Qardaşlığımız - xoşbəxt gələcək naminə

(bir səfərin təəssüratı)

Müasir dünyada bir çox siyasətçilər, müxtəlif yönlü millətçi təşkilatlar, müxtəlif ölkələrin xüsusi xidmət orqanları bu və ya digər məqsədlər üçün ölkələri, mədəniyyətləri, xalqları ayırmağa, qarşı-qarşıya qoymağa yönəlmiş tədbirlər həyata keçirirlər. XXI əsrin ikinci onilliyində belə onların öz məqsədlərinə nail olduqlarının - beynəlxalq miqyasda qalmaqalların yarandığının, insanlarda bu və ya digər millətlərə qarşı nifrət oyandığının, təhqir və hədələrin “şüarlara” çevrildiyinin şahidi oluruq. Özündə xeyirxahlıq və humanizm daşıyan hərəkatlar isə daha çox səs-küysüz və sülh şəraitində baş verir, şəri, kini və nifrəti qarış-qarış sıxışdıraraq dünyanı ondan xilas etməyə davam edir. Bu xeyirxah missiyanın bir hissəsi də yaşı 70-i adlayan “qardaşlaşmış şəhərlər” ənənəsidir ki, bu gün də o ənənə dünya xalqlarının yaxınlaşmasına, insanlığın təyinatından doğan həyat fəaliyyətlərində onların bir yerdə olmasına, bir-birlərinə dəstək verməsinə xidmət edir...

Bölüşdüyüm bu səpkidən olan düşüncələri Bakının Xətai rayonunun nümayəndə heyətinin tərkibində Türkiyənin Mersin şəhərinə səfərim zamanı qələmə almışam. Bəri başdan bildirim ki, bu səfərimiz Bakının Xətai rayonunun 2007-ci ildə qardaşlaşdığı Mersin şəhərinin ən böyük rayonlarından biri olan Tarsus bələdiyyəsinin dəvətilə həyata keçirilirdi.

Qardaşlaşmış şəhərlər hərəkatı

Yeri gəlmişkən, bu hərəkatın yaranma tarixini də yada salmaq, onun məram və məqsədlərindən söz açmaq oxucularımız üçün də maraqlı olardı.

Tarixi arayış: Qardaşlaşmış şəhərlər beynəlxalq hərəkatı hələ İkinci Dünya müharibəsi illərində meydana gəlmişdir. İlk dəfə 1942-ci ildə İngiltərənin Koventri və SSRİ-nin Stalinqrad şəhərləri qərara gəldilər ki, vətəndaşların sülh və əmin-amanlıq naminə əməkdaşlıqlarını inkişaf etdirmək məqsədilə dostluq münasibətləri qursunlar. 1944-cü ildə Böyük Britaniyada Qərbi Midlends ingilis qraflığının şərqində yerləşən Koventri şəhərinin sakinləri stalinqradlılara üzərində 830 koventrili qadının və Mayoressa xanımı Emeli Smitin adının tikmə ilə qeyd olunduğu süfrə göndərirlər. Süfrənin üzərində adlardan əvvəl bu sözlər yazılırdı: “Böyük təəssüfdənsə kiçik yardım yaxşıdır”. Süfrə və koventrililərin topladığı pullar SSRİ-nin Londondakı səfirlik vasitəsilə müharibənin xarabazara çevirdiyi Stalinqrada çatdırıldı. Bu gün də “koventrililərin süfrəsi” “Stalinqrad döyüşü” muzeyində qorunub saxlanır.

Bundan sonra “qardaşlaşmış şəhərlər” hərəkatı daha da genişlənməyə başladı və 1957-ci il aprelin 28-də qardaşlaşmış şəhərlərin nümayəndələri Fransanın Eks-le-Ben şəhərinə toplaşıb Ümumdünya Qardaşlamış Şəhərlər Birliyinin (ÜQŞB) əsasını qoydular.

