Geniş ərazili, bol ehtiyatlı “Azəri”

Bu yataqdan neft hasilatına başlanmasının 10 ili tamam olur

10 il əvvəl “Mərkəzi Azəri” yatağından neft hasilatına başlandı. Bu, əslində, bütövlükdə “Azəri” yatağından alınan ilk neft idi. Çünki “Mərkəzi Azəri” yataq daxilində yataqdır. Bundan başqa, “Azəri”nin daha iki - qərb və şərq hissələri də var ki, onların da hərəsi özlüyündə bir yataqdır.

“Azəri”nin işlənməsi “Əsrin müqaviləsi” adını almış “Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) layihəsinin mühüm bir mərhələsini təşkil edir. Odur ki, bu yataqdan ilk neftin alınması “Əsrin müqaviləsi”nin kulminasiya nöqtəsi sayılır.

2005-ci il fevralın 18-də “Mərkəzi Azəri” platformasında ilk neftin əldə olunması münasibətilə təntənəli tədbir keçirildi. Prezident İlham Əliyev çıxış edərək dedi: “Bu gün “Azəri” yatağından ilk neftin çıxarılması bir daha onu göstərir ki, qarşıya qoyulmuş bütün vəzifələr, planlar həyata keçirilir. Bütün çətinliklərə, maneələrə baxmayaraq, çətin geosiyasi vəziyyətdə Azərbaycan Xəzər dənizinin özünə məxsus olan sektorunda uğurla işləyibdir, qarşıda duran bütün vəzifələr həyatda öz əksini tapıbdır”.

“Azəri” təkcə Xəzərdə deyil, bütün dünyada istismar edilməkdə olan ən böyük neft yataqlarından biridir. Onun ərazisinin böyüklüyü, karbohidrogen ehtiyatlarının zənginliyi, vaxtilə, yəni tikinti zamanı işə cəlb edilmiş insanların sayı, indi isə artıq gətirməkdə olduğu gəlirlər belə deməyə əsas verir.

Xatırladaq ki, AÇG layihəsi çərçivəsində ilk neft 1997-ci il noyabrın 12-də “Çıraq” platformasından alınıb. Bundan sonra neft verən ikinci platforma “Mərkəzi Azəri”dir. “Qərbi Azəri”də neft hasilatına 2006-cı ilin əvvəlində, “Şərqi Azəri”də isə həmin ilin sonunda başlanıb. 2008-ci ilin aprel ayında “Dərinsulu Günəşli” və keçən ilin əvvəlində “Qərbi Çıraq” platformaları da neft verib. Beləliklə, indi AÇG müqavilə sahəsində 6 hasilat platforması istismar olunur. “Mərkəzi Azəri”nin və “Dərinsulu Günəşli”nin hərəsində bir kompressor platforması da var.

AÇG-nin bütün platformaları kimi, “Azəri”nin qurğuları da ölkə daxilində inşa edilib. Yataqdakı hasilat platformaları Heydər Əliyev adına Bakı Dərin Özüllər Zavodunda tikilib. “Mərkəzi Azəri”dəki Kompressor və Suvurma Platformasının (KvəSP) göyərtəsi Bakının Bibiheybət ərazisindəki ATA (“AMEK-Tekfen-Azfen”) alyansının tikinti-quraşdırma sahəsində inşa edilib. KvəSP “Azəri”nin qərb və şərq hissələrinə də qaz və suvurma əməliyyatları, elektrik təchizatı ilə bağlı xidmətlər göstərir.

“Azəri” neftini və səmt qazını Səngəçal terminalına çatdırmaq üçün dənizdə ümumi uzunluğu 600 kilometrdən çox olan sualtı borular çəkilib. Terminalda həmin karbohidrogenləri ilkin emal edib müvafiq kəmərlərə vurmaq üçün geniş infrastruktur yaradılıb.

“Mərkəzi Azəri”dən çıxarılan neft Səngəçala 30 düymlük sualtı borularla çatdırılır. Yataqda hasil olunan qazın bir hissəsi laylardakı təzyiqi saxlamaq üçün və yanacaq kimi platformalarda istifadə olunur. Qalan hissəsi isə 28 düymlük sualtı xətlərlə terminaldakı texnoloji emal qurğularına nəql edilir və buradan ölkənin daxili istifadəsi üçün “Azəriqaz” şəbəkəsinə ötürülür.

BP Azərbaycan şirkətindən aldığımız məlumata görə, hazırda bütövlükdə “Azəri” yatağında 67 quyu istismar olunur. Keçən il orta gündəlik hasilat yatağın mərkəzi hissəsindən 156 min 500, qərb hissəsindən 149 min 300, şərq hissəsindən 74 min 200 barel təşkil edib.

2005-ci ilin əvvəlində istismara verildiyi gündən bəri təkcə “Mərkəzi Azəri”dən 670 milyon bareldən çox neft alınıb. “Qərbi Azəri” və “Şərqi Azəri”dən hasilata başladıqları vaxtdan bəri alınan neftin həcmi isə müvafiq olaraq 620 və 350 milyon bareldir.

Maraqlıdır ki, “Azəri” yatağının bir sıra quyuları özünə dünyanın ən məhsuldar karbohidrogen quyuları cərgəsində önəmli yer alır. Belə ki, BP şirkəti fəaliyyət göstərdiyi 100-dən çox ölkədə operatoru olduğu layihələr çərçivəsində hər il ən məhsuldar quyuları aşkar edib açıqlayır. Bu quyular sırasında, bir qayda olaraq, “Azəri”dəki quyulardan da bir neçəsi göstərilir. BP-nin Azərbaycanda 2013-cü ildəki “Davamlı inkişaf haqqında” hesabatında qeyd olunur ki, şirkətin dünyada əməliyyatçılıq etdiyi layihələrdə öz məhsuldarlığı ilə seçilən 25 “rekord”çu quyunun 11-i bizim ölkədədir. Bunların da 5-i “Şahdəniz” qaz-kondensat, 5-i “Azəri” və 1-i “Dərinsulu Günəşli” neft yataqlarında yerləşir. Beləliklə, sözügedən 25 ən məhsuldar quyunun 3-ü “Mərkəzi Azəri”də, 2-si “Qərbi Azəri”dədir.

Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinə ilk dəfə məhz “Azəri” nefti vurulub. “Azəri” nefti bu gün də dünya bazarlarına həmin kəmərlə nəql olunur.

“Mərkəzi Azəri” 10 ildir, demək olar ki, fasiləsiz və təhlükəsiz işləyir. Bu ahəngdarlığı davamlı etmək üçün keçən ilin noyabr ayında platformada planlaşdırılmış profilaktika işləri həyata keçirildi. Bu işlər, adətən, platformalardakı qurğu və avadanlıqların yüksək səmərəliliyini təmin etmək məqsədilə görülür.

Deməli, ehtiyatları hələ bol olan “Mərkəzi Azəri” yatağındakı qurğular bundan sonra da ahəngdar işləyəcək.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2015.- 18 fevral.- S.6.