Prezident İlham
Əliyev regionların 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi
inkişafı Dövlət Proqramının icrasının
birinci ilinin yekunlarına həsr olunan konfransda iştirak edib
Azərbaycan Prezidenti İlham
Əliyevin yekun nitqi
- Bu il görüləcək işlərlə
bağlı müvafiq göstərişlər verilmişdir. Dövlət İnvestisiya Proqramı qəbul
edilmişdir. Kifayət qədər
geniş həcmli proqramdır. Əminəm ki, proqram
icra ediləcək və beləliklə, 2015-ci il
də Azərbaycanda uğurlu il kimi tarixdə qalacaq. Bütün planlarımızı həyata
keçirmək üçün ilk növbədə, ölkədə
makroiqtisadi vəziyyət sabit olmalıdır. Bu istiqamətdə böyük işlər
aparılmışdır. Uzun illər
makroiqtisadi vəziyyət diqqət mərkəzindədir.
Bizim göstəricilərimiz də çox
müsbətdir. Keçən il inflyasiya cəmi 1,4 faiz olmuş, iqtisadiyyat təxminən 3 faiz,
qeyri-neft sektorumuz isə 7 faiz artmışdır.
Qeyd etdiyim kimi, manatın məzənnəsi sabitdir. Dünyada
neftin qiymətinin düşməsi ilə bağlı
manatın məzənnəsinə heç bir mənfi təsir
olmamışdır. Əksinə, manat daha
da güclənir. Hesab edirəm ki, biz bu məsələyə
baxmalıyıq. Çünki o vaxt biz pul
islahatını apararkən bir manat bir dollara bərabər
idi. Ondan sonra manatın qiyməti qalxdıqca 1 manat 1,3 dollar olmuşdur. Bir növ
manat avroya bağlı idi. Bir manat bir avro.
İndi isə bir manat bir avrodan daha da qiymətlidir
və bahalıdır. Əlbəttə
ki, sosial məsələlərin həlli üçün bu,
müsbət amildir. Ancaq biz bütün məsələlərə
kompleks şəkildə yanaşmalıyıq. İqtisadiyyat, ixrac potensialımız
üçün bu, o qədər də müsbət hal deyil.
Ona görə hesab edirəm ki, manatın bundan
sonra da avroya qarşı bahalaşması müsbət hal
deyil. Hesab edirəm ki, bir manat bir avro səviyyəsində
qalarsa, makroiqtisadi vəziyyət təmin ediləcək.
Eyni zamanda, bu, insanların gündəlik həyatına
ancaq müsbət təsir göstərəcək. Eyni zamanda, bizim ixracımız üçün
heç bir problem yaranmamalıdır. Çünki
Azərbaycan iqtisadiyyatı bundan sonra ixracyönümlü
iqtisadiyyat kimi inkişaf etməlidir. Bir qədər
sonra mən bu barədə öz fikirlərimi daha da geniş
şəkildə deyəcəyəm. Ona
görə ixracın inkişafı, təşviqi indi
gündəlikdə duran məsələlərdir. Manatın məzənnəsi isə burada önəmli
rol oynayır. Ona görə hesab edirəm,
müvafiq qurumlar, hökumət, Mərkəzi Bank bu məsələlərə
diqqətlə yanaşmalıdırlar ki, manat həddindən
artıq bahalaşmasın.
Maliyyə resurslarımız kifayət qədər
böyükdür. Xarici borc ümumi daxili məhsulun cəmi
8 faizini təşkil edir. Bu, dünya
miqyasında ən gözəl göstəricilərdən
biridir. Bu göstəriciyə görə
bəlkə də biz dünyada birinci 10 ölkənin
arasındayıq. Bütün işləri
daxili resurslar hesabına görmüşük. Bax, bu göstərici onu əyani şəkildə təsdiq
edir. Biz borclanmamışıq, lazım
olan borcları götürməmişik. Halbuki
götürə bilərdik. Hazırda Azərbaycanın
kredit reytinqi, makroiqtisadi vəziyyəti, valyuta ehtiyatları o
qədər müsbət mənzərə yaradır ki, biz
xarici bazarlardan istənilən məbləğdə - 10
milyard, 20 milyard, 30 milyard dollar vəsait götürə bilərik,
ancaq götürmürük. Çünki bayaq
qeyd etdiyim kimi, bu məsələyə məsuliyyətlə
yanaşırıq. Xarici borc daim
aşağı səviyyədə olmalıdır. Biz əslində bu borcu bir gündə də ödəyə
bilərik. Çünki xarici borcumuz
valyuta ehtiyatlarımıza nisbətdə təxminən 10
faizdən bir qədər çox rəqəm təşkil
edir. Ona görə xarici borc
aşağı səviyyədədir. Bu,
müsbət haldır. Müsbət hal
kimi də qalmalıdır. Bu il də
bizim büdcəmizdə xarici borcun qaytarılması
üçün vəsait nəzərdə tutulur.
Bununla bərabər, qeyd etməliyəm ki, neftin qiymətinin
düşməsi istər-istəməz bizim gəlirlərimizə
təsir göstərir. Biz daha əvvəlki illərdə
olduğu kimi, valyuta ehtiyatlarımızı artıra bilməyəcəyik.
Bu, reallıqdır, bunu hamı bilməlidir.
