BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Paris Konfransından gözləntilərim

BMT-nin Baş katibi Pan Gi-Munun BMT-nin Azərbaycan nümayəndəliyi tərəfindən redaksiyamıza ünvanlanmış müraciətində dünyadakı iqlim dəyişilikləri problemindən söhbət açılır və bu problemlərin aradan qaldırılması istiqamətində BMT-nin Parisdə keçiriləcək konfransından nələr gözlənildiyi açıqlanır.

BMT-nin Baş katibi bu məsələni prioritet kimi qarşıya qoyduğunu, gələcək nəsillərə xoşbəxt yaşamaq arzusunu bildirib. O, eləcə də daşqınların, quraqlığın, yanğınların gətirə biləcəyi fəlakətlərdən, ada dövlətlərinin, bir çox bitki və heyvan növlərinin yox olacağı ehtimalından rahatsızlığını yazıb.

Əlbəttə, dünyada bütün bunlara qarşı mübarizə gedir. Lakin bu mübarizə daha ardıcıl aparılmalıdır ki, qarşıya qoyulan hədəfə çatmaq mümkün olsun. Artıq onlarca ölkə öz planlarını tərtib edərək bu istiqamətdə iş aparır. Bununla yanaşı, mübarizənin birlikdə aparılması, hamının bir hədəfə vurması da zəruridir.

Cənab Pan Gi-Munun məktubu ölkəmizdə təbiəti sevən hər kəsin ürəyincə olacaq. Çünki ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması, təbii fəlakətlərlə mübarizə, ətraf mühitə tullantıların atılmasının qarşısının alınması Azərbaycan dövlətinin də daim önəm verdiyi məsələlərdir. Prezident İlham Əliyev sözügedən sahədə bir sıra sərəncam və fərmanlar imzalayıb, dövlət proqramlarını təsdiqləyib.

Cənab Pan Gi-Munun müraciətini oxuculara təqdim edirik.

Baş katib olduğum 9 ilə yaxın müddətdə iqlim dəyişikliyinin fəsadlarının büruzə verdiyi yerlərə baş çəkmişəm və dəfələrlə təcili qlobal cavabın zəruriliyi haqqında dünya liderləri, iş adamları və vətəndaşlarla müzakirələr etmişəm.

Mən niyə bu problem haqqında bu qədər narahatam?

Əvvəla, hər bir baba kimi, mən də nəvələrimin sağlam dünyanın gözəllik və lütfkarlığından həzz almasını istəyirəm. Hər bir insan kimi, daşqın, quraqlıq və yanğınların daha da pisləşməsi, ada dövlətlərinin yoxa çıxması və saysız-hesabsız heyvan və bitki növlərinin nəslinin kəsilməsini müşahidə etmək məni kədərləndirir.

Müqəddəs Papa Françis və digər din xadimlərinin bizə xatırlatdığı kimi, iqlim dəyişikliyinin nəticələrinə ən az məsuliyyət daşıyan, lakin onun təsirlərindən ilk, həmçinin daha çox ziyan görəcək aztəminatlı və ən həssas insanlarla həmrəy şəkildə hərəkət etmək bizim mənəvi öhdəliyimizdir.

Bundan əlavə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının rəhbəri kimi, mən iqlim dəyişikliyini prioritet qoymuşam, çünki heç bir ölkə bu problemlə tək bacara bilməz. İqlim dəyişikliyi pasport daşımır; bir yerə atılan tullantı hər yerdə problemi ağırlaşdırır. Bu, hər yerdə həyat və yaşam üçün təhlükədir. İqtisadi sabitlik və millətlərin təhlükəsizliyi təhlükə altındadır. Yalnız Birləşmiş Millətlər Təşkilatı vasitəsilə biz bu qlobal məsələni kollektiv şəkildə həll edə bilərik.

Danışıqlar prosesi yavaş və mürəkkəb olmuşdur. Lakin biz nəticələri görürük. BMT-nin çağırışlarına cavab olaraq, kollektiv şəkildə tullantıların 90%-dən çoxunu təşkil edən 166 ölkə indi hədəfləri olan milli iqlim planları təqdim ediblər. Bu milli planlar uğurla həyata keçirilsə, əsrin sonuna kimi tullantıların dünya üzrə göstəricilərini nəzərdə tutulan 3 selsi dərəcə qlobal istilik səviyyəsinə endirə bilmək iqtidarındadır.

Bu, əhəmiyyətli tərəqqidir. Amma hələ də yetərli deyil. Cari məqsəd qlobal temperaturun 2 selsi dərəcə artımını saxlamaq naminə qlobal tullantıları azaltmaq üçün daha da irəli və cəld hərəkət etməkdir. Eyni zamanda, ölkələri gələcək qaçılmaz fəsadlara uyğunlaşmaqlarını dəstəkləməliyik.

