Qeyri-neft sektoruna daha çox investisiya cəlb ediləcək

Bu işdə yerli sahibkarlar daha fəal olmalıdırlar

Dünya iqtisadiyyatı təlatümlü dövrünü yaşayır. 2008-ci ilin qlobal maliyyə böhranının nəticələri aradan qalxmamış inişil Qərb-Rusiya qarşıdurması nəticəsində yenidən böhran dalğası başladı. Bu böhranın fərqli xüsusiyyəti neftin qiymətinin süni şəkildə aşağı salınması ilə müşayiət olunmasıdır. Belə vəziyyət ilk növbədə neft ixrac edən ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın iqtisadiyyatına da təsir göstərir.

Düzdür, ölkəmizdə böhranı qarşılamaq üçün vaxtında zəruri addımlar atılmışdı. İlk növbədə qeyri-neft sektorunun inkişafına böyük məbləğdə investisiya qoyulmuşdu, özü də daha çox dövlət tərəfindən. Bu gün də qeyri-neft sektorunun bütün sahələri üçün kifayət qədər böyük məbləğdə kapital yatırılır. İlk növbədə zəruri infrastruktur layihələri həyata keçirilir. Bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan hazırda inkişaf etmiş ölkələr səviyyəsində mükəmməl infrastruktura malikdir. Buna paralel olaraq qeyri-neft sektorunun sənaye, kənd təsərrüfatı, turizm, tikinti, nəqliyyat və digər sahələrinin inkişafı istiqamətində də böyük işlər görülür. Bunun üçün dövlət hər il təkcə sahibkarlara milyonlarla manat güzəştli kreditlər verir. Elə neftin qiymətinin bir il ərzində dörd dəfə ucuzlaşmasına baxmayaraq, ölkədə iqtisadi inkişafın davam etməsi bunun göstəricisidir.

Amma etiraf edək ki, hələlik ixracatda neft-qaz üstünlük təşkil edir. Buna görə də müəyyən çətinliklərin olması təbiidir. Odur ki, belə vəziyyətin qarşısını almaq üçün qeyri-neft sektorunda məhsul istehsalını artırmaq, ixracatda bu sektorun payını yüksəltmək zəruridir. Ümumiyyətlə, son hadisələr bir daha göstərdi ki, ölkənin dayanıqlı inkişafının təmin edilməsinin ən doğru yolu qeyri-neft sektorundan keçir.

Hər bir sahənin, o cümlədən qeyri-neft sektorunun inkişafı isə kapital qoyuluşu tələb edir. Bunsuz iqtisadiyyatın inkişafı mümkün deyil. Dövlət bu istiqamətdə də məqsədyönlü siyasət aparır - özü həm birbaşa kapital qoyuluşunda iştirak edir, həm də münbit investisiya mühiti yaradaraq xarici sərmayələri ölkə iqtisadiyyatına cəlb edir. Məsələn, təkcə ötən il Azərbaycan iqtisadiyyatına 20 milyard dollara yaxın sərmayə qoyulub. Onun yarısı xarici sərmayələrdir. Bu da çox müsbət haldır. Deməli, dünyada baş verən iqtisadi böhrana baxmayaraq, ölkəmiz xarici investorlar üçün cəlbediciliyini qoruya bilib.

Prezident İlham Əliyev “Regionların 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının ikinci ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfransda ölkədə, xüsusilə də regionlarda qeyri-neft sektorunun inkişafının əhəmiyyətini vurğulayaraq bu istiqamətdə işlərin davam etdirilməsi üçün dövlət qurumlarının məsuliyyət daşıdığını bildirmişdir: “Texnoparklar yaradılır, sənaye klasterləri yaradılmalıdır. Mən artıq göstəriş vermişəm ki, hər bir rayonda sənaye zonaları yaradılsın. Ancaq bu proses ləng gedir. Burada oturan bütün şəhər, rayon icra başçıları da bu işlərdə daha fəal olmalıdırlar. Onlar, İqtisadiyyat Nazirliyi və sahibkarlar bu işi görməlidirlər. Hər bir rayondan ayrılacaq sahələrlə bağlı konkret təkliflər verilməlidir. İcra başçıları özləri bu işlərə çox ciddi fikir verməlidirlər. Ümumiyyətlə, bölgələrimizə investisiya axınını daha çox Azərbaycan dövləti, sahibkarlar təşkil edirdi. Hesab edirəm ki, yerli icra hakimiyyəti orqanları bu işlərdə daha fəal olmalıdır”.