Belə olan halda əlbəttə ki,
israfçılığa yol verilməməlidir. Əgər əvvəlki illərdə biz bəzi
hallarda o qədər də böyük prioritet təşkil
etməyən layihələri də investisiya proqramına
daxil edirdiksə, artıq o dövr bitdi. İnvestisiya
proqramına ancaq prioritet məsələlər
salınır. Eyni zamanda, ciddi nəzarət
aparılmalıdır. Həm dövlət
strukturları, həm dövlət şirkətləri
artıq xərclərə yol verməməlidirlər. İsrafçılığa, ümumiyyətlə,
yol vermək olmaz - nə həyatda, nə siyasətdə, nə
də ki, iqtisadi məsələlərin həllində, o
cümlədən indiki şəraitdə. Neftlə zəngin olan bütün ölkələr,
böyük potensiala malik olan ölkələr öz büdcələrini
ixtisar edirlər, özü də böyük dərəcədə.
Xərcləri ixtisar edirlər. Bu da təbiidir. Hər adam
yorğanına görə ayağını
uzatmalıdır. Hökumətlər də,
dövlətlər də eyni qayda ilə hərəkət etməlidirlər.
Ona görə bir daha demək istəyirəm
ki, bizim nəzarət orqanlarımız buna nəzarət
etsinlər, yerlərdə israfçılığa yol verilməməlidir.
Hər bir vəsaitdən böyük səmərə
ilə istifadə edilməlidir ki, bizim ümumi makroiqtisadi vəziyyətimiz
bundan sonra da yüksək səviyyədə olsun.
Bununla bərabər, prioritet xarakter daşıyan
bütün layihələr icra ediləcək, o cümlədən
infrastruktur layihələri, sosial layihələr. Bu il məktəblərin
tikintisi və təmiri nəzərdə tutulur. Tibb ocaqlarının, idman qurğularının,
xüsusilə uşaq bağçalarının tikintisi son
illərdə Azərbaycanda geniş vüsət
almışdır. Bu proses davam etdirilməlidir. Çünki işsizliyin aradan
qaldırılması nəticəsində indi ailədə hər
iki valideyn işlə təmin olunur. Belə
olan halda uşaq bağçalarının sayının
artırılmasına çox böyük ehtiyac var. Yəni,
bu məsələlər bir-biri ilə
görürsünüz, nə qədər
bağlıdır. İqtisadi inkişaf,
iş yerlərinin yaradılması, işsizliyin aradan
qaldırılması bax, diktə edir ki, bu məsələ də
öz həllini tapsın. Eyni zamanda, iqtisadi inkişaf və
müsbət demoqrafik vəziyyət diktə edir ki, iş yerlərinin
yaradılmasına diqqət daim yüksək səviyyədə
olmalıdır. Çünki Azərbaycan
üçün bu, daimi prosesdir. Bizdə
demoqrafik vəziyyət müsbətdir, əhali artır,
artıq əhalimiz 10 milyona yaxınlaşır. Ona
görə hər il biz on minlərlə
yeni iş yerlərini yaratmalıyıq ki, işsizlik
aşağı səviyyədə olsun.
İnfrastruktur layihələrinin icrası davam etdiriləcək. Burada elektrik xətlərinin
təmiri xüsusi əhəmiyyət daşıyır,
çünki artıq yeni güclər yaranıb. Ötürücü xətlərə də vəsait
ayrılıb. Bütün xətlər
yenidən qurulmalıdır, təmir edilməlidir.
İçməli su, kanalizasiya layihələri, - burada qeyd
olundu “Azərsu”, eyni zamanda, “Meliorasiya və Su Təsərrüfatı”
Səhmdar Cəmiyyəti, Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi tərəfindən icra edilir. Yəni,
üç qurum bu işlərlə məşğul olur.
Çaylar boyunca yerləşən kəndlərdə
modul tipli təmizləyici qurğular
quraşdırılır. Bu məqsədlə
Prezidentin ehtiyat fondundan vəsait ayrılmışdır.
Artezian quyularının qazılması bu il
davam etdiriləcək. Bu məqsədlə də
Prezidentin ehtiyat fondundan vəsait ayrılmışdır.
Bu il üç yüzdən çox
artezian quyusu qazılacaqdır. Bu sahə daim
diqqət mərkəzindədir.
Bütün şəhərlərdə ictimai yerlər,
parklar, xiyabanlar, gəzinti yerləri yaradılır. Mən bunu
alqışlayıram. Əslində, bu
işin təşəbbüskarı mən olmuşam. Bakıda, bütün rayonlarda həm şəhərlər
gözəlləşir, eyni zamanda, insanların asudə
vaxtlarını səmərəli keçirmələri
üçün yeni, gözəl imkanlar yaradılır.
Bu sahə də diqqətdən kənarda
qalmamalıdır.
Qeyri-neft sektorunun inkişafı bizim üçün həmişə
prioritet olub. Bunun nəticəsidir ki, bu gün ölkə
iqtisadiyyatı dünyada çoxşaxəli iqtisadiyyat kimi
tanınır. Keçən il
qeyri-neft sektorumuz 7 faiz, 2013-cü ildə isə 9 faiz
artmışdır. Bizim ümumi daxili məhsulumuzun
tərkibində qeyri-neft sektoru üstünlük təşkil
edir. Getdikcə bu rəqəm daha da artacaq
və artmalıdır. Biz əlbəttə
ki, bu məqsədlərə çatmaq üçün
lazımi tədbirləri görürük. Burada sahibkarlığın inkişafı əlbəttə
ki, öz müsbət rolunu oynayır. Çünki
qeyri-neft sektorumuz sahibkarlığın inkişafı
hesabına böyük dərəcədə tərəqqi
edir.
Son 11 il ərzində Sahibkarlara Kömək Milli
Fondunun xətti ilə iki milyard dollar məbləğində
güzəştli kreditlər verilmişdir. Bu
kreditlər iqtisadiyyatın real sektoruna
ayrılmışdır. Kreditlərin
böyük əksəriyyəti kənd təsərrüfatı
məsələlərinə, qalan hissə isə sənaye
müəssisələrinin yaradılmasına yönəldilmişdir.
