Meliorasiya və su təsərrüfatı ərzaq bolluğuna xidmət edir

Ölkəmizdə bütün peşə sahələri, o cümlədən su təsərrüfatı və meliorasiya işçilərinin əməyi çox qiymətli və şərəflidir. Meliorasiya və su təsərrüfatı işçiləri o insanlardır ki, məhz onların əməyi ilə susuz ərazilər su ilə təmin olunur, şorlaşmış sahələr duzlardan təmizlənir, bataqlıqlaşmış ərazilər qurudulur, bəndlər və dambalar tikilməklə çayların axınları tənzimlənir və ölkə əhalisinin ekoloji cəhətdən təmiz ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatı üçün əlverişli şərait yaradılır.

Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələri arasında ilk dəfə olaraq Azərbaycanda 1996-cı ildə ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən “Meliorasiya və irriqasiya haqqında” qanunun imzalandığı 5 iyun tarixi sonralar möhtərəm Prezident cənab İlham Əliyevin imzaladığı 24 may 2007-ci il tarixli sərəncamla “Meliorator günü” kimi qeyd edilmişdir. Həmin peşə bayramının miqyasını daha da genişləndirən və su təsərrüfatı və meliorasiya işçilərinin şərəfli əməyinə yüksək qiymət verən cənab Prezident hörmət əlaməti olaraq 5 iyun gününün “Su təsərrüfatı və meliorasiya işçiləri günü” peşə bayramı kimi qeyd olunması barədə 14 may 2014-cü il tarixli sərəncam imzalamışdır. Sərəncamın imzalanması möhtərəm Prezidentin meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsinə göstərdiyi daimi diqqət və qayğının bariz nümunəsi kimi su təsərrüfatı və meliorasiya işçiləri tərəfindən böyük sevinc və minnətdarlıqla qarşılanmış, onları öz çətin və şərəfli işlərinə daha da həvəsləndirmişdir.

Azərbaycan qədim suvarma əkinçiliyi ölkəsidir. Onun əsas kənd təsərrüfatı bazası sayılan Kür-Araz düzənliyi suvarılan torpaqların istifadə edilməsi baxımından dünyanın ən qədim və unikal regionlarından biridir. Ölkə ərazisi quraq və arid zonada yerləşdiyinə görə burada suvarma aparılmadan, meliorasiya və su təsərrüfatı inkişaf etdirilmədən kənd təsərrüfatı məhsullarının yetişdirilməsi mümkün deyildir. Bunu böyük uzaqgörənliklə qeyd edən və “Meliorasiya və su təsərrüfatı obyektləri bizim sərvətimizdir və bu sərvətdən səmərəli istifadə etməliyik” sözlərini tarixə yazmış müdrik bir şəxsiyyət, dünya şöhrətli siyasətçi ulu öndər Heydər Əliyev meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsini daim diqqət mərkəzində saxlamış, onun inkişafına xüsusi əhəmiyyət vermişdir.

Azərbaycanda meliorasiya və irriqasiya işlərinə keçən əsrin əvvəllərində, lakin onun genişmiqyaslı, intensiv inkişafına ulu öndər Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərlik etdiyi 1969-cu ildən başlanılmışdır. Bu vaxtdan etibarən ölkənin kənd təsərrüfatında, sənayesində, ümumiyyətlə iqtisadiyyatın bütün sahələrində xüsusi bir yüksəliş dövrü başlandı. Ölkədə kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi haqqında bir neçə tarixi qərar qəbul edildi. Bu qərarlarda nəzərdə tutulan tədbirlərin yerinə yetirilməsini təmin etmək məqsədi ilə kompleks meliorasiya proqramları hazırlandı və meliorasiya olunmuş torpaqlarda kənd təsərrüfatı istehsalının sabit şəkildə artırılması üçün mühüm tədbirlər işlənib həyata keçirildi.

