“Böyük iyirmilik” Antalyada toplaşır

“G-20”nin X Zirvə Görüşündə Azərbaycan da iştirak edəcək

Sabah dünya dövlətlərinin diqqəti Türkiyə Respublikasına yönələcək. Çünki dünyanın super gücləri hesab olunan “G-20” ölkələri liderlərinin X zirvə görüşü 15-16 noyabrda Antalyada reallaşacaq.

“G” hərfi ingiliscədə “Great”- yəni böyük sözünün baş hərfidir. Odur ki, biz “G-20”ni Azərbaycan dilində “Böyük iyirmilik” şəklində deyirik. Bu ölkələr dünya sənayesinin 85 faizini, ümumi daxili məhsulun 90 faizini, dünya ticarətinin 80 faizini və dünya əhalisinin isə 65 faizini təmsil edirlər. Dünya əhalisinin 2/3 hissəsi “G-20” üzvü olan ölkələrin - ABŞ, İngiltərə, Türkiyə, Yaponiya, Kanada, Almaniya, Fransa, İtaliya, Rusiya, Avstraliya, Braziliya, Hindistan, Çin, İndoneziya, Meksika, Səudiyyə Ərəbistanı, Cənubi Afrika, Argentina, Cənubi Koreya və Avropa Birliyinin ərazisində yaşayır. “Böyük iyirmiliyin” əsas hədəfi bu ittifaqa daxil olan ölkələrin məcmu ümumi daxili məhsulunun həcmini yaxın 3 il ərzində 2,1 faiz artırmaqdır. Maliyyə nazirlərinin və mərkəzi milli bank direktorlarının 20-lər qrupu 1999-cu ildə qlobal iqtisadiyyat problemlərini çözmək məqsədi ilə sənayecə inkişaf etmiş 19 ölkəni bir araya gətirərək “G-20”ni yaradıb. Həmin il Vaşinqtonda keçirilən zirvə görüşündə “G-20”nin rəsmən fəaliyyətə başladığı elan olunub.

Öncə qeyd edək ki, iki gün davam edəcək bu mühüm tədbirlə əlaqədar Antalyaya 13 min iştirakçı gələcək. İştirakçıların təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün isə Türkiyə Respublikası tərəfindən 12 min polis və jandarma cəlb edilib, o cümlədən 3 min KİV nümayəndəsi qeydiyyatdan keçib. 12 dövlət başçısı, 11 baş nazir və 2 Avropa Birliyi liderinin iştirak edəcəyi sammitə 500-ə yaxın iş adamı da qatılacaq. Zirvə görüşü çərçivəsində 7 böyük toplantı keçiriləcək.

İlk dəfə Türkiyənin evsahibliyi edəcəyi “G-20” sammitinin yüksək səviyyədə baş tutması və təhlükəsizliyin təmin olunması üçün rəsmi Ankara xüsusi tədbirlər həyata keçirib. Müvafiq dövlət qurumları və sammitin işinin təşkilinə cəlb olunmuş digər qurumların təmsilçilərindən ibarət xüsusi mərkəz yaradılıb. Sammitin keçirildiyi zona xüsusi sədlərlə əhatəyə alınacaq. Bu zonaya yalnız xüsusi buraxılışla daxil olmağa icazə veriləcək. Antalya valisi Muammer Türker “G-20” zirvə görüşünün Türkiyə Respublikası üçün böyük əhəmiyyət daşıyan mötəbər tədbir olduğunu bildirib. O, sammitlə əlaqədar xüsusilə hava limanında yüksək səviyyədə təhlükəsizlik tədbirlərinin görüldüyünü vurğulayıb. Antalya Beynəlxalq Hava Limanının xarici uçuşlar xətti noyabrın 10-17-si yalnız sammit iştirakçılarının ixtiyarına veriləcək. Liderləri qarşılayan hava limanından hotellərə qədər 350-dən çox kamera quraşdırılıb. Turizm zonası olan Bələkdə zirvə görüşü üçün 28 hotel bağlanıb. Liderlər toplantılarını “Regnum Carya Golf & SPA Resort” da keçirəcəklər.