Bu il də vəsait nəzərdə
tutulur və biz görürük ki, bu kreditlər, doğrudan
da, gözəl nəticələrə gətirib
çıxarır. Həm sahibkarlarda inam
artır, çünki Azərbaycan dövləti bu layihələrdə,
necə deyərlər, onlarla ortaqdır və öz
payını güzəştli şərtlərlə təqdim
edir, vəsait ayırır. Eyni zamanda,
sahibkarların uğurlu fəaliyyəti üçün
İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi müxtəlif metodik sənədlər
də tərtib edib ki, istənilən həcmli biznesi
başlamaq istəyən üçün gözəl vəsait,
yəni, əyani vəsait kimi təqdim edilir.
Bank sektorunun inkişafı son illərdə sürətlə
getmişdir. Azərbaycanda indi bank sektorunda konsolidasiya gedir. Nizamnamə kapitalının artırılması nəticəsində
artıq bu, bank sisteminə, ümumiyyətlə, çox
müsbət təsir göstərmişdir, ölkəni və
əhalini hər hansı bir sürprizdən qoruyur. Çünki artıq banklarımızın kifayət
qədər böyük nizamnamə kapitalı var. Bizim
banklarımızın bir neçəsi artıq xarici bazarlara
çıxır, xaricə investisiya qoyur. Mən prinsip etibarı ilə buna etiraz etmirəm.
Ancaq hesab edirəm ki, ilk növbədə, o
bankların ki, böyük resursları var, ölkə
iqtisadiyyatına vəsait ayırsınlar. Mən bir dəfə bu barədə demişəm,
bir daha demək istəyirəm ki, üstünlük istehlak
kreditlərinə yox, real sektora verilməlidir. Bank
sektorunun əsas fəaliyyəti yeni müəssisələrin
yaradılmasına, iş yerlərinin açılmasına
yönəldilməlidir. Çünki Azərbaycan
dövləti bank sektorunun formalaşmasında çox
böyük rol oynamışdır. Azərbaycan
dövləti və hökuməti həmişə bank
sektoruna dəstək olmuşdur, eyni zamanda, onlara maliyyə
resursları da verir, təmin edir, onlar üçün qazanc mənbəyi
yaradır. Yəni, bank sektoru bunu
düzgün qiymətləndirməlidir və dövlətə
minnətdar olmalıdır ki, bunlara bu qədər
qayğı göstərir. Dövlət də, öz
növbəsində, indi onlardan daha da fəal iş gözləyir.
Hesab edirəm ki, ən azı ildə iki dəfə
bu barədə məlumat verilməlidir.
Azərbaycan bankları hansı həcmdə, hansı
layihələrə, hansı rayonlarda, yaxud da Bakı şəhərində
hansı vəsait ayırıblar? Bax, bu məlumat
olmalıdır. Mən də, ictimaiyyət
də görsün ki, bank sektoru ancaq öz cibini
güdmür, eyni zamanda, ölkənin inkişafı
üçün də fəal çalışır. Mən bir dəfə bu barədə demişəm,
bir daha demək istəyirəm ki, biz banklardan sosial məsuliyyət
gözləyirik. Eyni zamanda, bu gün Azərbaycanda
elə gözəl biznes mühiti yaranıb ki, ölkəmizə
qoyulan vəsait özünü doğruldacaq və
doğruldur.
Keçən
il Azərbaycanda “Sənaye ili” elan
edilmişdir. Bu, bizim siyasətimizi göstərir.
Çünki sənayeləşmə Azərbaycanda
uğurla aparılır. Sənayeləşmə
aparılmasaydı, biz həmişə neft amilindən
asılı vəziyyətdə olacaqdıq. Çoxsaylı sənaye müəssisələri
yaradılıbdır. Mənim göstərişimlə
indi hər bir rayonda sənaye zonası
yaradılmalıdır. Artıq yaxın zamanlarda bu
proses də başlayacaq. Burada yerli icra
orqanlarının nümayəndələrinin də
böyük dəstəyinə ehtiyac vardır. Çünki onlar bu işi yerlərdə təşkil
etməlidirlər ki, bu zonalar müəyyən edilsin. Orada infrastruktur layihələri icra edilməlidir,
kommunikasiyalar yaradılmalıdır. Əlbəttə
ki, dövlət bu işi öz üzərinə
götürür. Ancaq bütün təşkilati
məsələlərin həllində də yerli icra
orqanları fəal iştirak etməlidirlər.
Azərbaycanda
texnoparklar yaradılır və bu proses sürətlə
gedir. Sənaye klasterləri yaradılır,
yaradılacaqdır. Böyük, nəhəng
sənaye obyektləri tikiləcəkdir. Xüsusilə
mən burada metallurgiya kompleksinin tikintisini qeyd etmək istəyirəm.
Çünki bu, bir növ bizim
üçün yeni sənaye sahəsi olacaq ki, bunun da xammal,
resurs bazası var, ixrac imkanları da kifayət qədər
genişdir. Ona görə bu sahəyə
dövlət investisiyaları qoyulur. O sahələr ki,
ölkəmiz üçün strateji əhəmiyyət
daşıyır və o sahələr ki, öz növbəsində,
həm ixrac potensialımızı artıracaq, eyni zamanda,
özəl sektorun fəaliyyətinə təkan verəcək,
o sahələrə dövlət investisiyalar qoyur,
qoymalıdır. Çünki böyük
metallurgiya kompleksinin işə düşməsi nəticəsində
minlərlə şirkət, özəl şirkət yaranacaq
ki, orada hazırlanan məhsullardan son məhsulu Azərbaycanda
istehsal etsin və biz idxaldan
asılılığımızı azaldaq.