Məqsədi müxtəlif dövlətlərin şəhərləri arasında dostluq əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi olan, mənzil qərargahı Parisdə yerləşən bu qeyri-hökumət təşkilatının 1963-cü ildə qəbul etdiyi qərara görə, hər il aprelin axırıncı bazar günü Ümumdünya Qardaşlaşmış Şəhərlər Günü elan olundu. 2000-ci ildə federasiya artıq 160 dövlətdən olan 3500 şəhəri birləşdirirdi. 2004-cü ildə isə Parisdə Ümumdünya Birləşmiş Şəhərlər və Yerli Hakimiyyətlər Təşkilatı (UCLG) təsis edilir. Bununla da yerli təşkilatları birləşdirən nəhəng dünya təşkilatlarının - Ümumdünya Qardaşlamış Şəhərlər Birliyini, Beynəlxalq Yerli Hakimiyyətlər İttifaqını, həmçinin nəhəng şəhərlər assosiasiyası “Metropolis”in birləşməsi başa çatdı.

Hazırkı ÜQŞB-nin əsas məqsədi dünyanın müxtəlif dövlətlərinin şəhərləri arasında iqtisadi və mədəni əməkdaşlıq, təhsil, mədəniyyət, ətraf mühitin qorunması və digər sahələrdə dostluq əlaqələrinin inkişaf etdirilməsidir. Federasiyada ayrı-ayrı üzv şəhərlər kimi, şəhərlərin assosiasiyaları və ya birlikləri də iştirak edirlər. ÜQŞB-nin məqsəd və məramı onun nizamnaməsində - “Qardaşlaşmış şəhərlər xartiyası”nda və “Qardaşlaşmış şəhərlərin siyasi proqramı”nda aydın göstərilir. Şəhərlərin əməkdaşlığı nümayəndə heyətlərinin, incəsənət və idman kollektivlərinin qarşılıqlı səfərləri, şəhərlərin həyatı haqqında ədəbiyyatların, kinofilmlərin, sərgilərin, fotomaterialların və şəhər təsərrüfatının idarə olunması təcrübəsi barədə informasiyaların mübadiləsi ilə ifadə olunur.

Bu kontekstdən yanaşsaq, şübhəsiz, Bakının Xətai rayonu ilə qardaşlaşmış Mersinin Tarsus rayonu arasında 8 ilə yaxın davam edən münasibətləri yüksələn xətlə inkişaf edən və Türkiyə ilə Azərbaycanın dostluq əlaqələrinə öz töhfələrini verən məhsuldar əməkdaşlıq hesab edə bilərik.

* * *

Nümayəndə heyətimiz Adanadakı hava limanından ayrılıb birbaşa Türkiyənin cənub-şərqindəki Mersin vilayətinə yol aldı. Komfortlu avtobus Mersinə yaxınlaşdıqca təbiət sanki çox böyük sürətlə dəyişir, qışın şaxtasının qurutduğu yaşıllıqlar yazın ilıq nəfəsindən bir andaca cana gəlirmiş kimi yaşıl libasa bürünürdü. Qardaş ölkənin cənub-şərqində yerləşən bu əyalətin adı da Mersin idi, baş şəhəri də. Cənubdan əyalətin ətəklərinə Aralıq dənizinin Mersin körfəzindəki mirvari suları sığal çəkir, şimaldan isə Tavr dağları sanki bu ilahi yaşıllığı qışın sazağından qoruyurdu.

Bakının soyuq qışından yenicə ayrıldığımızdan Mersinə yaxınlaşdığımız hər addımda Aralıq dənizinin ilıq nəfəsini daha yaxından duyurduq. Əslində, bu qardaş ölkəyə də hələ yaz gəlib çatmamışdı. Lakin dəniz səviyyəsindən 100 metr yüksəklikdə yerləşən əyalətin inzibati mərkəzi Mersində qışda çox nadir hallarda hərarət müsbət 9 dərəcədən aşağı düşür. Bizi müşayiət edən Mersin bələdiyyəsinin nümayəndəsi ətrafdakı peyzajlara heyran baxışlarımızdan içimizdəki sualları eşidirmiş kimi deyir ki, Tavr dağlarının əhatəsində olmağımız bizi həm soyuq qışdan, həm də yayın dözülməz istisindən qoruyur. Türk qardaşımız ona maraqla qulaq asdığımızı görüb yaşadığı şəhər haqqında bir qədər də ətraflı məlumat verir: “Mersində kurort mövsümü aprel-may aylarından başlayır və oktyabr ayına qədər davam edir. Havanın hərarəti 30 dərəcə civarında olur və dənizin suyu da çimməyə çox münasib olur. Qışda hava əsasən yağışlı keçir və çox nadir hallarda şaxta olur”. Elə buna görə idi ki, yol boyu bağlarda ağacların budaqları naringi, portağal və limondan az qala yerə dəyirdi.

