Fundamental tədqiqatların elmi nəticəsi

Kənd təsərrüfatı ili – 2015

2015-ci il ölkəmizdə “Kənd təsərrüfatı ili” elan edildikdən sonra bu sahəyə göstərilən diqqət və qayğı daha da güclənmişdir. Prezident İlham Əliyevin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi sistemində fəaliyyət göstərən elmi-tədqiqat müəssisələrinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi ilə bağlı imzaladığı sərəncam dövlətin bu sahəyə xüsusi diqqət ayırdığını bir daha təsdiqləmiş oldu.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi sistemində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Aqrar Elm Mərkəzində, onun regional bölmələrində və elmi-tədqiqat institutlarında aqrar elmin müxtəlif istiqamətləri üzrə aparılan tədqiqatların səmərəliliyinin artırılması üçün son vaxtlar məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir, yeni bitki və toxum sortlarının yetişdirilməsi və yayılması prioritet məsələlərdən biri kimi daim diqqət mərkəzində saxlanılır.

Azərbaycan aqrar elmi çox zəngin inkişaf tarixinə malikdir və bu, dünya elm tarixinin ən dəyərli və maraqlı səhifələrindəndir. Bu səhifəni isə akademiklər - Cəlal Əliyev, Firuz Məlikov, Məmmədtağı Qəniyev, Mirzə Sadıqov, İmam Mustafayev, Məmmədtağı Cəfərov kimi yüzlərlə nüfuzlu elm xadimi öz yaradıcılıqları ilə zənginləşdirmişlər. Xüsusən də XX əsrdə elm xadimlərinin gərgin zəhməti sayəsində Azərbaycan aqrar elmi özünün ən yüksək inkişaf zirvəsinə çatmışdı. Azərbaycan aqrar elmi özünün formalaşmış elmi ənənələri, məktəbləri ilə təkcə keçmiş ittifaqda deyil, dünyanın elmi təşkilatları, elmi ictimaiyyəti tərəfindən də rəğbətlə qarşılandı.

Ömrünün böyük hissəsini məhz aqrar sahəyə həsr edənlərdən biri də Rusiya Beynəlxalq Keyfiyyət Problemləri Akademiyasının həqiqi üzvü, akademik Eyyub Bəşirovdur. E.Bəşirovun elmi irsinin mahiyyəti, yaradıcılığının məqsədi, qayəsi təbiətin, ekologiyanın təmizliyi və qorunub saxlanılması, bütövlükdə bəşəriyyətin sağlamlığıdır.

Alim bu məqsədə çatmağın yollarını hər bir əsərində, tədqiqatlarında, müşahidələrində araşdırır, axtarır, nəticədə yeni-yeni tapıntılar ortaya çıxarır. Təkcə bir faktı gətirməklə sözümüzə qüvvət vermiş olarıq. Eyyub Bəşirov heyvanların törəyib çoxalması biologiyasının və süni mayalandırılmasının öyrənilməsi istiqamətində fundamental tədqiqatlar aparıb, sanballı elmi nəticələr əldə edib. Yuxarıda adını çəkdiyimiz “Bəşirov metodu” məhz həmin fundamental tədqiqatların elmi nəticəsidir. Nədir bu “Bəşirov metodu”?

Kənd təsərrüfatı heyvanlarının çoxaldılmasına, bunların cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına, sağlam nəsil alınmasına, məhsuldarlığın min dəfəyə qədər artırılmasına və s. kimi çox mühüm, böyük nəticələr əldə etməyə imkan verən bir metoddur. E.Bəşirov cərrahi müdaxilə nəticəsində süni mayalanmada istifadə etmək üçün yüksək keyfiyyətli toxum alınmasına, törədici-seçici-stimuləedici kimi istifadə edilməsinə, bununla da bir çox mühüm problemlərin aradan qaldırılmasına nail olmuşdur. Dondurulmuş toxumla aparılan süni mayalanmada “Bəşirov metodu”nu tətbiq etməklə 25000 camış və inək mayalamaq mümkündür. 1000 dəfəlik artım da bax, bundan irəli gəlir.

XX yüzilliyin ortalarında işlənib hazırlanmış bu orijinal, mütərəqqi metod bu gün də dünyanın heyvandarlıq təcrübəsində geniş istifadə edilir və çox böyük uğur gətirir.