Bakı,
Sumqayıt, Gəncə bizim əsas sənaye şəhərlərimizdir.
Eyni zamanda, Mingəçevir də böyük
sənaye şəhərinə çevrilməlidir. Sumqayıt, nəinki Azərbaycanın, Cənubi
Qafqazın ikinci böyük sənaye şəhəridir.
Gəncə şəhəri isə əminəm
ki, gələcəkdə Cənubi Qafqazın üçüncü
böyük sənaye şəhərinə çevriləcəkdir.
Bu məqsədlər üçün lazımi
tədbirlər görülür.
Son vaxtlar sürətlə inkişaf edən sənaye
sektorumuz imkan verir ki, biz özümüzü tikinti
materialları ilə də təmin edək. Tikinti
materialları ilə də bağlı çox gözəl mənzərə
yaranmışdır. İndi mən bəzi
rəqəmləri səsləndirəcəyəm, ilk
növbədə, ictimaiyyət, eyni zamanda, biznes qurumları
da bunu bilsinlər ki, hansı sahələrə onlar daha
çox investisiya qoysunlar.
Azərbaycan bazarı böyüyür. Azərbaycan
indi kiçik ölkə sayıla bilməz. Əhali təxminən 10 milyona yaxınlaşır.
Biz əhalinin sayına görə orta səviyyəli
ölkəyik. Ancaq bu qədər sürətli
inkişafın getdiyi bir ölkədə əlbəttə
ki, daxili bazar ya yerli məhsullarla artıq tam dolacaq, ya da ki,
bir neçə ildən sonra. Ona görə
gələcəkdə Azərbaycan iqtisadiyyatının hərəkətverici
qüvvəsi ixrac potensialımız olacaq. İxrac potensialı yaratmaq olar və
yaradırıq. İndi söyləyəcəyim
rəqəmlər bunu göstərəcək. Ancaq biz gərək ixrac bazarları da əldə edək.
İndi bazarlar uğrunda mübarizə gedir. Böyük
dövlətlər, böyük sənaye potensialına, əlaqələrə,
təsir gücünə malik olan ölkələr
bütün mövcud bazarları əldə ediblər. Onlar bir çox hallarda siyasi nüfuzdan istifadə edərək
digər ölkələrin bazarlarına öz məhsulları
ilə çıxırlar və düz də edirlər.
Biz də bunu edirik və etməliyik. Siyasi hakimiyyət biznesi dəstəkləməlidir.
Azərbaycan dövləti də, biz də dəstəkləyirik.
Sənaye məhsullarının istehsalında, ilk növbədə,
iş adamları yeni bazarlara çıxmalıdırlar. Mən bunu dəfələrlə demişəm,
xaricdə fəaliyyət göstərən səfirlərlə
görüşlərdə onlara da tapşırmışam,
gedin, çalışdığınız ölkələrdə
Azərbaycan biznesi üçün şərait yaradın ki,
gəlsinlər, öz ixrac məhsulları ilə o bazarlara
girsinlər.
Bizim ümumi daxili məhsulumuzda neft amili artıq
üstünlük təşkil etmir. Amma ixrac
potensialımızın əksəriyyəti təbii
resurslarımızdır. Biz hazır məhsullarla
xarici bazarlara çıxmalıyıq, indi
çıxırıq və çıxacağıq.
Ona görə söyləyəcəyim rəqəmlər
iş adamlarına da bir tövsiyə olmalıdır ki,
artıq bu sahələrdə biz özümüzü təmin
etmişik. Bu sahələrə vəsait qoymaq
istəyirsinizsə siz artıq rəqabətqabiliyyətli sənaye
müəssisəsi yaratmalısınız ki, indi mövcud
olan şirkətlərlə rəqabətdə siz
udasınız. Yoxsa, əgər biz
hansısa bir məhsulla özümüzü yüz faizdən
çox təmin ediriksə, indi buna bənzər başqa eyni
sənaye müəssisəsinin yaranmasına nə ehtiyac var?
Ona görə burada tənzimləmə işlərini aparan
İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi ixrac bazarlarına
çıxmağımız üçün daha da çox
iş görməlidir.
Beləliklə,
əsas tikinti materiallarının istehsalı üzrə son məlumat:
Sement istehsalı – Azərbaycanda istehlak 4,4
milyon ton. Daxili istehsal hazırda 3 milyon ton.
Amma ölkə üzrə istehsal gücü 5,2
milyon ton. Yəni, gələn il, bəlkə
də bu il biz özümüzü sementlə tam şəkildə
təmin edəcəyik və sement zavodları məhsullarını
ixrac edəcək. Ona görə hazırda yeni
sement zavodunun tikintisinə ehtiyac yoxdur.
Bentonit – istehlak 8 min ton, istehsal 85 min ton, ixrac etmişik
72 min ton, istehsal gücü 250 min ton, yəni, 100 faizdən
çox. Gips
–istehlakımız 58 min tondur, daxili istehsal 193 min ton, potensial 3
yüz min ton, yəni, üç dəfə çoxdur.
Beton bloklar, borular – istehlak 100 min ton. 100 min ton da
istehsal edirik, potensial 300 min ton, 100 faizdən çox.
Alçipan, yəni, karton gips 12 milyon kubmetr istehlak edirik. Daxili istehsal 11 milyon, istehsal gücü 16 milyon, 100
faizdən çox.
Polietilen borular – daxili istehlak 22 min tondur. 18 min ton
istehsal olunur. İstehsal gücü 300 min
tondan çoxdur və artıq ixrac da edilir.