Dövlət Statistika Komitəsinin kapital qoyuluşu ilə əlaqədar açıqladığı son rəqəmlərə nəzər salaq: ötən il ölkənin iqtisadi və sosial sahələrinin inkişafı üçün bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 15 milyard 957 milyon manat vəsait yönəldilib. Bunun 61,9 faizi məhsul istehsalı, 31,6 faizi xidmət obyektlərinin, 6,5 faizi isə ümumi sahəsi 1 milyon 927,2 min kvadratmetr olan yaşayış evlərinin tikintisinə sərf olunub. Ümumi sərmayənin 34,7 faizi dövlət, 65,3 faizi qeyri-dövlət sektoru sərmayədarlarının payına düşüb. Əsas kapitala yönəldilən vəsaitlərin 73,5 faizi tikinti-quraşdırma işlərinə sərf olunub. Daxili mənbələrdən əsas kapitala yönəldilən vəsaitin həcmi isə ümumi sərmayənin 56 faizini təşkil edib. Xarici investorlara gəldikdə, keçən il əsas kapitala yönəldilən vəsaitin 81,1 faizi Birləşmiş Krallıq, Türkiyə, Yaponiya, Norveç, İsveç, Rusiya, İran, Malayziya və ABŞ sərmayədarlarına məxsus olub.

2015-ci ildə dövlət tərəfindən infrastruktur layihələrinin icrası və qeyri-neft sektorunda çalışan sahibkarlara güzəştli kreditlərin verilməsi sayəsində çox sayda yeni obyektlər tikilərək istifadəyə verilib. Belə obyektlərin çoxu regionlarda fəaliyyət göstərir. Ötən il Bakıda 110 kilovoltluq “Ağ şəhər-1”, “Həzi Aslanov”, “Kürdəxanı”, “Buzovna-2” və 35 kilovoltluq 11 elektrik yarımstansiyası, Atletlər və Media kəndləri, Bakı Konqres Mərkəzi, “Qafqaz Baku Sport Hotel”, “Bulvar Hotel” mehmanxana kompleksləri, “Dalga Beach-Aqua Park” ailəvi istirahət mərkəzi, Zirə Mədəniyyət Mərkəzi, Naxçıvanda sənaye kompleksi, Günəş-Elektrik Stansiyası, Sumqayıtda beton məmulatı, texniki avadanlıqlar zavodları, etilen-polietilen zavodunda yeni qurğular, “Alyans Tekstil” tikiş fabriki, Abşeronda Xırdalan Metal Konstruksiyalar Zavodu, 35 kilovoltluq “Sarıqaya”, “Fatmayı”, “Məhəmmədi” elektrik yarımstansiyaları, Ceyranbatan Ultrasüzgəcli Sutəmizləyici Qurğular Kompleksi, Göyçayda “Göyçay” Su-Elektrik Stansiyası, Qusarda “Park Chalet Shahdag” hoteli, Siyəzəndə Siyəzən-Məşrif avtomobil yolu, Şabranda “Qalaaltı Otel and SPA” müalicə-istirahət kompleksi, Zaqatalada Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin yeni filialı, 195 çarpayılıq 2 xəstəxana, növbədə 270 nəfəri qəbul etmək imkanına malik 7 poliklinika, 11222 şagirdlik 53 ümumtəhsil məktəbi, 2182 yerlik 23 məktəbəqədər təhsil müəssisəsi, 280 yerlik 2 klub onların yalnız bir hissəsidir.

Dövlət cari ildə regionlara daha çox sərmayə qoymaqla yerlərdəki mövcud potensialdan səmərəli istifadə edərək qeyri-neft sektorunda məhsul istehsalını artırmaqda qərarlıdır. Bu məqsədlə dövlət maliyyə imkanlarından, yerli sahibkarların vəsaitindən, həmçinin xarici investorların kapitalından istifadə etmək istəyir. Ancaq yerli sahibkarlar bu işdə daha fəal olmalıdırlar. Çünki bu, təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi məsələdir. Hazırkı dövlətlərarası siyasi münasibətlərdə iqtisadi və maliyyə faktorundan istifadə edib tərəfdaşını asılılıqda saxlamaq cəhdlərini görürük. Belə davranış beynəlxalq maliyyə qurumlarına da aiddir. Elə buna görə də Prezident İlham Əliyev sözügedən konfransda yerli sahibkarları indiki şəraitdə regionlara sərmayə qoymağa, fəaliyyətlərində məsuliyyətli olmağa çağırmış, bu işdə dövlətin onlara hər cür dəstək verəcəyini demişdir: “Özəl sektor bu amili nəzərə alsın. Xüsusilə nəzərə alsaq ki, dövlət sahibkarlığın inkişafına bu qədər kömək göstərir, həm siyasi, həm metodoloji dəstək verir. İqtisadiyyat Nazirliyi bütün layihələr üzrə biznes planları hazırlayır, maliyyə dəstəyi verir. Son 12 il ərzində sahibkarlara güzəştli şərtlərlə 1 milyard 700 milyon manat kredit verilmişdir. Bu ili nəzərə alsaq, 2 milyard manat edir. Yəni bu, dövlət dəstəyidir. Ona görə sahibkarlar da həmişə iş yerləri yaratmalıdırlar, öz istehsal sahələrini genişləndirməlidirlər, həm də fəaliyyət göstərdikləri bölgələrdə sosial məsuliyyəti hiss etməlidirlər”.

Rüstəm KAMAL

Azərbaycan. - 2016.- 10 fevral.- S. 1.