Ərəfə

Gəncəbasar od içində qovrulurdu

Bir vaxtlar bu yerlərin dincliyi pozulmuşdu. Çaykənd, Azad və Kamo kəndlərindən bir-birinin dalınca həyəcanlı xəbərlər gəlirdi. Hacıkənd-Göygöl yolu, demək olar ki, işləmirdi. Əsasən Çaykənddə yuva salmış erməni ekstremistləri rus zabitlərinin köməyi ilə qonşuluqdakı Azərbaycan kəndlərinə meydan oxuyurdular.

Təpədən dırnağa kimi silahlanmış “saqqallılar” (o vaxtlar Ermənistandan gəlmiş erməni yaraqlıları belə adlandırılırdı) pusqular düzəldir, mal-qaranı oğurlayır, yoldan ötənlərə basqınlar edir, qonşu kəndlərə atəş açırdılar. Hələ 1989-cu il noyabrın 13-də Çaykənddə milis sahə müvəkkilinə qəsd edilmişdi. O vaxtdan bəri toqquşmalar ara vermirdi. Bir neçə gün ərzində 26 nəfər azərbaycanlını müxtəlif yerlərdə, müxtəlif vaxtlarda odlu silahla yaralamışdılar. Quşçu-Armavir kəndində partlayış zamanı dörd yaşlı oğlan uşağı ölmüş, əsasən qaçqınların yaşadıqları 5-6 ev yandırılmışdı. Demək olar, hər gün vertolyotlar Ermənistandan “saqqallılar” üçün müxtəlif silah-sursat, partlayıcı maddələr daşıyır, onlar da əliyalın adamların qabağında at oynadırlar.

Nahaq qan yerdə qalmır. Ata-baba yurdunda, öz isti ocağında yaşayan dinc əhalinin ah-naləsi vaxtaşırı erməni nankorlarını tutur, öz ətəklərindən od alırdılar. Axşamüstü Ermənistandan gələn “Mİ-8” vertolyotu Çaykənddə yerə enərkən onun pərləri ətrafa toplaşan xeyli adamı biçdi, ümumən 13 erməni öldü, bir neçəsi yaralandı. İzi itirmək üçün tələm-tələsik şil-şikəstləri yığışdırıb Yerevana apardılar.

Bir neçə gündən sonra Çaykəndə heç bir nömrə nişanı olmayan daha 12 vertolyot gəldi. Hərəsində də hərbi formalı 20-22 nəfər “saqqallı”. Əllərində hər cür döyüş sursatı - avtomat, karabin. “Saqqallı” quldurlar gələn kimi də “işə” başladılar. Fermada işləyən ata-oğul girov götürüldü. Todanda güllə səsləri ara vermədi. Gələnlər deyirdilər ki, ölən və yaralanan çoxdur. Əsl müharibə gedir. Hadisə yerində məni SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin Xanlar rayonundakı (indi Göygöl) istintaq qrupunun rəhbəri S.Astaxovun raportu ilə tanış etdilər. Moskva üçün yazılmış həmin rəsmi sənədin məzmunu belə idi: “Regionda vəziyyət gərgindir. Çaykənd sakinləri tutduqları vəzifədən asılı olmayaraq bütün azərbaycanlıları erməni kəndlərinə yaxın qoymurlar. Onlar hətta hökumət nümayəndələrini və hüquq-mühafizə orqanlarının işçilərini də ölümlə hədələyirlər”.