Şəhərə daxil olanda körfəz boyu saysız-hesabsız palma ağaclarının boy verdiyi bulvarlarla, geniş parklarla, Avropasayağı hotellərlə, ticarət mərkəzləri ilə yanaşı, həm də çoxsaylı tarixi abidələr diqqətimizi çəkdi. İlk baxışdan Mersin özünün infrastrukturu ilə mənə daha çox Avropa şəhərlərini xatırlatdı, lakin bununla belə, şəhər özünün Şərq koloritini qoruyub saxlaya bilmiş və kurort rayonu kimi cazibədarlığına daha yeni rənglər qatmışdır. Mas-mavi suyu olan dənizin sahilində ruhu oxşayan təmiz hava, qızılı narın qumu olan çimərliklər, sitrus bağları və banan plantasiyaları buranı dünyanın ecazkar bir guşəsinə çevirir.

Mersinin münasib coğrafi mövqeyi buranı Türkiyənin dörd min gəmiyə xidmət göstərmək gücünə malik olan mühüm liman şəhəri kimi də inkişaf etməsinə imkan vermişdir. Buradan istənilən dəqiqədə Şimali Kiprə, cəmi bir saata isə Türkiyənin məşhur dağ-xizək kurort şəhəri olan Kayseriyə getmək mümkündür. Kayseridə xizək meydançaları dəniz səviyyəsindən 2 min 200, 3 min 100 metr yüksəklikdə yerləşir. Hazırda isə şəhərin yaxınlığında nəhəng Çukurova beynəlxalq hava limanının tikintisi davam etməkdədir.

Bizə bələdçilik edən bələdiyyə nümayəndəsinin məlumatlarına qulaq kəsilib eşitdiklərimizi baxışlarımızla axtarırmış kimi ətrafı seyr edir və mənzil başına nə vaxt yetişdiyimizi belə hiss etmirik. Hoteldə yerləşəndən bir saat sonra Tarsus şəhər bələdiyyəsinə yollanırıq.

Tarsus çayının üzərində yerləşən Mersin vilayətinin Tarsus rayonu həm də şəhər kimi tanınır. 300 mindən çox əhalisi olan rayonun rahat və geniş yolları bizi birbaşa mərkəzə gətirib çıxarır. Atatürk bulvarından keçib İsmət Paşa bulvarına dönürük. Bulvarın axırında Çanaqqala döyüşünün qəhrəmanı Nüsrət Mayının kapitanı olduğu əfsanəvi gəmiyə həsr edilmiş muzey yerləşir. Onun niyə məhz Tarsusda dayandığını soruşanda bildirdilər ki, gəmiyə burada yeni həyat veriblər. Tarsusda bələdiyyənin dəstəyi ilə təmir olunmuş gəmi indi Mersin-Adana magistralı ilə şəhərə girən qonaqları qürurla qarşılayır.

Tarsusun çox qədim bir tarixi var. Şəhər eramızdan əvvəl VIII əsrdə Assuriya çarı Sanheribom tərəfindən salınmışdır. O dövrün əzəmətini xatırladan çox az şey qalsa da, mərkəzdəki abidələr qədim dövrün simvolu kimi qalmaqdadır. Bakının İçərişəhərini xatırladan qədim mərkəzi - “Antiuk şəhəri” hələ romalıların vaxtında tikilmiş “Kleopatra qapısı” adlandırılmışdır. Antik şəhərdən şimalda, Ədalət Məhkəməsi kompleksinin arxasında isə 1102-ci ildə tikilmiş Maqami və Əski Kamıi məscidləri qərarlaşıb. Onlardan bir qədər kənarda isə Şahməran fontanı yerləşir. Bir qədər də şimalda Şəlalə kompleksi, park və çay bağlarını görmək mümkündür. Parkdan yuxarı, təpənin başında isə haqqında müxtəlif əfsanələr dolaşan “Əshabi-Kəhf” mağarası diqqət çəkir.