Bu illərdə 200 min hektara yaxın yeni suvarılan torpaqlar kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə cəlb edilmiş, 400 min hektara yaxın suvarılan torpaqların meliorativ vəziyyəti yaxşılaşdırılmış, 825 min hektar sahədə suvarma sistemləri yenidən qurularaq onların su təminatı artırılmış, 460 min hektar sahədə əsaslı hamarlama və 150 min hektara yaxın sahədə əsaslı yuma işləri aparılmış, texniki cəhətdən mükəmməl irriqasiya və meliorasiya sistemləri yaradılmışdır. Həmin müddətdə uzunluğu 20 min kilometrə yaxın olan suvarma kanalları, 15 min kilometrdən çox kollektor-drenaj şəbəkələri, 350 nasos stansiyası, 4 min subartezian quyusu tikilib istifadəyə verilmiş, ümumi sututumu 3 milyard kubmetr olan su anbarları inşa edilmişdir.

Ulu öndər keçmiş ittifaq rəhbərliyində olduğu illərdə də respublika iqtisadiyyatının, o cümlədən meliorasiya və su təsərrüfatının inkişafını daim diqqət mərkəzində saxlamışdır. Lakin böyük təəssüf hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, o keçmiş ittifaq rəhbərliyindən getdikdən sonra kənd təsərrüfatının, xüsusilə də meliorasiya və su təsərrüfatının inkişafı demək olar ki, tamamilə dayandı, sahə üzrə aparılan işlərin sürəti və həcmləri kəskin surətdə azaldı, kapital qoyuluşu heçə endirildi.

1993-cü ildə ulu öndər Heydər Əliyevin ikinci dəfə respublika rəhbərliyinə gəlişi meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsini məhv olmaqdan xilas etdi, sahə öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoydu, ona diqqət və dövlət qayğısı bərpa olundu, mövcud meliorasiya potensialından daha səmərəli istifadə olunması yolları və sahənin gələcək inkişaf istiqamətləri müəyyənləşdirildi. Onun göstərişləri əsasında respublikaya ayrılan xarici investisiyalar ilk növbədə bu sahənin inkişafına yönəldildi və meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsi özünün yeni və dayanıqlı inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu.

Çox böyük fəxr ilə qeyd etməliyik ki, ulu öndərin siyasi xətti və ideyaları möhtərəm Prezident İlham Əliyev tərəfindən layiqincə və müvəffəqiyyətlə davam etdirilir. Azərbaycanda müstəqil, demokratik, hüquqi dövlət quruculuğu sahəsində, iqtisadiyyatımızın yenidən qurulmasında, inkişaf yoluna çıxmasında, milli adət-ənənələrimizin qorunub saxlanılmasında və digər istiqamətlərdə böyük nailiyyətlər əldə olunur.

Fərəhli haldır ki, 2005-ci ilin dekabr ayında Heydər Əliyev adına Vayxır su anbarının istismara verilməsi ulu öndər Heydər Əliyev siyasi kursunun layiqli davamçısı cənab İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilmişdir.

Möhtərəm Prezident İlham Əliyev 2004-cü ilin iyul ayında respublikamızın şimal bölgəsinə səfəri zamanı Xanarx kanalının tikintisi ilə tanış olmuş, burada görülən işləri yüksək qiymətləndirmişdir. Samur-Abşeron kanalının yenidən qurulması kompleksində həyata keçirilən bütün işlərlə və tikintisi gələcəkdə nəzərdə tutulmuş tədbirlərlə ətraflı tanış olmuş, bu işlərin müvəffəqiyyətlə davam etdirilməsi üçün müvafiq tapşırıqlar vermişdir. Bakı, Sumqayıt şəhərlərinin və Abşeron yarımadasının əhalisinin su təchizatının yaxşılaşdırılmasında Taxtakörpü su anbarının tikintisinin mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini nəzərə alaraq möhtərəm Prezident xarici maliyyə qurumlarının dəstəyini gözləmədən bu obyektin layihələndirilməsi və tikintisi üçün respublika büdcəsindən vəsait ayrılması barədə göstəriş vermişdir. “Samur-Abşeron kanalının ilk 50 kilometrlik hissəsinin bərpası” layihəsi çərçivəsində Samur baş suqəbuledici qurğusunun bərpası, 185,7 kilometr təsərrüfatlararası kanalların yenidənqurulması və baş sudurulducu qurğunun tikintisi işləri 2006-cı ildə, kanalın ilk 50 kilometrlik hissəsinin bərpası isə 2007-ci ildə başa çatdırılmışdır. Baş Mil-Muğan kollektorunun 28,5 kilometr uzunluğunda 3-cü buraxılış hissəsinin tikintisi və 71,2 km uzunluğunda kollektor-drenaj şəbəkəsinin qurğularla birlikdə bərpası 2006-cı ildə başa çatdırılaraq istismara verilmişdir.