Nə qədər tez hərəkət etsək, hamı üçün faydası daha böyük olar: artan stabillik və təhlükəsizlik; daha güclü, daha dayanıqlı iqtisadi artım; fəlakətlərə qarşı güclənən dayanıqlılıq; daha təmiz hava və su; təkmilləşdirilmiş səhiyyə.

Biz bu məqsədlərə bir gecəyə nail ola bilməyəcəyik. İqlim Dəyişikliyi üzrə Paris Konfransı bu yolda son addım deyil. O, bizim arzularımızın zirvəsi yox, təməli olmalıdır. O, az karbon tullantılarının və iqlim dəyişikliyinə dayanıqlı gələcək üçün dönüş nöqtəsi olmalıdır.

Bütün dünyada bu hərəkat üçün güc yığılır. Şəhər, iş adamları və sərmayəçilər, din xadimləri və vətəndaşlar tullantıların azaldılması və dayanıqlılığın qurulması üçün çalışır. İndi qlobal arzuların gücləndirilməsi yolunda aşkar qaydaları təmin edəcək önəmli, öhdəlikli Paris müqaviləsini bağlamaq üçün qalan məsuliyyət hökumətlərin üzərinə düşür. Bunun üçün danışıqları aparanların yuxarıdan aydın təlimatlara ehtiyacı var.

Mən inanıram ki, bu alınacaq. Bu ayın əvvəli Türkiyənin Antalya şəhərində görüşən “Boyük 20-lik”in liderləri iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə möhkəm öhdəliklərini göstərdilər. 120-dən çox dövlət və hökumət başçıları terror hücumları nəticəsində artmış təhlükəsizlik problemlərinə baxmayaraq, Parisdəki iştiraklarını təsdiqləyiblər.

Paris konfransının uğurlu olması üçün dörd əsas element görürəm: möhkəmlik, çeviklik, həmrəylik və etimad.

Birincisi, möhkəmlilik. Paris Konfransı göstərilən temperaturun 2 dərəcə aşağıda saxlanılması yolunda uzun müddətli strategiyanı təmin etməli və azkarbonlu qlobal iqtisadiyyata keçidin qaçılmaz, sərfəli və cari tətbiqi üçün birgə addım atmalıdır.

İkincisi, müqavilənin yenidən nəzərdən keçirilməməsi üçün çevikliyi təmin etməlidir. O, dünya iqtisadiyyatında baş verən dəyişiklikləri özünə uyğunlaşdıra bilməli və inkişaf etmiş ölkələrin liderlik rolu ilə inkişaf etməkdə olan ölkələrin artan öhdəlikləri arasında balans yaratmaq bacarığına malik olmalıdır.

Üçüncüsü, müqavilə, həmçinin inkişaf etməkdə olan dövlətlər üçün maliyyələşdirmə və texnologiyaların mübadiləsi istiqamətində həmrəylik nümayiş etdirməlidir. İnkişaf etmiş ölkələr də 2020-ci ilə kimi adaptasiya və təsirlərin azaldılması üçün hər il 100 milyard ABŞ dolları ilə təmin etmək haqqında verdikləri sözü tutmalıdır.

Dördüncüsü, müqavilə sürətlə artan iqlim təsirlərinə cavab olaraq etimadlıq nümayiş etdirməlidir. O hökumətlərin öz milli iqlim planlarını elmi yolla qiymətləndirmək və gücləndirmələri üçün mütəmadi beş illik dövri icmallarını özündə ehtiva etməlidir. Paris Konfransı həm də ölçmə, monitorinq və hesabat təşviqatı üçün özünə şəffaf və səmərəli mexanizmlər daxil etməlidir.

BMT belə bir sazişin həyata keçirilməsində ölkələri dəstəkləməyə tam hazırdır.

Əhəmiyyətli Paris sazişi daha yaxşı bu gün və gələcək quracaq. O bizə yoxsulluğa son qoymağa kömək edəcək. Havamızı təmizləyəcək və okeanlarımızı qoruyacaq. Səhiyyəni təkmilləşdirəcək. Yeni işlər yaradacaq və yaşıl innovasiyaların tətbiqini sürətləndirəcək. O, Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri istiqamətində təşviqatı gücləndirəcək. Məhz buna görə mən iqlim dəyişikliyinin bu qədər dərin qayğısına qalıram.

Mənim mesajım dünya liderlərinə aydındır: Parisdəki müvəffəqiyyət sizdən asılıdır. İndi sağlam düşünmək, güzəşt və razılığa gəlmək vaxtıdır. Milli üfüqlərin hüdudlarından kənara baxmaq və ümumi maraqları ilk növbədə ortaya qoymaq vaxtıdır. Dünya xalqları və qarşıdan gələn gələcək nəsillər bu tarixi anı görə və ələ keçirə bilmək üçün sizə arxayındırlar.

Pan Gİ-MUN,

BMT-nin Baş katibi

Azərbaycan.- 2015.- 24 noyabr.- S. 6.