Beləcə, antik dövrün sirlərilə zəngin olan Tarsusu dolaşıb şəhər bələdiyyəsinin binasına çatırıq. Bələdiyyənin sədri Şövkət Canın rəhbərliyi ilə nümayəndə heyətimizin şərəfinə rəsmi qarşılanma mərasimi düzənlənir. Xətai rayon icra hakimiyyətinin başçısı Razim Məmmədov son dərəcə səmimi qarşılandığımıza və isti münasibətə görə Şövkət Cana və bələdiyyənin bütün üzvlərinə minnətdarlığını bildirdi. Qardaş gəlişinə necə şad olduqlarını ifadə edən şəhər bələdiyyəsinin sədri uzun illər belə səfərlərin həsrətində olduqlarını bildirərək əlavə etdi ki, “dost gəlişi bayram olar, deyirlər. Bu günsə qapımızı qardaşlarımız açıb və bu ikiqat bayramdır.”

Həsrət eyni kökdən olan iki qardaş xalqı, türk soylu iki milləti bir-birindən nə qədər ayırsa da, uzaqlaşdıra bilməmişdir. Azərbaycan müstəqillik qazanandan bir an sonra belə Türkiyə onun səsinə səs verdi və əlaqələr sürətlə inkişaf etməyə başladı. Bu münasibətlərin inkişafında “Biz bir millət iki dövlətik” kimi tarixi gerçəyi son dərəcə sərrast ifadə edən Türk dünyasının böyük simalarından biri Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xidmətləri əvəzsizdir. Onun sərrast ifadəsi bu gün Türkiyə Azərbaycan münasibətlərinin dəyişməz strateji xəttinə çevrilmişdir. Elə bu səbəbdən də Türkiyənin bir çox yerlərində bu böyük türkün xatirəsi məmnunluqla əbədiləşdirilir. Tarsus da istisna deyil. 2007-ci ildə Bakının Xətai rayonu ilə qardaşlaşmış Mersinin Tarsus rayonu birgə əməkdaşlıq layihəsi çərçivəsində 2011-ci ilin mart ayında Tarsusun məşhur Berdan çayı üzərindən salınan körpüyə Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin adı verilib. Qarşılıqlı səfərlər zamanı əldə edilmiş razılığa əsasən körpünün yaxınlığında yerləşən 2,5 hektar ərazidə yeni parkın salınması və həmin parka ulu öndər Heydər Əliyevin adının verilməsi isə artıq reallaşmaq ərəfəsindədir.

Qəbulda bu mövzu ətrafında söhbətimiz davam edərkən 1993-cü ildən - ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından başlayaraq Azərbaycan Türkiyə əlaqələrinin necə sürətlə inkişaf etdiyinin tarixi xronikası gözlərim önündə canlandı. Heydər Əliyev istər “Əsrin müqaviləsi”nin, istər Bakı-Tbilisi- Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum neft və qaz boru kəmərlərinin, istərsə də Bakı -Tbilisi-Qars dəmir yolu regional layihələrinin hazırlanmasında necə böyük təkidlə Türkiyəni dəstəklədiyini xatırladım. Əgər nəzərə alsaq ki, bu layihələrin reallaşmasında və maliyyələşməsində dünyanın bir neçə qabaqcıl dövləti iştirak edirdi və onlar heç də çox sakitcə Türkiyənin iştirakına razılaşmırdılar, o zaman ulu öndərin qardaşlığa bunca böyük sədaqət nümunəsi tapmaq məncə çox çətin olar. Belə məqamlar tarixin müxtəlif dolaylarında olub və zaman keçdikcə bizim qardaşlığımız daha da möhkəmlənib. Bu mənada, əlbəttə, Türkiyədə Heydər Əliyevin abidəsinin ucaldılması, onun adına parkların, körpülərin salınması və digər bu kimi aksiyalar tam səmimi qəbul olunur.

