıqdır. O,
bizim münasibətlərimizin mahiyyətini və gələcəyini
əks etdirəcəkdir.
Yekunda bizim üçün prioritet olan məsələ
ilə bağlı bir neçə söz demək istərdim,
bu da təhsildir. Təhsil bilikdir, təhsil gələcəkdir,
bizim üçün təhsil müasirləşmə deməkdir.
Bizim bəxtimiz gətirib ki, Azərbaycanda
savadlılığın səviyyəsi 100 faizə bərabərdir.
Hökumətimiz ildə 40 milyon avroya yaxın vəsait
xərcləyir ki, bizim gənclər dünyanın
aparıcı universitetlərində təhsil alsınlar.
Təhsil həm də, radikallaşmadan
müdafiədir. Bu da bu regionda yerləşən
ölkə üçün çox vacibdir. Radikallaşmadan müdafiə əlbəttə ki, cəmiyyətdə
sabitlik və ədalət, habelə onun iqtisadi
inkişafı, yoxsulluğun və işsizliyin aradan
qaldırılması deməkdir. Çünki
radikallar yoxsulluq, işsizlik, sosial və siyasi ədalətsizlikdən
istifadə edirlər. Radikallar bu vasitələrdən
istifadə edərək gənclərin beyinlərini
korlayırlar və özlərinin məqsədlərinə
nail olmaq üçün onları öz sıralarına cəlb
edirlər.
Bu səbəbdən bizim üçün təhsil
radikallaşmadan müdafiə, müasirləşmə və
inkişaf deməkdir. Biz Azərbaycanı məhz belə görmək istəyirik
və Azərbaycanın hansı şəkildə inkişaf
etməli olması ilə bağlı cəmiyyətimizdə
tam konsensus var. Bizim inkişaf yolumuz azadlıq, demokratiya,
iqtisadi və sosial tərəqqi, bütün tərəfdaşlarımızla
yaxşı münasibətlər yoludur ki, müstəqilliyimizi
gücləndirək və seçimimizi qoruya bilək.
Əziz dostlar, sizi bir daha Azərbaycanda salamlayıram və
Foruma uğurlar diləyirəm.
X X X
Forumda
çıxış edən Bolqarıstan Prezidenti Rosen
PLEVNELIYEV dünyadakı böhranların rekord həddə
çatdığını dedi. Müasir
dünyanın çağırışlarına toxunan
dövlət başçısı qanunun aliliyinin təmin
olunması, böhranların həlli, miqrasiyanın tənzimlənməsi,
terrorçuluğun qarşısının
alınmasının vacibliyinə diqqət çəkdi.
“Sülh yalnız müharibənin olmaması
deyil. Sülh qanunun aliliyidir”,- deyən
Rosen Plevneliyev indi dondurulmuş münaqişələrin
sayının artdığını bildirərək,
dünyada davamlı nizam-intizama nail olunmasının zəruriliyini
vurğuladı. Bolqarıstan Prezidenti onu da dedi ki, siyasi məsələlərin
həlli siyasi qərarların qəbul olunmasını tələb
edir.
Hər
bir ölkənin digər ölkəni tərəfdaş kimi
qəbul etməsinin vacibliyinə toxunan, etimad
körpüsünün önəmini qeyd edən
Bolqarıstan dövlətinin başçısı dedi:
- Cənab
Prezident, dostlar. Çox sağ olun ki, mənim
üçün belə bir imkan yaratmısınız. Mən dözümlü bir xalqın - bolqarların
nümayəndəsi kimi mən bu gün burada - Azərbaycanda
sizin qarşınızda çıxış edirəm.
Çalışıram sizə izah edim ki, bizim
mirasımız nədən ibarətdir. Bu
tarixi görüşümüz bizə imkan verəcək ki,
daha yüksək rifaha imza atan bir dünya yarada bilək.