Mərmər və qranit - Azərbaycanda istehlak 83 min ton. İxrac edirik
30 ton. İstehsal edirik 62 min ton və
potensial 100 min tondan çox.
Əhəng - 20 min ton istehlak olunur. 14 min ton daxili
istehsal və 40 min tondan çox istehsal gücü. Bu da 100 faizdən çox.
Elektrik kabelləri - 10 min ton istehlak edirik. 5 min ton
istehsal edirik, potensial 40 min tondan çoxdur.
Poladdan uzun yayma məhsullar - 335 min ton istehlak edirik. Daxili istehsal
235 min ton, potensial 500 min ton, yəni, burada biz
özümüzü təmin etmirik.
Metal
konstruksiyalar 114 min ton daxili istehsal, 200 min tondan çox istehsal
gücü, 100 faizdən çox.
Seramik plitələr - 8 milyon kubmetr Azərbaycanda istehlak
olunur və 4 milyon kubmetr bizim potensialımız var. Bax, budur əsas
tikinti materialları. Demək olar ki, biz özümüzü əsas
tikinti materialları ilə təmin etmişik və ona görə
ixrac edirik. Gələcəkdə bax, bu
sahəyə qoyulan investisiyalar bu statistikanı nəzərə
almalıdır.
Bu il “Kənd təsərrüfatı ili” elan
edilmişdir. Bu, bizim üçün
prioritetdir. Gələcəkdə kənd
təsərrüfatı, sənaye inkişafı bu qeyri-neft
sektorunun əsas istiqamətləridir, islahatlar aparılır.
Bu gün bu barədə məlumat verildi, həm
struktur islahatları aparılır, eyni zamanda, kənd təsərrüfatının
səmərəliliyinin artırılması üçün
tədbirlər görülür. Ərzaq
təhlükəsizliyi hər bir ölkə üçün
böyük önəm daşıyır. Biz sovet dövründə özümüzü əsas
ərzaq məhsulları ilə təmin edə bilməmişik.
Ona görə yox ki, təmin edə bilmirdik.
Ona görə ki, o vaxt - sovet dövründə
bir bölgü var idi. Azərbaycanda neft,
ağır sənaye, neft-kimya, pambıq, üzüm
istehsalı və s. Ancaq o vaxt heyvandarlığın o qədər
də inkişaf etməsinə imkan vermirdilər. Ona görə biz əsas ərzaq məhsullarını
Rusiyadan, Ukraynadan gətirirdik. Yəni, belə
bölünürdü. Sovet xalq təsərrüfatı
sistemi belə idi. Ona görə müstəqilliyin
ilk dövrlərində biz idxaldan böyük dərəcədə
asılı vəziyyətə düşmüşdük.
Bu vəziyyəti dəyişmək
üçün çox ciddi tədbirlər
görüldü və son illər ərzində biz ərzaq
təhlükəsizliyimizi demək olar ki, təmin etmişik.
Bu barədə də mən rəqəmləri
bir qədər sonra səsləndirəcəyəm.
Müasir texnika, cins mal-qara alınır. Fermerlərə
güzəştlər edilir. Fermerlər
bildiyiniz kimi, torpaq vergisindən başqa bütün vergilərdən
azaddırlar. Kənd təsərrüfatının
inkişafında ən qabaqcıl təcrübə tətbiq
edilməlidir. Taxılçılıqda
iri fermer təsərrüfatları yaradılıbdır və
biz bunun gözəl nəticələrini görürük.
Bu iri fermer təsərrüfatlarında məhsuldarlıq
orta məhsuldarlıqdan iki dəfə çoxdur - 55 sentner.
Bu il isə bizdə taxılda məhsuldarlıq
23 və ya 24 sentnerdir. Yəni, bu proses davam etdiriləcək. Birinci mərhələdə 4 min 8 yüz hektar
torpaq sahəsi əhatə edilmişdir. İndi
icra edilən layihələr çərçivəsində
30 min hektar torpaqda iri fermer təsərrüfatları fəaliyyət
göstərəcək.
Bir daha demək istəyirəm ki, biz dünyanın ən
qabaqcıl təcrübəsini, müasir texnikanı tətbiq
etməliyik, bütün lazımi tədbirləri görməliyik,
xidmət lazımi səviyyədə göstərilməlidir. Burada səslənən
məsələlər də öz həllini
tapmalıdır. Yem təminatı əsas
məsələdir, toxum fondu yaradılmalıdır. Biz özümüzü indi yeni texnika ilə təmin
edirik. Hesab edirəm ki, yaxın illərdə
biz bu məsələni tam şəkildə həll edəcəyik.
İstifadəsiz qalan torpaqlar da kifayət qədər
çoxdur. Vaxtilə kimsə onları ya zəbt edib, ya icarəyə
götürüb. İcarəyə
götürüb və elə də qoyub gedib. Deyir ki, mənim
orada, burada torpağım var. Sənin torpağın varsa, get,
o torpaqda iş gör. Yəni, hesab edirəm ki,
biz istifadəsiz torpaqların taleyi ilə bağlı tədbir
görməliyik. Kim torpağı icarəyə
götürüb istifadə etmirsə, gərək o icarə
müqavilələri ləğv edilsin. O müqavilələr
verilsin o torpaqda işləyənə. Yoxsa torpağı
götürürlər, ondan sonra təyinatı dəyişdirirlər,
daha sonra o torpaqlarda müxtəlif obyektlər tikilir və s. Bu,
yolverilməzdir. Yerli icra orqanlarının
nümayəndələri nəzarət etməlidirlər.
Onların rayonlarında əgər kimsə bu
işlə məşğul olursa, buna qarşı tədbir
görülməlidir.