Parkda aparılan abadlıq və yenidənqurma işlərindən də geniş söhbət açıldı. Razim Məmmədovun, Şövkət Canın, bu yazının müəllifinin və nümayəndə heyətinin digər üzvlərinin danışıqları nə qədər səmimi və isti olsa da, sonda təklif olundu ki, sabah ulu öndərin adını daşıyacaq parkda işlərin gedişi ilə yerində tanış olaq. Səfərimizin növbəti ünvanı da elə bu park oldu. Yerli bələdiyyə rəhbərləri, biz qonaqlar, eləcə də azərbaycanlı və türkiyəli mütəxəssislər qızğın iş gedən parkı dolaşıb görülən işlərə nəzər saldıq. Nümayəndə heyətinin rəhbəri çox böyük, qardaşyana ərklə Xətai rayonunda olduğu kimi hər işi diqqətlə nəzərdən keçirir, münasibətini bildirir, tövsiyə və təkliflərini söyləyirdi. Sözün əsl mənasında, rayon miqyası üçün çox görkəmli bir park təsiri bağışladı. Burada mersinlilərin, şəhərə gələcək qonaqların xoş istirahəti üçün hər şey - idman meydançaları, uşaqlar üçün əyləncə kompleksi, xoş ovqat yaratmaq üçün peyzajların işlənməsi ciddi nəzərdə tutulurdu.

Səfərimizin növbəti gününü Mersin bələdiyyəsində keçirməli olduq. Gün başlanandan Xətai rayon icra hakimiyyətinin başçısı Razim Məmmədov başda olmaqla bütün nümayəndə heyətinin üzvləri Mersin Böyükşəhər Bələdiyyəsi Məclisinin toplantısına dəvət olundu. Dəvətin məramı bəlli olmasa da, hamımız bunu bizə göstərilən böyük sayğı kimi qəbul etdik.

Mersin də “Xocalıya ədalət” istədi

Yalnız toplantı başlayandan sonra aydın oldu ki, Mersin Böyükşəhər Bələdiyyəsi Məclisinin toplantısı Xocalı faciəsinin 23 illiyinə həsr olunub və mersinlilər Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü olan “Xocalıya ədalət” beynəlxalq təbliğat və təşviqat kampaniyasına qoşularaq dünyanı ermənilərin XX əsrin sonunda törətdikləri azərbaycanlıların soyqırımına - Xocalı qətliamına ədalətli qiymət verməyə çağırırlar.

Toplantıdakı çıxışların ritorikasının, daxili bir yanğı və daha çox qəzəblə ifadə olunan fikirlərin ilk andaca qardaşlıq münasibətlərindən doğduğunu hiss etməmək mümkün deyildi. Mersin Böyükşəhər Bələdiyyəsinin sədri Burhanəddin Kocamaz kifayət qədər təmkinli insan təsiri bağışlasa da, Xocalıda baş verənlərə və onun qan qardaşlarına qarşı ermənilərin törətdikləri amansızlığa, vəhşiliklərə heç cür sakit yanaşa bilmir:

- Faciədən, azəri qardaşlarımızın soyqırımından 23 il keçsə də, Xocalıda qanı tökülən, başlarının dərisi soyulan yaşlı insanların, qulaqları, burunları kəsilən kiçik uşaqların iniltisi, fəryadı hər gün bizim qulaqlarımızda səslənir. Biz bundan daha çox dünyanın bu soyqırıma biganəliyindən hiddətlənirik. Yüz il bundan əvvəl heç bir şəkildə var olmayan, “soyqırımı” hekayəsini uyduranlar XX əsrin sonunda lentə alınan, şahidləri və şəhidləri müasirlərimiz olan gerçək soyqırımı görmür. Nədən bəşəriyyət bu ədalətsizliyə göz yumur?

23 il əvvəl baş versə də, Xocalı acısını bu gün yaşayırmış kimi görünən mersinlilər, adanalılar, istanbullular, ümumən bütün Türkiyə məni nə qədər kövrəltdisə, bir o qədər də qürurlandırdı. Məclisdə səslənən bütün fikirlər doğma bir qəlbdən, həm də təmənnasız olaraq Azərbaycana, Xocalıya ədalət istəyirdi. Bu yerdə ixtiyarsız olaraq içimdən, neçə ildən bəri bu aksiyanı irəli sürərək ədalətin təntənəsinə bütün gücü ilə qətiyyət göstərən Leyla xanım Əliyevanın ağlına, cəsarətinə və dönməzliyinə vicdanımın səsi “eşq olsun” deyə hayqırdı. Çünki Mersində bir daha şahidi oldum ki, bu qətiyyət bütün türk dünyasını Xocalıya ədalət istəmək üçün ayaqda saxlayır. Mersin bələdiyyə məclisi onlardan yalnız bir parça idi və var səsi ilə deyirdi: “Böyük millətlər böyük acı dadsalar da, acılarını öz içində yaşayırlar. Erməni millətçiləri olmamışları olmuş kimi göstərərkən, yaşadığımız XX əsrdə texnologiyanın təsbit etdyi bir qətliamı bütün dünyanın görməməsi mümkün deyil. Biz bütöv bir türk dünyası olaraq, bizə qarşı törədilən qətliamı, verilən bu zülmü bütün dünya görüb, onu törədənləri lənətləyənə qədər susmayacağıq və susmağa haqqımız yox”.