Bütün Azərbaycan eli kimi qədim Gəncə də təlatüm içində idi. Erməni nankorlarının həyasız iddiaları, Qarabağ tələbi hamını boğaza yığmışdı. Dözmək olmurdu. Noyabrın 21-də qədim Gəncə ayağa qalxdı. Səhər tezdən küçə və meydanlarda kütləvi nümayişlər başladı. Vəziyyətlə əlaqədar Stepanakert (Xankəndi) Pedaqoji İnstitutundan Gəncəyə köçürülmüş 300 nəfər tələbə qız öndə gedirdi. Onlara Gəncənin ali məktəblərinin tələbələri də qoşuldular. Arxasınca bütün şəhər axışır, əsl xalq yürüşü hər yanı bürüyürdü. Günün ikinci yarısında mərkəzi meydana 10 min nəfərdən çox adam yığışdı. Mikrofonlar quruldu. Kütləvi mitinq başladı. İynə atsan yerə düşməzdi. Mikrofon əldən-ələ keçir, qaçqınlar, tələbələr, ziyalılar bir-birini əvəz edirdi. Hamının sözü bir, tələbi eyni idi: “Qarabağdan əlinizi çəkin, torpaqdan pay olmaz!”, “Nankorlara layiqli cavab verilsin”, “Respublika rəhbərliyi gözləmə mövqeyindən əl çəksin”.

Arabir şayiələr, dedi-qodular yayılsa da, şəhərin ikinci hissəsinə, yəni ermənilər yaşayan tərəfə hücum üçün cəhdlər edilsə də, tez-tez araqarışdıranlar, fitnəkarlar görünsə də, mitinq əsasən dinc, sakit keçirdi. Qəzəb tufanı hərdən dəniz kimi qabarır, coşur, sonra yenə asta-asta yatırdı. Gecə nisbətən sakit keçdi. Səhər eşitdik ki, ictimai yerlərə və yaşayış binalarına müəyyən ziyanlar vurulub, bəzi toqquşmalar olub.

Noyabrın 22-də səhər tezdən mərkəzi meydanda mitinq davam edirdi. Bu dəfə adam əvvəlki gündəkindən çox idi. Coşqun, ehtiraslı çıxışlar hamının qəlbindən xəbər verirdi. Narazılıq, narahatlıq çoxalır, gərginlik getdikcə artırdı. Gördülər qeyzli, qəzəbli insan selini yatırmaq olmur, özümüzünkülər namərdlik etdilər. Əlaltdan rus əsgərləri köməyə çağırıldı, meydana tanklar gəldi. Neçə yerdə atəş açıldı, ucu bıçaq kimi iti bellər, rezin dəyənəklər işə düşdü. Al qana boyanan kim, şil-şikəst olan kim, ayaqlar altında qalan kim... Hay-küy, çığır-bağır, ah-nalə... Tanklar cövlan edir, “Gəncə” univermağının yanından çıxıb Əzizbəyov küçəsi ilə qalxır, Xətai prospektindən gəlib “Bakı” kinoteatrının qabağında dövrə vururdu.

Xəbər gəldi ki, Gəncə Dövlət Dram Teatrının önündəki körpünün üzərində əsl dava gedir. Bu körpü azərbaycanlılarla ermənilərin yaşadıqları məhəllələr arasında qeyri-rəsmi sərhəd sayılırdı. Hiddətli, qeyzli insanlar üz-üzə dayanıb! Hər yanda avtomatlar şaqqıldayır, əsgərlər gah orada, gah burada çaşıb qalmış adamların üstünə cumurdular. Əsl əlbəyaxa, qeyri-bərabər vuruş gedirdi. Əliyalın cavanlar nankorları daşa basır, onların qarşısını kəsir, haradansa tapdıqları şüşələrə benzin töküb tankların üstünə atırdılar. Bir tank elə küçədəcə alışıb kül oldu. Neçəsi od-alova bürünəndə tələsik aradan çıxdı.

Tanklar, döyüşçülər xəlvəti gəldikləri kimi, qəfildən də yox oldular. Mitinqin ağırlığı yenə də mərkəzi meydana keçdi. Hava qaralsa da, meydan boşalmır, əksinə, ölənləri, yaralananları gördükcə hiddətlənən adamlar axışıb gəlir, müqəssirləri tələb edirdilər: “Qoşunu kim çağırıb, niyə xəbərsiz, xəlvət gəlib əsgərlər? Hanı şəhərin başbiləni, gəlsin, cavab versin!”