Biz çalışacağıq qeyd etdiyim məsələləri,
Nizami Gəncəvinin bizə vəsiyyət etdiklərini gələcək
üçün çağırışlar kimi, mərhələlər
kimi inkişaf üçün bərqərar edək. Biz onları dəstəkləyəcəyik,
inkişaf etdirəcəyik, gələcəyə ötürəcəyik,
daha çox dözümlü, vətənpərvər
olacağıq. Müsbət enerjidən
daha çox istifadə edəcəyik və sizin qərarlarınızdan
asılı olaraq biz öz planlarımızı daha
güclü bir səviyyəyə
çatdıracağıq, dostluq naminə bir-birimizi daha
yaxşı başa düşəcəyik. Çox sağ olun cənab Prezident.
X X X
Makedoniya
Prezidenti George İVANOV Bakıda keçirilən növbəti
Forumun əhəmiyyətindən danışdı:
- Bu
çox önəmli Forum dünya nizamı üçün
vacib məsələləri müzakirə etməyə imkan
verir. Avropa doğrudan da sülh, azadlıq və
növbəti nəsillər üçün sabit məkana
çevrilməlidir. “Şərq tərəfdaşlığı”
Proqramı Avropa Qonşuluq Siyasətinin perspektivi kimi Avropa
İttifaqı və tərəfdaş ölkələr
arasında əməkdaşlığı genişləndirməli
idi. Eyni zamanda, beynəlxalq hüquq
normalarına uyğun olaraq münaqişələrin həllinə
kömək etmək və tərəflər arasında etimad
yaratmaq əsas məqsədlərdən idi. Son məqsəd isə İttifaqın sabitliyi,
rifahı üçün ümumi standartların bərqərar
olması idi. Digər tərəfdən,
Avropa, Aralıq dənizi İttifaqı, Şimali Afrika və
Yaxın Şərq ölkələrində bazar
islahatları və demokratik islahatlar dəstəklənməli
idi. Əsas məqsəd iqtisadi inkişafa
kömək etmək və işsizlik səviyyəsini azaltmaq
idi.
Makedoniya Prezidenti çıxışında Avropa
İttifaqının dəyərlərinə toxundu, bu qurumun
yaratdığı dəyərlərin qitəni əhatə
edən ölkələrin hər birində bərabər
qaydada paylanmasının vacib olduğunu bildirdi. Avropa
İttifaqının genişlənmə siyasətinin xeyli ləngidiyini
deyən dövlət başçısı bu qurumun hələ
də dünya nizamında layiqli yer uğrunda mübarizə
apardığını bildirdi. George
İvanov əsas məqsədin rifah yaratmaq olduğunu söylədi.
O, ölkəsi haqqında danışaraq, Makedoniyada
tolerantlığın hökm sürdüyünü
vurğuladı.
X X X
Sonra Maltanın Baş naziri Cozef MUSKAT
çıxış edərək Bakı Forumunun yüksək
səviyyədə təşkilinə və onu bu tədbirə
dəvət etdiyinə görə Prezident İlham Əliyevə
minnətdarlığını bildirdi. Cozef Muskat dünyanın və
cəmiyyətlərin dəyişdiyi indiki vaxtda ölkəsində
həyata keçirilən islahatlardan danışdı,
hazırda dünyanı narahat edən miqrasiya probleminin
artıq ciddi fəsadlar yaratdığını bildirərək
dedi:
- İnsanlar öz həyatlarını daim
yaxşılaşdırmaq istəyirlər. Bunu da qəbul
etmək lazımdır ki, insanlar həmişə miqrasiya edəcək,
yerlərini dəyişmək niyyətində olacaqlar. Ona görə də miqrasiya məsələlərinin
həll olunması üçün həm Avropa səviyyəsində,
həm də qlobal səviyyədə yeni qanunlar, yeni qaydalar
yaratmalıyıq. Avropa dünyanın
nizam-intizamını dəyişib. O, insanların
rifahı naminə daha sürətlə dəyişməlidir.
Cozef
Muskat bu problemin həll olunmadığı təqdirdə onun
Avropada böhrana səbəb ola biləcəyi
ehtimalını irəli sürdü. Qeyd etdi
ki, insanlar cəmiyyətin dəyişməsini daha ləng qəbul
edirlər.