Səmimi etiraf edim ki, dünyanın ədalət savaşında uzun zaman təklənən Azərbaycanın indi tək olmadığını, Türkiyənin hər zaman yanında olduğunu Mersində təkrar duydum və sevincdən qəhərləndim. Haqqımızı haqqa qovuşdurmaq istəyən, dünyaya bağıran səsimizə səs verən qan qardaşlarımıza “haqq gec-tez bizimlə olacaq” dedim. “Olacaq, buna heç şübhə etmərik” - dedilər.

Mersin Bələdiyyə Məclisindəki müzakirələr, sadəcə, təsirli çıxışlarla işini yekunlaşdırmadı. Məclis Xocalı qətliamının pislənməsi ilə bağlı qətnamə qəbul edilməsi məsələsini gündəliyə çıxartdı və bununla bağlı qərar yekdilliklə qəbul olundu.

Bu səmimiyyətin və yüksək diqqətin minnətdarlığını sonraya saxlamadıq. Ağrımızı, acımızı bölüşən insanlara minnətdarlıq borcumuzu Xətai Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Razim Məmmədov nümayəndə heyətimizi şəxsən qəbul edən Mersin Böyükşəhər Bələdiyyəsinin sədri Burhanəddin Kocamaza açıqladı. Məclisdə qardaşlarımızın göstərdikləri canıyananlıqdan necə kövrəldiyimizi də dilə gətirdik. Burhanəddin bəy bunu bütün türklərin qardaşlıq borcu və vəzifəsi olduğunu söylədi və bildirdi ki, dünyanın gözü qarşısında ermənilərin törətdiyi bu qətliama ilk növbədə bizlər qiymət verməliyik. Bu həm də bizim faciəmizdir.

Burhanəddin Kocamaz 2012-ci ilin aprelində Bakıya səfərini, qonağı olduğu Xətai rayonundakı görüşlərini də yada saldı: “Bakıya iki il öncəki səfərimiz bizə ən xoş duyğular yaşatmışdır. Yaşadığımız o üç günün mutluluğunu hələ də unutmamışıq. Biz Bakıda, Xətai rayonunda gördüklərimizdən yaxşı mənada heyrətləndik. Bizə qardaş olan bir ölkənin az bir zaman içində bu cür sürətli inkişafını ancaq alqışlamaq olar. Avropanı yetərincə tanıyan insanlar kimi bildiririk ki, Bakı nəinki Avropanın, bütün dünyanın ən gözəl şəhəri olmuşdur”. Avropanın inkişaf etmiş şəhərlərindən heç də geri qalmayan, əksər hallarda “Türkiyənin cənnəti” adını almış bir şəhərin bələdiyyə sədrinin doğma Bakımız haqqında söylədiyi bu fikirlər məni həddən ziyadə sevindirdi. Bürhanəddin bəyin söylədikləri tam həqiqət idi və biz özümüz də dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrinə səfərlərimiz zamanı müşahidə və müqayisələrimizdə Bakının, ümumiyyətlə, Azərbaycanın digər regionlarının - Gəncənin, Bərdənin, Yevlaxın və digər rayonlarımızın necə sürətlə dəyişdiyinin fərqini aydın görürük.