Neftçala rayonunun Xolqarabucaq kəndində doğulan alimin yaradıcılığı bütövlükdə Azərbaycanla, onun kənd təsərrüfatı, heyvandarlığı ilə bağlıdır. Bu yaradıcılıq Azərbaycan aqrar elminin mühüm tərkib hissəsidir. O, respublika Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi sistemindəki müxtəlif elmi qurumlarda çalışıb. Azərbaycanda heyvandarlıqda elə bir sahə yoxdur ki, alimin apardığı tədqiqatların obyekti olmasın, camışçılıqdan başqa, maldarlıq, dəvəçilik, atçılıq, qoyunçuluq, quşçuluq, arıçılıq, balıqçılıq, ipəkçilik kimi sahələrin inkişaf perspektivləri Eyyub Bəşirov tərəfindən müntəzəm tədqiq edilib öyrənilməsin. Hətta bu sahələrin kompleks halında, əlaqəli inkişaf etdirilməsi problemi də araşdırılıb. Məsələn, Abşeronda maldarlığın, camışçılığın, balıqçılığın, quşçuluğun, arıçılığın kompleksli, əlaqəli inkişafına nail olmağın yollarını aydın göstərən elmi-tədqiqat işi, dövlət əhəmiyyətli layihəsi bu baxımdan böyük önəm daşıyır. Bu əsərdə iqlim şəraitinin heyvandarlıqdakı rolu, yem bazasının möhkəmləndirilməsi, yem kimi yoncanın, arpa-dən senajının rasiondakı yeri, bataqlıqların, onların bitki örtüyünün camışçılıqdakı əhəmiyyəti və yeri geniş, əhatəli, həm də bir-biri ilə əlaqəli şəkildə öyrənilmişdir. Eyyub Bəşirov görkəmli alimlərimiz, professorlar Ağaxan Ağabəyli, Abdulla Həşimov, Surxay Quliyev, İnqilab Hüseynovla birgə dünyada ilk ağ camış sürüsünü yaratmışdır.

Alim elmi yaradıcılığını, eləcə də ictimai fəaliyyətini bu gün də uğurla davam etdirir. Onun yeni kitabları nəşr edilib, bir neçəsi də çapa hazırlanır. Onu da qeyd edək ki, alimin 800-dən çox elmi məqaləsi var. “Azərbaycanda damazlıq heyvanların biologiyası və yetişdirilməsi”, “Azərbaycanda damazlıq heyvandarlığın problemləri və inkişafının elmi əsasları”, “Azərbaycan camışının törəyib çoxalmasının fiziologiyası”, “Azərbaycanda heyvandarlığın elmi əsasları” adlı kitabları işıq üzü görüb. Alim öz yaradıcılığında heyvandarlıq elminin bütün sahələrini dərindən araşdırıb, öyrənmişdir. Eyni zamanda ezam olunduğu xarici ölkələrin də aqrar sahəsi ilə bağlı elmi araşdırmalar hazırlamışdır. “Əlcəzairin heyvandarlığı”, “Çilinin heyvandarlığı” və “Milli Birlik hökuməti dövründə onun inkişaf perspektivləri”, “Əfqanıstanın heyvandarlığı”, “Hindistan və Bolqarıstanda camışçılıq” və “Yeni Bolqar mürrəhi camış cinsinin yaradılması” adlı əsərləri mövcuddur.

Ömrünün 89-cu pilləsini yaşayan Eyyub Bəşirov Azərbaycan Heyvandarlıq Assosiasiyasının prezidentidir. O, bu ictimai quruma rəhbərlik etməklə yanaşı, Azərbaycan Camışçılar Assosiasiyasının, Azərbaycan Arıçılar İttifaqının fəaliyyətinin istiqamətləndirilməsində fəal iştirak edir. O, səkkiz dildə yazır, oxuyur və danışır. Eyyub Bəşirovun elmi yaradıcılığı böyük, həm də zəngin bir irs kimi gələcək nəsillərə töhfədir, əmanətdir. İllər ötəcək, nəsillər dəyişəcək, xalqımız bu irsi qoruya-qoruya ondan bəhrələnəcək.

R.BAXŞƏLİYEV,

Azərbaycan.--2015.- 21 may.- S.9.