Möhtərəm Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə 2005-ci ilin sentyabr ayında respublikamızda su təchizatı və meliorasiya sahəsində görülən işlər və perspektiv layihələrlə bağlı keçirilən müşavirə dövlət başçısının bu sahəyə göstərdiyi böyük diqqət və qayğının bariz nümunəsidir. Dövlət başçısının müşavirədəki dərin məzmunlu çıxışı, tapşırıq və tövsiyələri su təsərrüfatı və meliorasiya sahəsinin inkişafına güclü təkan vermişdir.

Möhtərəm Prezident İlham Əliyev tərəfindən 8 noyabr 2007-ci il tarixində təməli qoyulmuş Taxtakörpü su anbarının su elektrik stansiyası ilə birlikdə tikintisi 2013-cü ildə müvəffəqiyyətlə başa çatdırılmışdır. Dünya Bankının krediti hesabına 2004-cü ildə “Azərbaycanda suvarma-paylayıcı sistemi və onun idarə olunmasının təkmilləşdirilməsi layihəsi”nin (irriqasiya 2) icrasına başlanılmışdır. Layihə çərçivəsində 180 min hektar suvarılan sahələrə xidmət edən Araz çayı üzərindəki Bəhrəmtəpə hidroqovşağının və respublikanın 11 rayonunda təxminən 52 min hektar ərazidə suvarma-paylayıcı sistemlərinin bərpası işləri yerinə yetirilmişdir.

Qaçqınların və məcburi köçkünlərin bəzi sosial problemlərinin həlli məqsədilə Dövlət Neft Şirkətindən ayrılmış vəsait hesabına Füzuli rayonunun Harami düzündə məskunlaşmış məcburi köçkünlərin suvarma suyuna olan tələbatını ödəmək üçün Yuxarı Mil kanalının 4,23 kilometr hissəsinin onun üzərindəki hidrotexniki qurğularla birlikdə tikintisi 2006-cı ildə başa çatdırılmışdır. Ağcabədi rayonu ərazisində yerləşən Laçın qış otlaqlarında müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkün ailələri üçün ayrılmış torpaq sahələrinin və həyətyanı sahələrin su təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə Qarqarçay çayı üzərində suaşıran tipli yan sugötürücü qurğunun və uzunluğu 8 kilometr olan kanalın tikintisi 2006-cı ildə tam qurtarmışdır.

Füzuli rayonunda 2006-cı ildə “Qayıdış-2” qəsəbəsində 137 hektar əkin sahələrinin suvarılması üçün kanal üzərində nasos stansiyasının və təzyiqli boru kəmərinin tikintisinə başlanılmış və tikinti işləri 2007-ci ildə başa çatdırılaraq istismara verilmişdir.

Həyata keçirilmiş tikinti, təmir-bərpa və istismar tədbirləri hesabına respublikada 100 min hektar suvarılan torpaqların meliorativ vəziyyəti və 95 min hektar ərazinin su təminatı yaxşılaşdırılmışdır ki, bu da ölkədə pambıqçılığın, taxılçılığın, üzümçülüyün və meyvə-tərəvəzçiliyin inkişaf etdirilməsi üçün əlverişli şərait yaratmışdır.

Asiya İnkişaf Bankının maliyyələşdirilməsi ilə həyata keçirilən “Selə qarşı tədbirlər” layihəsi çərçivəsində 2006-2008-ci illərdə respublikanın çaylarında 34089 poqonmetr uzunluğunda sahilbərkitmə işləri görülmüşdür.