Mərkəzi orqanlar da burada yeni təkliflərlə
çıxış etməlidirlər ki, istifadəsiz
torpaqlar olmasın. Onsuz da bizim o qədər də çox
torpağımız yoxdur. İcazə verə
bilmərik ki, istifadəsiz qalsın, yaxud da ki, torpaqdan səmərəli
şəkildə istifadə edilməsin. Əksinə, mən
keçən il demişəm, bir daha demək
istəyirəm ki, hər bir rayonda ixtisaslaşma aparılmalıdır.
Hansı rayonda nə əkilməlidir, hansı
məhsul yetişdirilməlidir?! Budur, bizim
əsas işimiz.
Ona görə kənd təsərrüfatının
inkişafı prioritet məsələdir. Bu, sosial,
iqtisadi sahədir, qeyri-neft sektorunun inkişafı
üçün dəstəkdir. Üstünlüyümüz
ondan ibarətdir ki, bizim ətrafımızda böyük
bazarlar var. O bazarlara bizim ənənəvi
çıxışlarımız var. Azərbaycan məhsulları
o bazarlarda tanınır və o bazarlarda Azərbaycan məhsulunun
artımını gözləyirlər. Ona
görə biz ənənəvi bazarlarda işləməliyik,
daha fəal, daha da geniş əhatə dairəmiz
olmalıdır və biz yeni bazarlara
çıxmalıyıq, həm regional, həm beynəlxalq.
Biz Avropa bazarlarına çıxmalıyıq.
Bizdə indi emal müəssisələri
dünya səviyyəsinə cavab verir, gözəl müəssisələrdir.
Onların - əsas emal müəssisələrinin
açılışlarında mən şəxsən
olmuşam, yəni, bilirəm, onların vəziyyəti necədir.
İstehsal olunan məhsullar da keyfiyyətlidir.
Biz niyə Avropa bazarlarına çıxmayaq?!
Biz nə vaxtsa Dünya Ticarət Təşkilatına
üzv olacağıq. Biz buna əlbəttə
ki, hazır olanda. Hazır olmaq
üçün gərək ixrac potensialımız
çoxşaxəli olsun.
Ona görə kənd təsərrüfatı məhsullarının
istehsalı, daxili tələbatın ödənilməsi və
ixracı bir sistem olmalıdır. Kənd təsərrüfatı
intensiv metodlarla inkişaf etməlidir. Eyni
zamanda, Taxtakörpü, Şəmkirçay su
anbarlarının tikintisi nəticəsində on minlərlə
hektar torpaq sahələri dövriyyəyə buraxılacaq.
Artıq bu il işlər
başlanıbdır. Səhraya bənzəyən
yerlər gül-çiçək, bostan, bağ olacaq. Budur, bizim işimiz.
Artıq o yerlər müəyyən edilib. İndi Azərbaycanda
aqroparklar tikilir. Şəmkirçay su
anbarının açılışı günü
aqroparkın təməl daşı qoyuldu. Nə üçün? Çünki
Şəmkirçay su anbarı tikildi. Şəmkirçay
su anbarı tikilməsəydi, orada aqroparkı heç kim tikməzdi. Çünki su olmayan yerdə
hansı aqropark ola bilər. Ona
görə bunlar bir-biri ilə bağlı olan məsələlərdir.
Aqroparkların tikintisi geniş vüsət
almalıdır.
Biz özümüzü ərzaq məhsulları ilə
100 faiz təmin etməliyik və ixrac etməliyik. İndi mən
rəqəmləri deyəcəyəm. Ümumiyyətlə,
bir daha demək istəyirəm ki, ixrac olmadan Azərbaycan
iqtisadiyyatı, həmçinin qeyri-neft sektoru inkişaf edə
bilməz. Çünki biz daxili tələbatı
artıq ödəyirik. İxrac, bir daha
demək istəyirəm ki, düşünülmüş
siyasət nəticəsində mümkündür.
“Yaşıl market”lər Azərbaycanda yaranmaqdadır. Bu da bir yenilik
olacaq. Bakıda yaranır. Gələcəkdə bütün şəhərlərdə
yaranmalıdır.
Torpaqların
elektron uçot sistemi məsələsi var, - bu məsələ
ilə bağlı mən öz fikirlərimi keçən il demişəm. Bu, torpaqlardan səmərəli
istifadə etmək üçün əsas şərtdir.
Biz bilməliyik ki, harada, nə qədər,
hansı keyfiyyətə və münbitliyə malik olan torpaq
sahələrimiz var. Bütün bu məsələlər
dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində
çoxdan həll olunub. Bizim indi belə
gözəl imkanımız var. “Azersky” ikinci peykimizdir. Bu peykin üstünlüyü ondadır ki, o, Yer səthini
böyük dəqiqliklə müşahidə edir. Yəni, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi,
Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi
bu imkanlardan istifadə etməlidir. Bu, sizə
əlavə bir dəstək olacaq. O peykdən
bütün sahələri müşahidə etmək
mümkündür ki, harada hansı torpaq var, bu torpaq kimə
məxsusdur, bu torpağın ölçüləri nədir,
orada nə əkilir və nə əkilməlidir. Bu tövsiyələr verilməlidir. Elektron uçot sistemi budur. Yoxsa,
biz indi kortəbii, belə arayışda, kağızda, xəritə
ilə işləyirik. İş belə
getməyəcək. Bu işdə
müasir yanaşma olmalıdır. Özü
də bir daha demək istəyirəm ki, bütün şəraiti
yaradırıq, vəsait ayırırıq. Dəfələrlə torpaqların elektron
uçotu haqqında demişəm. Yaxşı,
mən nəticə gözləyirəm. Ona
görə nəticə çıxarın. Gələn müşavirədə torpaqların
elektron uçotu ilə bağlı mənə məruzə
edilməlidir.