Sammitin ilk günündə gündəliyə əsasən, liderlər terrorçuluğa qarşı mübarizə, Suriyadakı vəziyyət, bu ölkədən olan qaçqınlar barədə məsələləri müzakirə edəcəklər. Toplantıarası ikitərəfli görüşlərin keçiriləcəyi də istisna edilmir. Noyabrın 16-da Rəcəb Tayyib Ərdoğan sammitin yekununa həsr edilən mətbuat konfransı keçirəcək. Toplantıda 5 çərçivə sazişinin də imzalanacağı gözlənilir. Sammitin sonunda “Antalya bəyannaməsi” qəbul ediləcək.

16 il əvvəl yaradılan “Böyük iyirmilik” qlobal iqlim dəyişikliyi, inkişaf modelləri, korrupsiyaya qarşı mübarizə, yoxsulluq probleminin aradan qaldırılması kimi məsələlərlə məşğul olur. Bununla belə, həm “G-20” üzvlərinin, həm də müşahidəçilərin yekdil olduğu bir fikir var - qlobal problemlərdən xilas olmağın tək yolu maraqları ortaq məxrəcə gətirəcək müzakirə platformasının mövcudluğudur və bu kontekstdə “Böyük iyirmiliyin” rolu əvəzsizdir. Ona görə də “G-20” hələ də öz aktuallığını qorumaqdadır və qlobal problemlərin miqyasının genişlənməsi bu siyasi platformanın önəmini birə-beş artırır.

X zirvə görüşü isə heç də xoş bir dönəmə təsadüf etmir. Yəni Türkiyə Respublikası neftin qiymətinin ucuzlaşması, aparıcı dövlətlərdə bank sektorunun ciddi problemlərlə üzləşməsi, müxtəlif ölkələrə tətbiq olunan sanksiyalar səbəbilə dünya iqtisadiyyatında tarazlığın pozulması və iqtisadi böhranın davam etdiyi bir zamanda “G-20”yə sədrlik edir. “G-20” hər nə qədər qlobal iqlim dəyişikliyi, inkişaf modelləri, korrupsiyaya qarşı mübarizə, yoxsulluq probleminin aradan qaldırılması kimi məsələlərlə məşğul olsa da, bu ittifaqın əsas hədəfi beynəlxalq iqtisadi sistemin sabit inkişafına nail olmaqdır. Təbii ki, sabit iqtisadi inkişaf olmadan digər qeyd olunan problemlərin həlli mümkün deyil, bu səbəbdən sadalanan fəaliyyət sahələri “G-20” kontekstində nisbətən deklarativ xarakter daşımaqdadır. Bu baxımdan

“G-20”yə qlobal iqtisadiyyatın idarə olunması strukturu kimi baxmaq lazımdır. Türkiyənin isə əsas vəzifəsi qlobal böhranın təsirini minimuma endirmək, bunun üçün isə “G-20”də təmsil olunan dünyanın əsas iqtisadi güclərinin maraqlarını ortaq nöqtəyə gətirmək olacaq.

Bu günə qədər keçirilən zirvə toplantılarından fərqli olaraq, Antalyadakı sammitin əsas mövzuları arasına ilk dəfə terror, Suriya böhranı, miqrant problemi kimi məsələlər daxil edilib. Həmçinin qloballaşma rejimində ölkələrin fərqli inkişaf modelləri əsas müzakirə mövzusu olacaq. Bu müzakirələr əsasən dövlət və hökumət başçılarının iştirak etdiyi 7 ana toplantıda gündəmə gətiriləcək. Bunlardan 2-si işgüzar yemək, 5-i isə konfrans mühitində baş tutacaq. Müzakirə ediləcək əsas iqtisadi məsələlər isə ölkələrin iqtisadi böyüməsi, investisiyalar, ticarət, demoqrafik problem və beynəlxalq rəqabət olacaq.

Sammitdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev iştirak edəcək. Azərbaycan Türkiyənin “G-20”yə sədrliyi dövründə bu qurumun toplantısında xüsusi dəvətli qonaq statusunda təmsil olunur. Tədbirin ənənəsinə görə, iclasa evsahibliyi edən ölkə fəxri qonaq dəvət edir və Türkiyənin də fəxri qonaq qismində Azərbaycanı seçməsi bu iki dövlət arasındakı sıx qardaşlıq əlaqəsini bir daha təsdiqləyir. Türkiyənin türkdilli dövlətlərdən özünə müttəfiq hesab etdiyi dövlətlər arasında Azərbaycanı fəxri qonaq seçməsi Türkiyə və Azərbaycan arasındakı münasibətlərə rəsmi Ankaranın, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın ölkəmizə verdiyi dəyərin göstəricisidir. İki ölkə arasında istənilən sahə üzrə əlaqələr ən yüksək formada inkişaf edir. İqtisadi-ticari əlaqələr sahəsində ticarət dövriyyəsi bu il 5 milyard dollara çatıb. Əsas hədəf isə bu göstəricini 2023-cü ildə 15 milyard dollara çatdırmaqdır.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, beynəlxalq aləmdə qazandığı imicə, yürütdüyü uğurlu siyasətə görə dövlət başçıları arasında xüsusilə seçilən Prezident İlham Əliyevin bu tədbirdə iştirakı türkdilli dövlətlərə böyük fayda verə bilər. Digər tərəfdən Azərbaycan qlobal iqtisadiyyata töhfə verəcək, Cənub-Şərqi Asiya regionundan Avropaya qədər böyük bir ərazini əhatə edən iki qlobal layihənin - Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu və TACİS proqramının təşəbbüskarı və iştirakçısıdır. “G-20”nin öz qarşısına qoyduğu əsas hədəfə çatmaq üçün üzərinə götürdüyü öhdəliklərdən biri bu kimi təşəbbüslərin mütləq dəstəklənməsidir.

Azərbaycanın neftdən əldən etdiyi gəlirlər ölkənin investisiya imkanlarını artırıb. Qlobal iqtisadi böhrandan əsas çıxış yollarından biri qlobal infrastruktur investisiyası boşluğunu doldurmaqdır ki, ölkəmiz bu işdə də, özəlliklə regional layihələrin maliyyələşdirilməsində öz töhfəsini verə bilər. “G-20”də iştirakı Azərbaycanın Türkiyə ilə ikitərəfli, eyni zamanda, Gürcüstan da daxil olmaqla, üçtərəfli iş birliyi (həyata keçirilən bütün iqtisadi layihələr nəzərə alınmaqla) çərçivəsində region və dünya iqtisadiyyatına təsir edə bilən ölkə olduğunu göstərir. Bu gün Azərbaycan regionda öz iqtisadi potensialı baxımından Qərbin və ümumiyyətlə, dünyanın diqqət mərkəzində olan dövlətdir. Məhz bu baxımdan Azərbaycan mühüm bir portnyor rolunu oynaya bilər və ölkəmizin “G-20” sammitində iştirakı Türkiyə üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Bununla yanaşı qeyd etməliyik ki, Azərbaycan ilk dəfə deyil “G-20” sammitinə dəvət edilir. 2012-ci ildə Meksikada keçirilən zirvə görüşünə də Azərbaycan dəvət edilmişdi. Bu isə artıq Azərbaycanın beynəlxalq birlikdə nüfuzunun olduğu, onun siyasi və iqtisadi qüdrətinin dünya tərəfindən qəbul edilməsi deməkdir. Azərbaycanın sammitdə iştirakı artıq dünyanın aparıcı dövlətlərinə bir sıra məsələlərdə ölkəmizin mövqeyinin öyrənilməsinə və nəzərə alınmasına kömək edəcək. Eyni zamanda Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın mövqeyini bəyan edəcək. Dövlət başçısı ölkəmizin ərazi bütövlüyünün Ermənistan tərəfindən pozulması, Ermənistanın işğalçı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisində olması məsələlərini də şübhəsiz ki, qaldıracaq və beynəlxalq birlikdən, ilk növbədə ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri olan üç böyük dövlətdən bu problemin həllinə daha ciddi yanaşmalarını tələb edəcək.

Rəşad BAXŞƏLİYEV,

Azərbaycan.- 2015.- 14 noyabr.- S. 1.