Tikintisinə 2009-cu ildə başlanılmış Şəmkirçay üzərində ümumi sututumu 164,5 milyon kbm olan Şəmkirçay Su anbarının Su Elektrik Stansiyası ilə birlikdə inşası başa çatdırılmış və möhtərəm Prezident İlham Əliyev onun 15 noyabr 2014-cü il tarixində keçirilmiş açılış mərasimində iştirak etmişdir. Layihənin həyata keçirilməsi ilə Şəmkir, Göygöl, Samux və Goranboy rayonlarının 54 min hektara yaxın mövcud suvarılan torpaqlarının su təminatının yaxşılaşdırılması və 17 min hektara yaxın yeni sahələrin istifadəyə verilməsi, eləcə də Gəncə və Şəmkir şəhərlərinin, Samux rayonunun bir qəsəbəsinin içməli su ilə təmin edilməsi mümkün olacaqdır.

Səhmdar cəmiyyəti əvvəlki illərdə olduğu kimi, 2015-ci ildə də meliorasiya və su təsərrüfatı obyektlərində təmir-bərpa, yenidənqurma və tikinti işlərini uğurla davam etdirmişdir.

Tovuz rayonunun əkin sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə 2006-cı ildən tikintisinin davam etdirilməsinə başlanılmış Tovuzçay su anbarının inşası 2015-ci ildə başa çatdırılmış və 16 fevral 2016-cı ildə möhtərəm Prezidentin iştirakı ilə açılışı olmuşdur.

Dünya Bankının krediti ilə həyata keçirilən “Milli Su Təchizatı və Kanalizasiya Xidmətləri üzrə İkinci Layihə” çərçivəsində respublikanın 8 rayonunda (Şabran, Siyəzən, Ağsu, İsmayıllı, Masallı, Yardımlı, Cəlilabad, Lerik) içməli su təchizatı və kanalizasiya sistemləri infrastrukturunun bərpası və tikintisi işləri davam etdirilmişdir. Layihə çərçivəsində 177 km su və 153 km uzunluğunda kanalizasiya xətləri çəkilmiş, içməli su ev birləşmələrində 19132 ədəd su sayğacları quraşdırılmışdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev 17 sentyabr 2015-ci il tarixində Ağsuya içməli suyun verilməsi mərasimində iştirak etmişdir.

Eyni zamanda bankın krediti ilə “Sudan İstifadəedənlər Birliklərinin İnkişafına Dəstək Layihəsi” çərçivəsində Sudan İstifadəedənlər Birliklərinin xidmət etdiyi 47297 hektar torpaq sahəsində suvarma və drenaj şəbəkələrinin bərpası, yenidənqurulması işləri başa çatdırılmışdır.

Dövlət Neft Fondundan ayrılmış vəsait hesabına “Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması” layihəsinə daxil olan “Şimal çaylarında sugötürən qurğuların və nəqledici kanalların tikintisi” layihəsi tərkibində ilk mərhələdə Qusarçay, Qudyalçay və Caqacuqçay çayları üzərində sugötürücü qurğuların və nəqledici kanalların tikintisi işləri davam etdirilmişdir.

Caqacuqçay və Qusarçay çayları üzərində su qəbuledici qurğuda tikinti işləri başa çatdırılmışdır. Caqacuqçayda 4150 pm kanalın tikintisi, Qudyalçayda isə 15282 pm olan mövcud kanalda yenidənqurma işləri başa çatdırılmaqla Samur-Abşeron kanalına əlavə suyun verilməsi təmin olunmuşdur.