İrəli çıxan, cavab verən olmadı. Dedilər, birinci katib gecə ikən qaçıb. Meydanın düz ortasında icra hakimiyyətinə məxsus qara “Volqa” yandırıldı...

Gəncə vahimə içində qaynayırdı.

Həmin gecə və sonrakı günlərdə qəzəb dalğası hər yanı bürüdü. Şəhərin müxtəlif yerlərində, xüsusən ikinci hissədə, Dram Teatrının önündəki körpünün üzərində çoxlu qanqaraldan hadisə oldu. Qədim Gəncə komendant saatının sərt məngənəsinə alındı. Dəmir halqa onu düz bir il sıxdı, sarsıtdı. Müxtəlif vaxtlarda, müxtəlif yerlərdə toqquşmalar zamanı 3 nəfər əsgər və 5 nəfər azərbaycanlı - kişi, qadın, uşaq öldürüldü. Zədələnən, yaralanan isə 300 nəfərdən çox oldu.

...Ata-baba yurdlarından qovulan soydaşlarımız Azərbaycana, eləcə də Gəncəyə axışıb gəlir, bəd əməllərinin üstünün açıldığını görən ermənilər çıxıb getməyə məcbur olurdular.

Gəncə - ulu adın mübarək!

Xalqın qəzəbi dəniz kimi kükrəyirdi. Hər yerdə “Gəncə”..., “Gəncə”..., “Gəncə”...” Şəhərin adı qaytarılsın!” sədaları ucalırdı.

Əhalinin təkidi ilə şəhər sovetinin növbədənkənar sessiyası keçirildi. Bu izdihamlı toplantı ümumşəhər mitinqinə bənzəyirdi. Ziyalılar, qonaqlar deputatdan, məmurlardan çoxdur. Məsələni də elə onlar qaldırmışdılar. Bütün günü çox gərgin keçən sessiyada axır ki, qərar qəbul edilir. Gəncə adının qaytarılması üçün müvafiq təşkilatlar qarşısında məsələ qaldırılır. Sanki əsəblərə sərin su səpilir. Təki bu “çobanaldadan” ötəri yaz yağışı olmasın. Xalqın birliyinə min şükür! Qəlbi yanan, sözü ötən bir dəstə ziyalı Bakıya yola düşür.

30 dekabr 1989-cu ildə respublika Ali Soveti Rəyasət Heyəti qərar qəbul etdi: “Kirovabad şəhəri Gəncə şəhəri adlandırılsın”.

Yeni il axşamı bu xoş xəbər hər yana nur çilədi. Keşməkeşli 1989-cu ilin son günü əsl bayrama çevrildi. İstirahət günü olmasına baxmayaraq, minlərlə adam mərkəzi meydana axışıb gəldi. Bu dəfə qəm-qüssə üçün yox - sevinc, fərəh, təbrik, təntənə üçün.

1990-cı il yanvarın 2-də Gəncə çayı sahilindəki konsert salonunda iynə atsaydın, yerə düşməzdi. Gəncənin ad günü təntənəli surətdə qeyd olundu. Ağsaqqal Muqbil Nəzərov deyir ki, kaş Dağlıq Qarabağ problemi də belə uğurla həll ediləydi.

Dağlıq Qarabağ məsələsi isə gündən-günə daha da qəlizləşirdi. Bıçaq sümüyə dirənmişdi.

Şəhəri mərdlər müdafiə edirdi

Ölənlərin, yaralananların, girov götürülənlərin sayı hər gün, hər gecə artırdı. Respublika rəhbərliyi isə süst-səssiz tərəddüdlə ləngər vururdu. Belə gərgin anlarda yuxarıdan əmr gözləməyin, əli qoynunda durub baxmağın heç yeri deyildi. Ən qeyrətli, cəsarətli oğullar nizamlı-nizamsız dəstələrlə düşmən üzərinə axışıb gedirdilər. Gəncəbasarda könüllülərdən ibarət bir neçə dəstə yaranmışdı: “Boz qurd”, “Oğuz”, “Qatır Məmməd”...