X X X
Sonra İsmayıl Serageldin Almaniya Federativ
Respublikasının Kansleri xanım Angela Merkelin Foruma
müraciətini oxudu. Müraciətdə deyilir:
“III Qlobal Bakı Forumu bir çox dövlət və
hökumət başçıları, bir sıra önəmli
beynəlxalq təşkilatlar ilə müzakirə və fikir
mübadiləsi aparmaq üçün gözəl fürsətdir. Qlobal maraq
doğuran məsələləri müzakirə etmək barədə
Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşəbbüsü
bu baxımdan çox qiymətlidir, vaxtına düşür
və eyni zamanda, zəruridir. Hazırda
dünya nizamı iki dünya müharibəsinin acı təcrübəsinə
əsaslanır. Sülh, demokratiya və
insan hüquqları dəyərlərini müdafiə etmək
bizim iradəmizdən asılıdır. İnsanların
uzunmüddətli rifahını, sabitliyini təmin etmək
istəyən hər bir şəxs dünya birliyinin
qaydalarını qəbul etməli və bərqərar
olunmasına çalışmalıdır. Biz bilirik ki, təhlükəsizlik və əməkdaşlıq
prinsipləri Avropada yalnız dialoq, əməkdaşlıq və
etibarın yaradılması nəticəsində
mümkündür. Baxmayaraq ki, 1949-cu ildə
demək olar, bütün ölkələr BMT-nin insan
hüquqları haqqında Bəyannaməsini qəbul edib.
Bu prinsiplərin tam şəkildə bərqərar
olunması və onlara hörmətlə yanaşılması
üçün hələ görüləcək işlər
çoxdur. Dünya nizamı yetərincə
çevik olmayıb. Əlbəttə, gələcəkdə
onun davamlı inkişafı önəmlidir. Biz ondan sui-istifadə etməməliyik. Bunu yalnız ümumi dialoq şəklində etmək
mümkündür. Almaniya da bu səyləri
həmişə dəstəkləyəcək. Forumun iştirakçılarını bir daha salamlayıram.
Federal Kansler Angela Merkel”.
X X X
Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş
Krallığının Baş naziri Devid KEMERONUN Foruma
ünvanladığı məktubu həmin ölkənin Azərbaycandakı
səfiri İrfan Siddiq oxudu. Məktubda deyilir:
“Mən Bakıda keçirilən Üçüncü
Foruma salamlarımı çatdırmaq istərdim. Bu
görüş dünyanın aparıcı liderlərini bir
araya gətirib. Bu şəxslər qlobal məsələlər
üzrə bir-biri ilə rəqabət aparan şəxslərdir.
Bu sahədə müxtəlif
çağırışların həlli üçün
müdrik yanaşma çox önəmlidir. Üçüncü Forumun məqsədi
etimadın yaradılmasıdır. Müasir
dünyada indiki təhdidləri nəzərə alsaq,
onların həlli üçün belə Forumun məqsədi
çox önəmlidir. Mən Nizami Gəncəvi
Beynəlxalq Mərkəzinin və açıq cəmiyyətlərin
qlobal Forumunun beynəlxalq əməkdaşlığın, ən
əsas təhlükəsizlik məsələlərinin,
çağırışların həll olunması sahəsində
göstərdiyi səyləri yüksək qiymətləndirirəm.
Mən Forum iştirakçılarını səmimiyyətlə
salamlayıram.
Baş nazir Devid Kemeron”.
X X X
Daha sonra UNESCO-nun baş direktoru İrina BOKOVANIN Forum
iştirakçılarına videomüraciəti
nümayiş etdirildi. Videomüraciətdə deyilir:
“Zati-aliləri, xanımlar və cənablar.
Hazırkı III Qlobal Bakı Forumunda bu gün beynəlxalq
münasibətlərdə vacib bir məsələ
araşdırılacaqdır. Dövlətlər
arasında və cəmiyyətlər daxilində etimad
sabitlik, inkişaf və sülhün sütunudur.