Layihə çərçivəsində “Şabran, Siyəzən və Xızı rayonları ərazisində mövcud suvarılan torpaqların su təminatının yaxşılaşdırılması və yeni suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi” layihəsi üzrə Xızı rayonunda cəmi 9609 hektar yeni suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi üçün kompleks meliorativ tədbirlərin aparılması və 2970 hektar mövcud suvarılan torpaqlarda su təminatının yaxşılaşdırılması üçün cəmi 12579 hektar sahədə tikinti işləri davam etdirilmiş, 80135 pm uzunluğunda paylayıcı suvarma boru kəməri layihəyə uyğun çəkilmiş və 69433 pm uzunluğunda açıq beton kanal tikilmiş və ən son texnologiyalara əsaslanan yağışyağdırma üsulu ilə suvarma sistemi quraşdırılmışdır. Bu sistem respublikada təbii təzyiq hesabına çiləmə aparan yeganə sistemdir. Siyəzən rayonunda 6972 hektar yeni suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi üçün kompleks meliorativ tədbirlərin aparılması və 5165 hektar mövcud suvarılan torpaqlarda su təminatının yaxşılaşdırılması üçün layihəyə uyğun olaraq 88831 pm uzunluğunda paylayıcı suvarma boru kəməri, 25095 pm uzunluğunda qapalı, 12006 pm uzunluğunda açıq paylayıcı suyığıcı drenaj şəbəkəsi tikilmişdir. Şabran rayonunda mövcud suvarılan torpaqların su təminatının yaxşılaşdırılması və yeni suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi məqsədi ilə 30206 hektar (ondan 13806 hektar yeni suvarılan) sahədə görüləcək meliorativ tədbirlərin layihə sənədlərinin hazırlanması başa çatdırılmışdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev 4 sentyabr 2015-ci il tarixində Xızı rayonunda 3396 hektar (ondan 3084 hektar yeni suvarılan) və Siyəzən rayonunda 1466 hektar (ondan 1424 hektar yeni suvarılan) torpaq sahələrinə Taxtakörpü-Ceyranbatan kanalından suvarma suyunun verilməsi mərasimində iştirak etmişdir. Ümumiyyətlə, 2015-ci ildə Xızı rayonunda cəmi 7111 hektar (ondan 5399 hektar yeni suvarılan) və Siyəzən rayonunda cəmi 3204 hektar (ondan 2539 hektar yeni suvarılan) sahədə mövcud suvarılan torpaqların su təminatının yaxşılaşdırılması və yeni suvarılacaq torpaqların istifadəyə verilməsi üzrə işlər başa çatdırılmışdır.

Respublika büdcəsindən əsaslı tikintiyə ayrılmış vəsait hesabına torpaqların su təminatının və meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması tədbirləri üzrə Ağdam rayonunun Ergi massivinin və Füzuli rayonunun Mollaməhərrəmli, Arayatılı və Babı kəndlərinin əkin sahələrinin su təminatı, Qazax rayonunun Şıxlı arxının yenidənqurulması üzrə işləri davam etdirilmiş, Ağdam rayonunda Atçılıq zavodunun ərazisində 130 hektar ərazidə qrunt sularının səviyyəsinin aşağı salınması üçün 3200 pm uzunluğunda drenaj şəbəkəsi tikilib istismara verilmiş və Şəki rayonunun Şəkikənd, Cəyirli və Qozlubulaq kəndlərinin içməli su təchizatı ilə əlaqədar 3 ədəd subartezian quyusunun qazılması, nasos stansiyasının, təmizləyici qurğunun tikintisi, 21716 pm uzunluğunda boru kəmərinin çəkilişi və nəzərdə tutulan digər işlər tam başa çatdırılaraq obyekt istifadəyə verilmişdir.

Tovuzçay su anbarından rayonun əkin sahələrinə suyun verilməsi üçün nasos stansiyasının xarici elektrik təchizatını təmin etmək üçün elektrik avadanlıqlarının quraşdırılması, Şəki rayonunda əkin sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün Cəyirli su anbarında bənddə sızmaya qarşı mühafizə tədbirlərinin yerinə yetirilməsi və torpaq bəndin yenidənqurulması, Cəlilabad rayonunda İncəçay su anbarının bəndinin təmir-bərpası və qəza vəziyyətinin aradan qaldırılması tədbirləri üzrə Astara rayonunda Ləvain su anbarında bəndin yuxarı byefində dəmir-beton üzlüyün çəkilməsi üzrə işlər görülmüşdür. Eyni zamanda, 2015-ci ilin oktyabr ayında respublikanın cənub zonasına yağan leysan yağışları nəticəsində Göytəpə su anbarının bəndində və qurğularında yaranmış təhlükəli vəziyyətin qarşısının alınması məqsədilə su anbarında nəzərdə tutulan təxirəsalınmaz tədbirlər həyata keçirilmişdir.