Onlardan birinə Ruzigar Qasımov başçılıq edirdi. Gənc komandir yeni yaratdığı dəstə ilə gecə-gündüz səngərdən-səngərə atılırdı. Onlar 12 nəfər idilər. Hamısı da say-seçmə igid. Ruzigarı da ki, bir hünər çeşməsi, bir qeyrət qalası! O alovlu günlərdə bir də eşidirdin ki, döyüş dostu Abbasqulu Məmmədovla birgə Nüvədi kəndinə yollanıb. Necə, nə yolla? Bir Allah bilir! Gecə-gündüz bir ayağı Todanda olurdu, bir ayağı Nüvədidə. Özgələri bir yana, özümüzünkülər bu fədailərə göz açmağa qoymurdular. Kim idi baxan.

Qardaşı Füzuli deyir ki, o gecə Nüvədidən gələndə Ruzigarın üzünü düz-əməlli görmədik. Bir stəkan çay içib Todana yollandı. Yanvarın 12-də isə acı xəbər bütün Gəncəni sarsıtdı. Ruzigar Qasımov qəhrəmancasına, Abbasqulu Məmmədov qəhrəmancasına... Beləcə, ilk şəhid yarası Gəncəbasar elinə vuruldu.

Onsuz da qəzəbdən, kindən dəniz kimi çalxalanan Gəncə təlatümə gəldi. Bir ara şəhidlərin meyitlərini tapa bilmirdilər. Səksəkəli, intizarlı bir gün bir il kimi keçdi. Güclə tapıb od içindən zor-bəla çıxardılar onları.

14 yanvar 1990-cı il. Hüznlü bir gündür. Gəncə matəm içindədir. Qədim şəhərin küçələri belə insan seli görməmişdi. Nakamların kəcavələri qara-qırmızı bayraq kimi əllər üzərində, başıbəlalı Gəncənin küçələrini, məhəllə və meydanlarını gəzir, elin kədəri, xalqın nifrəti dolanbac yollara sığışmır. Baş meydanda mitinqlər ara vermir, şəhidlərin ruhu insanları intiqama səsləyir, Gəncə camaatı ilk şəhidləri son mənzilə yola salırdı.

Elə həmin gün, matəm alayı məzarlıqdan qayıtmamış ulu Gəncəyə yara üstündən yeni bir yara dəydi: Hacıkənddə vertolyot atəşindən döyüş dostu ilə birgə Neman Vəliyev həlak oldu.

Səhərisi Todanda daha bir oğul qurban getdi: namərd gülləsindən çoban Bayramın ömrü qırıldı. Sonra kolxoz sədri Əliqara Hüseynov və sürücü Ələkbər Hüseynov... Sonra Nadir Bağırov və Yusif Kosayev, sonra... sonra...sonra... Beləcə, neçə-neçə şəhid məzarı Gəncəbasar torpağına göz dağı oldu.

Bunlar Gəncənin ilk cəfakeşləri, ilk şəhidləridir. Bütövlükdə Azərbaycan üzrə birincilər sırasında vətən uğrunda canlarını qurban verdilər.

Qanlı 20 Yanvara isə hələ qalırdı.

Bir görüşün tarixi

Ruslara arxalanan ermənilər gündən-günə daha geniş əl-qol açırdılar. Ermənilərin “xeyirxah himayədarları” təxribat aparır, bir-birinin dalınca yeni-yeni fitnəkar qərarlar qəbul edirdilər: “Şaumyan rayonu və Çaykənd zonası Dağlıq Qarabağa birləşdirilsin”.

Sov.İKP MK katibi A.H.Girienko, SSRİ Ali Soveti Millətlər Sovetinin sədri R.H.Nişanov və Azərbaycan KP MK katibi V.P.Polyaniçko Stepanakertə buraxılmayanda “saqqallılar”ın ayağı daha da yer aldı.