Etimadın gücləndirilməsi insan hüquqları və
insan ləyaqətinə əsaslanan həmrəylik vasitəsilə
sülhü müdafiə etmək üçün 70 il bundan əvvəl yazılmış UNESCO-nun
mandatının əsasında durur. Bu məsələ
cəmiyyətlərin transformasiyaya uğradığı, bərabərsizliyin
baş qaldırdığı, münaqişələrin
davam etdiyi və planetimizin artan təzyiqlə üzləşdiyi
bir vaxtda önəmlidir. Dünyada biz
zorakı ekstremist qüvvələr tərəfindən məktəblərə
hücum olunduğunu, mədəni abidələrin məhv
edildiyini müşahidə edirik. Bu
çağırışlar dönüş nöqtəsində
dövlətin yeni qlobal dayanıqlı inkişaf gündəmini
formalaşdırmasında baş qaldırır. Bu gündəmin uğur qazanması
üçün UNESCO-nun qeyri-hərbi gücü həlledici
rol oynayır. Təhsil, elm, mədəniyyət,
kommunikasiya və informasiya. Bunlar
dayanıqlı inkişaf və davamlı sülhün təməlini
təşkil edir. Bu dövr UNESCO tərəfindən
irəli aparılan mədəniyyətlərin
yaxınlaşması üçün beynəlxalq onilliyi
istiqamətləndirir. Bu məsələ,
həmçinin UNESCO və Azərbaycan arasında aparılan
tərəfdaşlığın özəyində durur.
Mən mədəniyyətlərarası dialoqun
təbliğ edilməsinə uzun müddətdir ki, sadiq
qaldığına görə Prezident İlham Əliyevə
öz təşəkkürümü bildirmək istəyirəm.
Bu məsələ şifahi ənənələr
və musiqi ənənələri sahəsində UNESCO-nun
xoşməramlı səfiri, Azərbaycanın birinci
xanımı Mehriban Əliyevanın yorulmaz fəaliyyəti nəticəsində
də irəli aparılır. Eyni münasibət hər
bir qadın və kişinin ləyaqəti haqqında
yazmış, 2013-cu ildə UNESCO tərəfindən 900 illiyi
qeyd olunan Azərbaycan şairəsi Məhsəti Gəncəvi
tərəfindən də ifadə olunmuşdur. Xanımlar və cənablar, mən sizə bu
nöqteyi-nəzərdən uğurlu bir Forumda iştirak etməyi
diləyirəm”.
X X X
BMT-nin
sabiq baş katibi Butros Butros-Qali öz videomüraciətində
Forumun işinə uğurlar arzuladı:
“Mən xəstəyəm və əfsuslar olsun ki,
müxtəlif həkimlərin qəbuluna getmək məcburiyyətindəyəm
və onlar mənə hərəkət etməməyi məsləhət
görüblər. Ümidvaram ki, Bakı Forumu texnoloji inqilaba görə
baş verən kəskin dəyişiklikləri, BMT-nin
artıq köhnəlmiş bir təşkilat olması
faktını və yeniliklərə ehtiyac duyduğunu nəzərə
almağa kömək edəcəkdir və ümid edirəm
ki, Bakı Forumu bir çox digər beynəlxalq konfranslara
kömək edəcəkdir və yeni ideyalar üzərində
texnoloji inqilabın hansı təsirlərə malik
olduğunu nəzərə alaraq beynəlxalq ictimaiyyəti
yeni ideya və konsepsiyalarla təmin etmək üçün
bir növ mədəni mərkəz rolunu oynayacaqdır. Biz özümüzü yeni cəmiyyət
üçün hazırlamalıyıq. Biz
hələ də dövlətin yeganə
iştirakçı olduğu köhnə cəmiyyətdə
yaşayırıq. Artıq dövlət
yeganə iştirakçı deyil.
Mən Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə
minnətdarlığımı ifadə etməliyəm. Mən onu
çox yaxşı tanıyıram, onun atasını da
tanımışam. Ümid edirəm ki,
texnoloji inqilabla əlaqəli yeni problemlərin sülh yolu ilə
həllini tapmaqda beynəlxalq ictimaiyyətə kömək
etmək üçün Bakı müxtəlif konfranslar və
iclasların keçiriləcəyi mədəni mərkəz
olmağa davam edəcəkdir”.