Ümumiyyətlə, “elektron kənd təsərrüfatı”
layihəsi lazımi səviyyədə getmir. Ona görə
ciddi tədbir görün. Yerlərdə
icra başçıları, şöbələr
bütün məlumatları dəqiqliklə verməlidirlər.
Bu təhlil bir yerdə aparılmalıdır.
“Azersky”dan müşahidə aparılarkən bu
məlumatlar təsdiq edilməlidir. Ondan
sonra düyməni basıb biz biləcəyik ki, harada nəyimiz
var, nə əkilməlidir və haradan istifadə olunmur.
Çünki mən bilirəm ki, istifadəsiz
torpaqlar çoxdur. Amma dəqiqliklə kim
mənə deyə bilər ki, haradan istifadə olunur, haradan
yox. İndi yerlərdən istənilən
arayış da verilə bilər. Amma nəzarət
mexanizmi olmalıdır. İnsanlar o yerlərə
ezam edilməlidir, müşahidə aparılmalıdır,
müşahidə də yuxarıdan təsdiqlənməlidir.
İndi peykimizin olduğu bir vaxtda nəyisə gizlətmək,
yaxud da ki, əksinə nəyisə artırmaq, rəqəmləri
şişirtmək çətin olacaq. Buna da son
qoyulmalıdır və son qoyulur. Kənd
təsərrüfatı məhsullarının bəzilərinin
istehsalının aşağı düşməsi təkcə
quraqlıqla bağlı deyil. İndi kənd
təsərrüfatı naziri bəlkə də demək istəmirdi.
Dedi ki, quraqlıqla bağlıdır. Təkcə
quraqlıqla bağlı deyil. Çünki
əvvəllər qiymətlər şişirdilirdi. Nəyə görə? Subsidiyalara
görə. Məgər burada oturanlar
bilmir subsidiyalarda hansı pozuntular baş verirdi? Yaxşı bilir və bəziləri bu
pozuntuların iştirakçılarıdır. Ona görə buna son qoyulmalıdır. Dövlət bu pulu fermerlərə verir, məmurlara
yox. Ona görə indi statistik göstəricilər
daha da realdır.
Nəticə çıxarın. Bir daha demək
istəyirəm ki, bütün işlərdə şəffaflıq
olmalıdır. Bütün sahələrdə səmərəli
iş aparılmalıdır. Ancaq o təqdirdə
Azərbaycanın uğurlu inkişafı təmin oluna bilər.
Qeyd etdiyim kimi, təşviq sistemi
yaradılmalıdır. Bir çox ölkələrdə belə
sistem var. Əvvəllər biz buna o qədər də meyilli
deyildik, çünki bizim ixrac potensialımız da yox idi,
ancaq hələ idxaldan asılılığı azaltmaqla məşğul
idik. İndi isə ixrac potensialımız
var, ona görə təşviq sistemi yaradılmalıdır.
Mən İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə
tapşırıram ki, bu mexanizmi işləyin. Yaxın vaxtlarda biz bunu müzakirə edəcəyik.
Bu, sahibkarlara imkan verəcək ki, daha da
maraqlı olsunlar və öz məhsullarını xaricə
satsınlar. Beləliklə, onlar
üçün əlavə güzəştlər olacaq.
Ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı
görülən işlərin statistik əksi bu
arayışdadır. Mən indi bəzi rəqəmləri səsləndirəcəyəm.
Mal əti - özümüzü təminetmə səviyyəsi
87 faiz, qoyun əti - 97 faiz, quş əti - 98 faiz, yumurta - 100
faiz, süd və süd məhsulları - 76 faiz, taxıl - 60
faiz, üzüm - 98 faiz, kartof - 90 faiz, bostan məhsulları -
100 faiz, meyvə və giləmeyvə - 120 faiz, tərəvəz
- 103 faiz, duz - 87 faiz, şəkər və şəkərdən
hazırlanan məhsullar - 170 faiz. Ancaq burada nəzərə
alınmalıdır ki, şəkər tozunun
istehsalının maya dəyərində 64 faiz xam şəkər
idxal olunur, 36 faiz dəyər Azərbaycanda formalaşır.
Bitki yağları və marqarin - 77 faiz, kərə
yağı - 52 faiz, makaron məmulatları - 58 faiz. Bu cədvəldə göstərilir ki, bizim gələcək
fəaliyyətimiz hansı istiqamətlərdə daha da ciddi
olmalıdır. Biz bütün bu
pozisiyalar üzrə 100 faiz səviyyəsinə
çatmalıyıq. Burada ən
ağır pozisiya əlbəttə ki, taxıldır. Ancaq hesab edirəm ki, iri fermer təsərrüfatlarının
yaradılması nəticəsində biz bu məqsədə
çatacağıq.
Mən hesab edirəm ki, üçüncü
proqramın başa çatması nəticəsində biz
bütün bu rəqəmləri 100 faizdən artıq səviyyədə
görməliyik və görəcəyik.
Regionlarda, ümumiyyətlə, ekoloji vəziyyət
yaxşıdır. Biz ekoloji tədbirlərin görülməsi
üçün daha çox diqqəti Bakıya yönəldirik,
bu da təbiidir. Bölgələrdə
yaxşıdır, amma bu, daim diqqət mərkəzində
olmalıdır.