Növbəti təxribat üçün yaraqlı-yasaqlı maşında Çaykəndə gedən Şaumyan rayonunun rəhbər işçiləri, prokurordan tutmuş birinci katibə kimi yaxalandılar. Ermənilər isə buna cavab olaraq elektrik xəttini düzəltmək üçün Gəncədən gəlmiş montyoru, milis nəfərini, meşə işçilərini və çobanları tutdular. Danışıqlar başlandı. Qarşılıqlı mübadilə üçün razılıq alındı.

Bu məqsədlə bir neçə ixtiyar sahibi ilə birlikdə Şaumyan rayonuna, daha doğrusu, Şəfəq kəndinə gəldik. Ciddi mühafizə olunan sərhəddə xeyli gözlədik. Rayonun mərkəzinə getmək müşkül məsələdir. Rayon hərbi komissarı Teymur Həsənov da burada “qapı dalında” qalıb. Xidməti ezamiyyətdə imiş. Qayıdanda görüb ki, aləm bir-birinə qarışıb. Yol-iz bağlanıb. Demədiyi, müraciət etmədiyi yer qalmayıb. Rayona, ev-eşiyinə, iş başına buraxmırdılar. İndi bizimlə birgə “sərhəd zonası”nın müdafiə-keçid məntəqəsində oturub komendantı gözləyirdi.

Yaxınlıqdakı Todan kəndi mühasirə içində idi. Yeri çox narahatdır. Dərənin arasında yerləşir. Hər yan ovucun içi kimi aydın görünürdü. Yuxarıda isə saqqallıların tankları, pulemyotları düzülmüşdü. Təpələrin birində doluya qarşı mübarizə üçün nəzərdə tutulmuş nəhəng top da döyüşə hazır vəziyyətdə idi. Qəfildən kimsə tərpənən kimi avtomat, snayper atəş açırdı.

Bütün günü gözlədik. Axşam tərəfi Şaumyan səmtindən iki maşın göründü. Hər şey detektiv filmlərdə olduğu kimi gedirdi. O üzdən sürətlə gələn “Vilis”lər məntəqəyə az qalmış dayandı. Əvvəlcə əli avtomatlı bir dəstə əsgər düşdü. Sonra da iki nəfər zabit. Silahları təhvil verdilər. Astaca taxta köşkə qalxırıq. Qapı örtülür. Danışıqlar başlanır.

Şaumyan tərəfdən rayonun hərbi komendantı, podpolkovnik Nikolay İliç Qnes və onun köməkçisi. Biz tərəfdən isə Xanlar rayon daxili işlər idarəsinin rəisi, podpolkovnik Cavanşir Babayev və ictimaiyyətin bir neçə nümayəndəsi. C.Babayev səlis rus dilində zabitəli səslə tələbləri bildirdi.

Birinci tələb. Qarşıdurma ilə heç bir əlaqəsi olmayan 9 nəfər evdar qadın və 2 yaşlı körpə uşaq təcili surətdə buraxılsın. Podpolkovnik Qnes cavab verdi ki, rəhbərliklə bu barədə danışmışam, düz deyirsiz, tezliklə bu məsələ həll olunacaq.

İkinci tələb. Elektrik xəttini düzəltmək üçün Gəncədən köməyə gəlmiş mütəxəssisləri, xidməti vəzifədə olmuş milis nəfərini, çobanları və sürünü qaytarın. Əvəzində Çaykəndə əlisilahlı gələn Şaumyan rayonunun rəhbər işçilərini veririk. Bir şərtlə: onlar gərək respublikamızı tərk etsinlər.