“Şəmkirçay çayı üzərində dəryaçanın tikintisi” kompleksi layihəsinə daxil olan obyektlərdə tamamlama işləri başa çatdırılmaqla 164,5 mln.kbm həcmində Şəmkirçay su anbarı, gücü 24,483 MVt Su Elektrik Stansiyası (SES) və ümumi uzunluğu 60565 metr olan Şəmkirçay magistral kanalları hidrotexniki qurğularla birgə istismara verilmişdir.

Eyni zamanda “Şəmkirçay çayı üzərində dəryaçanın tikintisi” kompleksi layihəsinə daxil olan Şəmkirçay magistral kanallarından Şəmkir və Göygöl rayonlarının 25 min hektara (ondan 7878 hektarı yeni suvarılan torpaqlar) yaxın əkin sahələrinə suvarma suyunun verilməsi üçün Sağ sahil Şəmkirçay kanalından paylayıcı və suvarma boru kəmərlərinin, eləcə də Şəmkirçay su anbarının tikintisi ilə Goranboy rayonunun 26584 hektara (ondan 8293 hektar yeni suvarılan torpaqlar) yaxın torpaq sahələrinə suvarma suyunun verilməsi məqsədi ilə uzunluğu 27,9 km olan Şəmkir maşın kanalının 2-ci növbəsinin 2,56 km-nin qurğularla birlikdə tikintisi üzrə işlər yerinə yetirilmişdir. “2014-2016-cı illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın həyata keçirilməsi ilə bağlı Abşeron magistral kanalında təmir-bərpa işləri davam etdirilmiş, Zirə qəsəbəsi ərazisində Qoşa Qışlaq nasos stansiyasını su ilə təmin edən tənzimləyici hovuzun və Novxanı nasos stansiyasında xarici elektrik təchizatı üzrə tikinti işləri yerinə yetirilmişdir.

Eyni zamanda, Xaçmaz rayonunun Yalama ərazisində yaradılmış “Yalama Aqroparkı” MMC-nin (523 hektar) və rayonun sərhəd ərazilərində yerləşən 997 hektar əkin sahələrinin, Sabirabad rayonunun Sarxanbəyli, Moranlı, Bala Həşimxanlı, Əlilənbəyli kəndlərinin əkin sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün “H” kanalının tikintisi, Ağsu rayonunda əkin sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılması üçün isə Qazanarx kanalının 219 pm hissəsinin yenidənqurulması işləri həyata keçirilmişdir.

İri taxılçılıq təsərrüfatlarının yaradılması ilə əlaqədar Hacıqabul rayonunda 400 ha yeni suvarılan sahənin istifadəyə verilməsi üçün 2061 pm uzunluğunda Padar magistral kanalının və Neftçala magistral kanalı ilə rayonun əkin sahələrinə suvarma suyunun verilməsi üçün Kür çayı üzərindəki nasos stansiyasının xarici elektrik təchizatı və kanalın 120 pm hissəsinin tikintisi üzrə işlər başa çatdırılmışdır. Şəmkirçay su anbarından sugötürən Sağ sahil Şəmkirçay kanalından “Şəmkir aqroparkı”nın 543 ha torpaq sahəsinə suvarma suyunun verilməsi və Yuxarı Mil kanalında Ağcabədi rayonu ərazisində “Kroun-Ko” şirkətinə məxsus 2100 ha sahənin suvarma şəbəkəsinin tikintisi işləri yerinə yetirilmişdir.