Azərbaycanda turizmin inkişafı sürətlə
gedir, yeni otellər, istirahət zonaları, beynəlxalq səviyyəli
istirahət zonaları açılır. Bizdə turizm
potensialı şimal, şimal-qərb, cənub və qərb
bölgələrində, əlbəttə ki, Bakı şəhərində
inkişaf edir. Biz vaxtilə fəaliyyət
göstərən, sonra köhnəlmiş turizm yerlərimizi
bərpa edirik. Misal üçün, indi
Naftalan öz şöhrətini özünə qaytarır.
Naftalan Sovet İttifaqı zamanında bir mərkəz
idi. İndi beynəlxalq mərkəzdir.
Burada üç gözəl otel fəaliyyət
göstərir. Mən
üçünün də açılışında
olmuşam. Yeni otellər tikilir və
gözəl bir turizm mərkəzidir. “Qalaaltı”
müalicəvi su kurortunda da artıq böyük işlər
görülür. Yəqin ki, bu il
açılacaqdır. Qusar rayonunda yerləşən
“Şahdağ” xizək kurortu da indi dünya səviyyəli
turizm mərkəzidir. Digər bölgələrdə,
cənub və qərb bölgələrində turizm
imkanları genişlənir.
Bölgələrdə xidmətlər göstərilir. “ASAN xidmət”
mərkəzlərinin sayı artıq yeddiyə
çatıb. Üç mərkəz də bu il açılacaq. Beləliklə,
bölgələrdə altı, Bakıda dörd mərkəz
fəaliyyət göstərəcək. Gələcəkdə
onların sayını artıracağıq. On avtobusla səyyar xidmət də göstərilir və
bütün bölgələrdən “ASAN xidmət”lə
bağlı çox müsbət məlumatlar gəlir. Korrupsiyaya və rüşvətxorluğa
qarşı mübarizədə “ASAN xidmət” bir
dönüş yaratdı. Ona görə
biz bu sistemi bütün sahələrdə tətbiq etməliyik.
Korrupsiyaya və rüşvətxorluğa qarşı
mübarizədə böyük uğurlar var. Beynəlxalq
qurumlar da bunu qeyd edir, əhali də bunu yüksək qiymətləndirir. Cəza tədbirləri,
inzibati tədbirlər və sistem xarakterli islahatlar
aparılır ki, biz bu bəlanı, bu yaranı aradan
götürək.
Ölkəmizin uğurlu inkişafı üçün vətəndaş-məmur münasibətləri mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan bu sahədə də nümunəvi ölkə olmalıdır. Məmurlar yaddan çıxarmamalıdırlar ki, onlar xalq üçün işləyirlər, onlar xalqın xidmətçiləridir. Dəfələrlə demişəm ki, mən birinci xidmətçiyəm. Xalqın birinci xidmətçisi Prezident olmalıdır, çünki xalq bizə inanır, bizə bu missiyanı aparmağı həvalə edib, tapşırıb. Biz bütün məmurlar da bu yüksək etimadı doğrultmalıyıq. Məmurlar, dövlət qurumlarının nümayəndələri xalqla bir yerdə olmalıdırlar, onların qayğıları ilə yaşamalıdırlar, kobudluğa, yekəxanalığa yol verilməməlidir. Bəzi hallarda yekəxanalıq müşahidə olunur, bəzi hallarda məmurlar özlərini çox təkəbbürlü aparırlar. Buna yol vermək olmaz. Siyasi mədəniyyət olmalıdır və insanlara hörmətlə yanaşmaq lazımdır. Deyə bilərəm ki, əksər hallarda biz müsbət mənzərə görürük. Ancaq mənfi mənzərə ilə üzləşəndə tədbir də görülür, məmurlar cəzalandırılır. Etimadı doğrultmayan məmurlar bundan sonra da cəzalandırılacaqlar. Hər dəfə icra başçılarını işə təyin edərkən mən onlara öz sözlərimi deyirəm: Gedin təmiz işləyin, xalqla bir yerdə olun, rüşvətxorluqla məşğul olmayın, dövlətə, müstəqilliyə sadiq olun. Budur mənim tələblərim, əsas tələblərim. Hər yerdə belə olmalıdır. Çünki bir daha demək istəyirəm ki, Azərbaycanın inkişafı və ictimai-siyasi vəziyyətin müsbət istiqamətdə inkişafı bütün dünyada gedən böhranlardan asılı olmayaraq, bizim böyük sərvətimizdir. Müstəqil Azərbaycan bu gün nadir inkişaf dövrünü yaşayır. Azərbaycanda sürətli inkişaf prosesi gedir, düşünülmüş siyasət, müstəqil siyasət aparılır. Budur bizim uğurlarımızın təməlində dayanan əsas amillər. İqtisadi, siyasi islahatlar aparılır, bütün azadlıqlar təmin edilir, demokratiyanın inkişafı sürətlə gedir və xalqla iqtidar arasındakı birlik uğurlu inkişafımızın əsas amilidir.
Bu gün dünyada nadir Azərbaycan inkişaf modeli var. Artıq biz bu barədə də danışa bilərik, çünki bu model, doğrudan da, bir nümunə kimi hər bir ölkə üçün maraqlı olmalıdır. Siyasi, iqtisadi islahatlar, müstəqil siyasət, dinlərarası dialoq, yüksək səviyyəli milli dini tolerantlıq, dözümlülük, sosial siyasət və görülən işlər göz qabağındadır. Bunu dost görür sevinir, düşmən gəlib görəndə kefi pozulur. Biz bundan sonra da elə işləməliyik ki, xalqımız, dostlarımız sevinsin, düşmənin pis niyyəti gözündə qalsın. Əminəm ki, belə də olacaq, Azərbaycan bundan sonra da uğurla inkişaf edəcəkdir. Sağ olun.
AzərTAc
Azərbaycan.-2015.- 28 yanvar.- S.4.