Qnes bildirdi ki, şəxsən özü razıdır. Gərək gedib rəhbərliklə məsləhətləşsin. Sabah növbəti görüşə ehtiyac olsa, dəyiş-düyüşün əməli tərəflərini dəqiqləşdirərik. Sonra komendant bizimkilərdən xəbər aldı ki, Şaumyan rayonunda yaşayan malakanlara iradınız yoxdur ki? Yığışanların hamısı birağızdan dilləndi, qətiyyən! Biz əbədi qonşuyuq. Bəlkə onların söz-söhbəti var?

Qnes ilk dəfə gülümsündü. Əksinə, malakanlar sizdən elə razılıq edirlər ki... Komendantdan xəbər aldılar:

- Bütün erməni kəndlərini hərbi qüvvələr qoruyur, bəs azərbaycanlılar yaşayan yerləri kim mühafizə etməlidir? Todan, Başqışlaq, Ballıqaya əslində sahibsiz qalıb.

Komendant razılaşdı:

- Mən təzə gəlmişəm - dedi - bu məsələni təcili nizama salaram.

Səhər tezdən konkret söz-söhbətlə görüşmək ümidi ilə ayrıldıq.

...Axşamüstü Gəncəyə qayıdanda həyəcanlı xəbərləri izləyir, gözümüzü qırpmadan televizora baxırdıq. Bir alim deyəsən, İran səfərindən danışırdı. Diqqətlə dinləyirdik ki, görən Bakıdan nə xəbər veriləcək. Qəfildən televizor söndü, veriliş kəsildi. Bir müddət sonra telefona əl atdıq. Bakıda, Zahid Xəlilov küçəsində bir tanışımızın yaşadığı binanın birinci mərtəbəsində təcili yardım yerləşirdi. Zəng çaldıq, tanışımız hıçqıra-hıçqıra dedi ki, əsl müharibə gedir, bayaqdan şəhid meyitlərini daşıyırlar.

Bir azdan telefon rabitəsi də kəsildi.

Qədim Gəncə nigaran, narahat bir gecə yaşadı. Hamı səhərə kimi gözü yolda, qulağı səsdə qaldı. Səhəri eşitdik ki, yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə qəfildən Bakıya ordu yeridilib.

Müdhiş xəbər bütün ölkəni sarsıtdı. Qədim Gəncə təlatümə gəldi. Bütün günü Cümə məscidinin ətrafı, mərkəzi meydan qazan kimi qaynayır, mitinqlər, yığıncaqlar, yürüşlər ara vermirdi. Hiddətlənən cavanlar bayraqları, şüarları, plakatları qoparıb dağıdır, ayaqlar altına atırdılar.

Xəbər gəldi ki, Bakıda bir gecənin içində 100-dən çox insan şəhid olub.

Gəncəli yanvar şəhidi

Qanlı faciə Gəncədən də yan keçmədi. Nizami yurdundan şəhid gedən də oldu, şikəst olan da. Onlardan biri Valeri Zakiroğludur.

Valeri Boqdanov 1958-ci ildə Gəncədə anadan olub. 1975-ci ildə 18 saylı dəmiryol məktəbində oxuyub. 1985-ci ildə isə Rostov şəhərindəki Yol Nəqliyyatı Mühəndisləri İnstitutunu bitirib. Respublika Daxili İşlər Nazirliyi sistemində işləyirdi. Qanlı Yanvar ərəfəsində Bakıda idi. Baş leytenant V.Boqdanov yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə operativ tapşırıqla əməliyyata gedib. Yoldaşlarının dediklərinə görə gecə vaxtı şəhərdə əmin-amanlığın bərpası üçün xeyli iş görüb. Səhər tezdən isə onların maşını Tbilisi prospektində düşmən atəşinə tuş gəlib. Valeri Zakiroğlu doğma Gəncə torpağında dəfn olundu.

Ölümündən sonra o, “Qırmızı ulduz” ordeni ilə təltif edildi. “Azərbaycan Respublikasının azadlığı uğrunda mübariz” fəxri adına layiq görüldü. Adı 20 Yanvar tarixinə əbədilik yazıldı. Əslində bu qanlı olay hamı üçün əsl ibrət dərsi oldu. Xalq mənfur düşmənlərini çox yaxşı tanıdı. Kimin kim olduğu bir daha bilindi. Bu, misli görünməmiş faciəni bütün dünya pislədi.