Ümumilikdə, bütün maliyyə mənbələrindən ayrılmış vəsaitlər hesabına əsaslı tikinti obyektlərində 478 km suvarma kanalları, 232 km kollektor-drenaj şəbəkələrinin tikintisi, yenidənqurulması və bərpası aparılmış, eyni zamanda 50 km qapalı və 169 km paylayıcı suvarma şəbəkəsi, 28 km təzyiqli metal boru xətti çəkilmişdir. 78089 hektar torpaqların su təminatı və 18080 hektar torpaqların meliorativ vəziyyəti yaxşılaşdırılmış, 16338 hektar yeni torpaqların suvarılması təmin edilmişdir.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 25 dekabr 2014-cü il tarixli 961 nömrəli sərəncamı ilə respublikanın 34 şəhər və rayonunun 241 yaşayış məntəqəsində əkin sahələrinin və əkin üçün istifadə olunan həyətyanı torpaq sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılmasına, habelə əhalinin içməli suya olan tələbatının ödənilməsi üçün qazılması nəzərdə tutulmuş 300 ədəd subartezian quyusunda qazma işləri başa çatdırılmışdır ki, bununla da 5400 hektar torpaq sahələrinin su təminatının yaxşılaşdırılması və əhalinin içməli suya olan tələbatının ödənilməsi təmin edilmişdir. Respublikanın ən təhlükəli hesab olunan çaylarında (Kürmükçay, Tərtərçay, Daşağılçay, Girdimançay, Kişçay, Durucaçay və Dəmiraparançay) sel və daşqınlara qarşı 1818 pm uzunluğunda sahilbərkitmə (dəmir-beton, daş-beton, beton) işləri yerinə yetirilmişdir. Bundan əlavə, Ağstafa rayonunun Dağ Kəsəmən kəndinin yağış və sel sularından mühafizəsi tədbirləri üzrə uzunluğu 305 pm olan seltutan bəndin və onun üzərindəki qurğuların tikintisi işləri başa çatdırılmışdır.

2015-ci il meliorasiya və su təsərrüfatı işçiləri üçün daha məsuliyyətli il olmuşdur. Belə ki, ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafına yeni təkan vermək və onun modernləşdirilməsini sürətləndirmək, aqrar sektorda mövcud problemlərin həllinə sistemli və kompleks yanaşmanı təmin etmək, bu sahəyə dövlətin inzibati və maliyyə resurslarını səmərəli şəkildə cəlb etmək və ölkənin aqrar potensialını geniş təbliğ etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən “2015-ci ilin Azərbaycan Respublikasında “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilməsi haqqında” sərəncam imzalanmışdır.

Qarşıya qoyulmuş vəzifələrin icrası məqsədi ilə cəmiyyət tərəfindən meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin normal istismarının təşkili, suvarılan torpaqların su təminatının və onların meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, sel və daşqın sularına qarşı mübarizə sahəsində 2015-ci ildə konkret tədbirlər həyata keçirilmişdir.

Sudan səmərəli, qənaətlə istifadə olunmasının təmin edilməsi məqsədi ilə cəmiyyət tərəfindən müvafiq tədbirlər işlənib hazırlanmış, istismar təşkilatları ilə birlikdə su istifadəçiləri ilə müvafiq izahat işləri aparılmış, suvarmanın gecə-gündüz və növbəlilik əsasında aparılması üçün müvafiq tədbirlər görülmüşdür.

Suvarma mövsümü başlanana kimi bütün kanallar və üzərindəki hidrotexniki qurğular istismar tədbirləri planına uyğun təmir edilərək suvarmaya hazır vəziyyətə gətirilmişdir.

Görülmüş tədbirlər nəticəsində suvarılan torpaq sahələri əsasən suvarma suyu ilə tam təmin edilmişdir. Respublika üzrə bütün kənd təsərrüfatı bitkiləri 1374,1 min hektar sahədə orta hesabla 3,3 dəfə suvarılmışdır. Bütün suvarma mənbələrindən 8,6 mlrd. kbm su götürülmüş və su istifadəçilərinə 6,0 mlrd. kbm su verilmişdir.

2016-cı ildə kənd təsərrüfatı bitkilərinin vegetasiya suvarmasını mütəşəkkil keçirilməsi və respublikanın çaylarında baş verə biləcək sel və daşqın sularının maneəsiz axıdılması ilə əlaqədar müvafiq tədbirlər görülür.