X X X
İsmail Serageldin ABŞ-ın sabiq dövlət katibi Henri Kissincerin də məktubunu oxudu:
“Bakı Forumunun bütün
iştirakçılarını salamlayıram. Hazırda
dünyada çox güclü çağırışlar
var. Dünyada təhlükəsizliyin qorunması
üçün çox böyük imkanlar var. Biz düşünürük ki, bu Forum beynəlxalq
aləmdə anlaşmanın və etimadın möhkəmlənməsinə,
dünyamızın daha gözəl, daha ləyaqətlə
yaşamaq üçün bir məkana çevrilməsi
işinə kömək edəcək. Hamınıza bu yolda
uğurlar arzu edirəm.
Henri
Kissincer”.
X X X
Latviyanın
sabiq Prezidenti, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin
həmsədri Vayra Vike-FREYBERQA da çıxışında
miqrasiya probleminin həlli istiqamətində təsirli
addımların atılmasının vaxtının
yetişdiyini dedi. Bundan əlavə, insanlar
arasında ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması ilə
bağlı tədbirlərin də görülməsinin
vacibliyinə diqqət çəkdi. Bu ideyalar uğrunda
mübarizənin daha güclü xarakter almasının zəruri
olduğunu dedi. Latviyanın sabiq prezidenti ədalətin
hökm sürdüyü ölkələrin daha çox
inkişaf etdiyini vurğuladı. Vayra Vike-Freyberqa
müxtəlif fikirləri dinləyərək ortaq məxrəcə
gəlinməsi baxımından Bakı Forumunun əhəmiyyətli
məkana çevrildiyini bildirdi, bu proseslərin uğurlu
alınmasında Prezident İlham Əliyevin rolunu və xidmətlərini
xüsusi vurğulayaraq dedi:
- Bu Forumun məqsədi sizin fikirlərinizi dinləməkdir,
baxmaqdır ki, fərqlər nədən ibarətdir,
bunları təhlil etməkdir. Cəmiyyətdə
ideyalar irəli sürülməlidir. Yaxşı
ideyalar bölüşülməlidir və tətbiq
olunmalıdır. Mən
düşünürəm ki, Bakı Forumu bu mənada
çox önəmli bir məkana çevrilib. Ona görə də mən şəxsən Prezident
İlham Əliyevə təşəkkürümü bildirmək
istərdim. Ona görə ki, o, belə
görüşün önəmini başa düşən
bir şəxsiyyətdir və bu tədbirin keçirilməsinə,
Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin fəaliyyətinə
böyük dəstək verib.
Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi öz
işini ideyalar, fikirlər əsasında qurmaq, məsləhətlərdən,
ideyalardan istifadə etmək istəyir. Hakimiyyətdə
olan şəxslərin, prezidentlərin, baş nazirlərin,
kralların fikirlərini bilmək istəyir. Burada əyləşən insanların
hamısının səlahiyyət, təsir imkanları var. Mən
istərdim ki, siz hamınız təsir imkanlarınızdan
istifadə edib Bakıda çox gözəl bir neçə
günü birlikdə keçirə biləsiniz.
Hamınıza uğurlar arzu edirəm.
X X X
Xatırladaq
ki, üçüncü dəfə Bakıda keçirilən
Foruma Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi, Madrid Klubu
və Roma Klubunun üzvü olan sabiq dövlət və
hökumət rəhbərləri, tanınmış ictimai və
siyasi xadimlərdən ibarət 200-ə yaxın nümayəndə
qatılıb. Aprelin 30-dək davam edəcək tədbirdə
nüfuzlu siyasi liderlər qloballaşmanın geniş vüsət
aldığı bir dövrdə dünyanı narahat edən
məsələlər - etnik və digər zəmində
baş verən münaqişələr, terror təhdidləri,
demokratiyanın inkişafı, təhsil, ekologiya və digər
sahələrdə mövcud problemləri geniş müzakirə
edəcək, onların aradan qaldırılması istiqamətində
qarşıda duran mühüm vəzifələrlə
bağlı fikir mübadiləsi aparacaqlar.
Azərbaycan.-2015.- 29 aprel.- S.1-3.