“İzvestiya” qəzeti Gəncədən bir neçə şəkil vermişdi. Altında da bu sözlər yazılmışdı: “Gəncə şəhərinin partiya, sovet və digər təsərrüfat rəhbərliyi partiya biletlərini yandırırlar”.

Hamıdan əvvəl Gəncə öz qəti etiraz səsini ucaltdı

Yanvarın 21-də şəhər Xalq Deputatları Sovetinin növbədənkənar sessiyası çağırıldı. Gəncəlilər başı bəlalı Mixail Qorbaçova lənətlər yağdırdı, onun bu avantürist hərəkətini qətiyyətlə pislədilər.

Qəbul olunmuş qərarda deyilirdi:

“Yanvarın 20-də Bakıda SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanına əsasən Azərbaycan xalqına fiziki divan tutmaq, günahsız adamları əvvəlcədən planlaşdırılmış qaydada kütləvi surətdə qırmaq məqsədilə ordu tərəfindən törədilmiş qanlı cinayətlər pislənilsin. Bu cinayətkar hərbi hərəkətlərin icraçılarını və təşkilatçılarını cinayət məsuliyyətinə cəlb etmək SSRİ Prokurorluğundan tələb olunsun;

- Azərbaycanın suverenliyi haqqında Konstitusiya Qanunu kobud surətdə pozulduğuna görə Bakı şəhərində fövqəladə vəziyyəti ləğv etmək SSRİ Ali Sovetindən tələb olunsun;

- Gəncə şəhərindən sovet ordusu sıralarına çağırışlar milli qoşun hissləri yaradılanadək dayandırılsın;

- Naxçıvan MSSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin SSRİ tərkibindən çıxmaq barədə 19 yanvar 1990-cı il tarixli fərmanı bəyənilsin və müdafiə olunsun;

- Respublikanın SSRİ tərkibindən çıxması barədə əhali arasında referendum keçirmək Azərbaycan SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinə təklif olunsun;

- Şəhərdə vəziyyətə hüquq-mühafizə orqanları və ictimaiyyətin özü nəzarət etdiyinə görə şəhər Xalq Deputatları Sovetinin razılığı olmadan Gəncədə qadağan saatının tətbiq edilməsi qeyri-mümkün hesab edilsin;

- Gəncədə yerləşən hərbi hissələr yerli əhalinin nəinki Ermənistan tərəfindən edilən hücum və basqınlardan qoruya bilmir, əksinə, ictimai-siyasi vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Buna görə də şəhər ərazisindəki hərbi hissələrin köçürülməsi SSRİ Müdafiə Nazirliyindən tələb olunsun;

- Regionda yaranmış vəziyyəti və əhalinin tələbini nəzərə alaraq rayonların hərbi komissarlıqlarına və icraiyyə komitələrinə şəhərin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə könüllü mühafizə komitəsi yaratmaq tapşırılsın”.

* * *

Səhəri günü qanlı terror aktına xalqımızın qəti etirazının bildirilməsi və Azərbaycan həqiqətlərinin hər yana yayılması üçün bir dəstə ziyalı Moskvaya yola düşdü. Gəncədə şəhərin və ətraf bölgənin mühafizəsi məqsədilə könüllülərdən ibarət fövqəladə müdafiə komitəsi yaradıldı.

Şəhidlərin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün bir sıra tədbirlər görüldü. Şəhərin ən görkəmli yerində “20 Yanvar” abidəsi ucaldıldı.

Bu abidə - meydan bir sıra mədəni-maarif müəssisələrində yaradılmış xatirə guşələri, muzeylər və sərgilər kimi gəncəlilərin and yerinə çevrildi.

Əhməd İSAYEV,

Azərbaycan.-2015.- 18 yanvar.- S.5.