Cəmiyyət tərəfindən magistral kanallar üzrə su bölgüsü limitləri, respublikanın çayları üzrə suvarma dövründə rayonlararası su bölgüsü cədvəlləri hazırlanaraq təsdiq edilmiş, bütün istismar təşkilatlarında gecə-gündüz növbətçilik yaradılmış, vegetasiya suvarmasının mütəşəkkil həyata keçirilməsi, sudan səmərəli və qənaətlə istifadənin təmin edilməsi və su limitlərinə nəzarətin gücləndirilməsi məqsədi ilə cəmiyyətin mütəxəssisləri ayrı-ayrı obyektlərə təhkim edilmiş, çayların gursululuq dövründə su anbarlarının doldurulması və yarana biləcək sel və daşqın sularının maneəsiz axıdılması üçün bütün təxirəsalınmaz tədbirlər görülmüşdür.

Hazırda respublikanın su anbarlarında 16,0 mlrd.kmb su yığışmışdır. Toplanmış su ehtiyatları kənd təsərrüfatı bitkilərinin vegetasiya suvarmasının mütəşəkkil aparılmasına şərait yaradacaqdır.

Sudan istifadə planına əsasən, 2016-cı ildə ümumilikdə 1363689 hektar sahədə kənd təsərrüfatı bitkilərinin vegetasiya suvarılması nəzərdə tutulmuşdur. 1 iyun 2016-cı il tarixə 523845 hektar sahədə taxıl orta hesabla 2,3 dəfə suvarılmışdır.

Suvarma mövsümünə hazırlıqla əlaqədar cəmiyyətin yerli istismar idarələri tərəfindən 1293 hidrotexniki qurğu, 808 hidropost, 137 nasos, 132 elektrik və dizel mühərriki, 2261 subartezian nasosları təmir edilmiş, suvarma və kollektor-drenaj şəbəkələrində 33871 min.kbm həcmində lildən təmizləmə işləri aparılmışdır.

Çay məcralarında 4,9 mln.kbm həcmində məcratəmizləmə işləri aparılmış, 932 kbm şax-daş və faşın bəndlər quraşdırılmış, daş-beton bəndlərdə 2,5 min kbm həcmində təmir işləri görülmüşdür.

Möhtərəm Prezidentin müvafiq fərman və sərəncamları ilə təsdiq edilmiş dövlət proqramları və tədbirlər planlarında meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsi üzrə geniş tədbirlər nəzərdə tutulmuşdur. Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi nəticəsində respublikamızda torpaqların su təminatına və meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına, yeni suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi nəticəsində ölkə əhalisinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təmin edilməsinə, yaşayış məntəqələrinin, əkin sahələrinin, hidrotexniki qurğuların və digər infrastruktur obyektlərin sel və daşqın sularının zərərli təsirlərindən mühafizəsinə, çayların su ehtiyatlarının nizamlanması hesabına onlardan daha səmərəli istifadə edilməsinə imkan yaranacaqdır.

Azərbaycan “Meliorasiya və Su Təsərrüfatı” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti, onun çoxminli kollektivi dövlətimizin diqqət və qayğısına cavab olaraq əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatını yaxşılaşdırmaq istiqamətində olan ardıcıl tədbirləri davam etdirəcək, mövcud meliorasiya və irriqasiya sistemlərinin tikintisi, qorunub saxlanılması, onların lazımi səviyyədə istismarının həyata keçirilməsi, təmir-bərpa işlərinin təşkili sahəsində qarşılarında qoyulmuş vəzifələri tam məsuliyyəti ilə dərk edərək onların vaxtında və layiqincə yerinə yetirilməsində daha səylə çalışacaq və bundan sonra da bütün bacarıq və imkanlarından istifadə edəcəklər.

Fürsətdən istifadə edib, Su təsərrüfatı və meliorasiya işçiləri günü peşə bayramı münasibətilə bütün meliorasiya və su təsərrüfatı kollektivlərini təbrik edir və ölkəmizin inkişafı naminə şərəfli işlərində onlara daha böyük müvəffəqiyyətlər arzu edirəm.

Əhməd ƏHMƏDZADƏ,

“Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı” ASC-nin sədri

Azərbaycan.- 2016.- 5 iyun.- S. 6.