Bütün bunlar və təbii ki, Azərbaycan -Türkiyə qardaşlığının indiki səviyyəsi, şübhəsiz, yalnız hörmətli Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi daxili və xarici siyasətin məntiqi nəticəsidir. İstər Mersində, istərsə də Tarsusda keçirdiyimiz bütün görüşlərdə Türkiyədə bunu bizdən daha yaxşı bildiklərinin şahidi olduq. Azərbaycan Prezidentinin beynəlxalq tədbirlərdə Türkiyənin mövqeyini Azərbaycanın mövqeyi kimi dəstəkləməsi də türk dünyasında böyük sayğı ilə dilə gətirilir. “Budur əsl qardaşlıq”, deyə Burhanəddin Kocamaz XXI əsrin lideri kimi yüksək qiymət verdiyi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin fəaliyyətini alqışladığını söyləyir.

Görüşümüz, sadəcə, bu mövzuların müzakirəsilə bitmədi. Azərbaycan və Türkiyə arasında mövcud dostluq əlaqələrindən, qardaşlaşmış Tarsus rayonu ilə Xətai rayonu arasında münasibətlərin gələcək inkişaf perspektivlərindən söz açıldı, müxtəlif təkliflər səsləndi. İşgüzar dairələrin birgə layihələrinin həyata keçirilməsi imkanları, tələbə mübadiləsi, müxtəlif birgə tədbirlərin təşkil edilməsi və digər təkliflər ətrafında fikir mübadiləsi etdik. Bu söhbətlər qardaş süfrəsi arxasında da davam etdi. Hər bir tərəf qardaşlaşmış şəhərlərin iqtisadi, mədəni həyatına hansı faydanı verə biləcəyi barədə layihə və təkliflərini, tövsiyələrini səsləndirdi. Beləcə, işgüzar səfər proqramımız başa çatdı.

Amma Mersinlə tanışlığımıza da vaxt ayıra bildik. Şəhərin simvollarından sayılan və 1987-ci ildə tikilmiş Türkiyənin 177 metrlik ən hündür binası “Metrim-Tauer”lə, Osmanlı imperiyasının arxitektura yadigarlarından biri, 1870-ci ildə tikilmiş və müxtəlif dövrlərdə təmir olunmuş Əski məscidlə tanış olduq. Amma buradakı zəngin tarixi irs adamı çox-çox qədimlərə çəkib aparır.

Mənbələr göstərir ki, Mersin torpaqları eramızdan əvvəl 7 mininci illərdən məskunlaşmağa başlamışdır. Yumuk-Təpə deyilən ərazidə ingilis arxeoloqu Con Qarstanqın apardığı arxeoloji qazıntılar zamanı burada 23 mədəni qat aşkarlanmışdır. Ən qədim qatın tarixi eramızdan əvvəl 6300-cü illərə gedib çıxır. Bir çox antik müəlliflər tərəfindən müxtəlif məsələlərlə bağlı şəhərin adı çəkilir. Türk qardaşlarımız Mersini “Ak dənizinin incisi” adlandırırlar. Türk səyyahı müdrik Ebliya Çələbinin nəzəriyyəsinə görə isə şəhər öz adını Mersinoğulları tayfasının adından götürmüşdür.

Tarixi minilliklərlə ölçülən Mersin Makedoniyalı Böyük İskəndər, Antoniy və Kleopatra kimi məşhurların yer üzündən silinmiş sivilizasiyalarından xəbər versə də, indi bura, sadəcə, “Türkiyənin cənnəti” olan müasir, sürətlə inkişaf edən və gözəl Mersin şəhəridir. Bütün şəhər sanki xüsusi bir enerji qaynağıdır və burada hər şey müasir baxımdan qəbul olunur. Hətta günəş şəfəqləri zərifliyi ilə seçilir, ətrafdakı hər şeyə aydın və anlaşılan cizgilər verir.

Amma nə olur-olsun, necə olur-olsun, bura bir şəhərdir. Axı şəhərlər yalnız ikinci növbədə binalar, tarixi abidələr, zavodlar, fabriklər, muzeylərdir. İlk növbədə isə şəhərlər - insanlardır. Bakıda, Xətai rayonunda azərbaycanlılar, Mersində, Tarsusda isə türklər, bir soydan olan qardaşlar. Bu şəhərlərdə, bu rayonlarda sülh və əmin-amanlıq, firavanlıq, xoşbəxt gələcək naminə qoy qardaşlığımız sonsuza qədər davam etsin.

Hüseynbala MİRƏLƏMOV,

Milli Məclisin deputatı

Bakı-Mersin-Bakı

Azərbaycan.-2015.- 18 mart.- S.7.